دانش  پورشفیعی: انصراف داوطلبانه از دریافت یارانه مقوله جدیدی نیست. قبل از این و در دولت دهم نیز رئیس‌جمهوری وقت از مردم می‌خواست که در صورت نیازمند نبودن از دریافت یارانه نقدی خودداری کنند؛ اگرچه محمود احمدی‌نژاد این پول را پول امام زمان(عج) خواند. علاوه‌بر احمدی‌نژاد، سیدشمس‌الدین حسینی، وزیر سابق امور اقتصادی‌ و دارایی در یکی، دو سال آخر کار دولت دهم از یارانه‌بگیران ثروتمند خواهش کرد به صورت داوطلبانه از دریافت یارانه نقدی انصراف دهند. این رویه در دولت یازدهم نیز ساری و جاری شده و چند ماهی است که دولتمردان اقتصادی کابینه روحانی از یارانه‌بگیران دست به جیب می‌خواهند به‌طور خودجوش و داوطلبانه اعلام کنند که یارانه نمی‌خواهند. جالب اینکه اعضای ستاد هدفمندی یارانه‌ها برای تشویق این امر از انصراف حسن روحانی، رئیس‌جمهوری از دریافت یارانه نقدی خبر دادند؛ هرچند رئیس دولت یازدهم از ابتدا هم چنین یارانه‌ای نمی‌گرفته و در آینده هم نخواهد گرفت. مهم بودن چنین موضوعی در دستور کار دولت یازدهم، کار را به تشکیل 12 کارگروه تخصصی ستاد هدفمندسازی یارانه‌ها کشاند که پیش‌تر از این شرح آن در همین صفحه از نظر خوانندگان گذشت اما از میان این 12 کارگروه، کارگروهی با عنوان کارگروه تدوین محتوا و فراخوان انصراف داوطلبانه تشکیل شد که ریاست آن برعهده مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری‌است.

این کارگروه موظف به تدوین محتوای فعالیت‌های تبلیغی و اطلاع‌رسانی دولت و اظهارنظر درباره بسته‌های تبلیغی تهیه شده در کارگروه اطلاع‌رسانی، ارتباطات و تبلیغات و تهیه و اجرای برنامه‌های متنوع ترویجی و تشویقی برای حمایت از گروه‌های مردم‌نهاد مدافع انصراف داوطلبانه و ایجاد اجماع نخبگان در جهت اجرای این طرح است. در کنار این کارگروه، کارگروه دیگری با عنوان کارگروه خانوار به ریاست علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار دارد که موظف به تهیه برنامه یکپارچه‌سازی سامانه‌های شناسایی اطلاعات خانوار برای مدیریت واحد این سامانه‌ها، تهیه برنامه اجرایی شناسایی دهک‌های اول و آخر درآمدی کشور، تحلیل و بررسی مرز حمایت از اقشار کم‌درآمد مشمول دریافت یارانه‌ها و نحوه پرداخت یارانه‌ به خانوارهای بی‌سرپرست و بدسرپرست تهیه برنامه اجرایی چگونگی حمایت از گروه‌های شناسایی شده برای پرداخت‌های نقدی و غیرنقدی متناسب با سطح درآمد آنان در سقف اعتبارات مصوب مربوط، تدوین برنامه شناسایی گروه‌های کم‌درآمد فاقد پوشش بیمه درمانی و تهیه برنامه اجرایی چگونگی تحت پوشش قرار دادن افراد کم‌درآمد فاقد بیمه است. مجموع وظایف این دو کارگروه نشان می‌دهد که یکی به‌دنبال شناسایی گروه‌های کم‌درآمد و نیازمند یارانه نقدی و دیگری در تلاش برای قانع کردن گروه‌های پردرآمد و بی‌نیاز از یارانه نقدی به‌منظور انصراف از دریافت یارانه است. اینگونه همپوشانی به ظاهر از اتاق بازرگانی تهران آغاز شد، آنجا که با راه‌‌اندازی کمپین انصراف از دریافت یارانه نقدی در جلسه‌ هیات نمایندگان این اتاق در حدود یک ماه قبل، بازرگانان انصراف خود را از دریافت یارانه نقدی اعلام کردند. در همین‌باره وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی چهارشنبه گذشته با اعلام اینکه هنرمندان و نویسندگان طی بیانیه‌ای انصراف خود را از دریافت یارانه نقدی اعلام کرده‌اند، گفته که هم‌اکنون کمپین انصراف از دریافت یارانه نقدی راه افتاده و این حرکت اجتماعی می‌تواند دولت تدبیر و امید را در تحقق اهداف عدالت اجتماعی یاری‌رسان باشد. به گفته علی ربیعی، طبق قانون، دولت موظف به بررسی خوداظهاری مردم در زمینه یارانه‌هاست اما مردم می‌توانند در زمان تکمیل فرم‌هایی که در آینده توزیع می‌شود، از تکمیل آن خودداری کنند. ربیعی درباره هدفمندی یارانه‌ها اضافه کرده پیام‌های زیادی از جانب برخی گروه‌های اجتماعی مبنی بر انصراف از دریافت یارانه به‌نفع منافع ملی به ما رسیده است. ربیعی ادامه داده است: انصراف از دریافت یارانه به‌معنای عدم نیاز به یارانه نقدی نیست، بلکه به‌معنای گذشت از حق خود به‌خاطر منافع جامعه است تا از مسیر غلطی که در آن قرار گرفته بازگردد. وی درباره نحوه اعلام انصراف از یارانه نقدی تصریح کرده مردم می‌توانند به‌طور گروهی یا فردی در سیستم‌هایی که آماده خواهیم کرد انصراف خود را اعلام کنند. ربیعی خاطرنشان کرد که قانون دولت را مکلف به خوداظهاری از مردم در این‌باره کرده بنابراین مردم می‌توانند هنگام تکمیل فرم‌هایی که در آینده توزیع خواهد شد از تکمیل فرم خودداری کنند که این راه بهتری برای انصراف است.
قانون چه می‌گوید؟
براساس مصوبه تبصره 21 لایحه بودجه 1393 که مربوط به اجرای فاز دوم قانون هدفمند کردن یارانه‌ها است، یارانه نقدی فقط به سرپرستان خانوارهای متقاضی که به تشخیص دولت نیازمند دریافت یارانه باشند، پرداخت می‌شود و افراد متقاضی دریافت یارانه نقدی باید در زمان تعیین‌شده به مراکز ثبت‌نام مراجعه کنند. بدین‌گونه اصلی‌ترین تغییری که در قانون هدفمندی‌ یارانه‌ها از آغاز سال آینده به کار بسته شده والبته ابعاد مختلف اجرای این قانون را با تغییر روبه‌رو می‌کند موضوع خوداظهاری سرپرستان خانوار برای دریافت یارانه نقدی است. به این ترتیب که مجلس به صراحت تصویب کرده است یارانه نقدی فقط به سرپرستان خانوارهای متقاضی که به تشخیص دولت نیازمند دریافت یارانه باشند، پرداخت خواهد شد. البته درآمد این افراد باید کمتر از رقم تعیین شده توسط دولت باشد و افراد متقاضی دریافت هم باید در زمان تعیین شده به مراکز ثبت‌نام مراجعه و نسبت به میزان درآمد خود، اظهار رسمی کنند. مهم آنکه چنانچه این اظهارات نسبت به واقعیت همخوانی نداشته باشد، دولت می‌تواند آن شخص را جریمه کند بنابراین ثبت‌نام دوباره برای دریافت یارانه سال 1393 الزامی و تعیین کف درآمدی برای یارانه‌بگیران در تبصره هدفمندی تأکید شده است. همچنین دولت اختیار تصمیم‌گیری درباره پرداخت نقدی و غیرنقدی یارانه سال آینده را دارد و می‌تواند تعیین کند که در چه قالبی به گروه‌های درآمدی یارانه پرداخت شود. البته دولت با شیوه کنونی فقط اجازه پرداخت یارانه نقدی ماه اسفند را دارد و نمی‌تواند طبق همین شیوه معمول، یارانه نقدی سال 1393 را نیز بپردازد چراکه پرداخت یارانه در سال آینده براساس هزینه و درآمد خواهد بود. حال اینکه حداقل حقوق دریافتی یارانه‌بگیران چه رقمی خواهد بود، تعیین آن برعهده دولت است؛ اگرچه متوسط هزینه و درآمد خانوار با روش‌های علمی توسط مرکز آمار تهیه شده و دولت باید عدد را نهایی کند. البته دولت می‌تواند سرانه و حداقل درآمد را به صورت منطقه‌ای و ملی هم در نظر بگیرد تا به صورت
عادلانه پرداخت نقدی صورت بگیرد.
عاقبت چه خواهد شد؟
باتوجه به اظهارات صورت گرفته و قانون بودجه 93، آنها که در سال آینده متقاضی یارانه نقدی هستند، همزمان با اجرای فاز دوم قانون هدفمندکردن یارانه‌ها باید فرم درخواست یارانه نقدی را پر کنند و آنها که قصد انصراف دارند نیازی به تکمیل چنین فرمی ندارند. در این میان شاید دولت بخواهد یارانه نقدی فروردین‌ماه 93 را به همه یارانه‌بگیران بدهد اما به‌طور قطع تعداد زیادی از یارانه‌بگیران در سال آینده حذف خواهند شد. هم‌اکنون علاوه بر کارکنان، کارمندان و بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی که دارای دریافتی حقوق بالای 2 میلیون تومان هستند، سرپرست‌های خانوار با مشاغل آزاد هم هستند که از هیچ بیمه‌ای برخوردار نبوده ولی درآمد ماهانه آنها بالای 5 میلیون تومان است. اینها اکنون یارانه نقدی می‌گیرند و قصد انصراف هم ندارند و به‌طور حتم شناسایی آنها باتوجه به اینکه در هیچ سامانه‌ای اطلاعات حقوقی ندارند، مشکل است بنابراین دولت باید برای این دسته از افراد بی‌نیاز از یارانه هم فکری بکند و فقط در اندیشه حذف یارانه حقوق‌بگیرانی که سر ماه مالیات خود را می‌دهند و تنها درآمد ثابتشان نیز همین حقوق ماهانه است، بسنده نکند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ادامه صحبت‌هایش درباره یارانه‌ از افزایش آرام قیمت حامل‌های انرژی در فاز دوم هدفمندی خبر داده و خواستار ترویج نهضت صرف‌نظر داوطلبانه از دریافت یارانه شده است. علی ربیعی ادامه داده که دولت با حساسیت تمام کنترل تورم را در برنامه خودش دارد و شیب افزایش قیمت‌ها در فاز دوم بسیار آرام است، طوری که همه تعجب خواهند کرد. به گفته وی، برنامه دولت در این بخش صرفا کسب درآمد نیست بلکه بازگشت به قانون و ایجاد عدالت اجتماعی است. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گسترش بیمه برای همه ایرانیان و امنیت غذایی برای افراد نیازمند را دو طرح بزرگ دولت معرفی کرده و گفته است کسانی که توانایی دارند به نفع ایجاد اشتغال برای جوانان و به نفع افرادی که سفره خالی دارند، از دریافت یارانه نقدی صرف‌نظر کنند. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره توزیع سبد کالا  تصریح کرده است اشتباهی که کردیم این بود که مسائل را خوب ندیدیم و شاید اولین عذرخواهی را من و امثال من باید می‌کردیم.