آیت‌الله سیدهاشم بطحائی گلپایگانی: به دنبال بحث نقش والدین به عنوان اولین معمار در ساختار جامعه مدنی و مسؤولیت آنها؛ در گذشته به سیره و روش امام زین‌العابدین حضرت سجاد(ع) اشاره شد که آن بزرگوار این مسؤولیت را تا چه اندازه مهم تلقی فرموده که در انجام آن در فرازهایی از نیایش از ذات حضرت احدیت استمداد می‌طلبد زیرا بهترین و مهم‌ترین حاصل عمر بشر پس از اعمال علمی و عبادی وی، اولاد صالح است که مایه آبرو و بازوی پرتوان خانواده و روشن نگه‌دارنده مشعل حیات پس از مرگ آنهاست و تحقق این مهم در گرو روش خردمندانه نشأت گرفته والدین از فرهنگ دین است که چگونه این وظیفه را عمل کنند که مرضی خداوند متعال و خود و خلق باشد. بهترین و تنها دستور، رهنمودهای الهی است که در سیره و سنت پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار علیهم‌السلام تبلور یافته است.
آن بزرگواران روش تربیتی را از نوزادی تا آن زمان که پدر به عنوان ولی و سرپرست، مسؤول پرورش و بهداری و تعالی اولاد است فراراه قرار داده و رهنمود کرده‌اند.
در گام اول تربیتی امام صادق علیه السلام می‌فرماید: الغلام یلعب سبع سنین، و یتعلم فی الکتاب سبع سنین، ویتعلم الحلال و الحرام سبع سنین (تهذیب/ج8/ص102/ح380/29) کودک را تا 7 سال به حال خود بگذار بازی کند و در 7 سال بعدی قرآن به او آموخته شود و در 7 سال بعد یعنی از 15 سالگی آموزش حلال و حرام داده شود.
ملاحظه می‌شود که امام به عنوان مربی وحیانی به لحاظ اشرافی که بر اوضاع افراد دارد اولیای خانواده را آگاهی می‌دهد که پدران در 3 مقطع وظیفه دارند که مراقب اطفال خود باشند.
مقطع اول از تولد تا 7 سالگی است که اطفال دوران آشنایی با والدین و محیط خانه و اطراف خود را می‌گذرانند.
امام(ع) می‌فرماید همانگونه که در مورد جسم فیزیکی او مواظب هستید که نیفتد و زمین نخورد مع‌ذلک می‌خواهید راه بیفتد، در بخش روحی و روانی نیز با او کج‌دار و مریز عمل کنید.
مقطع دوم از 7 سالگی شروع می‌شود تا 14 سالگی که در این مقطع، آموزش شروع می‌شود و پدران موظفند با آموزش قرآن و کتاب معارف دینی، روحیه خداگرایی و تمدن او را پرورش دهند.
مقطع سوم که از 14 سالگی شروع می‌شود تا 21 سالگی، دوران آَشنایی با حلال و حرام و بایست‌ها و نبایست‌های زندگی در ابعاد مختلف معاشی و معادی است که در این مقطع باید زمینه فارغ‌التحصیلی از آموزش خانواده و ولایت پدر به اتمام برسد.
وظیفه پدران در مقطع دوم و سوم بسیار خطیر است؛ اولا باید آنها را از محبت و مهربانی خود سرشار گردانیده که زمینه خالی برای نفوذ دیگران برای آنها باقی نگذارد، ثانیاً باید با آنها چنانکه رسول خدا(ص) فرمود: احبوا الصبیان و ارحموهم و اذا وعدتموهم شیئا ففوالهم فانهم لایدرون الاانکم ترزقونهم (وافی/ج23/ص1386)؛ فرزندان خود را دوست بدارید و به آنها ترحم کنید و هنگامی که وعده چیزی را دادید به وعده خود برای آنها وفا کنید زیرا آنها فکر می‌کنند روزی‌دهنده آنها شما هستید، عمل کرد.
این کلام حکیمانه رسول خدا(ص) درباره تربیت اولاد بسیار آموزنده و رهگشاست و به 2 نکته حساس و سرنوشت‌ساز اشاره دارد.
نخست اینکه با محبت و ترحم آنها را از هرگونه عقده و کمبودی رهانیده زیرا فرزندانی که از مهر پدر و مادر بهره نبرده و محروم شده‌اند با قلبی آکنده از عقده و کینه بار می‌آیند و در جامعه نه‌تنها عضوی برای جامعه مدنی نخواهند بود که شراره از شرارت خواهند شد چنانکه گفته‌اند: نعوذبالله اگر سفله‌ای به جا رسد/ عدوی شهری و دهقان و کان هر شرر است
و گرفتاری جامعه نیز اصولاً از ناحیه این افراد عقده‌ای و کمبوددار است و تا می‌توانند می‌خواهند بی‌مهری‌هایی که در خانواده تحمل کرده‌اند را بر سر جامعه خالی کنند. دوم اینکه رسول خدا(ص) با ژرف‌نگری در نهاد جامعه می‌فرماید: هر گاه به فرزندان خود وعده‌ای دادید به آن عمل کنید زیرا آنها شما را به مثابه خدا می‌دانند و با خوش‌بینی مطلق به شما می‌نگرند پس هر گاه آنها چیزی از شما خواستند فکر کنید، اگر انجام شدنی است آنگاه آنها را امیدوار کرده و عمل کنید اما اگر امکان اقتصادی ندارید و درخور خود و خانواده نیست آنها را به خوبی قانع کنید که امکانپذیر نیست زیرا اگر قول دادید و عمل نکردید آنها به شما بدبین می‌شوند و پایه و شالوده دروغ در جامعه از همین‌جا شروع می‌شود چراکه افراد، دروغگو و مزور خلق نشدند و دروغ  و تزویر جزو ذات آنها نیست بلکه از معلم نخست زندگی یعنی پدران و مادران می‌آموزند لذا پدران و مادران هستند که؛ خشت اول چون نهد معمار کج/ تا ثریا می‌رود دیوار کج.
بنابراین توجه نکردن به این دستور حکیمانه رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله چه فاجعه‌ای برای جامعه به وجود خواهد آورد که اولاً افراد دروغگو هیچ اعتباری در جامعه ندارند و ثانیاً با دروغ‌های بارآمده که جزو طبیعت ثانویه آنها شده، اساس و بنیاد جامعه را به تباهی می‌کشند و پدران و مادران بانی این اخلاق زشت به عنوان سبب، پیش خلق و خداوند متعال مسؤول خواهند بود لذا رهنمودهای حکیمانه اسلام را جدی بگیریم تا به این سبب بر نخوریم.
ادامه بحث در بخش‌های بعدی اشاره می‌شود ان‌شاءالله.
www.bathaie.com