پس از پایان جنگ تحمیلی، نظام جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر تجاربی که از دفاع ‌مقدس به دست آورده بود با توجه به آموزه‌های دینی خود به این نتیجه رسید باید پیشروی دشمن را بیرون از مرزهای خود متوقف کند و الا باید در داخل خاک خود با دشمن درگیر شود. همین نگرش باعث تشکیل سپاه قدس انقلاب اسلامی ایران شد و فرماندهی آن به دستان باکفایت سردار رشید اسلام حاج‌قاسم سلیمانی سپرده شد. آمریکایی‌ها، صهیونیست‌ها و کشور‌های غربی در ابتدا نسبت به سپاه قدس و فرمانده‌اش توجه خاصی نداشتند و آن را تهدید مهمی برای خود در منطقه نمی‌دیدند ولی به مرور زمان بویژه پس از جنگ 33 روزه رژیم صهیونیستی و حزب‌الله لبنان، معادلات در منطقه برای غربی‌ها تغییر کرد و آنها خود را در مقابل یک حریف جدی به نام سپاه قدس و سردار سلیمانی ‌دیدند. در 15_ 10 سال اخیر اثرات و فعالیت‌های سپاه قدس انقلاب اسلامی و فرمانده آسمانی‌اش حاج‌قاسم سلیمانی مورد توجه بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی و نظامی در غرب آسیا قرار گرفته است. به منظور بررسی بیشتر این موضوع با دکتر جواد منصوری، کارشناس بین‌الملل، نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و معاون اسبق وزارت امور خارجه گفت‌وگو کردیم.

گروه بین‌الملل: نشست سه‌جانبه اخیر وزرای دفاع سوریه، ترکیه و روسیه در مسکو، شاهد توافق اولیه بر سر ۳ نکته کلیدی مهم و آغاز یک روند مثبت و سازنده در مسیر حل اختلافات آنکارا و دمشق بود. روزنامه الوطن سوریه نوشت: منابع آگاه در دمشق اعلام کردند فضای دیدار سه‌جانبه‌ای که در مسکو با نظارت روسیه برگزار شد ثمره نشست‌هایی است که بین دستگاه‌های اطلاعات ترکیه و سوریه برگزار شد. اگر توافق بر سر چند مساله میان ۲ طرف از جمله منافع دمشق و شروط آن بویژه عقب‌نشینی نیروهای ترکیه از تمام خاک سوریه نبود، این نشست برگزار نمی‌شد. این منبع اعلام کرد: مقدمه‌چینی برای نزدیکی روابط ترکیه و سوریه به شکل گسترده‌ای در رسانه‌های ترکیه صورت گرفت. در طول چند ماه اخیر شاهد انتشار اخبار، مقالات و تحلیلاتی بودیم که می‌گفت منفعت ترکیه به خاطر تغییرات سیاسی و تحولات جهانی در نزدیکی روابط با دمشق و کنار گذاشتن اختلافات است. این منبع تأکید کرد: نشست سه‌جانبه میان خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه، علی محمودعباس وزیر دفاع سوریه و سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه به موافقت ترکیه با عقب‌نشینی کامل از خاک سوریه و تأکید آنکارا بر احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه منجر شد. همچنین در رابطه با اجرای توافق سال ۲۰۲۰ درباره افتتاح جاده 4M صحبت شد. طرف‌های حاضر توافق کردند که شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) مزدور آمریکا و اسرائیل و بزرگ‌ترین خطر علیه سوریه و ترکیه هستند. قرار است تمام این توافق‌ها از طریق کمیته‌های مشترک پیگیری شود. در ادامه این یادداشت آمده است: «برای آنکارا، تروریست به معنای «نیروهای دموکراتیک سوریه» است و برای دمشق، تروریست، گروه‌های افراطی هستند که در شمال زیر چتر ترکیه حکومت می‌کنند. دمشق گروه‌های کرد را به‌ عنوان گروه‌های تروریستی نمی‌داند و به‌رغم نگرانی از تمایلات جدایی‌طلبانه کردها و اتحاد گروه‌های کرد با نیروهای اشغالگر آمریکایی و تکیه بر حمایت آمریکا و محرومیت ملت سوریه از سرمایه‌های نفتی، با فرماندهان قسد گفت‌وگوها را آغاز کرده است اما آنکارا گروه‌های افراطی در ادلب را تروریست نمی‌داند، بلکه متحدانی می‌داند که آنکارا از طریق مرزهای خود اقدام به حمایتی سخاوتمندانه از آنها کرده است. نویسنده می‌گوید اردوغان، تا پیش از برگزاری انتخابات، حتی از یک وجب از اراضی‌ای که در جغرافیای سوریه اشغال کرده، عقب‌نشینی نخواهد کرد. پس جایگزین آن این است که به طرف سوری با ضمانت مشترک روسیه و ایران  قول دهد که این کار در نهایت بر اساس توافق و ترتیباتی که منافع ۲ طرف و امنیت مرزها را تضمین کند، انجام خواهد شد. بر این اساس، اگر ۲ طرف همین امروز در این مورد مذاکره کنند، مسیری طولانی در پیش دارند که شاید ماه‌ها برای رسیدن به توافق در این زمینه طول بکشد و این عقب‌نشینی به بحث درباره سرنوشت گروه‌های مسلح و دولت موقت تحت حمایت آنکارا که برخی مناطق شمال سوریه را اداره می‌کند، مرتبط خواهد بود. همچنین بازگشت پناهجویان و آوارگان سوری برای ترکیه مهم است. این نکته برای ترکیه مهم‌ترین نکته و کارت اردوغان برای تقویت وضعیتش در انتخابات  آتی است. با شکست پروژه اردوغان برای ایجاد منطقه حائل در داخل خاک سوریه، انتقال پناهجویان به آنجا منتفی می‌شود، لذا کوتاه‌ترین راه برای او توافق با رئیس‌جمهور اسد و بازگرداندن پناهجویان و آوارگان به شهرها و روستاهای‌شان به جای ایجاد خانه برای آنها در مرزهاست. نویسنده تاکید می‌کند: «من باور دارم که ترکیه فارغ از سایر مسیرها، به این مسیر سرعت می‌بخشد. این امر الزاماتی دارد که آنکارا باید برای آن آماده باشد. بازگشت یک میلیون یا بیشتر پناهجویان سوری به سوریه، بحران اقتصادی و معیشتی را که سوریه به دلیل محاصره آمریکا از آن رنج می‌برد، افزایش خواهد داد و عمیق‌تر خواهد کرد. بنابراین لازم است آنکارا تصمیم بگیرد که محاصره تحمیلی سوریه را بشکند و به باز کردن مسیرهای تجاری از ترکیه از طریق اراضی سوریه به سمت کشورهای عربی و تقویت همکاری‌های تجاری و تبادل کالا مبادرت ورزد. در مقابل به نفع سوریه است که بهترین روابط را با کشور همسایه خود یعنی ترکیه - فارغ از اینکه چه کسی در آن حکومت می‌کند- برقرار کند. به نفع سوریه است که ترکیه از پرونده جنگ با این کشور خارج شود، زیرا این به معنای نزدیک شدن به پایان کامل دوران جنگ است. نگارنده می‌گوید: «من دقیقاً نمی‌دانم که آیا این چرخش ترکیه و تمایل ترکیه به برقراری روابط طبیعی با دمشق باعث شرمساری برخی از کشورهای عربی که هنوز از وتوی آمریکا تبعیت می‌کنند  خواهد شد یا خیر، زیرا این وضعیت بسیار شرم‌آور است».