فیلم هندی یا منافع ملی؟

گروه سیاسی: سیدعباس عراقچی که برای شرکت در هشتمین کنفرانس کشورهای حاشیه اقیانوس هند به مسقط سفر کرده است، دیروز رایزنی‌هایی با همتای هندی خود داشت و همچنین سخنانی پیرامون موضوع حضور و سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار بیان کرد. وزیر امور خارجه گفت هند بر سر موضوع معافیت‌های تحریمی بندر چابهار با دولت آمریکا در ارتباط است. 
مساله علاقه‌مندی هند در توسعه پروژه‌های بندر چابهار به سال‌های اواسط دهه 90 و پس از امضای برجام برمی‌گردد. در آن زمان هند با اختصاص ۸۵ میلیون دلار برای ساخت اسکله و تجهیز آن به جرثقیل‌‌های موردنیاز، کار در این بندر را آغاز کرد و حتی قراردادی بین ایران و هند برای ساخت خط آهن بین چابهار و زاهدان امضا شد اما این موضوع مدتی مسکوت ماند تا اینکه اردیبهشت ۱۳۹۷، آمریکا به‌‌ صورت یکجانبه از توافق برجام خارج شد. 
پس از خروج ترامپ از برجام، در اوج دوره‌‌ فشار حداکثری، در خرداد ۱۳۹۹ خبری در رسانه‌‌های غربی و متعاقبا در رسانه‌‌های داخلی مبنی بر «اعطای معافیت تحریمی» از سوی آمریکا به هند برای توسعه‌ بندر چابهار منتشر شد. این در حالی بود که آنچه از سوی آمریکا به هند اعطا شده بود، نه یک «معافیت تحریمی» بلکه یک «استثنای بسیار محدود تحریمی» بود.
مساله سرمایه‌گذاری هند در پروژه‌های بندر چابهار از آن زمان مطرح بوده و اکنون نیز عراقچی در مسقط اعلام کرده هند با دولت آمریکا درباره موضوع معافیت‌های تحریمی درباره بند چابهار در ارتباط است.
عراقچی در گفت‌وگو با رسانه هندی «ویون» در حاشیه کنفرانس اقیانوس هند در مسقط گفت: ما توافقی ۱۰ ساله داریم. برخی مسائل مربوط به طرف سوم است و طرف هندی در حال رایزنی با آمریکا در این باره است. چابهار بندر بسیار مهمی است و اهمیتی راهبردی دارد.
* قرارداد 2024 ایران و هند
اشاره عراقچی به توافق 10 ساله بین ایران و هند، مربوط به سال ۲۰۲۴ و توافق همکاری ۱۰ ساله میان شرکت‌های «ایندیا پورتس گلوبال لیمیتد» و سازمان بنادر و دریانوردی ایران است که به هند اجازه می‌دهد این پایانه را اداره کند.
بر این اساس هند متعهد به سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در زیرساخت‌های چابهار، بویژه پایانه شهید بهشتی شده است که شامل تامین مالی تجهیزات بنادر، لایروبی و احداث تاسیسات مرتبط است.
عراقچی همچنین در پاسخ به این سوال که با توجه به اخبار منتشرشده درباره «لغو معافیت‌های تحریمی بندر چابهار توسط دولت ترامپ»، چه دیدگاهی درباره همکاری‌های طرفین در این زمینه دارد، گفت: ما یک توافق ۱۰ ساله با هند درباره بندر چابهار داریم. می‌دانیم که مسائلی از سوی طرف سوم مطرح شده و هندی‌ها در حال رایزنی‌ها با آمریکایی‌ها در این‌باره هستند. بنابراین تصمیم‌گیری در این باره را به دوستان‌مان واگذار می‌کنیم. از نظر ما، بندر چابهار یک بندر بسیار مهم است که هند را به ایران، آسیای مرکزی و سایر مناطق متصل می‌کند. این بندر برای هر دو طرف اهمیتی استراتژیک دارد. از سوی هر دو طرف عزمی برای همکاری، بو‌یژه از طریق بندر چابهار وجود دارد. یک همکاری ۱۰ ساله وجود دارد، بنابراین باید ببینیم چگونه بر این مشکلات غلبه می‌کنیم.
* اهمیت بندر چابهار
بندر چابهار در منطقه‌‌ مکران، تنها بندر اقیانوسی کشور است که دارای مزایایی چون عمق مناسب برای پهلوگیری کشتی‌‌های تجاری و اقیانوس‌‌پیما، فاصله‌ کمتر نسبت به بنادری چون بندرعباس به دریای آزاد، خارج بودن از منطقه‌ حساس تنگه‌ هرمز و دسترسی مناسب به آبراه‌‌های آزاد است. علاوه بر این، چابهار با قرار گرفتن در مسیر 2 گذرگاه بین‌المللی، ظرفیت تبدیل‌‌شدن به قطب و نقطه‌‌ اتصال تجاری بین بخش قابل‌‌توجهی از جمعیت جهان (حدود ۴۰ درصد) در کشورهای ایران، پاکستان، افغانستان، هند، چین و روسیه را دارد. در کنار این موضوع، باید به رقابت هند و چین و همینطور هند و پاکستان و مسأله بندر گوادر نیز اشاره کرد.
به دلیل موقعیت خاص بندر چابهار، هندوستان علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری درباره آن است اما همان طور که گفته شد، هند سال 1396 (2016) و پس از برجام، قراردادی پیرامون سرمایه‌گذاری در چابهار با ایران به امضا رساند که این قرارداد در سال گذشته میلادی (2024) با اندکی تغییرات در میزان سرمایه‌گذاری این کشور، مجددا با ایران مطرح شد. از آنجا که هند در قرارداد سال 2016 بدعهدی کرد، باید ببینیم این کشور این بار عزم خود را در این خصوص جزم کرده است؟ 
در تابستان گذشته رودرا گائوراو شِرِست، سفیر هند در تهران، طی گفت‌وگویی مطبوعاتی تفاوت‌‌های توافق ۲۰۱۶ با توافق ۲۰۲۴ را تشریح کرد و در عین ‌‌حال علت جذابیت این پروژه را برای هند توضیح داد. او تصریح کرد در قرارداد سال ۲۰۱۶ این مبلغ ۸۵ میلیون دلار بود اما در قرارداد جدید به ۱۲۰ میلیون دلار افزایش ‌‌یافته است. در قرارداد سال ۲۰۱۶، هند همچنین متعهد شده بود ۱۵۰ میلیون دلار برای توسعه زیرساخت‌‌‌‌‌‌های مربوط به بندر چابهار از جمله برای اتصال آن به پس‌‌کرانه ایران تامین مالی کند که اکنون هند این تعهد مالی را نیز به حداقل ۲۵۰ میلیون دلار افزایش داده‌‌ است.
* می‌شود یا نه!
2 کشور قدیمی آسیایی قرار است همکاری‌هایی در بندر چابهار داشته باشند. عراقچی اعلام کرده است هند مشغول رایزنی با دولت آمریکا برای معافیت‌های تحریمی بندر چابهار است و باید ببینیم خوشبینی در این باره در عمل به چه نقطه‌ای می‌رسد. 
چند روز پیش نیز نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در کاخ سفید با ترامپ دیدار کرد و پس از گفت‌وگوهای صورت گرفته، ترامپ دوباره سخنان تندی را علیه کشورمان ایراد کرد. او گفت 4 سال قبل (در دور اول ریاست جمهوری وی) ایران پولی برای تقویت گروه‌هایی مثل حماس و حزب‌الله نداشت و حالا او دوباره برگشته است!
در یک نگاه کلی باید دید با وجود سخنان متناقض ترامپ درباره کشورمان و مواضع تندی که او در این باره با امضای یادداشت ریاست‌جمهوری برای بازگرداند فشار حداکثری اتخاذ کرده است، آیا هند می‌تواند در معافیت تحریمی بندر چابهار موفق باشد؟ یا اصلا این کشور که سال 2016 یکبار در قراردادش با ایران درباره چابهار بدعهدی کرد، این بار به آن میزان جدیت دارد که قرارداد سال 2024 خود با کشورمان را با جدیت دنبال کند؟