سیاوش رسولی: این روزها بحث کاهش جمعیت ایران بدون تردید یکی از مهم‌ترین موضوعات اجتماعی و سیاسی و حتی فرهنگی ایران است؛ موضوعی که سازمان ملل هم درباره آن سخن گفته و اعلام کرده ایران در کاهش سریع نرخ رشد جمعیت رکوردی عجیب به جای گذاشته است. براساس آمارها، نرخ باروری در ایران به 7/1رسیده و حتی پیش‌بینی می‌شود با موج فعلی کاهش جمعیت به رقمی پایین‌تر از این عدد هم سقوط کند.
 برخی صاحبنظران براین باورند که کاهش جمعیت در 10 سال آینده نتایج چشمگیر خود را نشان خواهد داد، آنچنانکه جامعه از افراد 35 تا 50 ساله اشباع خواهد شد و این در حالی است که این روزها 14 میلیون جوان مجرد در جامعه ایرانی زندگی می‌کنند. جوانان مجردی که حتی برخی از آنها به وادی تجرد قطعی هم ورود پیدا کرده‌اند.
رسانه‌های زنجیری روی فرکانس سبک زندگی
در این میان منابع خبری به تازگی از اختصاص هزینه قابل توجهی از سوی برخی کشورهای غربی برای تاثیرگذاری در روند جمعیتی ایران خبر می‌دهند. حال به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین این مکان‌های سرمایه‌گذاری، رسانه‌ها هستند.رسانه‌هایی که هر روز تعداد جدیدی از آنها با بودجه‌های قابل توجه تاسیس می‌شوند و در همه آنها نکات مشترک یکسانی درباره سبک زندگی مطرح می‌شود!
یکی از مهم‌ترین راه‌های نفوذ این رسانه‌ها به تفکر جامعه ایران و ایجاد تغییر نگرش به موضوع جمعیت در بین ایرانیان پروراندن یک نوع طرز فکر خاص از طریق رسانه‌هاست. در چندین سال گذشته برنامه‌هایی با عنوان برنامه‌های بهداشت و سلامت در بسیاری از رسانه‌های خارجی و شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شده است، این در حالی است که دراین برنامه‌ها درباره مسائلی همچون بارداری به گونه‌ای  دیگر صحبت می‌شود.
 کارشناسان این برنامه‌ها نه توصیه‌ای برای چگونه باردار شدن دارند و نه پیشنهادی برای سلامتی مادران باردار، بلکه تنها از این سخن می‌گویند که زنان ایرانی تنها در صورت زدن قید بارداری می‌توانند از سلامتی کامل برخوردار باشند.
سلامتی و ثروت در گرو فراموشی فرزندآوری
تاکتیک دوم در اینگونه تاثیرگذاری برنامه‌هایی است که تحت عنوان برنامه‌های ورزشی پخش می‌شود. در این برنامه‌ها که بسیاری از آنها برای زنان پخش می‌شود به صورت مکرر تاکید می‌شود که بارداری بشدت فیزیک زنان را به هم می‌ریزد و این به هم خوردن و به اصطلاح افزایش وزن دیگر قابل بازگشت نیست. در حقیقت در این روش نوعی هراس نسبت به از دست رفتن فیزیک بدنی در زنان ایجاد می‌کنند. در اینگونه برنامه‌ها فرد آموزش دهنده ورزش و نرمش در بسیاری اوقات حتی بدون اطلاع از مسائل پزشکی، دائم براین موضوع تاکید دارد که اگر خواهان بدن زیبا و فیزیکی مناسب هستید باید دور بارداری را خط بکشید. در حقیقت از بارداری برای دختران جوان یک غول بزرگ می‌سازند! در این میان مساله سوم که در این رسانه‌ها به طور دائم  درباره آن صحبت می‌شود، بحث توانایی نداشتن بیشتر افراد جامعه ایرانی برای پرداخت هزینه یک بچه است. دراین باره، سیاهنمایی فوق‌العاده در دستور کار این رسانه‌ها قرار دارد، برنامه‌هایی همچون «نوبت شما بی‌بی‌سی» و همچنین «خیابان زندگی» صدای آمریکا به طور دائم در طول هفته با ارائه آمارهای عجیب و غریب از زندگی ایرانیان، آنها را به شکل قابل تاملی به داشتن فرزند کمتر تشویق می‌کنند.
پایه‌ریزی برای نگاه منفی به جمعیت
در همین باره پرویز علی بخشی، روانشناس و استاد دانشگاه بر این باور است که شبکه‌های ماهواره‌ای  در بخشی از فعالیت خود تلاش دارند در ابتدا ذهن مخاطب ایرانی را از اطلاعات غلط پرکنند، به صورتی که از لحاظ روانشناسی به محض اینکه نامی از بارداری و فرزندآوری برده می‌شود، مخاطب ایرانی ذهنش ناخودآگاه به سوی سختی، فقر و همچنین از بین بردن فیزیک بدن می‌رود، دلیل این موضوع هم این است که این رسانه‌ها ذهن مخاطب را بشدت با اینگونه مسائل به اختیار خود درمی‌آورند. این استاد دانشگاه در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» می‌افزاید:  زمانی که زن ایرانی در حال تماشای اینگونه برنامه‌ها است در واقع به تدریج و به صورت ناخودآگاه در معرض تغییر نگرش هم خواهد بود، چرا که این رسانه‌ها بنیان خانواده را به گونه‌ای نشانه می‌روند که در ذهن مخاطب خود بی‌معنا بودن داشتن فرزند را القا می‌کنند.
برچسب‌زنی،تاکتیک روانی اثرگذار
اظهارات این کارشناس روانشناسی اجتماعی در شرایطی مطرح می‌شود که در برخی از برنامه‌های شبکه «من وتو» بر این  تاکید می‌شود که فرزندآوری نوعی عقب‌ماندگی محسوب می‌شود، آنچنان که مجری این برنامه‌ها اینگونه بیان می‌کند که در عصر جدید فرزندآوری نوعی نشان تحجر و بازگشت به گذشته در زنان ایرانی است. به گفته علی بخشی، برچسب زدن یکی از تاکتیک‌های رایج این رسانه‌ها در مسائل اجتماعی است، برای مثال کسی که از حجاب برخوردار باشد به طور غیرمستقیم عقب‌مانده نامیده می‌شود یا کسی که به فرزندآوری علاقه داشته باشد سنتی و واپس‌گرا خوانده می‌شود. در واقع این نوع برچسب‌زنی می‌تواند باعث شود برخی زنان نسل جدید این برچسب‌ها را نسبت به دوستانشان تکرار کنند. به تدریج همین موضوع باعث خواهد شد تا زنان برای برچسب نخوردن در جمع دوستان از صحبت یا عمل به  فرزندآوری خودداری کنند.
سیاهنمایی و آینده هراسی تاکتیکی برای ترساندن زوج‌ها
همچنین مهدی اسماعیلی، کارشناس رسانه هم درباره تاکتیک‌های شبکه‌های ماهواره‌ای برای  تاثیرگذاری در روند جمعیت ایران در گفت‌وگویی با «وطن امروز» تاکید دارد سیاهنمایی در این رسانه‌ها در چندین سال گذشته  تغییر رفتار اجتماعی ایرانیان را هدف گرفته است. وی یادآور می‌شود: این رسانه‌ها درباره ارتباط اقتصاد خانواده با فقر آنقدر صحبت می‌کنند و ذهن مخاطب را مورد هدف سیگنال‌های منفی قرار می‌دهند که به تدریج والدین جوان را از همه چیز ناامید می‌کنند. به گفته اسماعیلی، مهم‌ترین تاثیر این ناامیدی این خواهد بود که زوج‌های جوان هیچ تحول تازه‌ای در زندگی خود ایجاد نخواهند کرد و به این ترتیب پس از این موج‌های ناامید کننده خبری از فرزند نخواهد بود. از سوی دیگر به باور برخی صاحبنظران، تاکید بر تکیه‌کلام‌هایی همچون زندگی با رفاه بدون داشتن فرزند، خواب‌های راحت بدون فرزند، فرزند کمتر و فقر کمتر از جمله اتفاقاتی است که در بسیاری از برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای و در دیالوگ‌های بین مجریان و کارشناسان این شبکه‌ها تکرار می‌شود.
تبلیغ روابط نامشروع به جای ازدواج
پرویز علی بخشی، روانشناس اجتماعی،دراین باره با نگاهی به یک موضوع تکمیلی با عنوان ازدواج، خاطرنشان می‌کند: این رسانه‌ها در این راه گام به گام پیش می‌روند، این روزها درباره مزیت‌های فرزند کمتر و حتی فرزند نداشتن برای زوجین به انواع گوناگون می‌گویند و چند وقت بعد درباره بهتر بودن دوستی‌های نامشروع به جای ازدواج صحبت می‌کنند. آنها آنقدر این جملات و واژه‌ها را تکرار می‌کنند که مخاطب به تدریج این جملات را در رفتارهای خود بازتاب می‌دهد و بازتاب آن همین تغییر فرهنگی امروزی است که در جامعه ما جریان دارد. هنگامی که روابط خارج از ازدواج در جامعه باب  شود به تدریج بنیان خانواده رنگ خود را از دست می‌دهد و به همین دلیل هم دیگر نمی‌توان انتظار افزایش جمعیت از جامعه ایران داشت. البته درباره راه‌های مقابله با این جریان، بسیاری از کارشناسان نقش رسانه‌های داخلی و بویژه صدا و سیما را برجسته می‌دانند و تاکید می‌کنند باید ساز و کار مناسبی برای آگاه‌سازی مردم نسبت به خطرات اینگونه برنامه‌های ماهواره‌ای تدوین و به کار گرفته شود، چرا که شبکه‌های ماهواره‌ای از کم اطلاعی مخاطبان خود به بهترین شکل ممکن برای اهداف سازمانی استفاده می‌کنند.