گزارش «وطن امروز» از اقدامات پولی ایران برای عبور از محدودیت‌های تحریمی و سوئیفت
تجارت ریالی
گروه اقتصادی: محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی در یازدهمین همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت به تشریح سیاست‌های جدید بانک مرکزی در این حوزه پرداخت و اظهار کرد: نظام بانکی مجموعه‌ای از نقاط قوت و ضعف است. فناوری‌های دیجیتال از نقاط قوت این نظام است. شبکه شتاب ایران با پرداخت زیر 2 ثانیه یکی از قوی‌ترین شبکه‌های پرداخت منطقه است.
وی با بیان اینکه به‌زودی ریال دیجیتال کار خود را شروع می‌کند، ادامه داد: توسعه بانکداری نوین وظیفه بانک مرکزی در تمام دنیاست. ما هم در بانک مرکزی ایران تلاش می‌کنیم این وظیفه را به‌درستی انجام دهیم.
رئیس‌کل بانک مرکزی با اشاره به تعاملات بانکی در فضای بین‌الملل گفت: به دلیل تحریم بیشترین چالش را در این حوزه داریم ولی با تلاشی که در سال‌های گذشته انجام شده اقدامات خوبی صورت گرفته است که باید ادامه یابد. یکی از اقدامات طراحی سامانه «ACUMER» است که متعلق به آسیاست. تلاش کردیم در مدیریت تحریم از این ابزار حداکثر استفاده را کنیم. با هندوستان و پاکستان و سایر کشورهای عضو اتحادیه همکاری داریم و به جای سوئیفت این سامانه را طراحی کردیم که الان کار می‌کند.
فرزین تصریح کرد: پس از برتون وودز برخی از کشورهای آسیایی برای مقابله با این تصمیم اتحادیه پایاپای آسیایی را تشکیل دادند اما به دلایل مختلف این اتحادیه در سال‌های اخیر فعالیت آنچنانی نداشت. در همان زمان دبیرخانه این اتحادیه در ایران مستقر شد و با توجه به این مساله در سال‌های اخیر این اتحادیه را فعال کردیم و تعاملات خود را با کشورهای عضو این اتحادیه از جمله هند و پاکستان ارتقا دادیم. به جای سوئیفت برای اعضا سامانه بانکی جدیدی با نام ACUMER را استفاده کردیم که مبتنی بر استانداردهای سوئیفت طراحی شده اما تحریم‌ناپذیر است.
ایران در حال حاضر سوئیفت را کنار گذاشته و ACUMER را جایگزین کرده است. ایران از 10 مهرماه امسال این سامانه را به صورت جدی عملیاتی کرده است و قصد دارد آن را توسعه دهد. در واقع هدف ایران این است که در کنار توسعه تجارت با آسیا با استفاده از ACUMER روابط و تعاملات خود را با کشورهای عضو اتحادیه پایاپای آسیایی گسترش دهد. این مساله به این دلیل اهمیت زیادی دارد که همواره فشار تحریم‌ها روی معاملات تجاری ایران بود. همچنین به دلیل اینکه بانک کشورهای مقصد صادرات تعامل چندانی برای انتقال پول صادرات کالاهای ایرانی نداشتند که عمدتا تجار متضرر می‌شدند، یا حتی مجبور بودند از مسیرهای دیگری پول را وارد کشور کنند که هزینه‌بر بود. به عبارت دیگر، حدود 20 درصد هزینه مبادلات مالی صادرکننده‌ها افزایش می‌یافت و همین مساله به افت صادرات ایران منجر می‌شد.
یکی از اقدامات دیگر ایران برای کم‌اثر کردن فشار تحریم‌ها تقویت بریکس بوده است. بریکس سهم بزرگی در تجارت جهانی دارد که در ابتدای راهش است. الان استراتژی بریکس تا سال 2025 در 4 محور بنا شده که فرصت را برای برخی کشورها مانند ایران فراهم می‌کند با استفاده از ارزهای محلی تجارت خود را توسعه دهد، بنابراین نخستین محور بریکس افزایش سهم ارزهای محلی است.
چین و روسیه به سمت استفاده از ارزهای محلی حرکت کرده‌اند. همین مساله باعث شده تا کشورهای همکار در این سازمان بین‌المللی به فکر این باشند که بتوانیم تسویه تجارت را با ارزهای بریکس انجام دهیم. دومین اقدام بانک‌های مرکزی عضو بریکس راه‌اندازی سامانه‌ای در نظام‌های پرداخت است. بانک مرکزی ایران یک پلتفرم تسویه برای پرداخت‌های برون‌مرزی راه‌اندازی کرده که فعلا در مرحله مقدماتی است تا تسویه بین‌المللی را از این طریق انجام دهد.
اتصال شبکه پرداخت به روسیه یکی دیگر از برنامه‌های بانک مرکزی بود و اخیرا شتاب به میر روسیه وصل شد. تعدادی از بانک‌ها در حال کار کردن با این سامانه هستند. در فاز بعدی امکان استفاده گردشگران روسی در فروشگاه‌های ایران فراهم می‌شود. فاز سوم این پروژه استفاده گردشگران ایرانی از پوز روسیه است که ابتدای سال آینده عملیاتی می‌شود. با این اقدامات ایران و روسیه کاملا دلار را حذف و ریال و روبل را جایگزین کرده‌اند.
بانک مرکزی به‌موقع در حوزه توسعه ریال دیجیتال و استقرار نظام هوشمند ورود کرده است. خیلی از کشورها از پول دیجیتال استفاده می‌کنند که می‌تواند کارایی نظام مالی کشور را افزایش دهد. برخی کشورها در مرحله تحقیقات هستند و وارد مرحله آزمایشی شده‌اند. ایران هم وارد آزمایش شده و الان در کیش این کار را انجام می‌دهد. به طوری که ریال دیجیتال در بانک‌های ملت، تجارت و ملی درحال استفاده است و در آینده 5 بانک دیگر به آن اضافه خواهد شد.
امروز رمزپول‌ها در جهان توسعه سریع و شتابانی دارند که استفاده متفاوتی از آنها می‌شود، قاعده‌گذاری در این حوزه کار بسیار سختی است. تمام کشورها در این ابتدا با مشکل مواجه شدند. ابتدا تجارت شکل می‌گیرد و بعد مقررات تدوین می‌شود. این اتفاق در کشور ما هم افتاده است، الان با بازار بزرگی روبه‌رو هستیم ولی مقررات منسجمی در این حوزه نداریم.
با توجه به اینکه تحریم هستیم این ابزار در تجارت بین‌المللی استفاده بیشتری دارد. در این زمینه مقررات نهاد امین حتما باید تدوین شود. ایران 218 کارگزاری دارد و 10 میلیون تراکنش ماهانه که رقمی حدود 35 همت حجم معاملات‌شان است.
مقررات رمزپول باید تدوین شود و اگر ورود نکنیم در مدیریت پول بانک مرکزی به مشکل می‌خورد. درواقع قوانین ماینینگ در وزارت صمت تدوین می‌شود. مقررات رمزپول تهیه شده است. بانک مرکزی باید مدل مشخص برای نظارت بر اینها داشته باشد. نظارت بانک مرکزی یا آف‌ساید یا آن‌ساید است. یکی از مشکلات نظارتی بانک مرکزی استانداردهای ناهمگون بین بانک‌هاست.
در ۲ سال اخیر حملات سایبری به شبکه بانکی افزایش یافته است، به همین دلیل پایداری شبکه باید افزایش یابد. یکی از اقدامات در این زمینه دریافت مجوز امضای الکترونیک در 30 آبان‌ماه بوده است. این موضوع به کاهش مراجعات حضوری مردم نیز کمک خواهد کرد. از طرف دیگر بانک مرکزی باید نظارت بر موضوعات پولشویی را با هوش مصنوعی تقویت کند تا بتواند همگام با صنعت بانکداری جهانی حرکت کند.