عباس اسماعیل‌گل*: 10 آذرماه نخستین سالروز درگذشت «ابوالفضل زرویی‌نصرآباد» شاعر، پژوهشگر و طنزپرداز مطرح است. زنده‌یاد نصرآباد با اسم‌های مستعار «ملانصرالدین»، «چغندر میرزا»، «ننه قمر»، «کلثوم ننه»، «آمیز مَمتقی»، «میرزا یحیی»، و «عَبدُل» در نشریاتی همچون نشریات مؤسسه گل آقا، همشهری، جام‌جم، ایرانیان، انتخاب، زن، مهر، کیهان ورزشی، بانو، جستجو، عروس و تماشاگران طنز نوشته ‌است. در جایگاه بالای مرحوم نصرآباد در ادبیات طنز کشور همین بس که سال 71 «کیومرث صابری‌فومنی» مشهور به «گل آقا» در پاسخ به سؤال مصاحبه‌کننده روزنامه ابرار که ‌پرسید: «چشم امیدتان در طنز‌نویسی امروز به کیست؟» می‌گوید: «قلمی که عبید و دهخدا در دست داشتند، الان بی‌صاحب نیست. طنز دارد جان می‌گیرد. یکی از مشهورترین طنزنویسان امروز ما ـ ملانصرالدین (ابوالفضل زرویی‌نصرآباد) فقط ۲۳ سال دارد! چراغ‌ها دارند روشن می‌شوند. شهر چراغانی خواهد شد». یا «علی موسوی‌گرمارودی» از چهره‌های فاخر ادبیات کشور نیز در اظهارنظری قابل تامل زرویی را عبید زاکانی طنز معاصر دانست. شاید اغلب مخاطبان عام زرویی‌نصرآباد را به واسطه نوشتن مطالب طنز در نشریات و روزنامه‌های مختلف می‌شناسند اما نصرآباد کتاب‌های بسیاری در حوزه طنزپردازی منتشر کرده است. از این میان می‌توان به «تذکره‌المقامات»، «افسانه‌های امروزی»، «وقایع‌نامه طنز ایران»، «با معرفت‌های عالم»، «رفوزه‌ها (مجموعه شعر طنز)»، «حدیث قند (مجموعه مقالات طنزپژوهی)»، «غلاغه به خونه‌ش نرسید (مجموعه افسانه‌های طنزآمیز)»، «ماه به روایت آه» روایتی از زندگانی و شخصیت عباس بن‌علی (برگزیده جایزه ادبی کتاب سال عاشورا)، «خاطرات سر پروفسور حسنعلی‌خان مستوفی»، «اصل مطلب: مجموعه شعر طنز، «و غیره!»، «اندر حکایت شیرین بیمه»، «کتاب مستطاب خرپژوهی» و «هزار سال طنز فارسی» اشاره کرد. زنده‌یاد ابوالفضل زرویی‌نصرآباد طی سال‌های اخیر علاوه بر فعالیت‌های شخصی‌اش در حوزه ادبیات فارسی، همیشه دغدغه‌هایی برای اشاعه فرهنگ اصیل طنزنویسی و پرورش جوانان متعهد در این حوزه داشت که همین دغدغه موجب شد در سال‌های اخیر با پایه‌گذاری برنامه‌های مختلف در حوزه طنزنویسی، انقلابی در این حوزه به پا کند به‌طوری که هر کدام از این مراسم‌ها و جشنواره‌هایی که پایه‌گذارش بوده، امروز از محبوب‌ترین برنامه‌های علاقه‌مندان به حوزه ادبیات طنز محسوب می‌شود که از این میان می‌توان به مواردی چون بنیان‌گذاری نخستین شب شعر طنز در ایران با عنوان «در حلقه رندان»، پایه‌‌گذاری و دبیری نخستین جشنواره طنز دانشجویان سراسر کشور، بنیان‌گذاری نخستین شب نثر طنز ایران «شب خلوت»، بنیان‌گذاری و دبیری نخستین جشنواره بین‌المللی طنز ایران، طراحی و افتتاح شب‌های شعر طنز در بیش از ۱۰ استان کشور، برگزاری کارگاه‌ها و سمینارهای متعدد در دانشگاه‌های سراسر کشور، برگزاری نشست‌های تخصصی بازخوانی متون کلاسیک طنز در کانون ادبیات ایران، طراحی و نگارش برنامه‌های متعدد رادیویی و تلویزیونی، برگزاری نشست‌های تخصصی محفل طنز در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی و برگزاری نشست‌های تخصصی «رمز طنز» در فرهنگسرای نیاوران اشاره کرد. به بهانه بررسی کارنامه مرحوم زرویی‌نصرآباد پای صحبت‌های 2 نفر از نویسندگان کشورمان نشستیم و در ارتباط با شخصیت و جایگاه زرویی‌نصرآباد در ادبیات معاصر گفت‌وگو کردیم. 

***

* غلامرضا کافی: نصرآباد دست راست «گل‌آقا» بود 

«غلامرضا کافی» یکی از شاعران معاصر ایرانی است که از میان قالب‌های شعری کلاسیک بیشتر به غزل و مثنوی دلبستگی دارد ولی مدتی است به شیوه‌ای در شعر که مختص خود او است و نام «ترانک» را بر آن نهاده، رو آورده است. وی ترانک را شعرک‌های کوتاهی که حاوی لحظات شاعرانه شکار شده‌اند و معمولا دردهای اجتماعی را بازتاب می‌دهند، نامیده است. کافی علاوه بر این در حوزه طنز هم آثار قابل تاملی را از خود به جا گذاشته است.

 

 - جناب کافی! اغلب مردم مرحوم نصرآباد را از مجله «گل آقا» می‌شناسند، این شناخت از جایگاه بالای مجله نشأت می‌گیرد یا شخصیت خود نصرآباد؟ 

طنز جایگاه بسیار بالایی در ادبیات انقلاب اسلامی دارد و مردم هم معمولا آثار طنزپردازان را بهتر از سایر آثار حوزه ادبیات دنبال می‌کنند و بر همین اساس مجله «گل آقا» به یکی از محبوب‌ترین نشریات ادبی در کشور تبدیل شد و یکی از کسانی که در اوج جوانی با طنزپردازی‌های متفاوتش برای خوانندگان مجله دلربایی می‌کرد، زرویی نصرآباد بود و به نوعی دست راست زنده‌یاد صابری (گل آقا) در مجله به حساب می‌آمد.

 

- مهم‌ترین ویژگی زنده‌یاد زرویی در دوران فعالیت «گل آقا» چه بود که در اوج جوانی و به تعبیر شما تبدیل به دست راست «گل آقا» شد؟

به جرأت باید گفت زرویی‌نصرآباد در قالب شخصیت «ملانصرالدین» در مجله گل آقا با سن و سال کمش غوغا به پا کرد و با اشعار بسیار روان و طبعی جوشان و قافیه‌سنجی زیبا توانست سبک جدیدی از پرداختن قافیه محاوره‌ای را در ادبیات طنز کشور پیاده کند که این مسأله جذابیت آثارش را دوچندان می‌کرد و داستان‌های خود را در قالبی ساده و جذاب برای مخاطب روایت می‌کرد و کمترین تنش موسیقایی به لحن نوشته‌هایش می‌داد که این اقدامش نشان از آن دارد که نصرآباد برای جذب مخاطب از عناصر دم‌دستی محاوره‌ای با لحن موسیقایی بهره‌ نمی‌برد و با تکیه بر روان‌نویسی مدرن، سهل ممتنع را به زیبایی هر چه بیشتر در آثارش پیاده می‌کرد.

 

- البته این سیری که شما می‌فرمایید انگار نصرآباد طی سال‌ها با تکامل خاصی حفظ کرد.

این ویژگی‌هایی که در ابتدای کار نصرآباد در مجله «گل آقا» به آن اشاره شد، نه‌تنها تا سالیان سال او به این خصایص وفادار ماند، بلکه موارد خاصی را هم به آن اضافه کرد که از این میان می‌توان به نکته‌سنجی و غافلگیری و در عین حال امیدبخشی که نصرآباد در آثارش به مخاطب ارائه می‌کرد، اشاره کرد.

 

- علاوه بر همه این ویژگی‌هایی که گفتید، این نکته هم گفتنش خالی از لطف نیست که لحن شوخی‌های نصرآباد هیچ‌گاه صدای اعتراض کسانی را که مورد شوخی قرار می‌گرفتند، بلند نمی‌کرد.

معتقدم فضای آزاد طنزنویسی با موضوعات سیاسی در دوران انقلاب اسلامی نه‌تنها با فضای قبل از انقلاب متفاوت است، بلکه در مقایسه با وضعیت طنزنویسی سایر کشورها نیز شرایط متفاوتی دارد، به‌عنوان مثال مجله‌ای طنز در دوران پهلوی با انتشار یک کاریکاتور که با بینی همسر شاه شوخی کرده بود، با تعطیلی مواجه شد اما طنزپردازان دوران انقلاب اسلامی ضمن آنکه با بسیاری از چهره‌ها و شخصیت‌ها احوالپرسی دارند، خاص‌ترین شوخی‌ها را هم با آنها می‌کنند و آب از آب تکان نمی‌خورد و در واقع زرویی‌نصرآباد به‌عنوان بخشی از پازل طنزپردازان کشور، شرایطش از این قاعده مستثنا نبود.

***

* اکبر صحرایی: شاعری که به ارتقای ادبیات طنز می‌اندیشید

 «اکبر صحرایی» نویسنده سرشناسی که 35 سال است، داستان‌نویسی را به‌طور حرفه‌ای آغاز کرده توانست با نگارش رمان تحسین شده «حافظ هفت» در پنجمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد عنوان برگزیده را به دست آورد.

 

- جناب صحرایی! مهم‌ترین ویژگی زرویی‌نصرآباد در حوزه طنزنویسی را شما چه می‌دانید؟

آثار نصرآباد معمولا 2 ویژگی خاص و ثابت داشت؛ یکی تعهد بالا به شعر و دیگری تعهد به طنز ادبی. نصرآباد کاملا هنرمندانه توانست همزمان بر هر دوی این اصول متمرکز باشد و به نظرم کار خارق‌العاده‌ای می‌کرد، زیرا بسیار سخت است که شاعر همزمان واضح حرفش را بزند و هم متعهد بماند.

 

- این ویژگی‌ای که می‌گویید انگار سال‌ها با نصرآباد در «گل آقا» همراه بود.

زنده‌یاد نصرآباد از وزنه‌های اصلی مجله «گل آقا» بود که با لایه‌های پنهانی که در طنزش نهفته بود، با زبانی روشن با مخاطبش سخن می‌گفت. نوعی روایت‌گویی قصه‌گونه در اشعار طنزش به چشم می‌خورد که به جذابیت آثار اضافه می‌کرد به‌ طوری که مخاطب با خواندن اشعارش تصور می‌کرد یکی از جذاب‌ترین قصه‌های دنیا را می‌خواند و ضمن نقش بستن لبخند بر لبانش، کاملا هوشمندانه به فکر فرو می‌رفت و در نتیجه عامه مخاطبان با این نوع روایت شعر ارتباط خوبی برقرار می‌کردند، زیرا اشعار همانند یک قصه شروع می‌شد و پایان محکمی داشت و در خلأ مخاطبش را رها نمی‌کرد.

 

- در خصوص فعالیت‌های جانبی و تاثیرگذار نصرآباد در حوزه ادبیات طنز کشور هم صحبت می‌کنید؟

به نظرم نصرآباد به معنای واقعی یک شاعر متعهد بود که صرفا به فکر خلق آثارش نبود، بلکه به علت دغدغه‌‌هایی که داشت و با تلاش‌های شخصی، به ارتقای ادبیات طنز کشور فکر می‌کرد و بر اساس شناخت خوبی که از جامعه داشت و روحیه مردمی که در ذاتش نهفته بود، دست به پایه‌گذاری فعالیت‌هایی چون «حلقه رندان» زد که این حلقه بعد از چند سال به بزرگ‌ترین گردهمایی علاقه‌مندان حوزه طنزنویسی در کشور بدل شد و همچنان نیز پابرجاست.

 

روزنامه‌نگار*

مرحوم زرویی‌نصرآباد در آخرین گفت‌وگوی خود روبه‌روی شهرام شکیبا نشست و گپ‌وگفتی در ارتباط با فعالیت‌هایش در عرصه طنز و همچنین فضای طنز کشور داشت. در بخشی از این مصاحبه می‌خوانیم:

***

- اگر شما را رئیس همه طنزنویس‌ها بکنند و مأمور ترسیم خطوط قرمز بشوید. چه خطوط قرمزی ترسیم می‌کنید؟

هیچ خط قرمزی وجود ندارد. ببین! من بارها گفته‌ام. یک مثال مشخص بزنم. چیزی که در جمهوری اسلامی چاپ شده، در دوره آقای احمدی‌نژاد که به قول دوستان دوره تاریک و سیاه این مملکت بوده چاپ شده است.

 

- البته دوره آزادی بود. نوشتن بسیار آزاد بود.

واقعا.

 

- من خودم آن دوره بهترین دوره‌ام بود و معتقدم الان بدترین دوره برای نوشتن است.

با اینکه شاید بگویی وزیر ارشادش دوست‌مان است و اصلا بچه‌های معاون ارشاد مرا دعوت می‌کنند و همه هم خوب هستند اما بعضی وقت‌ها آن آزادی کاذبی که ما فکر می‌کنیم آزادی است و همه با هم دوستیم، نیست؛ تازه باعث می‌شود بیشتر ملاحظه کنیم و بگوییم حالا برای دوست‌مان بد نشود.

 

- طنز نوشتن در کدام دوره‌ها در جمهوری اسلامی سخت‌تر بوده؟ مشخصا در کدام دولت؟

دوره آقای خاتمی.

 

- سخت‌تر بود؟

خیلی سخت بود.

 

- چرا؟

به‌خاطر اینکه توقع مردم از طنز به قدری بالا رفته بود که دل‌شان جز با فحش خنک نمی‌شد.

 

- آن هم مشخصا برای جناح مقابل دولت؟

دقیقا. طوری بود که اگر شما می‌خواستید طنز بنویسید، می‌گفتند آقا، این خنک‌بازی‌ها را بگذار کنار. بنویس فلانی فاسد است، فلانی دزد است. تو می‌گفتی اگر بنویسم که آویزانم می‌کنند، بعد هم با کدام سند و مدرک؟

عرضم این است که اتفاقا ابیاتی را که بعد انتقادی آنها بیشتر بود بیشتر گذاشتم. آقای قزوه گفت باید شعر بخوانم که گفتم نمی‌خواهم شعر بخوانم. همان زمانی بود که من دیگر در دفتر طنز نبودم و احساس می‌کردم شعر خواندن در آن جلسه بیشتر حق کسانی است که در حوزه کار می‌کردند. به همین جهت هم آن شعر را انتخاب کردم که طولانی بود، تا بگویم اگر بخوانم 70-60 بیت است که بگویند پس وقت نمی‌شود و نخوان! که آقای قزوه گفت حتما بخوان. البته قبلش گفت تا می‌شود طنز نخوان. گو اینکه بعدا آقای قزوه مدعی شد من به ابوالفضل گفتم طنز بخوان! خلاصه اینکه دعوت شدم و رفتم.

«ژائیر بولسونارو» رئیس‌جمهور برزیل مدعی شد «لئوناردو دی‌کاپریو» برای ایجاد آتش‌سوزی عمدی در جنگل‌های آمازون ۳۰۰ هزار دلار هزینه کرده است. به گزارش «وطن امروز»، گاردین نوشت: «ژائیر بولسونارو» رئیس‌جمهور برزیل که قول داده سازمان‌های مردم‌نهاد فعال محیط‌زیستی را از این کشور بیرون کند، در میان حامیان خود مدعی شد دی‌کاپریو در آتش‌سوزی‌های آمازون نقش داشته است. وی گفت: «لئوناردو دی‌کاپریو» بازیگر هالیوودی و فعال محیط‌زیست برای به آتش کشیدن جنگل‌های آمازون پول داده است. صحبت‌های «بولسونارو» مرتبط با خبر دستگیری 4 آتش‌نشان داوطلبی است که ظاهرا بدون هیچ مدرکی از سوی پلیس محلی برای به آتش کشیدن جنگل‌های آمازون با هدف افزایش جمع‌آوری کمک‌های مردمی برای یک سازمان مردم‌نهاد (NGO) بین‌المللی متهم شده‌اند. «ادواردو» فرزند رئیس‌جمهور برزیل نیز در صفحه توئیتر خود «دی‌کاپریو» را به پرداخت ۳۰۰ هزار دلار به یک «NGO» برای به آتش‌کشیدن آمازون متهم کرد. در ماه آگوست امسال آتش‌سوزی گسترده در جنگل‌های آمازون تبدیل به یک بحران بین‌المللی شد و «دی‌کاپریو» قول داد ۵ میلیون دلار برای کمک به حفاظت از این جنگل‌های بارانی کمک کند. «ژائیر بولسونارو» تاکنون بارها به صراحت دشمنی خود را با کمپین‌های بین‌المللی، سازمان‌ها و رهبران خارجی که از دفاع از جنگل‌های آمازون و انتقاد از سیاست‌های او در قبال محیط زیست صحبت می‌کنند، اعلام کرده است.

 

فیلمبرداری فیلم سینمایی «اوج 110» به کارگردانی سیاوش سرمدی و تهیه‌کنندگی جلیل شعبانی آغاز شد. به گزارش «وطن امروز»، روز گذشته با حضور  امیر سرتیپ نصیرزاده، فرمانده نیروی هوایی ارتش، فیلمبرداری فیلم اوج 110 در پایگاه هوایی شهید لشگری آغاز شد. امیر عزیز نصیر‌زاده، فرمانده نیروی هوایی ارتش با تشکر از سازندگان این فیلم گفت: ساخت این فیلم بسیار مهم و ارزشمند است زیرا شهید ستاری زیر‌ساخت‌هایی ایجاد کرد که هنوز ما درحال استفاده از آنها هستیم. شهید ستاری روی جوانان سرمایه‌گذاری کرد و بسیاری از دانشجویانی که شهید ستاری آموزش داد امروز در زمره  فرماندهان هستند. سیاوش سرمدی، کارگردان فیلم نیز با اشاره به اینکه حدود 3 سال برای نگارش فیلمنامه این فیلم و بعد ساخت آن کار مطالعاتی و پژوهشی کرده است، گفت: خوشحالم که امروز درباره شهید ستاری  یک فیلم سینمایی می‌سازیم.  سرمدی همچنین درباره فیلم «اوج۱۱۰» افزود: امیدوارم با همکاری ارتش بتوانم این فیلم را به جشنواره فیلم فجر امسال برسانم. سیاوش سرمدی که پیش از این مستندهای «ادواردو»، «امام موسی صدر»، «چمران به روایت دختر جبل عامل»، «80 سال مقاومت» و «داوطلب مرگ» را روی پرده نقره‌ای برده، ساخت اولین فیلم سینمایی داستانی خود را تجربه می‌کند.

گودرزی دبیر جشن منتقدان و نویسندگان سینمایی شد

جعفر گودرزی، عضو هیأت‌مدیره انجمن صنفی منتقدان و نویسندگان آثار سینمایی ایران به‌عنوان دبیر سیزدهمین جشن بزرگ منتقدان و نویسندگان سینمایی انتخاب شد. به گزارش «وطن امروز»، این اولین جشن منتقدان است که پس از تأسیس انجمن صنفی منتقدان و نویسندگان آثار سینمایی برگزار می‌شود و طی آن، آکادمی داوری انجمن، برگزیدگان خود در سی‌وهفتمین جشنواره ملی فیلم فجر و جشنواره جهانی فجر را معرفی می‌کند. جعفر گودرزی از مدیران سینما و جشنواره‌های سینمایی و از پیشکسوتان حوزه رسانه و نقد است که سابقه دبیری و نایب‌رئیسی انجمن را در دوره‌های مختلف در کارنامه خود دارد.

***

۲۳ نفر از ۱۳ آذر به سینماها می‌آیند

همزمان با مشخص شدن زمان اکران فیلم سینمایی «۲۳ نفر» به کارگردانی مهدی جعفری، از پوستر رسمی این فیلم رونمایی شد. به گزارش «وطن‌امروز»، فیلم سینمایی «۲۳ نفر» به کارگردانی مهدی جعفری و تهیه‌کنندگی مجتبی فرآورده از چهارشنبه ۱۳ آذر‌ماه در سینماهای سراسر کشور به اکران در‌ خواهد آمد. این فیلم سینمایی موفق به دریافت سیمرغ بهترین فیلم از نگاه ملی جشنواره سی‌و‌هفتم فیلم فجر، پروانه زرین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم کودک نوجوان اصفهان و فیلم برگزیده یونسکو در ایران شد.

«حسن وارسته» نویسنده فصل‌های اول تا سوم سریال‌ «پایتخت» از جدایی خود از تیم سازنده این سریال در فصل ششم خبر داد. به گزارش فارس، حسن وارسته که فصل اول تا سوم این مجموعه در تیم نویسندگان آن حضور داشت، در ارتباط با جدایی‌اش از فصل ششم آن گفت: «من و مرحوم خشایار الوند از افرادی بودیم که در بیشتر فصل‌های پایتخت حضور داشتیم». وی با اشاره به همکاری به‌عنوان نویسنده با گروه تولید «پایتخت» ادامه داد: «برای نگارش فصل‌های پنجم و ششم تماس‌های متعددی از هدف گروه برای شروع همکاری داشتم. طبیعتا سرعت من و خشایار در نگارش این نوع سریال‌ها بالاتر بود و لحن و شخصیت‌ها را نیز بخوبی می‌شناختیم. برای نگارش فصل 5 به دلایلی نتوانستم گروه را همراهی کنم اما برای فصل ششم مجابم کردند که به گروه نگارش این سریال اضافه شوم. حتی دو، سه جلسه هم رفتم و در جریان قصه قرار گرفتم اما طرفین یکسری شرایط مادی و معنوی داشتند که بعد از دو، سه بار مذاکره به توافق نرسیدیم و همکاری مجدد ما با گروه «پایتخت» شکل نگرفت».

 

چاپ دوم کتاب «استاد» که خرده‌روایت‌هایی از زندگی شهید هسته‌ای، پروفسور مجید شهریاری است توسط انتشارات شهید کاظمی منتشر شد. به گزارش «وطن‌امروز»، در این کتاب حدود 200 خاطره از دوستان، دانشجویان، همکاران، همسر و فرزند شهید مجید شهریاری که همگی از آن استاد شهید درس گرفته‌اند، ذکر شده است. این کتاب نقل فضایی ساده و صمیمی است که در آن، سخت‌ترین مسائل علمی روز دنیا، با تلاشی پر از انگیزه، توکل، با لبخند و عشق به رشد و بالا رفتن و بالا بردن، حل می‌شد. نقل اساتید و دانشجویانی است که حقیقتا دوست یکدیگر بودند و اعترافی است دسته‌جمعی و احساس دینی که همه به مرد ریزنقش بی‌ادعایی دارند که در عین سادگی و زندگی خیلی عادی بین ما، تمام وجودش درس بود.

 

دانشگاه‌هایی چون شریف، تهران، علامه طباطبایی، امیرکبیر، شیراز، سمنان و چمران اهواز خواستار اکران مستند «شورش علیه سازندگی» شده‌اند. به گزارش «وطن امروز»، سازندگان مستند «شورش علیه سازندگی» از ثبت‌نام 40 دانشگاه برای اکران دانشگاهی این مستند خبر دادند. «شورش علیه سازندگی» مستندی به کارگردانی «مصطفی شوقی» و تهیه‌کنندگی «مهدی مطهر» و از محصولات خانه مستند انقلاب اسلامی است که نگاهی به شورش‌های اجتماعی در شهرهای مشهد و اسلامشهر در دهه 70 شمسی و دوران فعالیت دولت سازندگی دارد. کارگردان این مستند  تلاش کرده با روایت‌ها و صحنه‌های دیده نشده‌ای از تاریخ معاصر ایران به بررسی علل و عوامل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی این شورش‌ها در زمان ریاست‌جمهوری مرحوم هاشمی‌رفسنجانی بپردازد.