حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدمحمود نبویان: ممکن است گفته شود قید «رضایتبخش» قید مهمی نیست تا نسبت به آن نگران بود؛ اما این سخن درست نیست، زیرا اگر این قید مهم نباشد، باید بتوان آن را نادیده گرفته و حذف کرد، اما آیا طرف غربی موافق حذف این قید خواهد بود؟ عدم موافقت غربی‌ها حاکی از آن است که ذکر این قید برای آنها مهم و معنادار است.
5- پرداختن (addressing) به قطعنامه‌های شورای امنیت به معنای چیست؟ آیا به معنای عمل کردن به آنها است یا معنای دیگری دارد؟ در جلسه کمیسیون آموزش و تحقیقات در عصر سه‌شنبه 19/9/1392 این امر را از آقای عراقچی- مذاکره‌کننده توافقنامه ژنو و معاون وزیر خارجه - پرسیدم، ایشان گفتند از نظر ما پرداختن غیر از اجرا کردن آن است، اگرچه طرف غربی معتقد است مراد از آن، اجرا کردن آن است، به ایشان گفتم در این گام تصریح شده است که باید به نتیجه «رضایتبخش» منتهی شود، در این صورت، با توجه به اینکه از یکسو باید رضایت آنها جلب شود و از سوی دیگر، آنها به کمتر از اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت راضی نمی‌شوند، چگونه شما می‌گویید مراد از پرداختن، اجرا کردن نیست؟
6- اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت به معنای تعلیق همه برنامه هسته‌ای ایران است. برخی از آنچه در قطعنامه‌های مختلف شورای امنیت سازمان ملل علیه ملت ایران آمده است؛ مانند قطعنامه‌های 1737(2006)، 1747(2007)، 1803(2008)، 1887(2009) و 1929(2010) عبارتند از:
تعلیق تمام فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران که شامل غنی‌سازی، تعطیلی آب سنگین اراک، تعطیلی رآکتور اراک، عدم بازفرآوری، تعطیلی فردو و اجرای پروتکل الحاقی می‌شود، تحریم ده‌ها شرکت ایرانی، تحریم ده‌ها فرد ایرانی و بلوکه‌کردن دارایی‌های آنها، تحریم بانک‌های مختلف ایرانی یا مرتبط با ایران، بلوکه کردن دارایی‌های ایران، تحریم کشتیرانی ایران، بازرسی کشتی‌هایی که برای ایران کار می‌کنند، تحریم هرگونه تعهد مالی برای ایران، تحریم خرید نفت از ایران، تحریم خرید و فروش تجهیزات نظامی و... (در بیانیه توجیهی آمریکا درباره تفاهمنامه ژنو در این مورد آمده است: - دیگر بخش‌های مهم تحریم‌ها دست نخورده باقی می‌ماند. از جمله:
1- تحریم علیه بانک مرکزی ایران و ده‌ها بانک بزرگ و نهاد مالی دیگر.
2- تحریم‌های ثانویه که براساس لایحه جامع تحریم‌های ایران (سیسادا) علیه بانک‌هایی وضع شده است که با شرکت‌ها و اشخاص تحریم شده همکاری می‌کنند.
3- تحریم کسانی که خدمات دیگر مالی همچون خدمات بیمه به ایران می‌دهند.
4- دسترسی محدود به نظام مالی آمریکا
- همه تحریم‌ها علیه 600 فرد و نهاد که با برنامه موشکی و هسته‌ای ایران همکاری می‌کنند، به قوت خود باقی می‌ماند.
- تحریم بخش‌های مختلف اقتصاد ایران از جمله کشتیرانی و کشتی‌سازی به قوت خود باقی می‌ماند.
- تحریم سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و منع ارائه خدمات فنی به بخش انرژی ایران به قوت خود باقی می‌ماند.
- تحریم علیه برنامه نظامی ایران به قوت خود باقی می‌ماند.
- محدودیت‌های گسترده آمریکا برای تجارت با ایران به قوت خود باقی می‌ماند و ایران کماکان از داد و ستد با بزرگ‌ترین اقتصاد جهان محروم می‌ماند.
- تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل پابرجا می‌ماند).
پذیرش موارد فوق به معنای از دست دادن همه‌چیز است و معلوم نیست چرا مذاکره‌کنندگان ایرانی این موارد را پذیرفته‌اند؟
علاوه براین، موضع جمهوری اسلامی ایران در مقابل این قطعنامه‌ها آن بوده است که شورای امنیت سازمان ملل در دست عده‌ای از کشورهای زیاده‌خواه و مستکبر قرار دارد و با عنایت به اینکه آژانس بین‌المللی صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را اذعان کرده است، صدور چنین قطعنامه‌هایی غیر‌قانونی و برخلاف مواد منشور ملل متحد است، اما پذیرش آن در این توافقنامه به معنای آن است که ما چنین قطعنامه‌هایی را قانونی دانسته و مدعای کشورهای خاص مستکبر را درست می‌دانیم و از این رو، تعهد کرده‌ایم که به آنها بپردازیم و آنها را اجرا کنیم.
7- متاسفانه بسیاری از مواردی که در قطعنامه‌های شورای امنیت آمده است، در توافقنامه ژنو از سوی مذاکره‌کنندگان ایرانی مورد قبول قرار گرفته است، برای نمونه، تعطیلی آب سنگین اراک، تعطیلی رآکتور اراک، عدم بازفرآوری، تعطیلی فردو (به بندهای مذکور در گام اول مراجعه شود، البته نسبت به سایت فردو مذاکره‌کنندگان ایرانی تعهد کرده‌اند که غنی‌سازی 20 درصد را متوقف و نیز سه‌چهارم فردو تعلیق گردد) و اجرای پروتکل الحاقی از جمله آنهاست (به بند هشتم گام نهایی مراجعه شود).
4- گام نهایی
عناصر گام نهایی که شروع و اجرای آن نباید بیش از یک‌سال از تاریخ قبول این سند باشد، عبارتند از:
1- گام نهایی در زمان بلندمدت انجام خواهد شد که باید روی آن زمان توافق شود.
2- در این گام، حقوق و تکالیف اعضای ان‌پی‌تی و توافقنامه آژانس بیان خواهد شد.
3- رفع جامع تحریم‌های شورای امنیت، چند‌جانبه و ملی که مربوط به برنامه هسته‌ای است در این گام انجام می‌شود و شامل گام‌هایی برای دستیابی به حوزه‌های تجارت، تکنولوژی، مالی و انرژی مطابق یک برنامه مورد توافق است.
4- این گام متضمن یک برنامه غنی‌سازی است که اولا: از سوی دو طرف معین و تعریف شده باشد، ثانیا: مطابق با نیازهای عملی باشد، نیازهایی که طرفین بر آن توافق کرده باشند، ثالثا: گستره آن مورد توافق دو طرف باشد، رابعا: سطح فعالیت‌های غنی‌سازی مورد توافق طرفین قرار گیرد، خامسا: ظرفیت آن مورد توافق طرفین قرار گیرد، سادسا: محل انجام آن با توافق دو طرف باشد، سابعا: ذخایر اورانیوم غنی شده نیز براساس توافق دو طرف صورت گیرد، و ثامنا: این برنامه در یک زمان معین مورد توافق دو طرف انجام خواهد شد.
5- رفع کامل نگرانی‌ها درباره رآکتور اراک.
6- بازفرآوری و نیز ساختن تاسیساتی که توانایی بازفرآوری ایجاد می‌کند، ممنوع است.
7- اجرای کامل اقدامات مورد توافق شفاف‌ساز و افزایش نظارت.
8- تصویب و اجرای پروتکل الحاقی.
9- همکاری‌های هسته‌ای غیر‌نظامی بین‌المللی که شامل: دستیابی به قدرت پیشرفته آب سبک، رآکتورهای تحقیقاتی و تجهیزات مربوط، تامین سوخت هسته‌ای پیشرفته و فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه مورد توافق است.