گردشگری تالابی؛ پتاسیلی که در ایران مغفول مانده است
گردشگری تالابی یکی از انواع گردشگری است که بر اساس استفاده از زیبایی‌های طبیعی، بوم‌شناسی و ویژگی‌های منحصر به فرد اکوسیستم‌های تالابی شکل می‌گیرد. این نوع گردشگری علاوه بر ترویج آگاهی عمومی از اهمیت تالاب‌ها، می‌تواند به حفاظت از این اکوسیستم‌های حساس و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی آن‌ها کمک کند. در گردشگری تالابی، بازدیدکنندگان با مشارکت در فعالیت‌های مختلف مانند پرنده‌نگری، گردش در طبیعت و آشنایی با فرهنگ محلی، علاوه بر لذت از زیبایی‌های طبیعی، به درک و حمایت از حفاظت از این محیط‌های مهم زیست‌محیطی پرداخته و از آن‌ها بهره‌برداری می‌کنند.
گردشگری تالاب و منفعت جوامع محلی
گردشگری تالابی می‌تواند به‌طور قابل توجهی در حفاظت از محیط زیست اثرگذار باشد. یکی از مزایای آن، ایجاد درآمد برای جوامع محلی است که این جوامع از طریق فعالیت‌های گردشگری می‌توانند منابع مالی لازم برای حفاظت از تالاب‌ها و بهبود وضعیت اکولوژیکی منطقه را فراهم کنند. در عین حال، گردشگری تالابی آگاهی عمومی را در خصوص اهمیت این اکوسیستم‌ها افزایش می‌دهد و موجب می‌شود که مردم محلی و جهانی به‌طور مستقیم به حفظ این تالاب‌ها علاقه‌مند شوند.
برای جامعه محلی، این نوع گردشگری می‌تواند اشتغال‌زایی کند، صنایع محلی را تقویت کرده و به حفظ و احیای سنت‌ها و فرهنگ‌های بومی کمک کند. در این فرآیند، جوامع محلی در تلاش برای ارتقای کیفیت محیط زیست منطقه و حفظ منابع طبیعی، می‌توانند از بهره‌برداری پایدار از تالاب‌ها برای تأمین نیازهای اقتصادی خود بهره‌مند شوند.
گردشگری تالابی و موفقیت‌های جهانی
در سطح جهانی، نمونه‌های موفقی از گردشگری تالابی وجود دارد که می‌تواند به‌عنوان الگویی برای دیگر مناطق استفاده شود.
به‌عنوان مثال، پارک ملی برمزی در برزیل با دارا بودن زیستگاه‌هایی برای پرندگان و موجودات دریایی خاص، به‌عنوان یک مقصد گردشگری بوم‌محور شناخته می‌شود. گردشگران به این منطقه آمده و از امکانات مختلفی مانند تورهای قایق‌سواری برای تماشای پرندگان و حیات وحش استفاده می‌کنند.
تالاب کامارگو در اسپانیا نیز به‌عنوان یکی از سایت‌های رامسر شناخته شده است که میزبان انواع مختلف پرندگان مهاجر بوده و گردشگران از آن برای مشاهده پرندگان و آشنایی با اکوسیستم‌های تالابی بازدید می‌کنند.
الاب ینگوئو در چین به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های ارزشمند برای پرندگان و دیگر موجودات آبی شناخته شده است و با توسعه گردشگری پایدار در این منطقه، امکانات مختلفی مانند مسیرهای پیاده‌روی، تورهای محیط زیستی و آموزش‌های زیست‌محیطی برای بازدیدکنندگان فراهم آمده است.
تالاب باتا در موزامبیک نیز به‌ویژه به‌عنوان یک مقصد مهم برای مشاهده حیات وحش و پرندگان شناخته شده است و با استفاده از درآمد گردشگری برای برنامه‌های حفاظتی، به حفظ و احیای این تالاب کمک می‌کند.
اما در ایران، متأسفانه هر جا گردشگری مطرح شده، تالاب‌ها آسیب دیده‌اند. نمونه‌هایی از این وضعیت ناموفق عبارتند از تالاب انزلی که به‌دلیل جذب گردشگر بدون مدیریت صحیح و آلودگی‌های ناشی از تردد قایق‌ها و ساخت‌وسازهای بی‌رویه، با مشکلاتی در اکوسیستم خود مواجه شده است.
همچنین تالاب هورالعظیم که به‌دلیل خشک شدن در نتیجه ساخت سدها و عدم توجه به مدیریت منابع آبی، به‌شدت آسیب دیده است. گردشگری این منطقه که می‌توانست به‌عنوان یک عامل حفاظتی
خشک تالاب‌های ایران و مغفول مانده ظرفیت بهره‌وری
در رابطه با این موضوع، علی شهباز کارشناس محیط زیست به تسنیم می‌گوید: گردشگری تالابی در واقع یکی از اشکال پایدار گردشگری است که می‌تواند نقش بزرگی در حفاظت از این اکوسیستم‌ها ایفا کند. تالاب‌ها زیستگاه‌هایی غنی از تنوع زیستی هستند و بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری نادر در آن‌ها زندگی می‌کنند. گردشگری مسئولانه در این مناطق می‌تواند منبع درآمدی برای جوامع محلی باشد و انگیزه‌ای برای حفظ این اکوسیستم‌ها ایجاد کند. این نوع گردشگری نه‌تنها به تأمین مالی برای حفاظت از تالاب‌ها کمک می‌کند، بلکه موجب آگاهی‌بخشی عمومی در مورد اهمیت این زیستگاه‌ها و ضرورت حفظ آن‌ها می‌شود.
وی درباره تجارب موفق ایران در این زمینه گفت: متأسفانه تجربه‌های موفق چندانی در این زمینه نداریم. بخش زیادی از تالاب‌های ایران به دلیل خشکسالی‌های متوالی، تغییرات اقلیمی و مدیریت نادرست، در وضعیت بحرانی قرار دارند. در بسیاری از موارد، منابع مالی و فنی لازم برای توسعه گردشگری پایدار در تالاب‌ها وجود ندارد و حتی بعضی از پروژه‌ها به‌جای حفاظت، باعث آسیب به این اکوسیستم‌ها شده‌اند. مثلاً تالاب هورالعظیم و تالاب گاوخونی با بحران آب روبه‌رو هستند و این امر توسعه گردشگری در این مناطق را محدود کرده است.
این کارشناس در پاسخ به اینکه چرا تالاب‌های ما به‌ویژه در سال‌های اخیر این‌قدر با مشکل کم‌آبی مواجه شده‌اند، توضیح داد: یکی از دلایل اصلی کم‌آبی تالاب‌ها، تغییرات اقلیمی است که باعث کاهش بارش‌ها و افزایش تبخیر آب می‌شود اما مشکل اصلی به مدیریت منابع آب کشور برمی‌گردد. ساخت سدها و تغییرات در مسیر رودخانه‌ها باعث شده که آب به تالاب‌ها نرسد. در بسیاری از موارد، آب‌های سطحی به‌جای اینکه به تالاب‌ها هدایت شوند، به کشاورزی و دیگر مصارف صنعتی اختصاص می‌یابند. این سیاست‌ها باعث شده که تالاب‌ها در معرض خشکی قرار بگیرند.
شهباز درباره راهکارها نیز بیان کرد: ابتدا باید به اهمیت تالاب‌ها به‌عنوان منابع حیاتی طبیعی پی ببریم و در سیاست‌های آبی کشور جایگاه ویژه‌ای برای آن‌ها قائل شویم. به‌طور خاص، نیاز داریم که مدیریت منابع آب کشور به‌طور پایدار انجام شود و تخصیص آب به تالاب‌ها در اولویت قرار گیرد. همچنین باید برنامه‌های حفاظتی و احیای تالاب‌ها با مشارکت جوامع محلی و سازمان‌های محیط زیستی به‌طور جدی دنبال شود.
وی افزود: یک راهکار دیگر، توسعه گردشگری پایدار در این مناطق است که می‌تواند به تأمین منابع مالی برای حفاظت از تالاب‌ها کمک کند. در کنار این، لازم است که آموزش و آگاهی‌بخشی به مردم درباره ارزش تالاب‌ها و نقش آن‌ها در محیط زیست افزایش یابد.
کارشناس محیط زیست تأکید کرد: باید به یک تغییر نگرش در سطح سیاست‌گذاران و مسئولان برسیم. تالاب‌ها نباید فقط به‌عنوان منابع آبی برای کشاورزی و صنعت دیده شوند، بلکه باید به‌عنوان زیستگاه‌هایی با ارزش‌های طبیعی و اقتصادی مستقل مورد توجه قرار گیرند. توسعه گردشگری تالابی باید با برنامه‌ریزی دقیق، نظارت و حفاظت از محیط زیست همراه باشد. در غیر این صورت، ما شاهد کاهش بیشتر تالاب‌ها و نابودی این اکوسیستم‌ها خواهیم بود.
انتهای پیام/