ثمانه اکوان: چهارمین دور گفت‌وگوهای ایران و گروه 1+5 راجع به چگونگی تدوین پیش‌نویس سند نهایی توافق هسته‌ای ایران به یکی از مهم‌ترین و البته حاشیه‌سازترین دور گفت‌وگوها تبدیل شده است. نگاهی به اخبار حاشیه‌ای و همچنین خبرهایی که از بطن مذاکرات بیرون آمده، نشان می‌دهد آمریکا این بار جدای از دیگر متحدانش در گروه 1+5 سعی دارد الگوریتم و پروسه خاص خود را برای مذاکرات پیش ببرد. این پروسه آنقدر پیچیده است که حتی خبرنگاران رسانه‌های گروهی در غرب نیز از آن، جا مانده‌اند و به همین دلیل مذاکره‌کنندگان آمریکایی از نحوه پوشش اخبار این مذاکرات در این رسانه‌ها رضایتی ندارند. این نارضایتی در همان جلسه اول مواجهه مقام‌های مذاکره‌کننده آمریکایی با خبرنگاران قبل از ورود به جلسه مذاکره مشخص بود. در جلسه توجیه نمایندگان رسانه‌های گروهی در قبل و بعد از جلسات مذاکره در وین که معمولا توسط وندی شرمن، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی برگزار می‌شود، مطالبی بیان شد که تاکنون بیان نشده بود.
به گزارش «وطن امروز»، از متن مذاکرات تیم آمریکایی با خبرنگاران سه نکته مهم درباره راهکار آمریکا برای برخورد با ایران در این دور از مذاکرات به‌خوبی دریافت می‌شود.
چرا تیم آمریکایی دیگر به مذاکرات خوشبین نیست؟
در جلسه بعد از مذاکرات نیز خبرنگاران سؤالات زیادی درباره علت پیچیده بودن این دور از گفت‌وگوها داشتند و سؤالاتی را درباره شنیده‌های خود از جزئیات مذاکرات مطرح می‌کردند که این بار با سانسور وزارت خارجه آمریکا مواجه شده است. در این جلسه که متن گفت‌وگوها را وزارت خارجه آمریکا منتشر کرده است، تمام سؤالات خبرنگاران و احتمالات و فرضیه‌هایی که مطرح کرده‌اند با این بهانه که به‌خوبی شنیده نشده است، از متن خبر حذف شده و به جای آن فقط به پاسخ‌ها پرداخته شده است. وندی شرمن که گفته می‌شود به احتمال زیاد این جلسه را اداره کرده است در عین حال به انتقاد از رسانه‌ها نیز پرداخته و بیان کرده است: «رسانه‌ها نباید اینقدر فضای مذاکرات را خوشبینانه نشان دهند چرا که ما آنچنان هم به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات خوشبین نیستیم». خبرنگاران با این حال بیان کرده‌اند خوشبین بودن به مذاکرات چیزی بوده که طرف‌های درگیر در مذاکره از جمله ایران یا نمایندگان اروپایی حاضر در نشست بیان کرده‌اند اما نماینده دولت آمریکا در مذاکرات بیان کرده است که ما مانند قبل به این نتیجه خوشبین نیستیم.
وندی شرمن در گفت‌وگوی خود با خبرنگاران بعد از اتمام مذاکرات که به صورت تله‌کنفرانس برگزار شده بود، بارها بر این موضوع تاکید می‌کند که رسانه‌ها نباید زیاد هم از خوشبینی در فضای مذاکرات حرف بزنند. وی در این گفت‌وگو می‌گوید: بحث‌های صورت گرفته در این هفته مفید اما در عین حال بحث‌های مشکل و سختی نیز بود و هم آنها (ایرانیان) و هم ما از قبل به این مساله واقف بودیم. ما در حال حاضر تنها در مرحله آغاز تدوین پیش‌نویس نهایی هستیم و راه بسیار زیادی در پیش داریم. شکاف‌های قابل‌توجهی در بین دو طرف وجود دارد. این مسائل پیچیده است و همانطور که پیش از این نیز گفته شده است، اگر به‌راحتی قابل حل بود، تا به حال حل شده بود. وی در ادامه می‌افزاید: باید به صورت واضح و رک به شما بگویم که این روند بسیار کند و دشوار است و ما درباره زمانی که برایمان باقی مانده تا درباره این موضوعات بحث کنیم نگرانی داریم. اما بگذارید به طور واضح و روشن بیان کنم که هنوز هم اعتقاد داریم که این کار را می‌توان انجام داد. این مهم است که به یاد داشته باشیم که هنوز در آغاز راه هستیم و دو طرف در بحث‌های خود بسیار جدی هستند. اما همانطور که همیشه هم گفته‌ام، این بار نیز می‌گویم که هنوز مشخص نیست و نمی‌توانیم به طور قطع پیش‌بینی کنیم که در انتهای کار به توافق جامع می‌رسیم.
علت عجله آمریکا برای رسیدن به توافق
خوشبین نبودن نمایندگان آمریکا در جلسه مذاکره 1+5 با ایران یکی از نکات اصلی در تحلیل رفتار آمریکا بعد از این مذاکرات است، عنصر بعدی که باید به آن پرداخته شود، تکیه‌کلام تیم آمریکایی در این دور از گفت‌وگوها بوده است. آنطور که خبرنگاران از وین گزارش کردند و «وطن امروز» قبلا به آن پرداخته بود، تیم آمریکایی در تمام گفت‌وگوهای خود با خبرنگاران یا سایر مقامات حاضر در نشست بیان می‌کرده که باید کار با عجله بیشتری پیش رود و زمان برای رسیدن به توافق هسته‌ای نامحدود نیست. آن طور که لارا روزن، خبرنگار شبکه المانیتور در سایت خود بیان کرده، تکیه‌کلام آمریکایی‌ها در این جلسه این بوده است:«وقت نداریم!»
اولتیماتوم تعیین‌کردن آمریکایی‌ها به شکلی جدی دنبال می‌شود که خبرنگاران متعجب می‌شوند که چرا طرف‌های دیگر مذاکره اینقدر عجله برای رسیدن به توافق ندارند و می‌خواهند کار با دقت پیش رود ولی آمریکایی‌ها همچنان به سرعت در این زمینه نیاز دارند؟ خبرنگاری از شرمن می‌پرسد که بعد از اینکه جلسه تمام شد، عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به سؤالی درباره رسیدن به اولتیماتوم نهایی 20 جولای گفته است که اگر تا آن زمان هم توافق حاصل نشود، فاجعه نیست و ما باز هم زمان برای مذاکره خواهیم داشت. شرمن در پاسخ به این سؤال می‌خندد و بعد از اینکه خبرنگار سؤال خود را به گونه دیگری مطرح می‌کند، می‌گوید: ببینید! حس فوریت و ضرورت برای این مساله در میان همه کسانی که در مذاکره حضور داشته‌اند وجود دارد. یعنی در اتاق مذاکره همین حس واقعا وجود داشته است و همانطور که قبلا هم اشاره کرده‌ام، ما در حال تلاش برای رساندن توافق به تاریخ 20 جولای هستیم. در حال حاضر هم تنها بر این زمان پافشاری داریم. ما در هر صورت اجازه می‌دهیم که آنها (ایرانیان) برای افکار عمومی خود در داخل کشورشان هر چه می‌خواهند بگویند اما مطمئنا احساس ضرورت و فوریت را در بین مذاکره‌کنندگان دیده‌ایم و به سمت تاریخ مد نظر در حرکت هستیم. این صحبت‌ها در حالی است که خبرنگاران حاضر در وین بارها در همان روز دوم و سوم مذاکرات تعجب خود از عجله تیم آمریکایی را بیان کرده و در رسانه‌های خود بیان کرده بودند تیم‌های دیگر به این میزان عجله ندارند و از سرعت تیم آمریکایی در پیش کشیدن مساله زمان شگفت‌زده شده‌اند.
مذاکرات جدی و بی‌پروا بود
سومین نکته که می‌توان از آن به الگوی آمریکا برای برخورد با ایران بعد از مذاکرات رسید، مساله‌ای است که ماری هارف و بعد از آن یکی از مقام‌های آمریکایی که خواست نامش فاش نشود به خبرنگاران مطرح کردند. ماری هارف در توئیتر خود با اشاره به مطرح شدن بحث دیدار دوجانبه تیم مذاکره‌کننده ایرانی و آمریکایی می‌گوید که این مذاکرات جدی و بی‌پروا بود. یکی دیگر از مقام‌های آمریکایی که خواست نامش فاش نشود در گفت‌وگو با خبرنگار رویترز و چندنفر دیگر از خبرنگاران غربی بیان می‌کند که آنقدر مباحث جدی و بی‌پروا پیش رفت که مجادله لفظی بین دو طرف در جلسه سه‌ساعته به وجود آمد. یکی دیگر از خبرنگاران نیز می‌نویسد: از نگاه و رفتار اعضای 2 تیم مذاکره‌کننده بعد از ترک جلسه معلوم بود که اتفاق خاصی در این جلسه افتاده و مذاکرات به‌خوبی پیش نرفته است.
الگوریتم رفتاری آمریکایی‌ها
از همین 3 نکته مطرح شده الگو و الگوریتم اصلی رفتار آمریکا در قبال ایران به‌خوبی مشخص می‌شود. در مذاکراتی که به توافق ژنو منتهی شد نیز «وطن امروز» گزارش داد در جلسه آخر آنقدر فشار بر تیم ایرانی از طرف جان کری و اعضای تیم آمریکایی زیاد شده بود که مقامات حاضر در جلسه گفتند جدال لفظی بین جان کری و وزیر امور خارجه کشورمان رخ داده و مطرح کردند ظریف در پاسخ به صحبت‌های کری بر سر او داد زده است. البته بعدها این موضوع از طرف معاون وزیر امور خارجه کشورمان رد شد و تخت روانچی از اعضای مذاکره‌کننده ایرانی بیان کرد که مساله داد زدن نبود اما اختلافات بسیار زیاد بود و بحث به صورت بی‌پروایی دنبال شد. به نظر می‌رسد منظور دو طرف از بحث‌های بی‌پروا همین مجادلات لفظی بوده است. اما چرا این مجادله‌ها به وجود آمد و چه تاثیری بر روند پذیرش توافق ژنو داشت؟ همانطور که «وطن امروز» در جریان آن توافق نیز بیان کرد جان کری در آخرین جلسه مساله احتمال طرح تحریم‌های جدید در کنگره را مطرح کرده و به ظریف گفته بود که زمان تنگ است و باید با عجله توافق ژنو امضا شود اگرنه دولت اوباما نمی‌تواند جلوی کنگره را در تصویب قانون جدید تحریم بگیرد. همین اولتیماتوم تعیین کردن کری به جدال لفظی دو طرف کشیده بود. آنها هم‌اینک نیز به نظر می‌رسد قرار است با همین تهدید‌ها و اولتیماتوم‌ها ایران را وادار به پذیرش توافق نهایی کنند. تهدید نیز در این مرحله دوباره کنگره است، چرا که سناتور باب کروکر، یکی از نمایندگان مجلس سنا این بار تهدید کرده است در صورتی که توافق نهایی نتواند منافع آمریکا را تامین کند، طرحی را در کنگره به رای می‌گذارد که بر اساس آن کنگره بتواند هر زمان که خواست توافق را بر هم زده یا اینکه جلوی دولت برای اجرای آن را بگیرد.
موضوعات دیگری وارد می‌شود؟
این دور از مذاکرات تنها بیانگر الگوریتم عملی آمریکا برای تحت فشار گذاشتن ایران در جهت تایید توافق نهایی نیست. آنطور که مذاکره‌کنندگان آمریکایی گفته‌اند، قرار است شروط دیگری نیز برای ایران مطرح شود و آن موضوع اضافه شدن بحث‌های جدید به توافق نهایی است.
شرمن در پاسخ به سؤال خبرنگار دیگری درباره توافق جامع و اینکه آیا این توافق در ادامه همان بحث‌های توافق ژنو خواهد بود یا موارد جدیدتری به آن اضافه خواهد شد، گفت: ما از همان ابتدا هدف‌هایمان را در توافق اولیه مشخص کرده‌ایم. ایران نباید قادر به دستیابی به بمب اتم باشد و در عین حال باید صلح‌آمیز بودن روند تولید هسته‌ای خود را نیز به اثبات برساند. تمام کشورهای عضو گروه 1+5 همین هدف را دارند و این هدف در هر صورت هیچ تغییری نکرده و موارد جدید هم اضافه نشده است. تمام مواردی که هم‌اینک راجع به آنها بحث می‌شود، همان‌هایی است که در توافق اولیه یعنی برنامه اقدام مشترک دیده شده و به تایید دو طرف رسیده است.
او در جای دیگری در پاسخ به یکی دیگر از خبرنگاران که در همین مورد از او سؤال پرسیده بود،گفت: کمیته مشترک که باید بر اساس برنامه اقدام مشترک کار خود را آغاز کرده و بررسی برنامه‌های ایران را در دستور کار خود قرار دهد، ممکن است در برخی موارد به موضوعات جدیدی نیز برخورد داشته باشد و هدفش هم این است که در هر جا به موضوع جدید برخورد کرد، آن را با طرف‌های درگیر در مذاکره در میان بگذارد. پس نمی‌توان بیان کرد که این موضوعات عینا مربوط به زمان گذشته است یا حال. درباره هر موضوعی که مطرح شود، بحث می‌کنیم. در هر زمان از پروسه گفت‌وگو هر موضوعی نگرانی‌ای را ایجاد کند، به آن هم پرداخته خواهد شد و فلسفه اصلی تشکیل کمیته مشترک، همین است. سؤال خبرنگار دیگری درباره وحدت گروه 1+5 در تعیین مباحث بود. این خبرنگار غربی در سؤال خود به مساله مخالفت روسیه با مطرح شدن بحث موشک‌های بالستیک ایران اشاره کرد و گفت: آیا با وجود این اختلافات همچنان وحدت در میان اعضا وجود دارد؟ این مقام آمریکایی گفت: از 2 منظر باید به این موضوع پرداخته شود: اول اینکه گروه 1+5 وحدت خود را حفظ کرده و پروسه را به پیش می‌برد و دوم اینکه موضوعات هم به نحوی نیست که در یک جلسه بگوییم این موضوع مورد بحث قرار می‌گیرد و موافقان و مخالفان نظر خود را اعلام کنند و در جلسه بعد به سراغ مورد بعدی برویم در هر جلسه راجع به تمام موضوعاتی که در نظر داریم بحث می‌کنیم و همه را روی میز قرار داده‌ایم. این موضوعات در نهایت به طرز پیچیده‌ای با هم مرتبط هستند.
مذاکرات به صورت محرمانه و تلفنی ادامه دارد
اما آیا مذاکرات در همین جا به پایان رسیده و به زمان بعدی موکول می‌شود یا در این میان باز هم مذاکراتی محرمانه یا غیر‌محرمانه وجود خواهد داشت؟ در دور اول گفت‌وگوهای توافق ژنو نیز همین الگو اعمال شد، تعیین اولتیماتوم، جدال لفظی، گستردن فضای تهدید و ارعاب و البته مذاکرات محرمانه. در این باره نیز مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی بیان کرده است که مذاکرات بعد از وین نیز به صورت محرمانه و تلفنی و ایمیلی ادامه خواهد داشت. وی گفته است: ما قرار نبود در همان 4 روز اول در وین تمام شکاف‌ها را پر کنیم و بحث را به نتیجه برسانیم. این مساله غیر‌واقعی است و مطمئنا بر اساس این فرضیه هم کار نمی‌کنیم که به راحتی این توافق حاصل خواهد شد. به همین دلیل است که مذاکراتی در حد کارشناسی، به صورت تلفنی و ایمیلی، برخی به صورت شخصی و برخی به صورت رسمی با مقام‌های ایرانی صورت می‌گیرد و به همین دلیل جلسات کارشناسی مانند جلسات کارشناسی صورت گرفته در نیویورک برگزار می‌شود یا صحبت‌ها در حد کارشناسان سیاسی دو طرف ادامه می‌یابد. بنابراین تمام این ارتباطات به صورت تلفنی و ایمیل ادامه پیدا می‌کند و اینطور نیست که ما به وین بیاییم و بعد به خانه‌هایمان برویم تا دور بعدی و در این میان حتما بحث‌ها ادامه می‌یابد.