رفیق‌بازی چشم و گوش بسته

محمدرضا کردلو: «چشم و گوش بسته» یک فیلم سرراست و مبتنی بر الگوهای کلاسیک اما متوسط است. این اتفاق در میانه این همه فیلم بد و درهم و برهم، همان است که می‌شود از کارگردان سینمابلدی مثل موتمن انتظار داشت. یک کمدی در ژانر رفاقتی که اتفاقا برخلاف دیگر مدعیان کمدی که این روزها روی پرده هستند، طنز موقعیت را بخوبی شکل می‌دهد، از قاعده تصادف بخوبی استفاده می‌کند و قصه را دور سر نمی‌پیچاند. «چشم و گوش بسته» مخاطب فیلم کمدی را به خاطر بیان کنایه یا شعارهای سیاسی- اجتماعی روز که معلول کارهای طنز این روزهاست، گروگان نمی‌گیرد و قصه ساده‌اش را تعریف می‌کند. به خاطر همین، مخاطب تکلیفش روشن است و از ابتدای فیلم می‌داند که قرار نیست جز «بعدش چه می‌شود؟»‌های مرسوم و اتفاقا منطقی و لازم، کشف متفاوتی انجام دهد یا پرسش خاصی داشته باشد. قرار است در سالن بماند و به موقعیت‌های خنده‌داری که نقش‌های اصلی (امین حیایی- بهرام افشاری) می‌آفرینند، بخندد. در کنار همه اینها، ارجاعات سینمایی موتمن، از حضورش در مقابل دوربین تا رنگ لباس بازیگران و نام فیلم هم مثل همیشه مولفه تاثیرگذاری برای پیشبرد داستان و قصه نیست (شاید هم قرار نیست باشد). اگرچه به عنوان یک امضا و یادگاری از سوی او قابل احترام است. در این مسیر، البته موتمن دست به دامان شوخی‌های جنسی نیز شده است که در قیاس با کمدی‌های سوپرمارکتی و مرسوم گیشه، کمتر به خط قرمز نزدیک شده و تلاش کرده کمدی سالم‌تری در قیاس با فیلم‌هایی با ویژگی‌هایی که ذکر شد بسازد. البته به نظر می‌رسد استفاده نکردن از بعضی شوخی‌های اینچنینی نیز ضربه‌ای به قصه و مایه طنز کار نمی‌زند. زوج «حیایی- افشاری» هم ترکیب متفاوتی برای سینمای کمدی ساخته‌ و بعید نیست که این ترکیب در کارهای دیگر نیز تکرار شود. از میانه داستان، لیندا کیانی هم به این دو و به قصه اضافه می‌شود که البته کمکی به تکامل تم رفیق‌بازی در داستان نمی‌کند.درباره بازی بهرام افشاری البته باید کمی تامل کرد. این روزها در سینما، صرفا حضور افشاری می‌تواند مخاطب را درباره «خنده‌دار» بودن فیلم مطمئن کند. استفاده از واژه «خنده‌دار»، عامدانه است. «خنده» تمی است که هر دهه با حضور بازیگر یا بازیگرانی مشخص معنا پیدا کرده است. این روزها بهرام افشاری از بازیگرانی است که در هر ترکیب کمدی، برای همان «تم» خنده، اثرگذار واقع شود. در این چارچوب، «جواد عزتی» و البته هنوز «رضا عطاران» با فاصله از دیگر چهره‌های سینمای کمدی جلوترند.

افتادن از آن طرف بام!

احسان سالمی: سینمای تکنیک‌زده چند سال اخیر ما آنقدر اسیر استفاده کردن از قابلیت‌هایی همچون جلوه‌های ویژه بصری و میدانی شده که اساسا مسأله قصه در خیلی از این آثار در ظاهر باشکوه و چشمگیر به فراموشی سپرده شده است. این ماجرا یک سر دیگر هم دارد؛ آنجایی که فیلمسازانی از جنس سینمای قصه‌گو تصمیم می‌گیرند این بار از آن طرف بام بیفتند و قصه‌ای را روایت کنند که از شدت پیچیده‌نمایی در نهایت خود کارگردان را هم سردرگم کند. این‌بار هم پای یک کپی از فیلم‌های فرهادی در میان است، البته این‌بار فیلمساز فیلم اولی سینمای ایران به جای کپی‌برداری از «جدایی نادر از سیمین» سراغ کپی‌برداری از آخرین اثر فرهادی یعنی «همه می‌دانند» رفته است تا او هم از قافله کپی‌برداران سینمای ایران از آثار فرهادی عقب نماند. اولین ساخته سینمایی امیرحسین ترابی یک درام خانوادگی و البته معمایی است که روایتگر قصه زوجی جوان است که در آستانه مهاجرت از ایران درگیر ماجرای ناپدید شدن کودک‌شان می‌شوند.  «هزار تو» در نگاه اول فیلم سرپا و خوش‌ساختی است، ریتم قصه تقریبا در بخش عمده‌ای از فیلم حفظ می‌شود و فیلمساز سعی کرده با خلق تعلیق‌های گوناگون، کنجکاوی تماشاگر را برانگیزد و او را تا انتهای قصه با خود همراه کند اما بزرگ‌ترین مشکل فیلم دقیقا در همان نقطه پایان است؛ آنجا که سازنده «هزارتو» در باز گذاشتن پایان قصه فیلمش به همه آثار سینمایی اصغر فرهادی رودست زده است و پایان قصه به قدری بازمانده که مخاطب از اساس برای دنبال کردن قصه فیلم دچار یأس می‌شود! گویا ترابی هنوز بدرستی با مفهوم پایان ‌باز و منطق حاکم بر این سینما آشنا نبوده و نمی‌دانسته پایان باز هم باید در یک قاعده و منطقی مورد استفاده قرار بگیرد و نمی‌توان مخاطب را نزدیک به یک ساعت و نیم برای حل یک مشکل به دنبال خود کشید و در نهایت نیز بدون حل کردن بحران اصلی قصه او از سینما به بیرون فرستاد. «هزار تو» البته مشکلات دیگری هم دارد که اصلی‌ترین آن را باید عدم ارائه جزئیات کافی در ارتباط با پیشینیه شخصیت‌ها دانست. در واقع فیلمساز سعی کرده به جای آنکه از عقبه و بیوگرافی شخصیت‌ها برای ما بگوید، با ایجاد نزاع میان آنها ذهن مخاطبان را به سمت این نکته ببرد که هر کدام از این کاراکترها می‌توانستند به دلایلی انگیزه دزدیدن بچه این خانواده را داشته باشند و البته در ادامه با باز کردن گره‌های داستان به مخاطبانش نشان دهد در یک خطای محاسباتی تصوری اشتباه از این شخصیت در ذهن آنها شکل گرفته است. آدم‌هایی که شاید شیاد و کلاهبردار باشند ولی بچه‌دزد نیستند!البته ترابی هر چه در زمینه بسط قصه شخصیت‌ها و معرفی درست آنها به مخاطبانش ضعیف عمل کرده، در زمینه بازی گرفتن از بازیگرانش تقریباً نمره قابل قبولی می‌گیرد.