گروه فرهنگ و هنر: شنبه شب‌های تلویزیونی حالا چند هفته‌ای می‌شود که تبدیل به یکی از اوقات پرمخاطب و دیدنی تلویزیون بویژه برای طرفداران و دوستداران آثار نمایشی از سینما و شبکه نمایش خانگی تا تئاتر شده است. از یک سو شبکه سوم سیما که حالا چند هفته‌ای می‌شود مجله فرهنگی- هنری «کیوسک» را شنبه‌شب‌ها روی آنتن می‌فرستد، فرصتی را برای بررسی تازه‌ترین اخبار فرهنگی و هنری کشور برای علاقه‌مندان این حوزه فراهم کرده و از سوی دیگر شبکه چهارم سیما با تولید برنامه «شب تئاتر» و گنجاندن آن در کنداکتور شنبه‌شب‌های این شبکه بالاخره موقعیتی را برای طرح موضوعات و معضلات جدی و اساسی حوزه تئاتر در یک برنامه تلویزیونی مهیا کرده است تا شنبه‌شب‌ها تبدیل به شب محبوب دوستداران فرهنگ و هنر شود.
اما در شنبه‌ای که گذشت، رسانه ملی پس از مدت‌ها شاهد طرح 2 موضوع جدی در حوزه سینما و تئاتر در این 2 برنامه بود. موضوعاتی که با وجود ریشه‌دار بودن‌شان، هیچکدام تاکنون فرصتی برای نقد و بررسی در آنتن پرمخاطب رسانه ملی پیدا نکرده بودند. برنامه «شب تئاتر» شبکه چهارم سیما در برنامه این هفته خود به موضوع مهم «صنف تئاتر» پرداخت جایی که پیام دهکردی، مجری و کارشناس این برنامه پذیرای ایرج راد، عضو هیات‌مدیره خانه تئاتر و قادر آشنا عضو هیات‌مدیره انجمن هنرهای نمایشی شده بود. ایرج راد در ابتدای این نشست درباره شکل‌گیری خانه تئاتر و فعالیت‌های آن گفت: خانه تئاتر در زمان شکل‌گیری مجوز خود را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرد. در آن دوره ما تمام سعی و کوشش خود را به کار گرفتیم تا شکل اولیه خانه تئاتر را سازماندهی کنیم و بر این اساس انجمن‌های مختلف تشکیل شدند. یک دوره حتی مکانی برای تشکیل جلسات و بودجه نداشتیم و با پیگیری‌های مستمر توانستیم مکانی را در اختیار بگیریم، سازماندهی شویم و در حال حاضر ما صاحب ۱۳ انجمن در خانه تئاتر هستیم.
تئاتر ما صنف ندارد!
اما نکته مهمی که ایرج راد بعد از 18 سال از آغاز فعالیت «خانه تئاتر» برای نخستین‌بار در آنتن رسانه ملی به بیان آن پرداخت، اعتراف به نبود صنف در تئاتر کشورمان بود. او درباره این موضوع اظهار کرد: یکی از اقدامات ما برقراری بیمه پایه اعضای خانه تئاتر بود که شامل درمان و سلامت، از کار افتادگی، بازنشستگی، حقوق ایام بیکاری و ... است و پس از آن تلاش کردیم بیمه تکمیلی هنرمندان را راه بیندازیم. 14 ماده درباره گسترش تئاتر، فضاها، آموزش و مسائل حقوقی اعضای خانه تئاتر در درون اساسنامه خانه تئاتر وجود دارد اما اینکه همه این مسائل اجرایی شود، امکانپذیر نبود و ما به همین دلیل هر سال برای پیگیری کارها اولویت‌بندی می‌کردیم. در ادامه قادر آشنا در تکمیل صحبت‌های ایرج راد درباره نبود صنف در تئاتر کشور گفت: قطعا دوستان ما در خانه تئاتر زحمات زیادی کشیده‌اند و جزو بهترین‌های هنر کشور هستند اما واقعیت این است که تئاتر ما صنف ندارد و دلایل زیادی برای این امر وجود دارد. ما عرصه تئاتر را گاهی با سیاست تلفیق کردیم. از سال ۷۶ که من مدیر فرهنگی بودم و تئاتر جزو لاینفک کار من بود، ضربه‌های زیادی به صنف تئاتر زده شد.
در ادامه ایرج راد با تأکید بر سختی‌های موجود در مسیر فعالان حوزه تئاتر بیان کرد: امروز حتی تئاتر به عنوان یک شغل شناخته نشده است و تئاتر هنر است و شغل دوم محسوب می‌شود. در برنامه چهارم توسعه قرار بود مساله امنیت شغلی هنرمندان مدنظر قرار بگیرد اما در برنامه پنجم هم مدنظر قرار نگرفت. در سال ۹۶ بند امنیت شغلی هنرمندان به تصویب مجلس رسید اما به دلیل تغییرات چند وزیر اجرایی نشد. خوشبختانه الان مدتی است در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه جلساتی تشکیل می‌شود و اکنون پیشرفت‌هایی درباره این موضوع حاصل شده است. وی با تأکید بر بی‌قانونی در تئاتر و قوانین متفاوت وزارت کار با صنف تئاتر گفت: هنوز مشخص نیست هنر ما دولتی است یا خصوصی، اینها زمانی مشخص می‌شود که همه چیز قانونمند شده باشد. قوانین تصویبی باید با وضعیت هنر منطبق شود اصلا ما امکان ایجاد سازمان نظام صنفی هنر را نداریم، چرا که هر رشته هنر باید مربوط به خودش باشد، تئاتر جایگاهش با سینما و شعر و موسیقی فرق دارد.
استثمار هنرمند در تئاتر امروز!
در ادامه قادر آشنا درباره فعالیت‌های انجمن هنرهای نمایشی نیز گفت: انجمن صرفا یک رابطه است، همین انجمن در استان‌ها شورا دارد و انتخابات و تشکیلاتی دارد. مقصر بخشی از این مشکلات خود جامعه هنری هستند، چرا که نتوانستیم تئاتر فاخر را عمومی کنیم؛ یک بخش آن نیز طبیعی است، چرا که هنر اندیشه و تفکر است و اندیشمندان می‌توانند به این حوزه ورود کنند. ایرج راد در پایان سخنانش در این برنامه گفت: الان تئاتر ما آشفته‌بازار عجیب و غربی شده است، هنرمند در این بازار استثمار می‌شود و تا ما گروه تئاتر و کمپانی تئاتر و صنف نداشته باشیم، شرایط به همین منوال است.
90 درصد فیلم‌های ایرانی ضررده هستند!
مجله فرهنگی- هنری «کیوسک» دیگر برنامه مهم تلویزیونی در شنبه‌شبی بود که گذشت؛ برنامه‌ای با اجرای احسان عبدی‌پور که در این قسمت خود به موضوع «پول‌های کثیف در سینما و اقتصاد سینمای ایران» پرداخت. این برنامه که هر هفته از شبکه سوم سیما روی آنتن می‌رود در این قسمت میزبان غلامرضا موسوی، رئیس شورای عالی تهیه‌کنندگان سینما و منصور لشکری‌قوچانی، از تهیه‌کنندگان باسابقه سینما بود. در این برنامه غلامرضا موسوی درباره فرمول سوددهی در سینما گفت: 2 نوع سوددهی در سینمای ایران وجود دارد؛ یک نوع درست و منطقی است که شما فیلم را تولید می‌کنید، بعد فیلم را در سینما اکران کرده و بعد از آن وارد بازار سینمای خانگی می‌شود؛ این نوع سالم است و باید فیلمی باشد که مورد اقبال مخاطبان قرار بگیرد. اما نوع دیگری هم هست که بودجه‌ای به فیلم تعلق می‌گیرد و فروش اهمیتی ندارد و تهیه‌کننده قبل از اکران سود خود را برده است! اکنون برای تولید یک فیلم حدود 5/2 میلیارد پول لازم است که 90 درصد از فیلم‌ها در اکران پول ساخت فیلم را هم درنمی‌آورند. عده‌ای در سینما دنبال اسم هستند که درآمدزایی برای آنها مهم نیست اما تعدادی هم هستند که واقعا سینمایی هستند اما اشتباه در تولید و اکران دارند و به ضرردهی می‌رسند. در ادامه برنامه عبدی‌پور از لشکری‌قوچانی درباره پولشویی در سینما سوال کرد که او به این سوال اینگونه پاسخ داد: «قطعا اگر یک نگاه گذرا در سینما داشته باشیم، می‌توانیم افرادی را که دنبال این کار هستند ببینیم. جایی بهتر از حوزه فرهنگ و سینما نیست که بخواهند این پول‌ها را مشروع جلوه دهند؛ جاهایی که دسترسی به نفت دارند و پول هنگفت مملکت دست آنهاست این‌کارها را انجام می‌دهند».
به جز رسانه‌ها کسی پیگیر پولشویی در سینما نشد
غلامرضا موسوی در تکمیل صحبت‌های قوچانی گفت: «منظور لشکری‌قوچانی این است که این افراد از یک منبع دولتی اختلاس کرده و این پول را به سینما می‌آورند. یکی از اهداف این افراد حضور در تولید سریال در شبکه نمایش خانگی یا سینماست. پول‌‌‌هایی که منبع ندارد و برای اینکه به این افراد گیری داده نشود و گردش پولی داشته باشند این پول‌ها را وارد سینما می‌کنند. من چندین سال پیش ورود پول‌های کثیف را به سینما مطرح کردم اما متاسفانه به غیر از اهالی رسانه و چندتن از سینماگران، هیچ ارگان و سازمانی پیگیر این حرف نشد و اکنون تعداد این افراد در سینما افزایش یافته است. بعید می‌دانم که حتی شبکه نمایش خانگی برگشت پول و سوددهی برای آنها داشته باشد، البته این افراد برای سرمایه‌‌گذاری درست و سود به سینما نیامده‌اند».
پول کثیف چگونه وارد سینما می‌شود؟
لشکری‌قوچانی در تکمیل صحبت‌های موسوی بحث ورود پول‌های کثیف به سینما را مطرح کرد و گفت: «فقط پولشویی نیست، پول کثیف هم هست. مثلا یک بنگاه بزرگ دولتی با یک تهیه‌کننده قرارداد می‌بندد و فیلم او را 7 میلیارد می‌خرد که از این پول ۵ میلیارد را به هیات‌مدیره هدیه می‌دهد و در ظاهر کار قانونی انجام داده است. این موارد رو به افزایش است. این پول‌ها در تمام عرصه فرهنگ نفود کرده است و فقط شامل سینما نمی‌شود. عده‌ای هستند که عاشق هنر و سینما هستند و یک‌بار فیلمی می‌سازند و شکست می‌خورند و برای همیشه از سینما می‌روند اما این تعداد هم بسیار اندک هستند. کارگردان‌‌‌هایی هم هستند که 3 فیلم تولید کرده اما اکران نشده دنبال ساخت چهارمین فیلم خود هستند، او نیز سرمایه‌ای دارد که معلوم نیست از کجا وارد سینما شده است!»
20 بازیگری که دستمزد غیرمتعارف می‌خواهند
موسوی درباره تعداد بازیگرانی که دستمزد غیرمتعارف طلب می‌کنند، گفت: «تعداد این بازیگران بیش از ۲۰ نفر نیست. ما در شورای عالی تهیه‌کنندگان اگر بدانیم تهیه‌کننده دستمزد نامتعارف پرداخت کرده است با او برخورد خواهیم کرد. این برخوردها با درخواست عدم صدور پروانه نمایش از ارشاد شروع شده و با تاخیر در اکران فیلم ادامه می‌یابد. افرادی که واقعا سرمایه‌گذار هستند می‌دانند که هنرمندان دنبال چه چیزی هستند. این جماعت بیشتر در شبکه نمایش خانگی نفوذ کرده و جدیدا هم به تئاتر ورود کرده‌‌‌اند. ورود پول سالم به سینما لازم است و استقبال هم می‌کنیم». موسوی همچنین در پاسخ به صحبت‌های عبدی‌پور درباره یکی از سریال‌‌های نمایش خانگی که با حضور سوپراستارها هزینه گزاف کرده و سودآوری داشته است، گفت: «محاسبات شما اشتباه است و از فروش این سریال شاید فقط هزینه‌‌های تولید درآمده باشد».
گزارش «وطن امروز» از شب پر فراز و نشیب تلویزیون
استثمار برای تئاتر پول کثیف برای سینما