گروه اجتماعی: استفاده بیش از حد کودکان از موبایل و اعتیاد آنها به بازی‌های رایانه‌ای، همچنین ورود به شبکه‌های اجتماعی مساله مهمی است  که این روزها ذهن والدین را بشدت درگیر کرده است. به گفته کارشناسان، مشغله والدین، خستگی روانی آنها، عدم تعامل مثبت با کودکان و عدم آگاهی از آثار زیانبار استفاده زیاد و بدون نظارت از موبایل و فضای مجازی در سنین پایین، از جمله عواملی است که موجب اعتیاد کودکان نسبت به این فناوری می‌شود. اگر والدین بخوبی از تبعات خطرناک استفاده بیش از حد کودکان از موبایل آگاه باشند به این راحتی‌ها نمی‌گذارند سلامت روحی، روانی و جسمی فرزندان‌شان به خطر بیفتد. 

یکی از راه‌های کمک به مهار اعتیاد به تلفن همراه در کودکان، تشویق آنها به شرکت در فعالیت‌های دیگر است. این فعالیت‌ها می‌تواند بسیار متنوع باشد؛ از بازی خارج از منزل گرفته تا انواع فعالیت‌های ورزشی و تفریحی انفرادی و گروهی. درگیر کردن کودکان در انواع فعالیت‌ها، زمان آنها را برای وقت‌گذرانی در تلفن همراه و... بسیار محدود خواهد کرد. 

فاطمه قاسم‌زاده روانشناس حوزه کودک در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره تبعات منفی استفاده بیش از حد و مدام کودکان از موبایل اظهار داشت: متاسفانه این روزها موبایل وسیله دائمی دست خیلی از کودکان شده است، کودکانی که نیازی به کاربرد موبایل ندارند اما اغلب پس از بیدار شدن از خواب دنبال موبایل می‌روند و حتی با مقاومت برابر والدین تا پاسی از شب از آن استفاده می‌کنند. این در حالی است که برخی کشورها استفاده کودکان از موبایل را منع کرده‌اند و والدین ملزم به آن شده‌اند تا 2 سالگی اجازه استفاده از موبایل را به فرزندان‌شان ندهند. 

وی با بیان اینکه طبق بررسی‌های به عمل آمده در دنیا و پژوهش‌های انجام‌شده برخی از کودکان از یک سالگی به صورت مداوم از موبایل استفاده می‌کنند، بعد از گذشت چند سال یعنی در 8 تا 9 سالگی بعضا به بیماری‌ای شبیه اوتیسم دچار شده‌اند، افزود: استفاده بی‌حد و حصر و عادت کودکان زیر 5 سال به موبایل باعث می‌شود آنها نه ‌تنها در آینده دچار افسردگی، انزوا، اضطراب و از حیث جسمی نیز دچار ضعف بینایی، گوژپشتی، چاقی و اختلال یادگیری شوند، بلکه شکل رفتاری آنها نیز همچون کودکان اوتیسمی خواهد شد، زیرا آنها خیلی راغب به ارتباط روانی با جامعه نیستند و در ذهن خود دنیای دیگری دارند که می‌تواند بسیار خطرناک ‌باشد.

قاسم‌زاده در ادامه افزود: والدین خیلی باید مراقب سلامت روحی و جسمی فرزندان‌شان باشند و به جای اینکه موبایل در اختیار آنها بگذارند، آنها را برای تفریح به پارک یا باشگاه‌های ورزشی ببرند. گزارش‌ها حاکی است کودکانی که در مهد‌ها هستند و از موبایل استفاده نمی‌کنند، سرحال و سالم‌تر از کودکانی هستند که دائم غرق در قاب موبایل هستند. به هر حال فضای مجازی برای کودکان جز زیان چیز دیگری ندارد و والدین به جای خرید موبایل و دادن موبایل به دست فرزندان‌شان، بهتر است رهکارهای دیگری چون ورزش و تفریح در پارک را برای پر کردن اوغات فراغت جایگزین کنند.

* تأثیر اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای و افزایش اضطراب و افسردگی

استفاده طولانی‌مدت از موبایل، مشکلات روحی، روانی و جسمی زیادی را در آینده برای کودکان و نوجوانان به وجود می‌آورد. متخصص مشاوره توانبخشی ضمن تشریح تاثیر اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای بر سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان‌ می‌گوید: در حالی که در ایران بخش زیادی از اوقات فراغت دانش‌آموزان در خارج از مدرسه، صرف بازی‌های رایانه‌ای می‌شود، تحقیقات انجام شده حاکی است تنش‌هایی که این بازی‌ها در دانش‌آموزان ایجاد می‌کند منجر به افزایش میزان اضطراب، اختلالات خواب و افسردگی در آنها خواهد شد. شادی نوروزعلی اظهار کرد: بازی‌های رایانه‌ای، محبوب‌ترین سرگرمی در جوامع مدرن محسوب می‌شوند و رقابت، هیجان بازی و تنوع افراد در سنین مختلف می‌تواند باعث اعتیاد به بازی‌ها شود. 

وی ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد این بازی‌ها رایج‌ترین برنامه‌های تفریحی هستند. فرآیند بازی‌های رایانه‌ای به‌گونه‌ای طراحی شده که کودکان و نوجوانان تلاش می‌کنند به سطح بالاتری از بازی برسند و در آن غوطه‌ور شوند. علاقه به ادامه این رقابت به حدی است که کودکان و نوجوانان را از محیط اطراف‌شان جدا و همچنین از دست دادن امتیاز و جا ماندن در این رقابت، آنها را مضطرب می‌کند. 

متخصص مشاوره توانبخشی با تاکید بر اینکه در حال حاضر در ایران بخش زیادی از اوقات فراغت دانش‌آموزان در خارج از مدرسه، صرف بازی‌های رایانه‌ای می‌شود، دلایل جذابیت این بازی‌ها برای کودکان و نوجوانان را هیجان‌انگیز بودن، آسان و در دسترس بودن آنها دانست. به گفته نوروزعلی، زندگی آپارتمان‌نشینی و کاهش مراوده با همسالان و کاهش بازی‌های حرکتی نیز به این مساله دامن ‌زده است. 

طبق آمار منتشرشده از سوی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و سایر منابع معتبر، تعداد بازیکنان بازی‌های دیجیتال در ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۴ میلیون نفر بوده است. 

وی با استناد به تحقیقات انجام شده در این زمینه به ایسنا گفت: تنش‌هایی که این بازی‌ها در دانش‌آموزان ایجاد می‌کند، باعث تحریک ناگهانی و تکرارشونده سیستم سمپاتیک، همچنین افزایش ترشح کورتیزول می‌شود که می‌تواند میزان اضطراب دانش‌آموزان را بیشتر کند، منجر به اختلالات خواب و افسردگی دانش‌آموزان شود و میزان پرخاشگری آنها را افزایش دهد. 

متخصص مشاوره توانبخشی با اشاره به تاثیر بازی‌های رایانه‌ای بر وضعیت جسمی کودکان و نوجوانان تصریح کرد: این بازی‌ها درصد زیادی از وقت دانش‌آموزان را پر می‌کند و فرصت کمتری برای بازی‌های حرکتی آنها باقی می‌ماند؛ همین مساله باعث آسیب‌های جسمی در کودکان و نوجوانان خواهد شد. علاوه بر این،‌ چشمان فرد نیز به دلیل خیره شدن مداوم به صفحه نمایش رایانه، تلویزیون، تلفن همراه و تبلت، به‌شدت تحت فشار نور قرار می‌گیرد و دچار عوارض منفی می‌شود. 

نوروزعلی بیان کرد: هیجان همیشگی هنگام بازی بر فیزیولوژی فرد تأثیر می‌گذارد و پیامدهای منفی بر دستگاه گردش خون و گوارش، تغییرات فشار خون و تعداد ضربان قلب دارد. به طوری که طبق گفته «پل اینیچ»، محقق آمریکایی، اندازه ضربان قلب و ترشح هورمون‌ها حین بازی‌های رایانه‌ای افزایش می‌یابد و کسانی که تنها به بازی نگاه می‌کنند و حتی در آن شرکت نمی‌کنند، فشارهای عصبی زیادی را متحمل می‌شوند. 

همچنین هیجان زیاد باعث انقباض دائم عضلات شده و کودکان و نوجوانان را دچار عوارضی مانند تیک‌های عصبی، جویدن گوشه لب و ناخن، قفل شدن دندان‌ها، اخم و چین و چروک صورت می‌کند. 

وی در پایان خاطرنشان کرد: هنگامی که حرکات فیزیکی محدود می‌شود و کودک ساعت‌ها وقت خود را روبه‌روی تلویزیون یا رایانه می‌گذراند، استخوان و مفاصلی که در این دوران باید نهایت رشد خود را داشته باشند، از تکامل باز می‌مانند و آسیب می‌بینند و در نتیجه رشد کودک دچار اختلال می‌شود.