مهدی جابری: موضوع کیفیت بنزین مصرفی در کشور در چندماه اخیر با اظهارات رئیس سازمان محیط‌زیست سوژه‌ای برای رسانه‌های داخلی و خارجی شد. رویکرد وزارت نفت و زیرمجموعه آن ابتدا سکوت بود و سپس به تکذیب موضوع خلاصه و محدود شد. اما در مصاحبه‌ای که با یکی از مدیران شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران داشتم، هرچند وی سعی کرد حتی از اشاره مستقیم به نام خانم ابتکار پرهیز کند اما بحث طوری پیش رفت که مهندس سیدعلی سیدمؤمنی، رئیس مهندسی فرآورده‌های نفتی این شرکت اظهار داشت مسؤولان عالیرتبه وزارت نفت از روی حیا تاکنون پاسخی به اظهارات رئیس سازمان محیط زیست نداده‌اند. آنچه می‌خوانید حاصل این گفت‌وگو است.
***
مدتی است به دنبال مصاحبه با یک مقام مرتبط با موضوع «سنجش کیفیت بنزین تولید داخل و وارداتی» در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی هستیم که در نهایت ما را به شرکت پخش ارجاع دادند. ارتباط شما با موضوع مصاحبه ما چیست و آیا بهتر نبود مقامات مرتبط با «پالایش» در این باره مصاحبه می‌کردند؟
در شرکت ملی پخش، بخشی با عنوان «مهندسی فرآورده‌های نفتی» وجود دارد که اینجانب به عنوان رئیس این بخش الان در خدمت شما هستم. مهندسی فرآورده‌های نفتی نیز متشکل از دو اداره است: اداره کنترل کیفیت و سرویس‌های آزمایشگاهی و اداره سرویس‌های صنعتی و استاندارد فرآورده‌ها. بنابراین سؤالات شما تاحدودی با مسؤولیت ما مرتبط است و بنده تا جایی که بین موضوع مصاحبه و جایگاه ما ارتباط برقرار باشد، پاسخگو خواهم بود. ما همه فرآورده‌های تولیدی پالایشگاهها را در آزمایشگاه‌های کامل و مجهزی که در اختیار داریم مورد آزمایش قرار می‌دهیم همچنین فرآورده‌های وارداتی را نیز کنترل می‌کنیم تا استانداردهای لازم را داشته باشند. به عبارتی ما در اداره کنترل کیفیت و سرویس‌های آزمایشگاهی تمام محصولات تولیدی پالایشگاه‌های داخل کشور و نیز محصولات وارداتی را با مشخصات استاندارد فرآورده مطابقت می‌دهیم و اعلام می‌کنیم که قابلیت مصرف دارد یا نه.
قطعا شرکت پالایش نیز آزمایش‌هایی برای سنجش کیفیت محصولات نفتی انجام می‌دهد. آیا در این باره هیچ موازی‌کاری بین شما و شرکت پالایش وجود ندارد؟
آنها هم آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت دارند و موظف به تولید محصولات با مشخصات و استانداردهای پذیرفته شده هستند اما به صورت موازی، این مسؤولیت به عهده شرکت پخش هم گذاشته شده است. چون سلامت مردم برای ما اهمیت خاصی دارد و هر دو شرکت انجام آزمایش‌هایی را به طور مداوم در دستور کار داشته و دارند. ما در شرکت پخش موظف به انجام کنترل‌های کیفی و کمی هستیم.
نتایج بررسی‌های شما در دو شرکت پخش و پالایش، کجا و چگونه تجمیع می‌شود؟ بالاخره باید یک نتیجه مشخص از آن استخراج و توسط نهاد دیگری بررسی شود.
چون متولی پاسخگویی به مصرف‌کننده، خود ما هستیم اصلا نیازی به تجمیع نتایج ندارد. به هر دلیلی ممکن است شرکت پالایش، فرآورده‌ای تولید کند که از نظر استاندارد دارای مشکلاتی باشد. این وظیفه ما است که کیفیت محصولات را بررسی و از توزیع و پخش موارد مشکوک یا دارای اشکال جلوگیری کنیم.
من جواب سؤالم را نگرفتم. چه کسی یا نهادی در نهایت درباره کیفیت بنزین اظهارنظر نهایی می‌کند؟ وزارت نفت؟ محیط زیست؟ یا سازمان استاندارد؟
تصمیم نهایی از نظر توزیع با ماست.
منظورم توزیع نیست. چه کسی این صلاحیت را دارد که درباره کیفیت بنزین و سنجش آن اظهارنظر کند؟ واضح‌تر می‌گویم: چه کسی می‌تواند بگوید این بنزین استاندارد هست یا نیست؟
مشخصات فرآورده‌ها از قبل بر اساس مجموعه‌ای از استانداردهای بین‌المللی نوشته شده است. چیزی نیست که ما مبدع یا مدعی آن باشیم. بنابراین وقتی این مشخصات و استانداردها تدوین و نوشته شده و ما هم موظف هستیم بر اساس آن کار کنیم و حتی آزمایش‌های لازم را هم انجام می‌دهیم، دیگر نیازی نیست که سازمانی بیاید و بگوید مطابق استاندارد هست یا نه. یک نهاد تعیین شده است که این استاندارد را کنترل کند.
حالا که به اینجا رسیدیم، لطفا ارزیابی خودتان را از اظهارات خانم معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط‌زیست بیان کنید.
به نظرم چون بخشی از کار سازمان محیط‌زیست در حال حاضر پرداختن به آلودگی هوا است، آنها تصور می‌کنند کیفیت نامناسب بنزین موجب بروز چنین شرایطی شده است. این در حالی است که ما در جلسات متعددی که با خانم ابتکار داشتیم از جمله زمانی که ایشان در شورای شهر حضور داشتند، اعلام کردیم بنزین کاملا مطابق استانداردهای بین‌المللی تولید و توزیع می‌شود و خواهشمندیم چنانچه قرار است اظهارنظری در این باره داشته باشید با ما هم هماهنگ کنید تا قبل از هرگونه مصاحبه و اعلام عمومی، یک بازدید و نمونه‌گیری همزمان از مراکز تولید، توزیع و آزمایشگاه‌ها داشته باشیم و به هر جا که شما بگویید می‌رویم و نمونه‌گیری می‌کنیم. از خانم ابتکار خواهش کردیم که ابتدا تبادل نظر کارشناسی داشته باشیم و بعد از آن شما با اطمینان خاطر اظهارنظر کارشناسی کنید.
آیا خانم ابتکار در آن زمان چنین موضوعی را پذیرفت؟
بله، ایشان قبول کرد. اما بعد از آن، یکی از همکاران خانم ابتکار اعلام کرد که ما نمونه‌ای را به کشور آلمان فرستادیم و اعلام کرده‌اند که مغایر با استانداردهای بین‌المللی است. من هم جواب دادم که دفعه قبل خواهش کرده بودم با ما به عنوان یکی از متولیان اصلی هماهنگ کنید و اگر قبل از اظهار نظر، با کارشناسان و متولیان هماهنگ نکنید کار صحیحی نیست. ما می‌پذیریم که به هر شکل که مورد نظر شما است نمونه‌گیری استاندارد و آزمایش صحیح انجام شود اما بهتر است کارشناسان ما هم باشند. چون به عنوان شرکت پخش مدعی هستیم که استانداردها را به خاطر تخصصی که در حوزه فرآورده‌های نفتی داریم، بهتر از هر نهاد دیگری می‌شناسیم. بنابراین نظریه نهایی را خود ما به عنوان کارشناسان نفتی باید اعلام کنیم.
چندی قبل با آقای یوسف رشیدی که اواخر آذرماه از خانم ابتکار حکم مسؤولیت در سازمان محیط زیست گرفته است مصاحبه‌ای داشتم. ایشان هم اشاره‌ای به ارسال برخی نمونه‌ها به کشور آلمان داشت. سؤال من از شما این است که آیا نتایج بررسی نمونه‌هایی که همکاران خانم ابتکار به کشور آلمان فرستادند به شما هم اعلام کتبی شد؟
نه! آنها ادعا داشتند که به آلمان رفته و دارای اشکال است.
یعنی حتی یک برگ یا سند به شما ندادند که گویای ارسال نمونه‌ها به آلمان و پاسخ کارشناسی آلمانی‌ها باشد؟
خیر. هیچ!
واکنش شما چه بود؟
اعلام کردیم که سال‌هاست نتایج آزمایشات بنزین‌های تولیدی را به سازمان ملی استاندارد می‌دهیم و این سازمان تا به حال مغایرتی در شاخص‌ها و استاندارد محصولات تولیدی و توزیعی اعلام نکرده است و البته فقط ما را به عنوان کارشناس می‌شناسد و قبول دارد، نه دیگران را.
اگر ما با سازمان استاندارد تماس بگیریم، آنها کیفیت بنزین توزیعی را تایید می‌کنند؟
بله، تا به حال هیچ موردی مبنی بر مغایرت با استانداردها نداشته‌ایم. ما نتایج آزمایشات خود را به صورت ماهانه و کامل در اختیار سازمان ملی استاندارد قرار می‌دهیم.
شما آمادگی بحث و مناظره با مقامات سازمان محیط زیست را در این باره دارید؟
بله، اگر کسی مدعی مغایرت کیفیت بنزین توزیعی با استانداردها است، برای بحث و بررسی کارشناسانه آمادگی کامل داریم. بارها هم به مجموعه همکاران خانم ابتکار گفته‌ایم که آزمایشگاه‌هایی در کشور وجود دارد که می‌توانیم به آنها مراجعه کنیم تا حقایق برای همه آشکار شود.
ابتدای مصاحبه اشاره کردید که مراکز مجهزی برای تعیین و سنجش کیفیت بنزین‌های تولید داخل و وارداتی دارید. درباره این مراکز توضیح دهید.
در همه انبارهایمان در سراسر کشور، آزمایشگاه‌های مهمی داریم. در مبادی ورودی شمال و جنوب کشور و نیز در انبارهای کنار پالایشگاهها، چندین آزمایشگاه وجود دارد که مجهز به تکنولوژی‌های روز است. خودمان را ملزم می‌دانیم تا همه محصولات را با مشخصات استاندارد فرآورده‌ها تطبیق دهیم. آزمایشگاه مرکزی و مهم ما در شهرری واقع است. در خراسان رضوی، نکا، بوشهر و چابهار نیز آزمایشگاه‌های مجهزی داریم.
کف استاندارد شما برای توزیع بنزین چیست؟ یورو2، یورو4 یا...؟
یورو 2. مطابق کتابچه مشخصات استاندارد فرآورده‌های نفتی.
پس مطابق گفته شما بخش زیادی از بنزینی که در کشور مصرف می‌شود یورو 2 است.
نه! الان یورو 4 است.
شما گفتید یورو 2.
سؤال شما درباره کف استاندارد بنزین بود.
مشخصا بگویید الان چه نوع بنزینی از نظر کیفیت و استاندارد در کشور توزیع و مصرف می‌شود.
ما توزیع و مصرف بنزین یورو4 را آغاز کرده‌ایم. الان در اراک به صورت کامل، در 80 درصد جایگاه‌های تهران و همچنین در کرج توزیع بنزین مطابق با شاخص‌های یورو 4 به طور جدی در دستور کار است.
اما هنوز فراگیر نشده است.
اگر منظورتان در کل کشور است، نه! هنوز فراگیر نشده.
الان اعتراض برخی هم این است که بنزین یورو 2 در کشور توزیع می‌شود.
خب، مگر مشکل بنزین یورو 2 چیست. این یک استاندارد بین‌المللی بوده است. تمام صاحبنظران داخلی و بین‌المللی می‌دانند که انتقال از یک استاندارد به استاندارد بالاتر نیازمند زمان است. حتی در کشورهای صاحب صنعت 4 تا 5 سال زمان می‌برد. اینگونه نیست که امروز اراده کنیم و چندروز یا چندهفته یا یک سال بعد محقق شود. دوستان ما نباید عجول باشند.
نظرتان درباره ترکیبات خطرناک بنزین که برخی افراد به آن اشاره می‌کنند چیست؟
ما مطابق با کتابچه مشخصات و استاندارد فرآورده‌های نفتی کار می‌کنیم.
اما خانم ابتکار به عنوان رئیس سازمان محیط زیست بارها اعلام کرده‌اند بنزین مصرفی در کشور بسیار خطرناک است. حتی شرایط آب و هوایی کلانشهری مثل تهران به کیفیت نامناسب و خطرناک بنزین ارتباط داده شده است.
به نظرم این یک نظر کارشناسی نیست. من بارها برای تعویض روغن ماشینم مراجعه کرده‌ام. اما به من می‌گویند: «آقا! این چیزی که شما استفاده می‌کنی واقعا روغن نیست‌ها!» من با دردسر زیادی آنها را روشن کرده‌ام که من به عنوان یک کارشناس با سابقه 22 ساله تایید می‌کنم که این روغن خودرو است و در کیفیت آن هیچ مشکلی وجود ندارد. در نهایت هم به من می‌گوید: «آقا! من این را می‌ریزم اما مسؤولیتش با خودت هست!» نمی‌خواهم به خانم ابتکار جسارت کرده باشم اما متاسفانه نظرات کارشناسی توسط افراد ذی‌صلاح و کارشناس ابراز نمی‌شود. صلاحیت اظهارنظر در این باره با کارشناسان مسائل نفتی است.
بحث تا حدودی یکطرفه شد و محیط زیست زیر سؤال رفت. به هر حال سازمان محیط زیست هم مانند شما مدعی است که علم کارشناسی در این باره دارد و افرادی با صلاحیت کافی و تحصیلات و مدارک مرتبط، در این سازمان مشغول به کار هستند. منظورم این است که یکطرفه به قاضی نرویم. محیط‌زیست هم می‌تواند بگوید ما کارشناسانی داریم که با بررسی‌های آزمایشگاهی به این نتیجه رسیده‌اند که بنزین سالم نیست.
اشکال ندارد. ما بارها به آنها گفته‌ایم که آمادگی برگزاری جلسات کارشناسی مشترک و تبادل نظر در این باره داریم. ما حتی به شخص خانم ابتکار بویژه زمانی که ایشان در شورای شهر بود پیشنهاد دادیم که بررسی‌های مشترک، دقیق و کارشناسانه انجام شود و ایشان هم پذیرفت. اما الان ما مدعی هستیم که آنها یکطرفه به قاضی رفته‌اند و درباره کیفیت بنزین اظهاراتی می‌کنند که ما در جریان نیستیم و از سویی موجب ایجاد فضای بیم و وحشت میان مردم می‌شود. باز هم اعلام می‌کنم ما حاضریم با هر شرایطی که سازمان محیط زیست در نظر دارد، در آزمایشگاه‌های معتبر و مجهز کشور برای نمونه‌گیری و بررسی کیفیت بنزین اقدام کنیم.
شما چند سال است که به عنوان کارشناس یا مسؤول در حوزه نفت فعالیت دارید؟
22 سال.
آیا در طول این 22 سال، دوره‌ای بوده است که کیفیت بنزین در شرایط حاد و خطرناک باشد؟
بخشی از سؤالات شما مربوط به مسائل سیاستگذاری است. اجازه بدهید ما صحبتی نکنیم. به هر حال ما اعلام آمادگی کردیم برای مصاحبه با شما اما قرار نیست به سؤالاتی که در حوزه مسؤولیت‌مان نیست پاسخ بدهیم.
همین که شما به ما وقت و فرصت دادید قابل تحسین و ارزشمند است و نشان می‌دهد مجموعه شما در این حوزه دغدغه دارد.
صددرصد. ما نه‌فقط دغدغه بلکه ادعا هم داریم. البته ادعا در چارچوب مسائل تخصصی و کارشناسی. من بارها به عنوان یک کارشناس از آقایان گلایه کرده‌ام که چرا اجازه می‌دهید هرکسی اظهارنظر کند. ما تا به حال به خودمان جرات ندادیم درباره مسائلی که به سازمان محیط زیست مربوط می‌شود ورود کنیم و اظهارنظر داشته باشیم. به نظرم این برگرفته از حیای مسؤولان عالیرتبه وزارت نفت است که تا به حال به برخی اظهارنظرها از جمله خانم ابتکار عکس‌العمل نشان نداده‌اند.