نمایندگی ایران در سازمان ملل طی بیانیه‌ای با بیان اینکه «آمریکا یک مزاحم ناخوانده در منطقه و سوریه است» تاکید کرد: ایران و سوریه شرکای راهبردی هستند و ایران با افتخار به کمک به دولت سوریه برای حفظ تمامیت ارضی‌اش و حفاظت از مردمش در برابر گروه‌های تروریستی ادامه می‌دهد. این بیانیه در واکنش به ادعای اخیر آمریکا درباره نقش ایران در سوریه صادر شد.

کمیل نقی‌پور: گزارش اخیر مدیرکل آژانس انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران بیانگر آن است که آژانس در روند گزارش‌دهی خود به دنبال تثبیت رویه نادرستی علیه ایران است. 

به گزارش «وطن امروز»، گزارش محرمانه مدیرکل آژانس انرژی اتمی جمعه‌شب به وقت ایران در اختیار کشورهای عضو آژانس قرار گرفت و همانند گزارش‌های پیشین به ‌رغم محرمانه بودن این گزارش، بندهای مهمی از آن در رسانه‌های غربی منتشر شد. 

بر این اساس، مدیرکل آژانس انرژی اتمی برای سومین‌‌بار متوالی 2 گزارش موازی درباره موضوع هسته‌ای ایران منتشر می‌کند. انتشار گزارش موازی درباره موضوع هسته‌ای یک کشور تاکنون در طول فعالیت آژانس انرژی اتمی سابقه نداشته است. «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از 2 گزارش قبلی خود درباره فعالیت هسته‌ای ایران رویه انتشار گزارش موازی را در قالب گزارش «پادمانی» و گزارش «برجامی» آغاز کرده و گزارش مربوط به پادمان جامع و پروتکل الحاقی را ذیل گزارش پادمانی قرار می‌دهد. پادمان یک سیستم بازرسی و تأیید استفاده صلح‌آمیز از مواد هسته‌ای به عنوان بخشی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)‌‌ است که تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای قرار دارد. پروتکل الحاقی نیز سندی است که به منظور آنچه تقویت کارایی سیستم پادمان در راستای مشارکت در اهداف منع گسترش هسته‌ای جهانی خوانده می‌شود، برای کشورهایی که دارای موافقتنامه پادمان با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند، طراحی شده ‌است. بازرسی بر پایه پروتکل الحاقی، برخلاف بازرسی ویژه نیازی به تصویب شورای حکام ندارد و آژانس در بازرسی‌های خود بر مبنای پیوندنامه پیوستی حق دارد به هر جایی که برای انجام وظایف خود ضروری می‌داند، دسترسی پیدا کند. 

ایران پروتکل الحاقی را بر مبنای برجام به صورت داوطلبانه پذیرفته است و اگر قرار بر انتشار 2 گزارش موازی باشد، باید گزارش مربوط به پروتکل الحاقی ذیل گزارش برجامی قرار بگیرد. البته گروسی به این نیت گزارش‌های مربوط به پروتکل الحاقی را ذیل گزارش پادمان قرار داده است که اگر برجام ملغی شود، نظارت‌های پروتکل الحاقی به عنوان یکی از حقوق آژانس در قبال ایران ادامه پیدا کند. بنابراین فرمت گزارش‌دهی آژانس نشان از یک طراحی خطرناک برای تبدیل کردن پروتکل الحاقی از یک «اقدام اختیاری» به یک «تعهد دائمی» دارد. 

بر مبنای درز اطلاعات رخ‌داده، 3 محور اصلی در گزارش آژانس آمده است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم. 

الف- در گزارش آژانس اشاره شده است ایران هنوز به غنی‌سازی اورانیوم با خلوص 5/4 درصد، بالاتر از حد مجاز 67/3 درصد ادامه می‌دهد. بر اساس این گزارش، میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده 2 هزار و ۱۰۵ کیلوگرم است که نسبت به گزارش فصلی قبل این نهاد بین‌المللی ۵۳۴ کیلوگرم افزایش یافته است. 

افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده بر مبنای گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای در دستور کار ایران قرار گرفت. در بیانیه شورای عالی امنیت ملی در 18 اردیبهشت 98 خطاب به کشور‌های عضو برجام اعلام شد جمهوری اسلامی ایران در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران و در اعمال حقوق خود مندرج در بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام، از امروز ۱۸ اردیبهشت ۹۸ برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می‌کند. در این بیانیه تصریح شده بود ایران دیگر خود را متعهد به رعایت محدودیت‌های «نگهداری ذخایر اورانیوم غنی‌شده» و «ذخایر آب سنگین» نمی‌داند ‌اما به کشور‌های باقیمانده در برجام ۶۰ روز برای اجرای تعهدات خود بویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی فرصت می‌دهد. 

بنابراین با توجه به اینکه تغییری در رفتار کشورهای غربی در اجرای تعهدات برجامی‌شان به وجود نیامده، ادامه روند ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده که در این گزارش و گزارش پیشین آژانس نیز به آن اشاره شده از سوی ایران ادامه پیدا کرده است. 

ب- یکی دیگر از مواردی که در گزارش آژانس آمده، موضوع دسترسی آژانس به 2 مکان مورد توجه آژانس بوده است. 

بر اساس یکی از 2 گزارش، آژانس یکی از این تأسیسات را بازرسی کرده و نمونه‌برداری محیطی به عمل آورده است. نمونه‌های ذکر‌شده در این گزارش اشاره به هدف ردیابی مواد هسته‌ای دارد که احتمال داشت در این محل‌ها وجود داشته باشد. طبق این گزارش، بازرسان آژانس در تاریخ توافق‌‌شده دیگری با ایران که سپتامبر ۲۰۲۰ خواهد بود، برای نمونه‌برداری از محیط به یکی دیگر از این دو محل خواهند رفت. 

این بخش از گزارش آژانس به 2 نکته صریح اشاره دارد: اول آنکه از یکی از تأسیسات درخواست‌شده از سوی آژانس بازرسی و نمونه‌برداری شده است و نکته دیگر آنکه برخلاف اظهارات پیشین مقامات وزارت خارجه که بازرسی از مکان دوم را به رفتار آژانس پس از بازرسی از مکان اول منوط کرده‌اند، مجوز دسترسی به مکان دوم نیز داده و تاریخ آن نیز مشخص شده! 

حال که مقامات دولت در سکوت خبری، دسترسی‌های درخواستی آژانس را بدون «کم‌و‌کاست» و بدون گرفتن امتیاز خاصی به آژانس داده‌اند، باید پاسخ دهند اگر قرار بود این دسترسی‌ها به بازرسان آژانس داده شود، چرا پیش از ارجاع این موضوع به شورای حکام و تصویب قطعنامه توسط این شورا درخواست آژانس را اجابت نکردند. در واقع مساله این است که مقامات وزارت امور خارجه با این محاسبه اشتباه موضوع بازرسی از 2 مکان مورد اشاره را ذیل قطعنامه شورای حکام قرار دادند و اینگونه این موضوع تابعی از روند شورای حکام می‌شود. قرار گرفتن موضوع بازرسی از این 2 مکان ذیل روند قطعنامه شورای حکام به آن معناست که در صورت عدم رضایت آژانس از بازرسی‌های انجام شده، شورای حکام می‌تواند موضوع هسته‌ای ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد. رویه آژانس هم در قبال ایران این مساله را اثبات می‌کند که بازرسی‌های بیشتر از اماکن و تأسیسات ایران به جای آنکه ابهامات آژانس را برطرف کند، به دلیل نگاه سیاسی آژانس بهانه‌ای برای ایجاد ابهام بیشتر می‌شود و اینگونه چرخه نظارت بیشتر، ابهام بیشتر، فشار بیشتر ادامه پیدا می‌کند. 

پ- یکی دیگر از مواردی که در گزارش آژانس به آن اشاره شده، کاهش ذخایر آب سنگین ایران بوده است. گزارش آژانس حاکی است که میزان ذخایر آب سنگین ایران به کمتر از ۱۳۰ تن رسیده که برای نخستین‌بار بعد از اعلام کاهش تعهدات کشور به مفاد توافق هسته‌ای، در محدوده مجاز در برجام قرار گرفته است. این در حالی است که ایران بر مبنای گام اول کاهش تعهدات هسته‌ای، محدودیت در ذخیره‌سازی آب سنگین را ملغی کرد. با توجه به اینکه توان تولید آب سنگین در ایران سالانه 20 تن است، تاکنون باید ذخیره آب سنگین ایران بدون در نظر گرفتن مصرف داخلی و فروش این محصول به حدود 155 تن می‌رسید. بنا بر گزارش‌های منتشر شده از 18 اردیبهشت سال گذشته که ایران روند ذخیره‌سازی بدون محدودیت آب سنگین را آغاز کرد، فروش آب سنگین ایران طی 6 ماه (یعنی در آبان‌ماه 1398) حدود 2 تن و مصرف داخلی به صورت «دوتره» نیز حدود 2 تن بوده است. بنابراین از اردیبهشت سال گذشته تاکنون حدود 10 تن آب سنگین ایران مورد مصرف داخلی قرار گرفته یا به فروش رسیده است. با این حساب و با توجه به ظرفیت تولید سالانه 20 تنی آب سنگین، ایران هم‌اکنون می‌توانست حدود 145 تن آب سنگین داشته باشد. ایران البته پس از لغو محدودیت ذخیره‌سازی آب سنگین هیچ وقت به این عدد نرسیده است اما در طول یک سال گذشته مقدار آب سنگین را بالاتر از محدودیت 130 تنی برجام نگه داشته بود. حال و بر اساس گزارش مدیرکل آژانس، ذخیره آب سنگین ایران 2 تن کمتر از حد مجاز برجامی قرار گرفته و هم اکنون 128 تن است. مقامات دولت و وزارت امور خارجه باید به این سوال پاسخ دهند در حالی که کشورهای اروپایی تغییری در رفتار خود به وجود نیاورده‌اند، چرا از گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای عقب‌نشینی کرده‌اند؟

اهانت به قرآن توهین به همه ادیان است

رئیس مجلس خبرگان رهبری در واکنش به اهانت به قرآن مجید و پیامبر(ص) گفت: دولت‌های اسلامی توهین به مقدسات را محکوم کنند و نهادهای بین‌المللی نیز واکنش متناسب نشان دهند. به دنبال جسارت به ساحت قرآن کریم و اقدام موهن علیه پیامبر اکرم(ص) رئیس مجلس خبرگان رهبری در بیانیه‌ای این اقدامات را محکوم کرد. در این بیانیه آمده است: آیا ضرورت ندارد سردمداران جوامع غربی به خاطر حفظ ظاهر هم که شده با برخورد جدی، جلوی این نوع افراط‌گری‌ها و اقدامات خشونت‌بار و نژادپرستانه را که در واقع اهانت به همه ادیان ابراهیمی است بگیرند؟! آیت‌الله احمد جنتی در بخش پایانی بیانیه خود آورده است: مجلس خبرگان از عموم مسلمین جهان و نیز دولت‌های اسلامی می‌خواهد توهین به مقدسات امت اسلامی را در سراسر جهان محکوم کرده و نهادهای بین‌المللی نسبت به این اعمال شنیع، واکنش متناسب نشان دهند تا دیگر شاهد چنین حوادثی نباشیم. 

***

عوامل خرابکاری در سایت غنی‌سازی نطنز شناسایی شدند

سخنگوی سازمان انرژی اتمی عنوان کرد عوامل خرابکاری در سایت غنی‌سازی نطنز شناسایی شده‌اند و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. بهروز کمالوندی روز گذشته در گفت‌وگویی تلویزیونی با اشاره به حادثه سایت نطنز گفت: این اتفاق متاسفانه جنبه خرابکاری دارد و سازمان‌های امنیتی هستند که باید دقیق بررسی کنند و قرار هم بر این بوده آنها در این باره اظهارنظر کنند و تحقیقات‌شان ادامه دارد. تا آنجایی که اطلاع داریم عوامل را کشف کرده‌اند و دلایل، روش و چگونگی را هم می‌دانند و در حقیقت نسبت به این موضوع اشراف دارند. وی در عین حال یادآور شد: جزئیات دقیق را نمی‌دانیم البته تا اندازه‌ای به ما گفته شده ولی چون موضوع در دست پیگیری و بررسی است، معذوریم که بیشتر در این رابطه صحبت کنیم. 

***

دیدار وزرای دفاع ایران و هند در تهران

وزیر دفاع هند با وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. «راج نات سینک» وزیر دفاع هند در مسیر سفر به مسکو با امیر سرتیپ «امیر حاتمی» وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار موضوعات منطقه‌ای، دوجانبه و بین‌المللی مورد گفت‌وگو و تبادل نظر قرار گرفت. بنا بر این گزارش، وزیر دفاع هند پس از دیدار با وزیر دفاع کشورمان درباره این دیدار در صفحه توئیترش نوشت: دیداری بسیار ثمربخش با سرتیپ امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران در تهران داشتم. درباره مسائل امنیتی منطقه از جمله افغانستان و همچنین همکاری دوجانبه گفت‌وگو کردیم. 

***

تشکیل 7 کارگروه برای پیگیری مشکلات سیستان در مجلس 

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی گفت: ۷ کارگروه در مجلس برای پیگیری مشکلات سیستان‌و‌بلوچستان تشکیل شد. سیدنظام‌الدین موسوی دیروز در نشست خبری درباره سفر جمعی از نمایندگان مجلس به مناطق محروم سیستان‌و‌بلوچستان گفت: از ابتدای مجلس یازدهم، یکی از اقداماتی که از سوی نمایندگان انجام شد، ارتباط‌گیری مستمر با مردم و نظارت مستقیم بر نقاط محروم بود. عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی افزود: کم‌آبی و بی‌آبی مشکل دیگر سیستان‌و‌بلوچستان است و متأسفانه در برخی مناطق این استان، هیچ‌‌گونه آب شرب سالمی وجود ندارد و دختران کم‌سن و سال بلوچ باید مسافتی را طی کنند تا آب غیرسالمی را بیاورند و استفاده کنند. موسوی بیان کرد: حاشیه‌نشینی، کم‌آبی و بی‌آبی در ایرانشهر هم وجود داشت و مسائل و مشکلاتی هم درباره کشت پنبه وجود داشت که به دنبال حل آن هستیم، چرا که کشت پنبه می‌تواند ظرفیت اشتغال بسیار خوبی را ایجاد کند. وی یادآور شد: ما جلساتی را با مسؤولان استانی برگزار کردیم و شورای اداری در ایرانشهر و چابهار برگزار شد و تصمیماتی برای حل مشکلات مردم سیستان‌و‌بلوچستان اتخاذ شد. عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه ۷ کارگروه برای پیگیری مشکلات مردم سیستان‌و‌بلوچستان تشکیل شد، خاطرنشان کرد: امروز نمایندگانی که به سیستان‌و‌بلوچستان سفر کرده بودند، به صورت نمادین لباس بلوچ به تن کردند تا نشان دهند مشکلات سیستان‌و‌بلوچستان خاص است و ما باید این مسائل را پیگیری کنیم. 

***

امیرعبداللهیان:

پویایی مقاومت عامل اصلی شکست معامله قرن است

دبیرکل کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین نشست اخیر رهبران مقاومت و فلسطین در بیروت را گامی سرنوشت‌ساز برای آینده فلسطین و آزادی سرزمین اشغالی فلسطین از یوغ صهیونیست‌های تروریست توصیف کرد. به گزارش تسنیم، حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس شورای اسلامی و دبیرکل کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین، بیداری ملت فلسطین و پویایی مقاومت را عامل اصلی شکست معامله قرن و توطئه عادی‌سازی روابط برخی حاکمان عرب با رژیم صهیونیستی دانست و ابراز کرد: امیدواریم با متحد شدن گروه‌های فلسطینی و تمرکز بر روند مقاومت، شاهد لغو توافقات سازش و شروع انتفاضه مردمی جدید علیه صهیونیست‌ها باشیم. وی افزود: امروز بر همه فلسطینی‌ها ثابت شده است «مقاومت» و «قدرت» تنها زبانی است که اشغالگران صهیونیست قدس آن را بخوبی می‌فهمند.

گروه سیاسی: وزیر خارجه سوییس که سفر 3‌روزه خود به تهران را از روز شنبه آغاز کرده بود روز گذشته با محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرد. 

به گزارش «وطن امروز»، پس از خبری شدن سفر ایگنازیو کاسیس، وزیر خارجه سوییس که نخستین سفر وی به کشورمان نیز هست، گمانه‌‌‌زنی‌های زیادی پیرامون این سفر و اهداف پشت‌پرده آن مطرح می‌شد به گونه‌ای که هر چند مقامات سوییسی بهانه این سفر را در چارچوب جشن صدمین سالگرد مناسبات دیپلماتیک سوییس و ایران اعلام کردند اما شواهد حکایت از اهدافی فراتر از این دارد. نام سوییس در فضای سیاسی ایران همواره به عنوان واسطه‌ای میان ایران و آمریکا شناخته می‌شود و در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز که 2 کشور روابط‌شان را با یکدیگر قطع کردند، سوییس به عنوان حافظ منافع آمریکا در تهران فعالیت کرده است. در این میان، پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی که نقش تعیین‌کننده‌ای برای مذاکره و همکاری با آمریکا باز کرده بود نقش محوری سوییس در معادلات سیاست خارجه ایران نیز افزایش پیدا کرد. خروج دولت آمریکا از برجام در اردیبهشت سال 97 و تلاش این کشور برای بازگرداندن نظام تحریمی پیشین و افزایش آن نیز کماکان مانع از کم‌فروغ شدن حضور سوییس در فضای سیاسی ایران نشد تا جایی که کانال مالی سوییس به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان ارتباطی میان ایران و اعضای اروپایی برجام شناخته می‌شود. در همین زمینه سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز روز شنبه در پاسخ به سوال خبرنگاری که از وی درباره اهداف سفر کاسیس به تهران پرسیده بود، گفت: محورهای اصلی مذاکرات و دیدارهای ایشان، رایزنی و تبادل نظر درباره موضوعات مورد اهتمام مشترک در عرصه‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین موضوعات مربوط به کانال مالی سوییس خواهد بود. وی همچنین به 2 تراکنش از طریق کانال سوییس در بهمن سال گذشته و خرداد امسال نیز اشاره کرد که هر 2 مورد شامل انتقال اقلام دارویی با استفاده از منابع موجود مالی ایران در سوییس بوده است. 

بر این اساس، با توجه به روند کلی تحولات و فعل و انفعالات سیاسی در فضای جهانی و بویژه تلاش همه‌جانبه دولت آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل که با مخالفت اعضای شورای امنیت همراه شده بود، سفر وزیر خارجه سوییس را می‌توان به عنوان تلاشی برای واسطه‌گری مذاکرات و همچنین نگه داشتن ایران پای تعهدات برجامی‌اش دانست. پایگاه خبری دویچه وله نیز در گزارش چند روز پیش خود با اشاره به سفر کاسیس به تهران و مجوز دریافتی دولت سوییس از آمریکا برای صادرات دارو، مواد غذایی و کشاورزی و نیز تراکنش مالی با بانک مرکزی ایران، نوشته بود اهمیت نقش میانجی‌گری سوییس بین 2 کشور «بیش از هر زمان دیگری شده است». بر این مبنا، محتمل‌ترین فرضیه پیرامون سفر وزیر خارجه سوییس به ایران را می‌توان دادن ضریب مضاعف بازیگری به این کشور از طریق کانال مالی سوییس برای نگه داشتن ایران پای تعهدات برجامی‌اش در صورت آغاز فشارهای جدید از سوی آمریکا دانست. 

 

* ایران هرگز از خسارات تحریم‌های آمریکا نمی‌گذرد

 ایگنازیو کاسیس روز گذشته میهمان محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی بود. قالیباف در این دیدار با اشاره به اینکه ملت ایران هرگز از خساراتی که به دلیل تحریم‌های آمریکا به وجود آمده، نمی‌گذرد، گفت: به همین دلیل آمریکا نمی‌تواند مذاکره را به ما تحمیل کند. وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی در چارچوب اصول خود رویکرد همکاری با تمام کشورها را دارد، اظهار کرد: در کنار این همکاری با هر گونه سلطه مخالف بوده و عدم مذاکره با آمریکا نیز به دلیل نگاه سلطه‌طلبانه آنهاست و ملت ایران هرگز از خساراتی که به دلیل تحریم‌های آمریکا به وجود آمده است، نمی‌گذرد. رئیس قوه مقننه با اشاره به ترور سپهبد شهید سلیمانی از سوی نیروهای آمریکا اظهار داشت: اقدامات سپهبد سلیمانی باعث شد تروریسم به اروپا نرسد اما آمریکا او را ترور کرد. وی با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها می‌دانند هزینه این جنایت آنها، خروج‌شان از منطقه خواهد بود که بزودی تحقق می‌یابد، عادی‌سازی اجباری روابط برخی کشورهای منطقه با رژیم صهیونیستی با هدایت آمریکایی‌ها را راهی برای حل مشکلات منطقه ندانست و افزود: این اقدامات باعث افزایش بی‌ثباتی در منطقه می‌شود، این در حالی است که عملکرد سوییس همواره نشان داده در راستای صلح جهانی و مسائل بشردوستانه گام برداشته است. وزیر خارجه سوییس نیز با ابراز امیدواری از اینکه جشن 100 سالگی آغاز روابط 2 کشور به تقویت روابط میان ایران و سوییس منجر شود، به کانال مالی میان 2 کشور اشاره کرد و گفت: این کانال مالی به جریان سیال درآمدهای ایران بویژه در حوزه غذا و دارو کمک می‌کند که البته اقدام کمی است و باید گسترش یابد. 

گروه سیاسی: توسعه صلاحیت شعب ویژه رسیدگی به جرائم اقتصادی، تمرکز بر پرونده دانه‌درشت‌ها و ارجاع موارد جزئی به دادگاه‌های عادی و تصمیم بر استمرار استجازه برای فعالیت‌های این شعب ویژه، مهم‌ترین اقدامات و اصلاحات قوه‌قضائیه برای بهبود عملکرد این شعب محسوب می‌شود.

به گزارش «وطن امروز»، رهبر حکیم انقلاب در پاسخ به درخواست رئیس قوه‌قضائیه مبنی بر تداوم فعالیت شعب ویژه دادگاه انقلاب اسلامی جهت رسیدگی به پرونده‌های اخلالگران و مفسدان اقتصادی با لحاظ برخی اصلاحات، با این درخواست موافقت کردند. سخنگوی قوه‌قضائیه ساعاتی پس از انتشار این خبر در یک نشست خبری ویژه به تشریح اصلاحات انجام‌شده در روند دادگاه‌های ویژه جرائم اقتصادی پرداخت. 

۲ سال قبل بنا به ضرورت‌های اجتماعی و اقتصادی پیش‌آمده، ریاست وقت قوه‌قضائیه از مقام معظم رهبری درخواست کرد با اجازه ایشان شعب ویژه رسیدگی به اخلال در نظام اقتصادی تشکیل شود که با شرایط مندرج در آن استجازه و با موافقت مقام معظم رهبری، این کار انجام شد. اکنون پس از گذشت ۲ سال از فعالیت این شعب ویژه، قوه‌قضائیه با آسیب‌شناسی نقایص موجود، اصلاحاتی را بر فرآیند کار این دادگاه‌ها اعمال کرده است؛ اصلاحاتی که با اجازه مقام معظم رهبری، در ساختار شعب ویژه رسیدگی به اخلال در نظام اقتصادی اعمال خواهد شد. غلامحسین اسماعیلی در نشست خبری خود، به تشریح محورهای چهارگانه اصلاحات صورت‌گرفته بر این شعب ویژه پرداخت.

 

* محور اول؛ توسعه صلاحیت دادگاه‌ها

یکی از مواردی که در روند فعالیت شعب ویژه رسیدگی به اخلال در نظام اقتصادی ایجاد مانع می‌کرد، بحث گستره صلاحیت این دادگاه‌ها بود. پرونده‌های اخلال در نظام اقتصادی، گاهی ابعاد مختلف اقتصادی و کیفری به خود می‌گرفتند که این باعث می‌شد یک دادگاه به خودی خود نتواند به همه اتهامات رسیدگی کند و همین امر موجب تجزیه پرونده می‌شد. در اصلاحات صورت‌گرفته با افزایش و توسعه صلاحیت‌های دادگاه‌ها، این نقیصه برطرف شده است. اسماعیلی در این باره گفت: اگر قرار بر این است که ما مبارزه با مفاسد اقتصادی را جدی، قاطع و سریع انجام دهیم، نباید پرونده تجزیه شود و از این شعبه دادگاه به شعبه دیگر دادگاه برود؛ لذا در وضعیت جدید، دادگاه‌های ما هم صلاحیت دادگاه انقلاب را دارند و هم صلاحیت دادگاه کیفری یک و هم صلاحیت دادگاه کیفری ۲ را دارا هستند و به اتهامات متعددی که در این پرونده‌ها مطرح می‌شود فورا و یکجا رسیدگی می‌شود و یک دادنامه صادر می‌شود.

 

* محور دوم؛ تمرکز بر دانه‌درشت‌ها

یکی دیگر از اصلاحات انجام‌شده، حذف بررسی موارد جزئی اخلال در نظام اقتصادی و تمرکز بر دانه‌درشت‌ها است. بر اساس این اصلاحات، اخلال‌های جزئی در نظام اقتصادی به دادگاه‌های عادی ارجاع می‌شود و اخلال‌های کلان در دستور کار شعب ویژه دادگاه‌های بررسی جرائم اقتصادی قرار می‌گیرد. 

 

* محور سوم؛ برداشته شدن انحصار در تعیین وکلا

سخنگوی قوه‌قضائیه در نشست خبری خود در تشریح این بند از اصلاحات صورت‌گرفته، با بیان اینکه در اصلاحیه اخیر برخی اشکالات و ایرادات و انتقاد‌هایی که به استجازه و مقررات قبلی بود برطرف شد، گفت: از جمله این انتقادات این بود که چرا وکلا در این پرونده‌ها محدود هستند و یک انحصار وکالت برای جمعی از وکلا ایجاد شده است؛ در اصلاحیه جدید انحصار وکالت برداشته شد و همه وکلا چه وکلای کانون وکلا و چه وکلای مرکز وکلا و مشاوران قوه‌قضائیه می‌توانند در دادگاه‌های رسیدگی‌کننده به اخلال در نظام اقتصادی وکالت کنند و دیگر انحصار وکالت و شرایط مندرج در تبصره ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری را نخواهند داشت.باید به این نکته نیز توجه داشت که این اصلاحیه در واقع شرایط بهتری را برای متهمان جهت دفاع از خود فراهم و شرایط صدور حکم عادلانه را تضمینی‌تر می‌کند.

 

* محور چهارم؛ روند اطلاع‌رسانی دادگاه‌ها

در اصلاحات صورت‌گرفته در قوانین شعب ویژه رسیدگی به جرائم اخلال در نظام اقتصادی به این مساله اشاره شده است که دادگاه‌ها علنی و انتشار جزئیات این دادگاه‌ها و انتشار اسامی متهمان آنها برابر قانون آیین دادرسی کیفری و ضوابطی که در قانون پیش‌بینی شده، است.

 

* استمرار استجازه با تصویب در مجلس شورای اسلامی

اگرچه استجازه صورت‌گرفته از رهبر معظم انقلاب طبق اعلام سخنگوی قوه‌قضائیه تا پایان شهریور 1400 است اما غلامحسین اسماعیلی خبر داد قوه‌قضائیه تصمیم دارد با همکاری مجلس شورای اسلامی، این استجازه را استمرار دهد. در صورت تصویب این پیشنهاد، بررسی ویژه به جرائم دانه‌درشت‌ها تبدیل به یک رویه ساختارمند در قوه‌قضائیه می‌شود و محدود به یک دوره زمانی خاص نمی‌ماند که این می‌تواند یک تحول مهم در ساختار قوه‌قضائیه تلقی شود.

***