جبار کوچکی‌نژاد*: به تازگی یکی از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی از وجود برخی دست و دل بازی‌ها و ارفاق‌های مدیران مدارس در ارزشیابی و نمره‌دهی دانش‌آموزان ابراز گلایه کرده است به همین دلیل تصمیم گرفتیم، در قالب گزارش‌ها و مطالب گوناگون نظرات و دیدگاه‌های کارشناسان و نمایندگان مجلس را در این باره جویا شویم. در این یادداشت کوتاه جابر کوچکی‌نژاد عضو کمیسیون آموزش مجلس نگاهی داشته به حاتم‌بخشی نمره توسط برخی مدیران و تاثیرات منفی آن را در بین دانش‌آموزان و روند آموزشی مدارس بررسی کرده است.
***
یکی از اصلی‌ترین ارکان نظام آموزشی کشور ساختار ارزشیابی آن است، چرا که براساس ارزشیابی دانش‌آموزان و سطح نمرات آنها در کارنامه‌هایشان می‌توان نسبت به سطح سواد و فراگیری دانش‌آموزان در مدارس قضاوت کرد. از طرف دیگر تنها شاخص سنجش استانداری که در ارزشیابی دانش‌آموزان تعریف شده است همان امتحان و نمره به‌دست آمده از آزمون است اما این موضوع که به نوعی نمره‌دهی صوری نامگذاری شده است به دست برخی از مدیران مدارس و برای بالاتر جلوه دادن سطح آموزشی مدرسه تحت مدیریت‌شان انجام می‌شود. این عمل به هر بهانه و توجیهی که اتفاق بیفتد می‌تواند اثرات ناخوشایندی را برای نظام آموزشی کشور به دنبال داشته باشد چرا که ارزیابی یک بحث بسیار مهم در آموزش و پرورش کشور است و باید این وزارتخانه دقت لازم را در این باره به خرج دهد. از سوی دیگر آموزش و پرورش حساسیت ویژه‌ای به این موضوع دارد و در این زمینه دارای قوانین محکم و روشنی است اما اگر نمره‌دهی صوری به دانش‌آموزان گسترش یافته و ادامه پیدا کند لطمات بسیاری متوجه آموزش و پرورش خواهد شد. اولین اثر این سبک از نمره‌دهی از بین رفتن انگیزه دانش‌آموزان برای آموزش است. افزایش این شیوه، با ایجاد تبعیض میان دانش‌آموزان به راحتی حق دانش‌آموزانی که در مدارس گوناگون مشغول تحصیل هستند پایمال می‌شود، چرا که یک دانش‌آموز درسخوان فقط به دلیل اینکه ملاک ارزشیابی امتحان پایان سال و نمره کسب شده از این آزمون است در سطح پایین‌تری از دانش‌آموزی قرار می‌گیرد که به صورت صوری کسب نمره کرده است. بنابراین دانش‌آموزان انگیزه خود را از دست داده و به این احساس می‌رسند که تمرکز برای آموزش بی‌ارزش است و نمره‌دهی‌ها با ملاک‌های دیگری انجام می‌شود.
نکته مهم دوم این است که نظام آموزشی ما در حال حرکت به سمت حذف کنکور است به این معنی که از این پس معیار انتخاب دانشجو از آزمون سراسری به معدل دوره متوسطه تغییر کرده و ملاک پذیرش دانشگاه‌ها معدل کارنامه دانش‌آموزان خواهد شد. حال تصور کنید ارزیابی مدارس دچار تغییر شده و به قول معروف حاتم‌بخشی‌های برخی مدیران و نمره‌دهی صوری آنها برای ارتقای سطح مدرسه‌شان اتفاق افتد، در این زمان معدل دانش‌آموزان دیگر برای انتخاب و پذیرش دانشگاه نمی‌تواند معیار استاندارد تلقی شود و قضاوت براساس معدل و نحوه پذیرش دانشجو در سال‌های آتی را با مشکل مواجه خواهد کرد. البته تا به این زمان گزارش چندانی درباره چنین تخلفاتی به دست نمایندگان نرسیده است اما همین یک مورد هم در اولین جلسه کمیسیون آموزش و تحقیقات با نهایت دقت بررسی خواهد شد تا در صورت لزوم هم راهکارهای جلوگیری از ترویج این شیوه غلط تهیه و تدوین شود و هم اینکه شرایطی فراهم شود تا حساسیت آموزش و پرورش در ارزیابی‌ها افزایش یابد.
* عضو کمیسیون آموزش مجلس