وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: ساز‌وکار‌های جدیدی را به عنوان الگوی مدیریت بازار طراحی کرده‌ایم و از تصمیمات روزمره، مقطعی و موردی به حالت سیستمی می‌رسیم که این الگو تا آخر امسال اکثر محصولات را دربر خواهد گرفت. سیدرضا فاطمی‌امین در نشست هم‌اندیشی با اعضای کمیسیون صنایع و معادن مجلس و معاونان وزارت صمت با بیان این مطلب، افزود: ساختار بازار از عوامل مرتبط با بروز و تشدید تورم است. برنامه‌ای برای مدیریت بازار داریم که اثرات تورمی مرتبط با ساختار بازار را کاهش خواهد داد. 

 

گروه اقتصادی: قانون بودجه 1400 که بیش از نیمی از عمر اجرای آن سپری شده، از ابتدای تدوین لایحه در سال گذشته مورد نقد کارشناسان مختلف اقتصادی بابت وجود کسری عمیق در سال جاری بود اما در نهایت بودجه 1400 با کسری حدود 300 هزار میلیارد تومانی تصویب شد و به اجرا درآمد. حال که در نیمه دوم سال قرار داریم، دولت سیزدهم بنا دارد اشتباهات دولت تدبیر و امید را به منظور تامین کسری بودجه تکرار نکند؛ اشتباهاتی که اثرات تورمی آن بر دوش مردم است و سیاست‌گذار پولی و مالی دولت باید تلاش کند با برقراری انضباط مالی و اتخاذ سیاست صحیح پولی، در وهله نخست کسری بودجه موجود را به شیوه‌ای پاک جبران کند و در وهله دوم نیز بودجه 1401 را با اصلاح طرف هزینه آن و ایجاد درآمدهای پایدار بدون کسری تدوین کند. در ادامه سعی خواهیم کرد به اقداماتی که دولت سیزدهم می‌تواند در مدت باقیمانده تا پایان سال برای جبران کسری بودجه در دستور کار قرار دهد، اشاره کنیم. 

به گزارش «وطن‌امروز»، لایحه بودجه سال 1400 همانند چند سال گذشته همراه با کسری قابل توجه و منابع بیش‌برآورد بویژه از محل صادرات نفت به مجلس شورای اسلامی ارسال شد. به‌ رغم تقویت درآمدهای دولت در مجلس، به دلیل افزایش مخارج و عدم واقعی‌سازی منابع، میزان کسری بودجه تغییر قابل توجهی نکرد. طبق برآورد کارشناسی، کسری غیرقابل تأمین تا انتهای سال 1400 ناشی از عدم تحقق منابع حدود 300 هزار میلیارد تومان خواهد بود که برای رفع آن نیاز به کاهش مخارج یا استفاده از منابع جدید است. 

 

* عملکرد منابع و مصارف 1400 در 5/4 ماه ابتدایی سال

در ابتدا به بررسی عملکرد تحقق بودجه در منابع و مصارف تا تاریخ 15 مرداد 1400- مقطع تغییر دولت- می‌پردازیم. در ادامه پیش‌بینی تحقق منابع بودجه تا آخر سال 1400 و نحوه تامین کسری بودجه ارائه می‌شود. 

به صورت کلی منابع محقق شده تا نیمه ماه پنجم 18درصد رقم مصوب 1400 و 46 درصد مصوب 5/4 ماه اول سال است. بنابراین بیش از 50 درصد منابعی که باید در 5/4 ماه اول سال تحقق می‌‌یافت، وصول نشده است. همچنین در صورتی که سقف اول را ملاک ارزیابی قرار دهیم، 58 درصد منابع مصوب 5/4 ماه تحقق یافته است. هرچند درآمدهای مالیاتی و گمرکی تا حد خوبی تحقق پیدا کرده است اما این منبع درآمد نیز نتوانسته است به صورت 100 درصد در 5/4 ماه اول سال محقق شود. 

تنها 3 درصد از منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی قانون بودجه سال 1400 و تنها 15 درصد مصوب 5/4 ماه منبع مذکور در 139روز ابتدای سال محقق شده است که نشان دهنده بیش‌برآورد تحقق این منبع در قانون بودجه سال 1400 است. 

بر اساس قانون بودجه سال 1400، منابع در نظر گرفته شده برای انتشار اسناد خزانه اسلامی (اوراق غیرنقدی که عمدتا برای پرداخت‌ طلب پیمانکاران پرداخت می‌شود) 52هزار میلیارد تومان بوده است، در حالی که تنها در 5/4 ماه سال 1400 بیش از 64 هزار میلیارد تومان از این اوراق منتشر و واگذار شده است. به عبارت دیگر دولت در 5/4 ماه اول سال 20 درصد بیشتر از سقف بودجه کل سال 1400 اسناد خزانه اسلامی منتشر کرده است. 

از سمت دیگر دولت نتوانسته است به اندازه لازم اوراق مالی اسلامی (اوراق نقدی) در بازار سرمایه و بازار پول به فروش برساند. بر اساس جدول یک تنها 18 درصد اوراق مالی اسلامی که باید تا نیمه مردادماه فروش می‌رفت، منتشر و فروخته شده است. منابع حاصل از واگذاری شرکت‌های دولتی در 5/4 ماه سال 1399 تقریبا تحقق پیدا نکرده است. در واقع تنها 100 میلیارد تومان از 255 هزار میلیارد تومان منابعی که از محل واگذاری شرکت‌های دولتی در قانون بودجه 1400 در نظر گرفته شده، محقق شده است(صفر درصد).

 بر اساس مصوب 5/4 ماهه قانون، دولت 92 درصد از منابع صندوق توسعه ملی را در این مدت مورد اشاره استفاده کرده است. به عبارت دیگر بعد از انتشار اسناد خزانه، بیشترین منبع محقق شده برای دولت (از لحاظ درصد تحقق)، منابع در نظر گرفته شده از صندوق توسعه ملی بوده است. بر اساس ماده 24‌ قانون محاسبات عمومی، میزان تنخواه‌گردان دولت 3 درصد بودجه عمومی دولت است اما تنخواه‌گردان بر اساس مصوبه شماره 33604/ ت. 58740 هـ مورخ 29/3/1400 هیات وزیران از مبلغ 412 هزار میلیارد ریال به مبلغ 549 هزار میلیارد ریال (4 درصد منابع بودجه) افزایش یافت که دولت تمام این میزان را در 5 ماهه اول سال استفاده کرده است. این استفاده موجب افزایش شدید پایه پولی در ماه‌های ابتدایی سال شد که سبب توسعه خلق نقدینگی و تورم شده و خواهد شد. همچنین جدول یک بخوبی نشان دهنده موارد زیر در سمت مصارف بودجه است.

 58 درصد مصارف مصوب بودجه در 5/4 ماه اول سال 1400 محقق شده است. نکته مهم، یکسان نبودن عملکرد 5/4 ماهه منابع و مصارف (بیشتر بودن مصارف نسبت به منابع) است که در واقع نشان‌دهنده استفاده دولت از تنخواه اول سال است. همچنین در صورتی که سقف اول را مالک ارزیابی قرار دهیم، 72 درصد از مصارف مصوب 5/4 ماه محقق شده است. 60 درصد پرداخت اعتبارات هزینه‌های مصوب نیز در این مدت محقق شده است. همچنین 92درصد پرداخت اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در 5/4 ماه اول سال محقق شده است. در واقع پرداخت اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای بیشترین میزان تحقق را در سمت مصارف داشته است.  تنها 10 درصد اعتبارات تملک دارایی‌های مالی در 5/4 ماهه ابتدای سال محقق شده است. یکی از دلایل پایین بودن این قسمت، فروش کمتر اوراق مالی در 5/4 ماه اول سال‌های قبل و در نتیجه سررسید بخش عمده اوراق در نیمه دوم سال است. منابع و مصارف عمومی دولت در قانون بودجه سال 1400، معادل 1277 هزار میلیارد تومان در سقف دوم تعیین شده است. از آنجا که طبق بند «ب» ماده واحده قانون بودجه سال 1400، هزینه‌کرد سقف دوم بودجه منوط به تحقق درآمدها از 6ماه دوم سال 1400 شده است، لذا اجرای مواردی نظیر همسان‌سازی حقوق اعضای هیات علمی، همسان‌سازی حقوق معلمان و... در 6 ماه اول غیرقانونی بوده است و اجرای آن در 6 ماه دوم نیز با توجه به محتمل بودن عدم تحقق منابع سقف دوم بودجه، باید به نحو مقتضی تدبیر شود. 

در نمودار 2 سهم هر یک از منابع محقق شده برای تأمین مالی مخارج در 5 ماه اول سال 1400 مشخص شده است. بر این اساس درآمدهای مالیاتی و گمرکی با 34 درصد و اوراق بدهی با 25 درصد، بیشترین سهم را در سمت منابع بودجه در 5/4 ماه اول سال 1400 داشته‌اند.

 

* برنامه دولت برای تأمین کسری بودجه

نخستین تغییر ریل دولت سیزدهم پس از روی کار آمدن، عدم استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول مجدد برای تامین هزینه‌های جاری دولت بود. اثرات این اقدام که از شهریورماه آغاز شد، در مهرماه نمایان شد و نرخ تورم در مهرماه عقب نشست. نرخ تورم نقطه‌ای در مهر ١٤٠٠ به عدد 2/39درصد رسید که نسبت به ماه قبل 5/4 درصد کاهش یافته است. در حقیقت این کاهش تورم بخشی از نتایج کوتاه‌مدت اقدامات دولت سیزدهم در راستای کنترل تورم و بی‌انضباطی مالی دولت است. 

یکی از اقداماتی که در طول این مدت دولت سیزدهم به منظور تامین کسری بودجه در دستور کار قرار داده، فروش اوراق و تعمیق بازار بدهی بوده است اما دولت نباید این اقدام را بیش از حد ادامه دهد، زیرا در طولانی‌مدت اثرات سوء بر بازارهای مالی و نظام پولی کشور خواهد گذاشت. 

نخستین اقدامی که در کنار اقدامات بلندمدت مانند اصلاح نظام مالیاتی و گمرکی باید در دستور کار قرار گیرد، مولد‌سازی دارایی‌هاست؛ دارایی‌های که رقم قابل توجهی را می‌تواند عاید دولت کند و موقتا کسری بودجه را از طریقی تامین کند که اثرات تورمی بر اقتصاد نداشته باشد. در کنار مولد‌سازی دارایی‌ها، همچنین فروش اموال نیز در کوتاه‌مدت و به صورت موقت می‌تواند کمک‌کننده دولت در شرایط موجود باشد. 

 

* مولدسازی دارایی‌ها؛ مرهم کسری بودجه

در راستای پوشش کسری بودجه، دولت‌ها باید علاوه بر منابع درآمدی مرسوم، بر دارایی‌های غیرنقد ترازنامه‌های خود تمرکز کنند. در حقیقت ترازنامه دولت شامل دارایی‌های با ارزشی است که مولدسازی آنها می‌تواند یکی از منابع مهم تأمین بودجه دولت‌ها محسوب شود. 

یکی از بااهمیت‌ترین دارایی‌های دولت زمین‌ است که مدیریت بهینه آن در جهت حداکثرسازی بازدهی اقتصادی و گسترش ارائه خدمات عمومی می‌تواند نقش بسزایی در پیشبرد وظایف دولت داشته باشد. کشورهای مختلف با درک اهمیت مدیریت صحیح زمین‌های دولتی، به این دارایی به عنوان منبع ایجاد درآمد پایدار برای دولت و بخش عمومی می‌نگرند به طوری که در برخی کشورها درآمدهای حاصل از مدیریت زمین سهم قابل توجهی را در بودجه دولت‌های ملی و محلی به خود اختصاص می‌دهد. اگرچه سطح بهره‌مندی از درآمد حاصل از زمین‌ها به ساختار حقوقی مرتبط با زمین در کشورهای مختلف گره خورده است اما به نظر می‌رسد حرکت به سمت مولدسازی زمین‌ها، در اغلب کشورها قابل تسری است. به نظر می‌رسد در ایران نیز با توجه به حجم انبوه زمین‌های در اختیار دستگاه‌های دولتی و عمومی (همچون سازمان ملی زمین و مسکن، وزارت جهاد کشاورزی، شهرداری‌ها و دیگر نهادهای بخش عمومی) باید سیاست‌های جدیدی حول محور مولدسازی، تدوین و اجرا شود. در این راستا روش استفاده از زمین بسته به اهداف سیاستی و ویژگی‌های زمین مورد نظر می‌تواند متفاوت باشد. با این وجود در هر مورد باید روش‌هایی به کارگیری شود که علاوه بر تأمین منافع عموم، پایداری عواید را نیز تضمین کند. با توجه به موارد فوق، استفاده از روش‌هایی نظیر واگذاری حق بهره‌برداری از زمین برای کاربری‌های مختلف در قالب اجاره‌های بلندمدت درباره زمین‌های دور از مرکز یا خارج از محدوده شهر و فروش یا معاوضه زمین‌های مرغوب واقع در مرکز می‌تواند گزینه مناسبی تلقی شود. با این سیاست نه‌تنها نیرویی در جهت کاهش قیمت زمین و متعاقب آن املاک ایجاد می‌شود، بلکه درآمدی پایدار برای دولت محقق می‌شود که می‌تواند با اولویت پاسخگویی به نیاز روزافزون زیرساختی مورد استفاده قرار گیرد. در نهایت باید گفت مولدسازی دارایی‌ها رمز عبور از بحران کسری بودجه کنونی است که دولت تا پایان سال باید در دستور کار خود قرار دهد.

 

 

 

اتصال تمام پمپ‌بنزین‌های کشور به سامانه هوشمند سوخت

پس از گذشت 7 روز از حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت و اختلال در سیستم عرضه سوخت در جایگاه‌ها و قطع ناگهانی نازل‌های بنزین، در نهایت عصر دیروز تمام جایگاه‌های سوخت کشور به سامانه هوشمند سوخت متصل و آماده خدمت‌رسانی به مردم شدند.  سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی دیروز در این باره گفت: پس از تلاش همه همکاران در مجموعه وزارت نفت، هم‌اکنون تمام جایگاه‌های سوخت در سراسر کشور به شبکه هوشمند سوخت متصل شده‌اند. فاطمه کاهی با اشاره به آخرین وضعیت جایگاه‌های سوخت عنوان کرد: پس از تلاش همکاران در مجموعه وزارت نفت هم‌اکنون تمام جایگاه‌های سوخت در سراسر کشور به شبکه هوشمند سوخت متصل شده‌اند. وی به فارس گفت: البته ممکن است تعداد انگشت‌شماری جایگاه نیز اتصال‌شان در دست انجام باشد که آنها نیز تا امشب وارد مدار خواهند شد. بر این اساس از ابتدای شروع این حمله سایبری ضمن اطلاع‌رسانی سریع توسط مسؤولان، امکان سوختگیری دستی و بدون احتیاج به سامانه هوشمند مهیا شد. همچنین 24 ساعت پس از این اتفاق رئیس‌جمهور به صورت سر‌زده در وزارت نفت و یکی از پمپ‌بنزین‌های تهران حاضر شد. وزیر نفت هم ساعاتی بعد ضمن عذرخواهی از مردم به دلیل اتفاق روی داده قول سهمیه ویژه را داد که این اقدامات باعث ایجاد آرامش عمومی در جامعه شد.

***

تداوم خوش‌بینی سهامداران به تصمیمات بورسی دولت

شاخص کل بازار بورس دیروز با ۱۴ هزار و ۶۶۵ واحد افزایش در جایگاه یک ‌میلیون و ۳۷۶ هزار واحدی قرار گرفت. در معاملات دیروز بیش از ۴ میلیارد و ۳۲۴ میلیون سهم، حق‌تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۳۳ هزار و ۵۶۴ میلیارد ریال دادوستد شد. همچنین شاخص کل با معیار هم‌وزن دیروز با افزایش ۳ هزار و ۵۳۲ واحد به رقم ۳۶۶ هزار و ۶۳۶ واحد رسید. ارزش بازار در بورس تهران نیز به بیش از ۵ میلیون و ۴۹۶ هزار میلیارد تومان رسید. ارزش معاملات فرابورس هم به بیش از هزار و ۶۹۰ میلیارد تومان رسید که با این حساب ارزش معاملات ۲ بازار به ۵ هزار میلیارد تومان نزدیک شد. 

***

آغاز واردات برنج از ابتدای آذر

دبیر انجمن وارد‌کنندگان برنج گفت: ثبت سفارش واردات این محصول با نامه وزارت جهاد کشاورزی به سازمان توسعه تجارت رسما آزاد شد و از ابتدای آذر نیز امکان ترخیص این محصول وجود دارد. مسیح کشاورز اظهار کرد: عسگرزاده، معاون جدید وزارت جهاد کشاورزی نامه‌ای به سازمان توسعه تجارت ارسال کرد تا ثبت سفارش برنج مجدد آزاد شود. وی با اشاره به اینکه ترخیص محموله‌های برنج کماکان متوقف است، افزود: این نامه به معنای آن است که صرفا ثبت سفارش این محصول آزاد شده و واردات تا پایان آبان ممنوع است. دبیر انجمن وارد‌کنندگان برنج ادامه داد: این اتفاق باعث می‌شود عملیات اداری واردات برنج مانند عملیات بانکی و گرفتن پیش‌فاکتور تسریع شود تا با آزاد شدن واردات در آذر‌ماه، امکان ترخیص بدون وقفه آن فراهم شود. وی تصریح کرد: اقدام وزارت جهاد کشاورزی در این باره مناسب است و این وزارتخانه با بخش خصوصی همگام بود که این اتفاق می‌تواند به کاهش قیمت‌ها کمک کند. کشاورز اظهار داشت: عمده برنج‌های وارداتی از هندوستان و پاکستان به کشور وارد می‌شود که مانند گذشته شامل ارقام کیفی این کشور‌ها است. 

***

رفع مشکل توزیع سود شرکت‌ها از طریق سجام در آینده نزدیک

رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از پیگیری جدی به منظور رفع مشکلات توزیع سود نقدی شرکت‌ها از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) خبر داد. مجید عشقی گفت: پیرو مذاکراتی که در جلسه با رئیس محترم کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی صورت گرفت، توزیع سود نقدی شرکت‌ها از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) با اولویت بالا در دستور کار قرار گرفته است.  وی افزود: پیرو همین موضوع در آینده نزدیک مشکلات توزیع سود شرکت‌های بورسی از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) به طور کامل مرتفع خواهد شد. گفتنی است عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در دیدار با حجت‌الاسلام حسن شجاعی، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ درباره موضوعات مختلف از جمله پیگیری مطالبات سهامداران خرد گفت‌وگو کردند. 

***

تحقیق و تفحص از سازمان بورس

سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه طرح تحقیق و تفحص از سازمان بورس و زیرمجموعه‌های آن امروز (دیروز سه‌شنبه) در مجلس تصویب شد، گفت: یکی از موارد تخلف این بوده که یک شرکت کاغذی با سرمایه 200 میلیارد تومانی ثبت و به قیمت 3200 میلیارد تومان به مردم فروخته شد. غلامرضا مرحبا درباره طرح تحقیق و تفحص از سازمان بورس که دیروز در مجلس به تصویب رسید، گفت: این طرح امروز(سه‌شنبه) در صحن اصلی مجلس تصویب شد و کارهای مقدماتی آن انجام می‌شود و تا زمانی که تبدیل به قانون شود ظرف یکی دو هفته آینده تحقیق و تفحص از کل بازار سرمایه شامل سازمان بورس اوراق بهادار، بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس، بورس انرژی و بورس کالا انجام خواهد شد. وی در پاسخ به این سوال که درباره دستگاه‌های ماینر که در بورس تهران کشف شد هم تحقیق می‌کنید؟ گفت: بحث رمزارزها به صورت جداگانه بررسی می‌شود، درباره استخراج رمزارزها دنبال این هستیم قانون‌گذاری کنیم که استخراج رمزارزها چگونه تبدیل به قانون شود و آن بحث جداگانه‌ای است. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس درباره محورهای تحقیق و تفحص از سازمان بورس گفت: براساس آنچه در جلسه علنی مجلس قرائت شد، یکی از موارد مهم این است که چرا شاخص بورس تهران سال گذشته از 2 میلیون واحد هم فراتر رفت اما بعد از آن بیش از 30 درصد سقوط کرد و در این سقوط به ارزش 70 میلیارد دلار سرمایه مردم آب شد. 

جواد اوجی دیروز در حاشیه حضورش در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: در این جلسه گزارشی از عملکرد وزارت نفت در 70 روز گذشته در زمینه‌های مختلف از جمله تولید و صادرات میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی ارائه شد. 

وزیر نفت ادامه داد: الحمدلله رب العالمین به لطف پروردگار و همت همه همکاران و با کمک و پشتیبانی دولت خوشبختانه وضعیت فروش نفت بهتر شده  و در حال استفاده از ظرفیت‌های مختلف خارجی و داخلی هستیم. اوجی ادامه داد: همچنین بحث تهاتر در قالب مشارکت در پروژه‌های سرمایه‌گذاری بویژه پروژه‌های سنواتی توسط دولت مشخص شده و بزودی کلید خواهد خورد. 

بنا بر این گزارش، صادرات نفت در ازای دریافت کالای اساسی یا پروژه‌های ساختمانی و عمرانی را می‌توان در این گزاره تفسیر کرد. تهاتر با چین و روسیه، بویژه اقداماتی که در 2 سال اخیر رخ داد، باعث شد سیاست‌گذاران متوجه شوند غیر از انتقال ارز می‌توان از روش‌های دیگری برای انتقال ارز در ازای نفت استفاده کرد. 

با شروع دولت سیزدهم با قدرت بیشتری موضوع تهاتر توسط وزارت نفت در حال پیگیری است.