گروه سیاسی: موسسه گالوپ - مستقر در واشنگتن - با انتشار آخرین نظرسنجی‌های انجام‌شده گزارش کرد از هر ۱۰ نفر بزرگسال ایرانی، بیش از 7 نفر عملکرد دولت رئیسی را تایید می‌کنند؛ نتیجه‌ای که می‌تواند به عنوان مصداقی از ظرفیت‌های بالقوه دولت جدید در احیای امید جامعه ایرانی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، با گذر ایام و دوام یافتن دولت سیزدهم به ریاست حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی فضای عمومی جامعه بیش از پیش به سمت قضاوت عملکرد دولتمردان سوق پیدا می‌کند. در این میان هر چند انتظار تغییر و تحول عظیم در کوتاه‌مدت انتظار بجایی نیست اما جرقه هر تحولی در میان‌مدت و بلندمدت را باید در سیاست‌گذاری‌های این روزهای دولتمردان و شخص رئیس‌جمهور جست‌وجو کرد. مضاف بر این میراث به جا مانده از دوران 8 ساله ریاست‌جمهوری حسن روحانی عملا کار دولتمردان را در سال‌های ابتدایی بیش از هر چیز به پروژه مانع‌زدایی و آواربرداری شبیه خواهد کرد؛ مساله‌ای که هر چند رئیس‌جمهور در سخنرانی‌های هفته‌های اخیرش به طور مستقیم و غیرمستقیم به آن اشاره‌هایی داشته است. 

با این حال گذر قریب به 80 روز از آغاز به کار رسمی دولت سیزدهم و 60 روز از تشکیل هیات وزیران باعث شده تا افکار عمومی کم‌کم رفتار و گفتار دولتمردان را در ترازوی قضاوت قرار دهد؛ قضاوتی که البته به مرور زمان با سختی بیشتری تغییر خواهد کرد. 

 

* رضایت 72 درصدی در آغاز راه

انتشار نتایج ۲ نظرسنجی معتبر خارجی درباره میزان رضایت و همراهی مردم با دولت رئیسی در هفته گذشته بازخوردهای زیادی داشت. در شرایطی که در ماه‌های اخیر عمده تلاش رسانه‌های ضدانقلاب در خارج از کشور و رسانه‌های اصلاح‌طلب در داخل بر تثبیت گزاره فقدان محبوبیت و تحمیلی بودن ریاست‌جمهوری سیدابراهیم رئیسی معطوف شده بود، موسسه گالوپ با انتشار نتایج آخرین نظرسنجی‌اش خبر از رضایت 72 درصدی مردم ایران از عملکرد رئیسی داد. مرکز افکارسنجی گالوپ در توضیح این نظرسنجی نوشته در این پیمایش که تنها چند هفته بعد از ریاست‌جمهوری رئیسی انجام شد، اکثر ایرانی‌ها از عملکرد او ابراز رضایت کردند. گالوپ عملکرد رئیسی را با «حسن روحانی» رئیس‌جمهور سابق ایران مقایسه کرده و نوشته او هرگز در دوران ریاست‌جمهوری‌اش موفق به کسب رضایت اکثریت در نظرسنجی‌های این مرکز نشد. در آخرین نظرسنجی گالوپ در دوران روحانی که نوامبر ۲۰۲۰ انجام شد، تنها ۳۲ درصد ایرانیان از عملکرد او ابراز رضایت کردند. واکسیناسیون گسترده کرونا یکی از دلایل افزایش رضایت ایرانی‌ها از عملکرد رئیس‌جمهور جدید ایران عنوان شده است. گالوپ می‌نویسد رئیسی حتی قبل از روی کار آمدن برنامه‌ای برای مقابله با بیماری همه‌گیر کرونا اعلام کرد. طبق نوشته گالوپ، تا قبل از انتخاب رئیسی در ماه ژوئن، تنها ۵ درصد جمعیت ایرانیان واکسینه شده بودند. از آن زمان به بعد، میزان افراد واکسینه شده به نزدیک ۵۰ درصد رسیده است. 

گالوپ نوشت: «افزایش دسترسی به واکسن‌ از منابع غیرغربی و تأکید دولت جدید به اقدام برای مقابله با بیماری همه‌گیر احتمالا عامل افزایش اعتماد مردم ایران به دولت کشورشان بوده است. [میزان اعتماد به دولت جدید] اندکی بعد از روی کار آمدن رئیسی به ۶۲ درصد افزایش پیدا کرد». گالوپ تصریح کرده رئیسی با اندوخته‌ای از حسن‌نیت در میان مردم ایران روی کار آمده اما اگر دولت او نتواند به وعده‌هایش برای مقابله با کرونا عمل کند، رضایت از او بشدت در افکار عمومی تنزل خواهد کرد. مطابق این گزارش، گزارش‌ها در کوتاه‌مدت حاکی از آن است که سرعت واکسیناسیون رشد محسوسی در ایران داشته اما چالش‌ها بویژه در زمینه‌های اقتصادی کماکان پابرجاست و تنها زمان مشخص خواهد کرد آیا رئیسی قادر به محقق کردن وعده‌هایش به مردم ایران خواهد بود یا خیر. در بخش پایانی این گزارش آمده است: «اگر رئیسی بتواند در مقابله با بیماری کرونا و بهبود زندگی ایرانیان موفق عمل کند، این کشور احتمالا در برابر فشارهای خارجی مقاوم‌تر خواهد شد».

 

* محبوب‌ترین سیاستمدار حال حاضر ایران

اما چند روز پیش از انتشار نتایج نظرسنجی گالوپ، نتایج نظرسنجی دانشگاه مریلند که نتیجه چند دوره اخیر انتخابات را با درصد خطای کمی پیش‌بینی کرده بود هم خبرساز شد. بر اساس یافته‌های نظرسنجی دانشگاه مریلند، سیدابراهیم رئیسی با ۴۵ درصد زیاد و ۳۳ درصد تا حدودی محبوب‌ترین سیاستمدار ایران است. نکته اینکه رئیس‌جمهوری ایران از نظر فقط ۱۰ درصد پاسخ‌دهندگان منفور یا نامحبوب است. این در حالی است که حسن روحانی و علی لاریجانی به ترتیب برای 5 و 4 درصد جامعه زیاد و 16 و 26 درصد جامعه تا حدودی محبوب بوده‌اند اما به ترتیب برای 59 و 35 درصد جامعه به عنوان گزینه منفور شناخته ‌شدند. محبوبیت 78 درصدی رئیس دولت سیزدهم در قیاس با محبوبیت 21 درصدی رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم نشان از اقبال نسبی جامعه به رئیسی و یک ظرفیت اجتماعی قابل تامل برای همراه کردن مردم با برنامه‌های تحول‌آفرین دولت دارد. 

اما فراتر از نگاه عمومی جامعه نسبت به چهره‌های سیاسی، نتایج این نظرسنجی درباره نگاه جامعه به بهبود ارتباط با شرق، بی‌اعتمادی به آمریکا و حمایت از برنامه موشکی کشور نشان از همسویی قابل قبولی با طرح‌های احتمالی دولت سیزدهم در سیاست خارجی خواهد داشت. 

شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی در پاسخ به این سوال که آیا ایران باید بیشتر بر تقویت روابط دیپلماتیک و تجاری خود با کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه و انگلیس تمرکز کند یا باید بیشتر در جهت تقویت روابط دیپلماتیک و تجاری خود با کشورهایی چون روسیه، چین و هند تلاش کند، ۵۴ درصد موافق روابط ایران با کشورهای جهان شرق بودند. این رقم حدود ۶ درصد نسبت به ۲ سال قبل افزایش یافته است. این نظرسنجی همچنین نشان داد ۵۷ درصد پاسخ‌دهندگان گفتند روابط ایران با چین «بسیار» یا «تا حدودی» مطلوب است. این پیشرفت بویژه با توجه به نتایج یک سال پیش قابل توجه است؛ هنگامی که نرخ مقبولیت چین به کمتر از ۴۰ درصد کاهش یافت. درباره تصورات از ایالات متحده، 85 درصد پاسخ‌دهندگان عنوان کردند تصور آنها نسبت به آمریکا «تاحدی نامطلوب» (4/9 درصد) یا «بسیار نامطلوب» (9/75 درصد) بوده است. از هر ۱۰ شرکت‌کننده، 7 نفر از برنامه موشکی ایران که نگرانی اصلی ایالات متحده، رژیم اسرائیل و همسایگان عرب خلیج‌فارس ایران است، با بیان «خیلی مهم» دفاع کردند. ۲۰ درصد نیز گفتند برنامه موشکی ایران «تا حدودی مهم» است. در نهایت 54 درصد شرکت‌کنندگان نیز اعلام کردند احتمالا 3 سال آینده زندگی بهتری را تجربه خواهند کرد.

 

* بیم ‌و ‌امیدها برای احیای امید جامعه

نتایج ۲ نظرسنجی خارجی مذکور که با نتایج افکارسنجی‌های داخلی نیز تطابق حداکثری دارد، نشان از ظرفیت اجتماعی خوب دولت رئیسی برای همراه کردن جامعه با دولت و مهم‌تر از آن احیای امید اجتماعی دارد. پیش از این «وطن‌امروز» در سلسله گزارش‌هایی بازگشت امید به جامعه ایران و عبور از دوران رکود اجتماعی و سرخوردگی سیاسی را به عنوان یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های رئیسی مورد بحث و ارزیابی قرار داده بود. 

تجربه 8 ساله دولت روحانی و انباشت نارضایتی‌ها از یک سو و فقدان روایت سیاسی جامع برای عبور کشور از شرایط موجود به سمت موقعیت مطلوب از سوی دیگر، جامعه ایران را از یک جامعه فعال تبدیل به اجتماعی منفعل و سرخورده‌ کرده بود که یکی از نشانه‌‌های آن را می‌شد در کاهش مشارکت مردم در ۲ انتخابات مجلس یازدهم و دولت سیزدهم مشاهده کرد. 

بازگرداندن امید به جامعه تنها در سایه تغییر و ارسال پیام این تغییر به لایه‌های مختلف اجتماعی ماموریت دشوار سیدابراهیم رئیسی در 4 یا 8 سال آتی خواهد بود. در همین زمینه محبوبیت بالای وی و رضایت عمومی از آغاز به کار دولتش را می‌توان نشانه‌هایی از تحقق این ماموریت دانست. ناگفته پیداست هر قدر نتایج نظرسنجی‌های مذکور نشان از یک ظرفیت بالقوه خوب برای این مهم دارد، راضی شدن به آن، شکست دولت را تبدیل به امری محتوم خواهد کرد، چرا که تمام دولت‌ها در طلیعه فعالیت‌شان و تحرکی که به جامعه نشان می‌دهند، حدی از محبوبیت و مقبولیت را برای خود به ارمغان می‌آورند و دشواری اصلی حفظ و ارتقای این محبوبیت و مقبولیت خواهد بود. 

رقابت با روحانی در سال 96 و عیان شدن نتایج خسارت‌بار دولت دوازدهم بر تمام شئون زندگی مردم، حسن‌سابقه در مدیریت قوه‌ قضائیه و مبارزه با مفاسد اقتصادی و جدیت برای ایجاد تغییر به نفع آحاد مردم بویژه طبقات مستضعف را می‌توان مهم‌ترین دلایل محبوبیت رئیسی در آغاز به کار دولت سیزدهم دانست. با این حال اگر این پیش‌فرض‌های ذهنی در ادامه و در جریان پیاده‌سازی برنامه‌های دولت مصداق عینی پیدا نکند، چه بسا به افت مجدد امید اجتماعی منتهی شود. از همین رو ماموریت احیای امید اجتماعی در دولت سیزدهم را می‌توان پرریسک‌ترین وظیفه پیشاروی رئیسی دانست؛ وظیفه‌ای که حسن اجرای آن می‌تواند به ترمیم بسیاری از شکاف‌های فعلی منتهی شود و عدم تحققش می‌تواند شرایط را از آنچه هست نیز دشوارتر کند. 

 

* الزام اول؛ مخابره پیام تغییر

حتی بدون رجوع به نتایج نظرسنجی دانشگاه مریلند نیز براحتی می‌توان به عمق خشم جامعه نسبت به مدیریت 8 ساله روحانی و سیاست‌های زیانبارش پی برد. در چنین موقعیتی و همچنین شرایطی که میراث دولت روحانی برای رئیسی چیزی جز زمین سوخته نبوده است، نخستین الزام باید مخابره پیام تغییر به جامعه ایران از سوی شخص رئیس‌جمهور باشد. 

آغاز مجدد سفرهای استانی دولت که با تحسین رهبر انقلاب نیز همراه بوده است، یکی از بسترها برای مخابره این پیام به حساب می‌آید. «بازگشت دولت به سمت ملت» و اهتمام حداکثری برای حل مشکلات مردم در ایجاد چنین تصویری نقش موثر و انکارناپذیری خواهد داشت. رئیس‌جمهور با تکیه بر اعتماد عمومی پیام تغییر را باید در کوتاه‌مدت به تمام مردم ایران مخابره کند. ذکر این نکته از آن جهت واجد اهمیت است که بخش بزرگی از سرخوردگانی که حتی در انتخابات ریاست‌جمهوری نیز شرکت نکردند، بنایی بر نزاع با دولت جدید ندارند و حتی با مشاهده جدیت در تغییر و حرکت به سمت تحقق وعده‌های رئیس‌جمهور با دولت نیز اعلام همراهی خواهند کرد. کم کردن این فاصله و برقراری گفت‌وگو با جامعه هدف مورد نظر می‌تواند بخشی از سرخوردگان را در عمل نیز با دولت همراه کند. شاهد مثال این امر را می‌توان در قیاس میان نتایج مراکز افکارسنجی و تعداد آرای رئیس‌جمهور پیدا کرد، به گونه‌ای که عملا نیمی از افراد که رئیسی را زیاد یا تاحدودی چهره‌ای محبوب دانسته بودند، در انتخابات خردادماه به وی رای نداده‌اند. 

 

* تهدیدهای یک امکان بالقوه

گذر زمان مطالبات عمومی از دولت را بیش از پیش افزایش خواهد داد، چه از آن رو که نقش دولت مستقر در شرایط موجود افزونی می‌یابد و چه از این جهت که مردم برخلاف سال‌های ابتدایی دولت‌ها بیش از نمادها به دنبال نمودهای تغییر می‌گردند. با این اوصاف حفظ و ارتقای رضایت عمومی از دولت سیزدهم در میان‌مدت به متغیرهایی بیش از مخابره پیام تغییر و ارتباط مستقیم با مردم در استان‌ها نیازمند است. 

یکی از خطاهای متداول در میان دولت‌ها عدم توجه به گذر زمان و لزوم تغییر رویه در مواجهه با مردم است، برای مثال هر قدر حملات دولت‌ها به دولت‌های پیشین‌شان در سال‌های ابتدایی با استقبال و همراهی مردم مواجه می‌شود، پس از مدتی اعتبار خود را از دست خواهد داد، آنگونه که حسن روحانی در سال‌های میانی و پایانی دولت خود نیز کماکان ترمیم وجهه خود را در حمله به دولت قبل و سایر نهادهای کشور جست‌وجو می‌کرد اما هر چه بیشتر می‌گشت، کمتر می‌یافت. بر همین مبنا هر قدر رئیس‌جمهور باید در تبیین شرایط موجود و عزم بر تغییر تاکید داشته باشد، متعاقبا باید با هوشیاری متوجه گذر زمان و مطالبه جامعه برای عینیت‌بخشی به این تغییر نیز باشد. 

یکی از نقاط ضعف دولت که در همین بازه زمانی کوتاه عیان شده، فقدان «روایت» منسجمی بوده که افکار عمومی را در مواجهه با رفتار دولت قانع کند. تاکید بر گزاره‌های کلی و مواضع پراکنده نمی‌تواند پیوند میان دولت و جامعه را تقویت کند. «وطن‌امروز» 3 ماه پیش در آستانه آغاز به کار رسمی دولت سیزدهم نسبت به این خلأ محسوس هشدار داده و نوشته بود: «مهم‌ترین محور «روایت» دولت سیزدهم باید بر مبنای «امکان‌آفرینی» در برابر «اضطرارآفرینی» دولت‌های یازدهم و دوازدهم باشد. بیراه نیست اگر مهم‌ترین علت در شکل‌گیری فضای سرخوردگی و تردید اجتماعی را در «اضطرار‌آفرینی» دولت روحانی پیدا کنیم. روحانی حد فاصل سال‌های 92 تا 1400، در روزهای خوب و بد دولتش همواره سعی داشت با روایت‌های «اضطرار‌آفرین» نسخه خود را به عنوان تنها عامل بهبود وضع موجود تجویز کند؛ در چنین فضایی همواره جامعه ایران بویژه اقشار میانی جامعه به عنوان مهم‌ترین حامیان دولت یک انسداد محتوم را پیشاروی خود تصور می‌کردند و با شکست پروژه دولت عملا به این فهم جمعی رسیدند که دیگر هیچ امکانی برای بهبود اوضاع وجود ندارد. در این موقعیت، روایتی که دولت سیزدهم به جامعه ارائه می‌دهد، بیش از هر چیز باید در نقطه مقابل این اضطرار قرار بگیرد، به‌ گونه‌ای که عملا با تبیین شرایط سخت کشور و مسیر دور و دراز برای تغییر این موقعیت، بر امکان‌های تغییر تاکید داشته باشد. زدودن انگاره بن‌بست و طرح امکان‌های برون‌رفت عزتمندانه از موقعیت فعلی مضاف بر آنکه به شکل‌گیری یک بسیج ملی کمک کرده و قدرت برون‌مرزی دولت را نیز تقویت می‌کند، مقدمه ارتباط‌گیری با بخش بزرگی از سرخوردگان و مرددها را فراهم می‌کند. اگر روحانی همواره سعی داشت با ترساندن مردم از شرایط روی کار بودن رقبای دولت و خلق اضطرار، جامعه را به سمت خود جذب کند، رئیسی باید با تبیین صحیح امکان‌های تغییر، ضمن قوت قلب دادن به حامیانش، با دیگر اقشار جامعه نیز وارد تعامل شود». فقدان چنین روایتی در 80 روز گذشته باعث شده عملا ظرفیت عمومی دولت در سفرهای استانی پایان هفته رئیس‌جمهور خلاصه شود؛ سفرهایی که برای ترمیم رابطه دولت و ملت، لازم اما ناکافی است. به عبارت دقیق‌تر جامعه ایران در مواجهه با تغییر رئیس‌جمهور هنوز نقشه روشن و آشکاری را از سوی دولت جدید برای چگونگی تغییر شرایط مشاهده نکرده است و همین امر در بلندمدت می‌تواند به هدررفت بخش بزرگی از ظرفیت اجتماعی رئیس‌جمهور منتهی شود.

***

اردبیل؛ مقصد هشتمین سفر استانی رئیس‌جمهور

اشتغال در سایه گردشگری