گروه فرهنگ و هنر: بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در خطبه‌های نماز جمعه مصلای تهران بازتاب گسترده‌ای میان شاعران کشور داشت. در این میان علی‌محمد مؤدب، محمدتقی عزیزیان‌زمانه، نغمه مستشارنظامی، آسیه مرادپور، ام‌البنین بهرامی، محمدعلی یوسفی و متین پسندیده از جمله هنرمندانی بودند که نه تنها درباره خطبه‌های نصر که در پی تحولات اخیر از جمله شهادت سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در حملات رژیم صهیونیستی به ضاحیه بیروت و عملیات موشکی «وعده صادق 2» ایران در پاسخ به جنایت‌های رژیم صهیونیستی، اشعاری را سرودند. 

همین موضوع بهانه‌ای شد تا نگاهی به چیستی و چگونگی شعر انقلاب بیندازیم.

هنر، محصول جامعه است. این جمله مبین آن است که هنر در بستر اجتماعی که هنرمند یا خالق اثر هنری در آن قرار دارد، ظهور می‌کند. هنرمند هنگام خلق آثار هنری خود تحت تأثیر بافت فرهنگی‌ای که در آن قرار دارد و همچنین تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی که در حال وقوع است قرار می‌گیرد، لذا در خلق اثر به نوعی کنش یا واکنش نسبت به آنچه پیرامونش مشاهده می‌کند می‌پردازد. این کنش هنری گاه در تعارض با سیاست و عملکرد حکومت‌ها مانند دوران قاجار و گاه همسو و همراستا با دولت و سیاست است و مورد استقبال حکومت نیز قرار می‌گیرد که اشعار انقلاب اسلامی و جنگ نمونه‌های بارز آن است. 

شایان ذکر است ارتباط آثار ادبی - هنری در هر دوره با تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی دوره مربوط رابطه‌ای نه یک‌طرفه و یکرو، بلکه دوجانبه دارد. بدین معنا که آثار ادبی و هنری خلق‌شده در جامعه تحت تأثیر تحولات اجتماعی و سیاسی است و از سویی، خود این آثار که با توجه به شرایط و بستر اجتماعی تولید شده می‌تواند بر جامعه و ایجاد تحولات اجتماعی تاثیرگذار باشد.

آثار هنری زبان گویای جوامع زنده‌ای هستند که در طریق تکامل خویش، به اصلاح و انقلاب‌های درونی دست می‌یابند. آثار هنری و ادبی، هم سخنگوی تحول و مطالبات یک قوم هستند و هم پرچم شناسنده و هویت‌بخش به فرهنگ آن. در این بین، شعر به عنوان یکی از اصیل‌ترین اثر هنری و ادبی هر فرهنگ، مهم‌ترین بستر ظهور و بروز این رسالت دیرینه در فرهنگ اسلامی ایرانیان است که از دیرباز جدی‌‌ترین ابزار و اهرم و رایج‌ترین زبان مفهومی آنان بوده است. پس از ورود اسلام، شاعران در اصلاح، تحکیم، تجمیل یا تثبیت جریان‌های اجتماعی و تاریخی عمده‌ترین نقش را ایفا کرده‌اند و در ریزش‌ها و رویش‌ها به دنبال آن بودند ترجمان هویت مردمانی باشند که در طول تاریخ خود دیندار بودند و آزاده و عظمت تمدنی خویش را نیز مرهون همین حقیقت می‌دانستند.

انقلاب اسلامی، نقطه عطفی بر یکی از مهم‌ترین برهه‌های فرهنگ اسلامی ایران است که اگرچه ظاهر آن در ساحت سیاست تجلی یافته اما باطن اصیل آن، در عمیق‌ترین لایه‌های فرهنگی این جامعه تحقق یافته است و خواهد یافت. عصاره رسالت انقلاب اسلامی، هویت‌بخشی به جامعه‌ای بود که در عین قوت و استعداد، نیروی حرکت و اعتماد و شکوفایی را از او ستانده بودند؛ جامعه‌ای که نه تنها در مرزهای جغرافیایی یک کشور، بلکه در پهنای وسیع یک امت گم‌گشته تعریف می‌شد. انقلاب اسلامی ایران، منادی عزت و عظمت و هویت برای تمام جهان اسلام بود. در این میان، شعر فارسی ایرانی که خود، رسالت احیا و بازسازی فرهنگ جامعه را به یاد آورده بود، با انقلابی «شگرف در محتوا» و متن مواجه شد که سزاوار است آن را «انقلاب اسلامی در شعر فارسی» بدانیم. این انقلاب هم میراث گرانقدر شعر اصیل و متعهد فارسی را زنده کرد و هم به افق نگاه شاعران ایرانی در مضامین دینی و اجتماعی و سیاسی عمق بخشید، بویژه که از ویژگی‌های انقلاب اسلامی، شناخت دقیق حاجات و آلام و آسیب‌های فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی بود. گرایش دوسویه شعر متعهد و انقلاب اسلامی به یکدیگر، باعث شد تجلیات و نقاط عطف مهمی در تاریخ و سیر شعر پس از انقلاب ظاهر شود. با نگاهی گذرا به تأثیرات متنوع جریانات بر شعر و شاعری در ایران می‌توان تنها به تحلیل گوشه‌ای از این جریان عمیق نائل شد.

در کشور ما همان‌طور که بیان شد، شعر انقلابی فارغ از معنای متداولش، یک گونه از شعر سیاسی به شمار نمی‌رود؛ اگرچه بن‌مایه‌های این نوع شعر، نشأت گرفته از مسائلی است که ارتباط مستقیمی با سیاست دارد اما خود شعر، ارتباط چندانی با سیاست ندارد. شعر انقلاب، مستقیما به سیاست نمی‌پردازد.

البته نباید فراموش کرد که اساسا شعر سیاسی معترض، زمانی وجود خارجی دارد که مردم و حکومت از یکدیگر جدا باشند و وجه مشترکی میان آنها نباشد. اگر بخواهیم دقیق‌تر شویم، می‌توانیم بخشی از شعر انقلاب و جنگ را زیر عنوان شعر سیاسی قرار دهیم و آن شعرهایی که فقط درگیری عاطفی شاعر با مفهومی مثل شهادت است، نمی‌تواند زیر عنوان شعر سیاسی قرار گیرد. شعر انقلاب و جنگ، با مفاهیم مذهبی و عقیدتی بیشتر سروکار دارد تا با مسائل سیاسی.

به صراحت می‌توان گفت در هیچ‌یک از ادوار گذشته شعر فارسی، دوره‌ای را نمی‌توان سراغ گرفت که شاعران، هم طرفدار حکومت و هم طرفدار حقیقت باشند، چرا که تا پیش از این، پرداختن به هر یک از این دو، متضمن وانهادن دیگری بوده است اما در دوره جدید فاصله‌ای میان مردم و حکومت نیست. اتفاقا شاعرانی که به این مقولات نمی‌پردازند، به نظر می‌رسد با مردم سر ناسازگاری دارند. شاعر ناچار از پرداختن به مسائل و حوادث بزرگی است که خود آن را تجربه کرده یا در محیط تجربی آن قرار گرفته است. انقلاب بزرگ اسلامی و حوادث پس از آن، 8 سال جنگ و دفاع و جبهه و آژیر و بمباران شهرها... حتی اگر به استقبالش نرفته باشیم، ما را دربرگرفته و به تجربه آن پرداختیم، پس چگونه می‌توان این همه را نادیده گرفت! بنابراین پرداختن به این نوع شعر، مردمی‌ترین شیوه شعری تاریخ ایران است.

۱۰۰ هزار نفر مخاطب اکران سیار «قلب رقه» شدند

با اکران فیلم سینمایی «قلب رقه» توسط شبکه اکران سیار موسسه بهمن‌سبز، اکران مردمی عمار، سینماسیار انجمن سینمای جوان و راوینو در بیش از ۱۳۰۰ نقطه کشور از جمله مساجد، حسینیه‌ها، پارک‌ها و سالن‌های آمفی تئاتر، فروش این اثر در پخش سیار به رقم ۱.۸ میلیارد تومان رسید.

فیلم سینمایی «قلب رقه» که توسط موسسه بهمن سبز اکران سیار می‌شود، تاکنون توانسته است بیش از ۹۴ هزار تماشاگر در خارج از سینماهای کشور داشته باشد. بیشترین استقبال از اکران سیار «قلب رقه» مربوط به هفته دفاع‌ مقدس است.

«قلب ‌رقه» گوشه‌ای از مجاهدت‌های رزمندگان محور مقاومت را به نمایش می‌گذارد و داستان رزمنده‌ای ایرانی است که به گروهک تروریستی داعش نفوذ می‌کند. این فیلم سینمایی به کارگردانی خیرالله تقیانی‌پور و تهیه‌کنندگی سعید پروینی، محصول بنیاد سینمایی فارابی و بنیاد رسانه‌ای بیان است که توسط پخش شهر فرنگ در سینماهای سراسر کشور در حال اکران است.

علاقه‌مندان برای درخواست اکران‌ سیار «قلب رقه» می‌توانند به سامانه esayar.ir مراجعه کنند.

***

«صورتگر» برنده جایزه بهترین کارگردانی جشنواره شیکاگو شد

جایزه بهترین کارگردان فیلم کوتاه فستیوال آمریکایی به رامین حسین‌پور، کارگردان فیلم مستند کوتاه «صورتگر» رسید.

رامین حسین‌پور کارگردان، نویسنده و تهیه‌کننده «صورتگر»، برنده جایزه بهترین کارگردانی فیلم کوتاه از جشنواره

(Crown Point International Film Festival (CPIFF شد که ماه سپتامبر ۲۰۲۴ در شیکاگو برگزار شده است. همچنین احسان واثقی، برنده بهترین تدوین این رویداد برای «صورتگر» شد.

این جشنواره که چهل‌وپنجمین دوره خود را پشت سر گذاشت، در نمایش سالانه که 3 ماه دیگر برگزار می‌شود، جایزه نقدی و جایزه ترافی (نشان ظفر) را به برنده سال می‌دهد و به مدت یک هفته فیلم‌های برنده روی پرده‌های سینمای شهر شیکاگو به نمایش درمی‌آیند. فیلم مستند کوتاه «صورتگر» درباره زندگینامه مولانا و شمس تبریزی و بر اساس داستان و روایت واقعی ساخته شده است.

این فیلم در حال حاضر در رقابت برای واجد شرایط شدن در آکادمی اواردز آمریکا و کانادا، بفتا و... حضور رسمی دارد و جزو ۵۰ اثر برتر فیلم کوتاه و مستند در فهرست IMDb قرار گرفته است.

***

میزبانی تالار وحدت از تازه‌ترین کنسرت ارکستر «رتوریک»

ارکستر «رتوریک» قرار است با رهبری و مدیریت هنری رضا مریوند، از ساعت ۲۱:۳۰ شامگاه سه‌شنبه 17 مهر با اجرای قطعاتی از موسیقی کلاسیک جهان در تالار وحدت روی صحنه برود.

در این کنسرت پژمان نور سولیست گیتار، معین شکوری سولیست هارپ و فربد لطیفی کنسرت مایستر، ارکستر را همراهی می‌کنند.

ارکستر «رتوریک» در کنسرت پیش رو آثاری از موتزارت، باخ، ویوالدی، هندل، سن سان، ویلالوبوس و آفنباخ را پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد. کنسرت ارکستر «رتوریک» به رهبری رضا مریوند، ۱۷ مهر در تالار وحدت برگزار می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه بلیت این اجرا به سامانه «ایران کنسرت» مراجعه کنند.

***

«خاطرات پرنسس ۳» به کارگردانی ادل لیم ساخته می‌شود

«آن هاتاوی» بازگشت خود با فیلم سوم «خاطرات پرنسس» را تایید کرد. وی همچنین خبر داد این فیلم به کارگردانی ادل لیم از فیلم‌های «جوی راید»، «آسیایی‌های خرپول» و «رایا و آخرین اژدها» شکل می‌گیرد.

لیم در بیانیه‌ای گفت: به‌ عنوان یک طرفدار سرسخت «خاطرات پرنسس» بسیار هیجان‌زده هستم که بخشی از سومین فیلم این مجموعه محبوب باشم. این فیلم با بازی آن هاتاوی در نقش میا ترموپولیس، نوجوانی پرشور از یک خاندان سلطنتی و جولی اندروز در نقش مادربزرگ او، نخستین بار سال ۲۰۰۱ به کارگردانی گری مارشال ساخته شد و در حالی که ۲۶ میلیون دلار هزینه ساخت آن بود، ۱۶۵ میلیون دلار فروش کرد. هاتاوی از تهیه‌کنندگان فیلم جدید هم خواهد بود. خبر ساخته شدن «خاطرات پرنسس ۳» از سال ۲۰۲۲ مطرح شد و سال پیش هاتاوی در مصاحبه‌ای با کنایه گفت: هنوز چیزی برای اعلام وجود ندارد اما ما در جای خوبی هستیم. فلورا گریزون در حال نوشتن فیلمنامه است. جزئیات داستان تایید نشده اما انتظار می‌رود فیلم سوم ادامه مجموعه باشد و داستان ۲ فیلم قبلی «خاطرات شاهزاده خانم» و دنباله آن «نامزدی سلطنتی» در سال ۲۰۰۴ را ادامه دهد.

***

کتاب «آخرین فرصت» به چاپ هفتم رسید

کتاب «آخرین فرصت» نوشته سمیرا اکبری به‌تازگی توسط انتشارات به‌نشر (آستان قدس رضوی) به چاپ هفتم رسیده است. این کتاب در قالب روایت‌های مستند در حوزه دفاع‌ مقدس امسال مزین به تقریظ مقام معظم رهبری شد. این کتاب روایتی از زندگی سیاسی و مجاهدت شهید علی کسایی است و نویسنده در آن تلاش کرده است علاوه بر بیان مبانی و ارزش‌های دفاع ‌مقدس به ابعاد عرفانی، معرفتی و زندگی سراسر عشق و ایمان این شهید با همسرش «رفعت قافلان‌کوهی» اشاره کند.

سمیرا اکبری، نویسنده شیرازی، در این اثر توانسته ۳۰ ساعت مصاحبه با همسر، برادر و همزمان شهید داشته باشد و آنها را به صورت یک روایت مناسب به نگارش درآورد.

چاپ نهم این کتاب با ۳۲۸ صفحه، شمارگان 7 هزار نسخه و قیمت ۱۶۸ هزار تومان عرضه شده است.

گروه فرهنگ و هنر: ۳ رکن اصلی یک نمایش را باید بازیگر، درام و تماشاگر دانست؛ ارکانی که طی قرن‌ها از حضور این هنر، چه در روزگاری که بخشی از مناسک دینی و اجتماعی بود و چه اکنون که توسط هنرمندان و هنر پیشرو دستخوش تغییراتی شده، همواره ثابت مانده است. حال در بین این ارکان، گروه بازیگران نقش بسیار موثرتری در کیفیت اثر ایفا کرده‌اند و چه بسا نمایش‌ها و درام‌های بسیار پرطمطراقی روی صحنه رفته‌اند اما در نتیجه بازی بی‌کیفیت یا اشتباه بازیگران به آثاری ضعیف و نه‌چندان خوب بدل شده‌اند. به همین دلیل در آثار نمایشی بازیگر همواره از جایگاه و نقش ویژه‌ای برخوردار بوده است. از سویی در سده‌های اخیر بویژه قرن حاضر با توجه به وسعت و گستردگی ارتباطات، شاهد اجراهای مکرر متون نمایشی در سراسر دنیا هستیم؛ موضوعی که باعث شده است از یک متن بارها و بارها نمایش‌هایی در ورژن‌ها و مدل‌های مختلف روی صحنه برود و در این بین در کنار کارگردانی و سایر عوامل فنی و هنری، همواره بازیگران اثر هستند که مورد مقایسه قرار می‌گیرند و کیفیت اثر اجرا شده بیشتر به واسطه نوع ایفای نقش بازیگران مورد قضاوت کارشناسان قرار می‌گیرد. یک نمونه از این دست کارها نمایش «لباسی برای میهمانی» است که متن آن بارها طی 4 دهه گذشته روی صحنه رفته است. حال در تازه‌ترین اجرا از این متن، آرزو خانی آن را در مجموعه تئاترشهر روی صحنه برده است؛ نمایشی که پس اجرا توسط بازیگران مطرح و سرشناس در طول 4 دهه گذشته حالا توسط 2 بازیگر جوان به نام‌های زهره ‌محمودی و یاسمن ‌گرکانی میزبان مخاطبان و علاقه‌مندان است. 

با این ۲ بازیگر جوان تئاتر به گفت‌وگو نشستیم.

***

* شکل‌گیری شخصیت از درون خودم نشأت گرفت

یاسمن گرکانی متولد 1366 از سال 96 در حال بازی در تئاتر است. وی لیسانس مهندسی شهرسازی دارد. طی این سال‌ها در چند فیلم کوتاه، مجموعه‌های تلویزیونی و تئاتر به ایفای نقش پرداخته است.

از این بازیگر پیرامون چالش‌های موجود در ایفای نقش در نمایشنامه مهمی چون «لباسی برای میهمانی» پرسیدیم. وی در پاسخ به این پرسش اظهار داشت: فرم بدنی خاص و کاراکتر سوررئال در این کار برایم چالش جذابی بود اما با توجه به اعتماد خانم خانی (کارگردان نمایش) و آقای قربانی (مشاور کارگردان) که دست من را در شکل‌گیری این شخصیت باز گذاشتند، برایم خیلی لذتبخش بود.

* خانم گرکانی! شخصیت شما در این نمایش در فضای سایکودرامی اتفاق می‌افتد؛  چقدر شما با این نقش همزادپنداری و با توجه به محتوای روانکاوانه متن چگونه با نقش و شخصیت‌تان ارتباط برقرار کردید؟

در واقع شکل‌گیری این شخصیت از درون خودم نشأت گرفت. فکر کنم تمام دخترها در کودکی دوستی خیالی داشته‌اند که با او مثل دنیای کارتون‌ها و انیمیشن‌های کودکی زندگی می‌کردند، من سعی کردم همان دوست خیالی را دوباره بازگردانم و پرورشش دهم.

* نمایش شما یک نمایش کاملا زنانه است؛ از متن گرفته تا کارگردان و عوامل اجرا؛ این فضا به شما برای رسیدن به نقش چه کمکی کرد؟

بسیار دلنشین بود، بویژه کار با خانم آرزو خانی و پارتنر خوبم خانم زهره محمودی که در طول پروسه تمرین، بسیار زیاد به من کمک کردند و کلا با وجود تمام چالش‌های پیش‌آمده کار گروهی خوبی داشتیم.

* به نظر شما چرا تئاتر در سبد فرهنگی مردم کمتر از سینما قرار دارد؟ 

به نظرم فرهنگسازی نشده است. آنطور که برای یک فیلم سینمایی تبلیغات مداوم در شبکه‌های تلویزیونی و اجتماعی، بیلبورد‌ها و... می‌شود، اگر برای تئاتر هم این امکانات فراهم شود قطعا مردم به دیدن تئاتر ترغیب می‌شوند البته این امر مستلزم وجود بودجه کافی است.

* خیلی زود با نقش ارتباط برقرار کردم

دیگر بازیگر این نمایشنامه زهره محمودی است؛ فارغ‌التحصیل روانشناسی بالینی که از سال ۹۷ به صورت حرفه‌ای مشغول کار است.

وی تاکنون در نمایش‌هایی چون «صوراسرافیل»، «هل پوک»، «آهو»، «هفت‌ سنگ دانته»، «افسانه تتل خان»، «بند 6» و «باغ وحش شیشه‌ای» به ایفای نقش پرداخته است.

* خانم محمودی! حرف اصلی و درون‌مایه نمایش «لباسی برای میهمانی» چیست و ما در این نمایش به چه موضوع و چالشی مواجه می‌شویم؟

درون‌مایه این نمایش بررسی فشارهای بیرونی  و اجتماعی است که منجر به مشکلات درونی یک زن می‌شود.

* چالش‌های شخصیتی در این نمایش چه بود و شما برای رسیدن به این شخصیت چگونه رفتار کردید؟

در طول تمرینات تدریجا به فضای ذهنی دختر آسیب‌دیده نزدیک و نزدیک‌تر شدم و با هدایت و راهنمایی کارگردان به تحلیل شخصیت و باور نقش رسیدم. برای همزادپنداری، بازیگر باید تمام ابعاد وجودی خود را در خدمت نقش قرار دهد تا به تصور و تجسد و تصاحب نقش برسد. درک و باور نقش دختر برای شخص من که تجربه زیستی و گذران بحران‌های زیادی را داشته‌ام، بسیار نزدیک و ملموس بود و خیلی زود با این نقش ارتباط برقرار کردم. با توجه به فضای ذهنی سایکو و عدم ثبات حالات روحی دختر، نیاز به مطالعه و پیگیری داشتم و با صحبت با تعدادی از دوستان روانشناس به نقش دختر نزدیک و نزدیک‌تر شدم.

* با توجه به اینکه نمایشنامه «لباسی برای میهمانی» اساسا یک نمایش با موضوع چالش‌های زنانه است، از طرفی گروه اجرایی نیز هنرمندان خانم هستند، آیا این همسانی توانسته است در شخصیت‌پردازی و رسیدن شما به نقش کمک کند؟

در نمایش «لباسی برای میهمانی» ما با یک فضای زیستی کاملا زنانه روبه‌رو هستیم و اینکه در طول تمرینات این فضا و تعاملات زنانه مهیا بود، راحتی و درک بیشتری را بین گروه فراهم می‌کرد تا بتوانیم بدون استرس و حاشیه به نقش نزدیک شویم.

* به نظر شما چرا تئاتر در سبد فرهنگی مردم کمتر از سینما قرار دارد؟

نهادهای فرهنگی، صداوسیما و آموزش‌و‌پرورش نسبت به مقوله تئاتر بی‌توجه هستند، بنابراین مورد اقبال عموم واقع نمی‌شود. جامعه‌شناسان معتقدند اگر جامعه‌ای را می‌خواهید بشناسید، از تئاتر آن کشور دیدن کنید، چون در تئاتر همه چیز وجود دارد؛ لباس، زبان، رفتار اجتماعی، معماری، نظریه‌ها و... . 

همه اینها در تئاتر می‌تواند فراهم شود و روح انسان را درگیر کند تا مخاطب با آن همذات‌پنداری کند و با یک دانش از تماشاخانه بیرون بیاید که ما به آن «آگاهی و لذت از آگاهی»‌ می‌گوییم. کاش روزی برسد که این آگاهی‌بخشی در سبد فرهنگی خانواده‌ها قرار بگیرد.