گروه سیاسی:

به‌رغم آنکه عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه تصریح کرد مذاکرات وین 5 تنها درباره موضوع هسته‌ای بوده و هیچ موضوع دیگری مطرح نشده است اما اخبار و اظهارنظرهای دیگر نشان می‌دهد در این مذاکرات پیرامون تحولات عراق گفت‌وگوهایی صورت گرفته است. به گزارش «وطن امروز»، موضوع گفت‌وگو درباره عراق در قالب مذاکرات هسته‌ای وین زمانی کلید خورد که ویلیام برنز، معاون وزیر خارجه آمریکا (که تقریبا جایگاه قائم ‌مقامی جان کری را دارد) به عنوان عضو ارشد تیم آمریکایی در وین حاضر شد و همزمان رسانه‌های غربی این حضور را به معنای مطرح شدن برخی مسائل غیرهسته‌ای مانند موضوع تحولات عراق در این مذاکرات تفسیر کردند. در مقابل دولت ایران با برخی اظهارنظرها طرح موضوع عراق در قالب مذاکرات هسته‌ای را رد و تاکید کرد مذاکرات وین 5 تنها به موضوع هسته‌ای ایران اختصاص خواهد داشت اما همانگونه که گفته شد در ادامه مذاکرات مشخص شد گفت‌وگوهایی هر چند کوتاه درباره موضوع عراق میان طرفین انجام شده است. در واقع حضور برنز در مذاکرات از آن جهت که دامنه اختیارات مذاکره تیم آمریکایی را افزایش داده است، چنین موضوعی را محتمل کرده بود. به هر حال فرد دوم وزارت خارجه آمریکا وقتی در مقابل وزیر امور خارجه ایران می‌نشیند، قطعا علاقه ویژه‌ای به طرح موضوعاتی غیر از هسته‌ای با وزیر امور خارجه ایران خواهد داشت. طی روزهای شروع بحران در عراق نیز به دفعات رسانه‌های آمریکایی و جریان غربگرا در ایران تلاش کرده‌اند عراق را به عنوان یک صحنه همکاری میان ایران و آمریکا تعریف کنند. برخی تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این تلاش به این دلیل است که روابط و مناسبات با آمریکا به یک موضوع عادی و رواج یافته تبدیل شود و در همین راستا یک همکاری همانند آنچه در جریان حمله بوش به افغانستان شکل گرفت، ایجاد شده تا در قالب این کانال همکاری، تلاش‌ها برای استمرار همکاری‌ها و انجام برخی توافقات منطقه‌ای انجام شود. از همین رو بود که رسانه‌های غربی حضور برنز در عراق را بیشتر به دلیل گفت‌وگو پیرامون تحولات عراق دانستند تا موضوع هسته‌ای. تنها چند ساعت پس از ملاقات ویلیام برنز و محمدجواد ظریف در وین، رسانه‌های غربی خبر دادند طرفین در این مذاکرات پیرامون موضوع عراق گفت‌وگوهایی انجام دادند. آنها گزارش دادند این گفت‌وگوها به صورت مختصر بوده است. بررسی رفتار آمریکایی‌ها که در ادامه به آن اشاره می‌شود نیز نشان می‌دهد آنها نسبت به مطرح و برجسته شدن مذاکره با ایران درباره موضوع عراق علاقه‌مندند اما در این سو به‌رغم مواضع صریح مقامات دولتی در داخل ایران، رفتار تیم مذاکره‌کننده ایرانی نشان از نبود هماهنگی و بروز برخی مواضع متناقض دارد.

استقبال آمریکایی‌ها

در کنار رسانه‌های آمریکایی، مقامات عالیرتبه آمریکا نیز از همان ابتدا تمایل خود را برای گفت‌وگو با ایران درباره موضوع عراق نشان دادند. جان کری، وزیر خارجه آمریکا در گفت‌وگو با بخش خبری سایت یاهو به همین موضوع اشاره کرد و گفت: اگر ایرانی‌ها بتوانند به پایان خشونت و بازگرداندن اعتماد به دولت عراق کمک کنند، آمریکا آماده مذاکره با آنها خواهد بود. هیچ گزینه «کارسازی» را رد نمی‌کنم. ماری هارف، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در همین راستا درباره مذاکرات وین و طرح موضوع عراق در این مذاکرات به شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان گفت: بحث‌های مختصری میان آمریکا و ایران روی مساله عراق صورت گرفته است. منافع تهران و واشنگتن مشترک است. جین ساکی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در همین رابطه گفت: ما نگرانی‌های گسترده‌ای درباره تروریسم و شهروندان آمریکایی بازداشت شده در عراق داریم، باید در این زمینه گام‌هایی برداشته شود و حتی به عنوان بخشی از برنامه‌های مذاکرات ایران و 1+5 نیز گنجانده شود، این موضوع می‌تواند یک فرصت باشد اما هدف از گفت‌وگوهای احتمالی با ایران، هماهنگی درباره عملیات نظامی در عراق نیست. همزمان با این اظهارنظرهای مقامات آمریکایی، رسانه‌های غربی نیز در راستای هم‌افزایی این موضع آمریکا گزارشاتی منتشر کردند. ‌ای‌بی‌سی نیوز در این باره گزارش داد: دولت اوباما درهای همکاری با ایران علیه دشمن خود با هدف حمایت از دولت عراق را گشود. روزنامه لس‌آنجلس تایمز هم نوشته است: ویلیام برنز، قائم‌مقام وزیر خارجه آمریکا روز دوشنبه به وین رفت تا به مذاکرات بین‌المللی با ایران بر سر پرونده هسته‌ای ایران ملحق شود اما این انتظار نیز وجود داشت که ممکن است وی در حاشیه مذاکرات روز دوشنبه درباره تهدیدی که از سوی القاعده، عراق را تهدید می‌کند نیز گفت وگو کند.

مقاومت شمخانی، همراهی...

اما واکنش ایران به این موضوع یعنی مذاکره با آمریکا درباره عراق دوگانه بود. حسن روحانی، رئیس‌جمهور در این باره موضع گرفت و احتمال همکاری را رد نکرد. او گفت: آمریکایی‌ها هم ممکن است بخواهند اقداماتی انجام دهند، من از طرح آنها بی‌خبرم اما آنچه امروز برای ما مهم است، خواست ملت و دولت عراق است بنابراین اگر کمکی از دست ما برآید، آمادگی داریم... جز دولت و ملت عراق کس دیگری علیه داعش وارد عمل نشده اما هرگاه آمریکا علیه داعش اقدامی کرد، می‌شود درباره همکاری با این کشور فکر کرد. این درحالی بود که علی شمخانی، دبیر شورایعالی امنیت ملی با اظهارنظری صریح موضوع همکاری ایران و آمریکا درباره عراق را منتفی دانست. شمخانی جنجال رسانه‌های غربی مبنی بر همکاری ایران و آمریکا در عراق را جنگ روانی دانست و گفت این موضوع «کاملا غیرواقعی» است. شمخانی با انتقاد از سیاست‌های آمریکا در منطقه گفت: آمریکا در چارچوب اجرای سیاست ایجاد ارتش‌های باز بستر شکل‌گیری و رشد گروه‌های مسلح تروریستی مشابه داعش را فراهم کرده است. وی با اشاره به همکاری‌های مالی، اطلاعاتی و لجستیکی برخی متحدان آمریکا در اجرای این سیاست افزود: ایجاد رعب، بی‌ثباتی و مقابله مسلحانه و خشن با خواست و اراده مردم که در قالب انتخابات آزاد برای تعیین سرنوشت کشورها رقم می‌خورد از اهداف اصلی آمریکا در پیگیری سیاست ارتش‌های باز است. نماینده مقام معظم رهبری در شورایعالی امنیت ملی با تاکید بر نقش فرماندهان جنایتکار بعثی در هدایت عملیاتی گروهک داعش اظهار داشت: استفاده از افراط‌گرایان خشن برای اعمال اراده آمریکا در برابر خواست و اراده مردم عراق و سوریه ضمن آنکه چهره‌ای خشن و غیرانسانی از اسلام ارائه می‌کند خطر بازگشت تروریست‌ها به کشورهای مجری سیاست‌های آمریکا را کاهش می‌دهد. شمخانی با فریبکارانه خواندن برخی اظهارات اعلام شده از سوی مقامات آمریکایی درباره کمک این کشور به دفع تهدیدات داعش در عراق، احتمال تهدید امنیت ملی این کشور از سوی گروه‌های آمریکاساخته را مانند برخی رخدادهای تاریخ اخیر یادآور شد و گفت: به طور قطع نباید از عوامل پشت صحنه ایجادکننده تهدیدات و ناامنی در کشور عراق انتظار مساعدت و کمک داشت. دبیر شورایعالی امنیت ملی با اشاره به برخی اخبار منتشر شده از سوی رسانه‌های غربی درباره احتمال همکاری ایران و آمریکا در بحران عراق افزود: این موضوعات کارکرد جنگ روانی داشته و کاملا غیر واقعی است. وی در پایان خاطرنشان ساخت: ما همانگونه که اعلام کرده‌ایم در صورت درخواست رسمی دولت عراق موضوع کمک در چارچوب مقررات بین‌المللی را بررسی خواهیم کرد و این روند کاملا دوجانبه بوده و به کشور ثالثی ارتباط پیدا نمی‌کند. اما به‌رغم این مواضع علی شمخانی، حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهوری که آمریکایی‌ها مانع حضور وی در سازمان ملل شدند، در مطلبی در یکی از شبکه‌های اجتماعی نوشت: «ایران و آمریکا تنها کشورهایی هستند که از منظر قدرت منطقه‌ای می‌توانند بحران عراق را صلح‌آمیز سامان دهند.» این موضع ابوطالبی در واقع نشان داد دیدگاهی وجود دارد که همکاری با آمریکا در عراق را قابل بحث یا طرح می‌داند. شاید مذاکرات هسته‌ای مهم‌ترین یا بهترین مجال برای طرح این موضوع بود اما عباس عراقچی درباره طرح موضوع عراق در وین واکنش نشان داد و گفت: در این مذاکرات تنها درباره پرونده هسته‌ای ایران مذاکره می‌کنیم و هیچ موضوع دیگری وجود ندارد. به‌رغم این موضع عراقچی، یک روز پس از مذاکرات دوجانبه میان نمایندگان ایران و آمریکا در وین، رویترز به نقل از یک مقام ایرانی نوشت در مذاکرات وین، موضوع عراق هم از جمله موارد مورد بحث دیپلمات‌های دوطرف بود اما نتیجه مشخصی حاصل نشد. به‌رغم این موضع عراقچی اما محمدجواد ظریف گفت‌وگو درباره عراق در وین را تایید کرد. وی گفت: با توجه به وخامت اوضاع عراق طبیعی است که حتی در جلسه با خانم اشتون و در جلسه سه‌جانبه (با اشتون و برنز) اشاراتی به وحشیگری‌های داعش در عراق بشود. در ادامه همین موضع ظریف، عباس عراقچی نیز به تصحیح اظهارنظر قبلی خود پرداخت و گفت: هیچ مذاکره‌ای میان ایران و آمریکا درباره عراق انجام نشده و نمی‌شود اما وقتی با تصاویر وحشتناک مواجه می‌شویم و کشتار بی‌رحمانه انسان‌ها که موضوع روز دنیا است، طبیعی است که به آن «اشاراتی» شود. به هر حال براساس شواهد موجود، جریانی در ایران به دنبال برقراری یک کانال همکاری منطقه‌ای با آمریکاست و به‌رغم موضع دبیر شواریعالی امنیت ملی درباره این ماجرا اما بشدت به دنبال پیگیری این طرح است.