گروه بین‌الملل: نیمه‌رساناها «مغز»های کوچکی هستند که از موبایل‌های هوشمند تا جنگنده‌ها را هدایت کرده و به کار می‌اندازند و اکنون به کانون رویارویی ژئوپلیتیک پرخطر بین ایالات متحده و چین تبدیل شده‌اند. «جنگ تراشه‌ها» فراتر از اختلافات تجاری، نبردی برای برتری فناورانه، تسلط اقتصادی و امنیت ملی است. با تشدید اقدامات ۲ کشور برای کنترل زنجیره تأمین نیمه‌رساناها، تأثیرات این نبرد، صنایع، اتحادها و نوآوری را در سراسر جهان بازتعریف کرده است و رقابت‌های ژئوپلیتیک را بین ۲ ابرقدرت دنیا افزایش داده است. تا پیش از آغاز جنگ تراشه‌ها بین آمریکا و چین و اقدامات محدود‌کننده دولت ایالات متحده علیه شرکت‌های پیشرو فناوری چینی، آمریکا مدت‌های طولانی بر طراحی نیمه‌رساناها و مالکیت فکری تسلط داشت. این در حالی بود که چین در حوزه تراشه‌های پیشرفته به واردات از کشورهای خارجی بویژه تایوان وابسته بود اما پس از اقدامات ضدرقابتی و سیاسی دولت آمریکا علیه شرکت‌های فناوری چینی، شرایط تغییر کرد و جنگ تراشه‌ها بالا گرفت. پس از اقدامات خصمانه دولت آمریکا چین از طرح «ساخت چین 2025» رونمایی کرد؛ طرحی که هدف آن دستیابی به ۷۰ درصد خودکفایی در نیمه‌رساناها تا پایان سال ۲۰۲۵ است. 

* اقدامات آمریکا علیه چین

با افزایش نگرانی آمریکایی‌ها درباره افزایش روابط چین با تایوان، همچنین گسترش نفوذ صنایع چین در کشورهای آسیای شرقی، دولت ایالات متحده احساس خطر و اقدامات خود را علیه چین در حوزه تراشه‌ها و نیمه‌رساناها آغاز کرد؛ اقداماتی که با هدف قرار دادن شرکت‌های پیشرو چین در حوزه تکنولوژی‌های نوین و فناوری‌های روز مانند ساخت موبایل، خودروهای برقی، همچنین حوزه هوش مصنوعی به دنبال تضعیف موقعیت چین و تقویت برتری آمریکا و شرکای غربی‌اش در حوزه فناوری‌های نوین بود.

شاید نخستین اقدام جدی آمریکا که رگه‌های سیاسی آن به وضوح قابل مشاهده بود، اعمال محدودیت علیه شرکت چینی هوآوی و تحریم آن در سال 2019 بود اما اقدامات آمریکا در همین مرحله متوقف نشد. ایالات متحده اقدامات متعددی را علیه چین در حوزه تراشه‌های نیمه‌رسانا انجام داده که اهداف استراتژیک مانند محدود کردن پیشرفت فناوری چین، حفظ برتری تکنولوژیک آمریکا و جلوگیری از استفاده نظامی از این فناوری‌ها را دنبال می‌کند. ایالات متحده آمریکا طی سال‌های گذشته شرکت‌های چینی مانند هوآوی، SMIC (شرکت ساخت تراشه‌های پیشرفته) و دیگر شرکت‌های حوزه فناوری‌های پیشرفته چین را با تحریم‌های خود هدف قرار داده است. این تحریم‌ها دسترسی این شرکت‌ها به فناوری، نرم‌افزار و تجهیزات ساخت تراشه‌های پیشرفته را محدود کرده است. پس از اعمال این محدودیت‌ها دولت آمریکا با اجرای تحریم‌های دیگری بر چین، صادرات فناوری‌ و تجهیزات ساخت ریزتراشه‌ها را به این کشور محدود کرده است. شرکت‌های آمریکایی مانند لام ریسرچ (Lam Research) و اپلاید متریالز (Applied Materials) از فروش ماشین‌آلات پیشرفته ساخت تراشه به چین منع شده‌اند؛ اقدامی که به جهت جلوگیری از خودکفایی چین در ساخت تراشه‌ها انجام شد. البته ایالات متحده آمریکا تلاش‌های خود برای ایجاد ممنوعیت و محدودیت برای چین را به همین نقطه محدود نکرد و تلاش کرد با ایجاد اتحادهای بین‌المللی یا سوءاستفاده از این اتحادها چین را بیش از پیش دچار خفگی در زنجیره تامین تراشه‌ها کند. آمریکا از متحدان خود مانند هلند (شرکت ASML، تولیدکننده ماشین‌های لیتوگرافی EUV) و ژاپن خواست صادرات تجهیزات پیشرفته ساخت تراشه به چین را محدود کنند. ایالات متحده آمریکا در زمینه قانون‌گذاری نیز برای محدود کردن توانایی رقابت چین در عرصه تراشه‌ها عمل کرد و با وضع قوانینی همچون قانون محصول خارجی مستقیم (FDPR) یا قانون چیپس و علم (CHIPS and Science Act) تلاش کرد بر کنترل دولت این کشور بر صادرات محصولات مربوط به تراشه‌ها و تجهیزاتی که با استفاده از فناوری آمریکایی حتی خارج از آمریکا ساخته شده‌اند بیفزاید و از سوی دیگر با اختصاص ۵۲ میلیارد دلار به تولید تراشه در آمریکا، شرکت‌هایی مانند اینتل و TSMC را تشویق کند کارخانه‌های جدید در خاک آمریکا بسازند و این صنایع استراتژیک را به داخل خاک آمریکا منتقل کنند. قانون چیپس و علم همچنین شرکت‌های دریافت‌کننده کمک‌های دولتی از طریق این قانون را به مدت ۱۰ سال از سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پیشرفته نیمه‌رسانا در چین منع می‌کند. اقدامات آمریکا حتی از وضع این قوانین نیز تهاجمی‌تر شد و از اکتبر ۲۰۲۲، صادرات تراشه‌های پیشرفته‌ای مانند A100 و H100 شرکت انویدیا به چین ممنوع شد. این تراشه‌ها اکثرا در توسعه هوش مصنوعی کاربرد دارند. قوانین آمریکا همچنین شهروندان آمریکایی را از همکاری با شرکت‌های چینی در حوزه تولید تراشه‌های پیشرفته منع کرده است. در عرصه بین‌المللی نیز آمریکا با تشکیل اتحادیه‌هایی مانند «چیپ ۴» (شامل تایوان، ژاپن، کره‌جنوبی و آمریکا) تلاش می‌کند کنترل بر زنجیره تأمین جهانی تراشه‌ها را به دست آورده و وابستگی به چین را کاهش دهد.