مهدی  محمدی: مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 در حال ورود به فاز آخر است. بزودی گفت‌وگوهایی شروع خواهد شد که ادعا می‌شود یا به یک تفاهم کامل منجر می‌شود یا به یک بحران کامل. آمریکایی‌ها می‌گویند ضرب‌الاجل نوامبر 2014 تمدید نخواهد شد. بویژه در کنگره در این باره صراحت زیادی به خرج داده شده است، اگرچه مقام‌های دولت اوباما سعی کرده‌اند کمتر صریح باشند. تیم ایرانی اما آشکارا گفته است به حصول یک توافق نهایی خوشبین است. گزاره‌ای که اعضای تیم مذاکره‌کننده ایرانی بارها از آن استفاده کرده‌اند این است که توافق شدنی است اما اگر نشود، فاجعه‌ای رخ نخواهد داد. این جمله خوبی است ولی تنها زمانی جدی گرفته خواهد شد که در حد سخن باقی نماند و با رفتار مقام‌های دولتی هماهنگ باشد. جمله‌ای که تاکنون از تیم مذاکره‌کننده نشنیده‌ایم ولی اکنون زمان بیان آن فرارسیده این است که اگر خطوط قرمز ایران مراعات نشود هیچ توافقی رخ نخواهد داد.  آنچه اکنون اهمیت دارد این است که ببینیم مذاکرات هم از حیث فنی و هم از حیث راهبردی دقیقا در کجا قرار دارد و مسیرهای محتمل در آینده چیست.
این نوشته صرفا به بحث‌های راهبردی می‌پردازد. در نوشته بعدی، ابعاد فنی مساله را به بحث خواهیم گذاشت.
به لحاظ راهبردی 3 مساله زیر تعیین‌کننده این است که معامله نهایی شکل خواهد گرفت یا نه.
1- نخستین، مساله این است که تحریم‌ها واقعا برداشته خواهد شد یا نه. مسلما دستکاری کردن قوانین و مقررات مربوط به تحریم‌ها بی‌آنکه تلاش واقعی برای برقراری روابط ایران با اقتصاد جهانی صورت بگیرد، ایران را راضی نخواهد کرد. ایران برنامه هسته‌ای خود را محدود نمی‌کند که در ازای آن یک قطعنامه از شورای امنیت تحویل بگیرد که معلوم نیست کسی در عمل آن را اجرا خواهد کرد یا نه. درون جامعه جهانی موانع واقعی برای تجارت با ایران تعبیه شده  و کسانی در تحریم‌ها منافع کلان پیدا کرده‌اند. اگر آمریکایی‌ها می‌خواهند به یک توافق نهایی با ایران برسند باید اراده‌ای واقعی از خود نشان دهند که ایران باور کند آنها می‌خواهند این موانع را واقعا – و نه فقط روی کاغذ - برچینند. چنین اراده‌ای مطلقا مشاهده نمی‌شود. نه در عمل و نه روی کاغد حتی علامتی نیست که آمریکا در پی تعدیل تحریم‌ها باشد بلکه برعکس آمریکایی‌ها در مسیری در حال حرکتند که معنای روشن آن، این است که حتی اگر توافق نهایی انجام شود تغییر چندانی در وضعیت روابط ایران با اقتصاد جهانی حاصل نخواهد شد. تیم مذاکره‌کننده ایرانی باید تکلیف این موضوع را کاملا روشن کند که در ازای امتیازهای هسته‌ای که واگذار می‌شود دقیقا در حوزه تحریم‌ها چه چیزی به دست خواهد آمد؟ آیا این برای دولت آقای روحانی راضی‌کننده است که مثلا رئیس‌جمهور آمریکا فرمان‌های اجرایی تحریم ایران را تعلیق کند یا شورای امنیت قطعنامه‌ای بدهد و قطعنامه‌های پیشین تحریم را منتفی اعلام کند ولی در عمل نه بانکی پول ایران را منتقل کند و نه شرکتی با ایران قرارداد ببندد؟ آیا این چیزی است که ما در پی آن هستیم؟
2- مساله دوم این است که پس از توافق نهایی قرار است در محیط امنیت ملی ایران چه تغییراتی حاصل شده و شاخص‌های امنیت ملی ما در چه جهتی جابه‌جا شود؟ به لحاظ استراتژیک آمریکایی‌ها حصول هرگونه توافق نهایی را به معنای تغییر محاسبات ایران ارزیابی خواهند کرد و بلافاصله این موضوع از سوی محافل راهبردی مطرح خواهد شد که اگر محاسبات ایران در این حوزه تغییر کرده، چرا نباید در حوزه‌های دیگر تغییر کند.
 نتیجه این است که توافق نهایی به سرایت پیدا کردن فشارها به دیگر حوزه‌ها بویژه 3 حوزه موشکی، حقوق بشر و منطقه‌ای خواهد انجامید و ایران را در حالی که برگ برنده‌های خود در مساله هسته‌ای را از دست داده درگیر بحران‌های بزرگ‌تر و امتیازخواهی‌هایی صد برابر افزون‌تر خواهد کرد. تنها راه اجتناب از این وضعیت پس از توافق نهایی این است که ایران به طرف مقابل ثابت کند حصول یک توافق نهایی در موضوع هسته‌ای به معنای کارآمدی استراتژی فشار و تغییر محاسبات امنیت ملی آن نیست. تنها روش برای این کار آن است که دولت در این باره – هم در قول و هم در فعل - شفاف باشد که ارزیابی از آمریکا به مثابه دشمن در ایران هیچ تغییری نکرده است؛ تفاوتی هم اگر با گذشته ایجاد شده باشد فقط در این است که اکنون درباره یک مساله خاص با این دشمن مذاکره می‌کنیم و حتی اگر مذاکره به سرانجام برسد، دشمنی تداوم خواهد داشت. به عبارت دیگر، این ارزیابی راهبردی باید به طرف مقابل منتقل شود که اگر قرار باشد ارزیابی ایران از آمریکا از دشمن به چیز دیگری تغییر پیدا کند، نیاز به تغییراتی بنیادین در رفتار آمریکا هست که مساله هسته‌ای بخش بسیار کوچکی از آن است. اگر مناقشه ایران و آمریکا را مساله‌ای راهبردی بدانیم یک تعبیر دقیق این است که توافق نهایی هسته‌ای چیزی بیش از یک مصالحه تاکتیکی نیست و ایران توانایی تشخیص چرخش‌های راهبردی از توافقات تاکتیکی را دارد.
یک توافق نهایی هسته‌ای صرفا زمانی به نفع ایران خواهد بود که آمریکا را متقاعد کند سرایت دادن فشارها به حوزه‌های دیگر به نفع آن نیست. دولت آقای روحانی در ایران تاکنون منشا یک اشتباه محاسباتی جدی برای آمریکایی‌ها بوده چرا که عملا طوری رفتار کرده و سخن گفته است که نتیجه آن اجتناب از رویارویی در تمام جبهه‌ها بوده است. یک توافق هسته‌ای زمانی به لحاظ راهبردی خوب خواهد بود که آمریکایی‌ها از همین حالا نشانه‌های جدیت ایران در رویارویی با آمریکا در سایر حوزه‌ها را ببینند. این اتفاقی است که البته اکنون در حال رخ دادن است اما سؤال این است که دولتی که می‌گوید هم درباره عراق و هم درباره حقوق بشر حاضر به مذاکره است، چه سهمی در این موضوع دارد؟
3- سومین عاملی که معین می‌کند یک توافق نهایی حاصل خواهد شد یا نه، این است که آمریکا با خطوط قرمز ایران چگونه رفتار خواهد کرد. آمریکایی‌ها خود به خوبی می‌دانند که این خطوط قرمز به نحو حداقلی ترسیم شده و هدف از آن تصحیح شرایط توافق نهایی است نه غیر‌ممکن کردن آن. تا امروز رفتار آمریکا به گونه‌ای بوده که گویی هدف نه رسیدن به توافقی که نگرانی‌های آن را رفع کند بلکه تحقیر ایران از طریق اصرار به شکستن خطوط قرمز آن است. ظاهرا آمریکایی‌ها بیش از آنکه به حل مساله ایران فکر کنند در اندیشه ایجاد یک رویه بین‌المللی هستند که بتوانند از این پس در همه کیس‌های مربوط به خلع سلاح و کنترل تسلیحات آن را اجرا کنند. ظاهرا آمریکا از دست معاهده NPT خسته شده و می‌خواهد آن را با چیزی کم دردسرتر و محدود‌تر جایگزین کند. روش‌های دیگر پاسخ نداده و اکنون آمریکایی‌ها در فکر آن هستند که توافق نهایی با ایران را تبدیل به سندی کنند که از این پس جانشین آمریکایی NPT تلقی خواهد شد. اگر قرار باشد تعهداتی که ایران در مقابل 1+5 در توافق نهایی می‌پذیرد، جانشین حقوق آن طبق NPT شود – که تصویب توافق در شورای امنیت این کار را خواهد کرد - دولت ایران صرف نظر از اینکه درون توافق چه نوشته شده یک شکست راهبردی خواهد خورد. روزی که توافق با 1+5 به جای NPT بنشیند روز بی‌معنا شدن حقوق بین‌الملل برای ایران و به رسمیت شناختن نظمی است که در آن روز حرف آخر را می‌زند نه حق و انصاف. خطوط قرمزی که ایران معین کرده بیش از آنکه از منافع بالفعل ایران نگهبانی کند پاسدار زیرساخت قانونی حقوق هسته‌ای ایران لااقل در آینده است. آینده، چیزی است که نظام جمهوری اسلامی نشان داده درباره آن معامله نمی‌کند.
اینکه توافق نهایی حاصل خواهد شد یا نه، مستقیما وابسته به این است که این 3 مساله چگونه تعیین تکلیف شود. اگر فرض را بر این بگذاریم که در دقیقه 90 دوطرف مجبور به تعدیل دیدگاه‌های خود خواهند شد، تعدیل بیشتر از جانب طرفی رخ خواهد داد که هزینه‌های توافق نکردن را بیشتر می‌داند. اگر تیم مذاکره‌کننده از هم اکنون پیام‌های راهبردی را که منتقل می‌کند درست مدیریت کند، در شب 24 نوامبر کار سختی در پیش نخواهد داشت.

 

 36 سال از فجایعی که رژیم شاه علیه مردم ایران به کار برد می‌گذرد؛ از جمله این فاجعه‌ها که تاریخ از یاد نخواهد برد، کشتار 17 شهریور در میدان ژاله است. بعد برخی در منصبی مانند مشاوره و دستیاری رئیس‌جمهور می‌گویند بیایید نماد شیر و خورشید را احیا کنیم! غیر از توصیه‌های دوستانه‌ای که برخی علمای بزرگوار به این شخص کردند، آیا یک ارگان نظارتی نباید به تخلفات اینچنینی که خلاف نظر حضرت امام هم هست، رسیدگی کند؟ شاید بگویند آزادی بیان است. اگر یک سلطنت‌طلب این حرف را بزند، نمی‌توان از او انتظاری غیر از این داشت ولی کسی اگر حتی فردی ناتوان و ضعیف چون شخصی که اکنون به سفارش اصلاح‌طلبان دستیار رئیس‌جمهور است این حرف را بزند، شخصیت حقیقی‌اش که چیزی ندارد، به کنار، به خاطر شخصیت حقوقی باید جلویش گرفته شود. تشبه به طاغوت و نمادهای طاغوتی با آن همه جنایت نباید مطرح شود.
متقی
  مدیریت جهادی باید در امور فرهنگی و اقتصادی دولت محترم شکل بگیرد تا به فضل خدا همه مشکلات حل شود. تا این موضوع به یک اصل اجرایی مبدل نشود، فقط ابراز اینکه می‌خواهیم جهادی کار کنیم، موجب هیچ موفقیتی نخواهد شد. از قدیم هم یک ضرب‌المثل زیبا و آموزنده ایرانی می‌گفت «با حلوا حلوا کردن دهان شیرین نمی‌شود». کار جهادی و با پشتکار و تلاش می‌تواند منجر به پیشرفت سریع ایران عزیز شود.
فدایی‌مقدم
 

حجت‌الاسلام و المسلمین سید سعید لواسانی:

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم
وَ یَوْمَ یَقُولُ نادُوا شُرَکائِیَ الَّذِینَ زَعَمْتُمْ فَدَعَوْهُمْ فَلَمْ یَسْتَجِیبُوا لَهُمْ وَ جَعَلْنا بَیْنَهُمْ مَوْبِقاً (52) وَ رَأَى الْمُجْرِمُونَ النَّارَ فَظَنُّوا أَنَّهُمْ مُواقِعُوها وَ لَمْ یَجِدُوا عَنْها مَصْرِفاً (53)
آیه 52
ترجمه
و یاد کن‏ روزى را که خدا می‌فرماید: «آنهایى را که شریکان من پنداشتید، ندا دهید». پس آنها را فراخوانند اما پاسخی نمی‌دهند و ما میان آنان ورطه‏اى قرار دهیم.
ندای خداوند در قیامت
«وَ یَوْمَ یَقُولُ» منظور از «یوم» قیامت است، قیامت روزی است که خداوند سبحان به مشرکان می‌فرماید: «نَادُوا شُرَکَائِیَ الَّذِینَ زَعَمْتُمْ» شما که می‌پنداشتید که من شریکانی دارم، آنان را صدا بزنید. انسان به خدا یا غیرخدا پناه می‌برد تا مشکلاتش را حل کند. خطرناک‌ترین موقف او هم روز قیامت است، اگر این شریکان کاری از دستشان بر می‌آید، آن روز باید به کمک بیایند. پندار باطل مشرکان آن است که بت‌ها شریک خدا هستند و آنان را شفاعت می‌کنند و در شفاعت هم استقلال دارند. قیامت روزی است که حقیقت بخوبی برای آنان روشن می‌شود. «فَدَعَوْهُمْ» آنها را فرامی‌خوانند اما «فَلَمْ یَسْتَجِیبُوا لَهُمْ» این شریکان، پنداری آنان را اجابت نمی‌کنند. قیامت که روز ظهور حقیقت است، به عیان می‌بینند که همه کسانی که شریک خدا پنداشته می‌شدند، اموری موهم و باطل هستند. «إِنْ هِیَ إِلَّا أَسْماءٌ سَمَّیْتُمُوها أَنْتُمْ وَ آباؤُکُمْ ما أَنْزَلَ اللهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ ما تَهْوَى الْأَنْفُس» [نجم: 23] «اینها [همه کسانی که شریک خدا پنداشته می‌شوند] چیزى نیستند جز نام‌هایى که خود و پدرانتان به آنها داده‏اید. و خداوند هیچ دلیلى بر آنها نفرستاده است. تنها از پى گمان و هواى نفس خویش مى‏روند.» شریکان خدا اسمایی بی‌معنی هستند که پشت آن حقیقت و مسمایی قرار ندارد و هیچ قدرتی در برابر قدرت خدا ندارند. بلکه آنان عدم محض هستند. «رب» و «خدا» که مشرکان برای این معبودهای دورغین به کار می‌برند واژگان بی‌معنی است که هیچ مصداق حقیقی ندارد. به این دلیل در قیامت گم می‌شوند: «حَتَّى إِذا جاءَتْهُمْ رُسُلُنا یَتَوَفَّوْنَهُمْ قالُوا أَیْنَ ما کُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللهِ قالُوا ضَلُّوا عَنَّا وَ شَهِدُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کانُوا کافِرِین» [اعراف: 37] «آنگاه که فرستادگان ما [فرشتگان مرگ] بیایند تا جانشان را بگیرند، مى‏پرسند: آن چیزهایى که به جاى خدا پرستش مى‏کردید، اکنون کجایند؟ گویند: گم شدند و از دست ما رفتند و در این حال به زیان خود شهادت دهند که کافر بوده‏اند.» آنها گم شدند، زیرا ساخته واهمه آنان بودند و از اول چیزی نبودند: «ثُمَّ قِیلَ لَهُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ تُشْرِکُونَ مِنْ دُونِ اللهِ قالُوا ضَلُّوا عَنَّا بَلْ لَمْ نَکُنْ نَدْعُوا مِنْ قَبْلُ شَیْئاً» [غافر: 73 ـ 74] «در صحنه قیامت به مشرکان گفته می‌شود که کجایند کسانی را که شریک خدا می‌پنداشتید؟ گویند: از ما گم شدند، بلکه ما از قبل کسی را نمی‌خوانیم.» آنها از اول چیزی نبودند که الان به کمک ما بیایند.
ورطه‌گاه نابودی
«وَ جَعَلْنَا بَیْنَهُمْ مَّوْبِقاً» اصل «موبق» «وبق» به معنای سبب هلاکت و نابودی است. «موبق» به معنای محلی است با مشخصات هلاکت، نابودی، ذلت، تنگی، تاریکی، شدت، بیچارگی، عذاب و زندانی که موجب هلاکت است که با آن باطن توجه مشرکان به شریکان خدا و حقیقت فراخوانی آنها و نتیجه شرک‌شان روشن می‌شود. [التحقیق: 13/14] پس موبق به معنای ورطه‌گاهی است که موجب نابودی است. بین خدایان دورغین و مشرکان باطل‌خواه ورطه‌گاهی فاصله می‌اندازد که موجب هلاکت آنان است. یعنی رابطه آنان بطورکلی قطع می‌شود. معبودها یا فرشتگان و انسان‌های الهی چون حضرت عیسی علیه‌السلام بودند که آنان از بندگی خدا سرباز نمی‌زنند: «لَنْ یَسْتَنْکِفَ الْمَسِیحُ أَنْ یَکُونَ عَبْداً لِلهِ وَ لَا الْمَلائِکَةُ الْمُقَرَّبُون» [نساء: 172] «مسیح از اینکه بنده خداوند باشد هرگز سر باز نمى‏زند و فرشتگان مقرب نیز» معلوم است که جایگاه آنان بهشت است و فاصله‌ای هولناک بین آنان و مشرکان است، چنانچه در دنیا هم چنین فاصله‌ای بوده است: «فَضُرِبَ بَیْنَهُم بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَهُ وَ ظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَابُ» [حدید: 13] «آنگاه میان آنان [منافقان و مشرکان و گناهکاران] و مؤمنان دیواری می‌کشند که دروازه‌اى دارد، درون آن بخشایش و بیرون آن روى به عذاب دارد.» و اگر معبودهای دورغین سنگ و چوب و بتان و طاغوت‌ها و شیاطین باشند هم کاری از آنها برنمی‌آید. «إِنَّکُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَها وارِدُون» [انبیاء: 98] «در حقیقت، شما و آنچه غیر از خدا مى‏پرستید، هیزم دوزخید. شما در آن وارد خواهید شد.» زیرا خودشان هم گرفتار آتش هستند و در ورطه‌گاه و دره هلاکت گرفتار هستند و به هرحال رابطه مشرکان با شریکان پنداری کاملاً قطع می‌شود.
حقیقت شرک
توجه شود که حقیقت شرک و گناه پیروی و بندگی شیطان و نفس است: «بَلْ کانُوا یَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَکْثَرُهُمْ بِهِمْ مُؤْمِنُون» [سباء: 41] «بلکه جنیان را مى‏پرستیدند بیشترشان به آنها اعتقاد داشتند.» و
«أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنِی آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِین» [یس: 60] «اى فرزندان آدم، مگر با شما عهد نکرده بودم که شیطان را مپرستید، زیرا وى دشمن آشکار شماست؟» و «أَ فَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواه» [فرقان: 43؛ جاثیه: 23] «آیا آن کس که هواى نفس‏ خود را معبود خویش گرفته است دیدى؟» بنابراین مشرکان شیطان یا نفس خود را می‌پرستند. یعنی آنان مشکل درونی دارند نه بیرونی. اگر درون خود را پاک می‌کردند، هرگز گرفتار شرک و پرستش دیگران نمی‌شدند. به این دلیل است که خداوند خطاب به شیطان می‌فرماید: «لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنکَ وَ مِمَّن تَبِعَکَ» [ص: 85] «به یقین جهنم را از تو و از هر کس از آنان که تو را پیروى کند، از همگى‏شان، خواهم انباشت.» یعنی گمراهان از شیطان پیروی می‌کنند و شیطان هم چیزها یا کسانی را به عنوان شریک برای خدا برای آنان مقرر می‌کند و همین باعث می‌شود آنان جهنمی شوند اگرنه او بر بندگان خدا که درون خود را پاک کرده‌اند، تسلطی ندارد: «إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغاوِینَ وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعِینَ» [حجر: 42 ـ 43]
هشدار
خلاصه! این آیه هشدار سوم به مشرکان است که هیچ رابطه حقیقی بین شما و معبودهایی که جز خدا می‌پندارید، برقرار نیست، مگر رابطه هلاکت و نابودی و ذلت. [المیزان: 13/330 ـ 331] و معبودهای دورغین ساخته پندار و واهمه شما هستند که این معبودهای موهوم را نفسانیت شما به کمک شیطان ساخته است. از باب تطبیق می‌توان گفت: امثال ما که گرفتار شرک خفی و پنهان هستیم، نیز گرفتار پرستش شیطان و نفس خود هستیم که ما را از بندگی خدا دور می‌کند، به گونه‌ای که توجه‌مان به غیرخدا معطوف می‌شود.
آیه 53
ترجمه
و گناهکاران آتش دوزخ‏ را مى‌نگرند و درمى‏یابند که در آن فرو می‌افتند و آتش آنان را فرا می‌گیرد و از آن گریزى نیابند.
علم یقینی گناهکاران
«وَ رَأَی الْمُجْرِمُونَ النَّارَ» قرآن در این آیه صحنه‌ای را بیان می‌کند که گناهکاران ـ یعنی اعم از مشرکان ـ در قیامت با آن مواجه می‌شوند، صحنه‌ای که حکایت از ورطه‌گاه و دره هلاکت دارد و آن دیدن آتش دوزخ است و اینکه یقیناً در آن درخواهد افتاد و از آن گریزی نیست. «وَ رَأَی الْمُجْرِمُونَ النَّارَ» «رَأَی» به معنای مطلق دیدن به هروسیله‌ای است؛ دیدن با چشم یا با قلب یا شهود یا خیال. [التحقیق: 4/11 ـ 12] در این‌جا رویت شهودی است که آنان در مرتبه حق‌الیقین و علم حضوری، جهنم را می‌بینند. «فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ» [ق: 22] «[در قیامت خداوند سبحان به انسان‌ خطاب می‌کند] پس ما پرده را از پیش چشم تو کنار زدیم و امروز چشمت تیزنگر است.» بنابراین گناهکاران آتش دوزخ را می‌بییند. «فَظَنُّوا أَنَّهُم مُّوَاقِعُوهَا» «ظن» در اینجا به معنای یقین و علم یقینی است. [مفردات: 539] اصل «مواقعوها» «وقوع» است، «وقوع» به معنای افتادن و قرارگرفتن در چیزی و در مکانی است؛ واقع‌شدن. «مواقع» جای وقوع امری را گویند، افتادن و سقوط در جایی. [مفردات: 880] آنان در آن حال یقین کردند که در جهنم واقع می‌شوند و فرو می‌افتند و آتش آنان را فرا می‌گیرد.
گریزگاهی نیست
«وَ لَمْ یَجِدُوا عَنْهَا مَصْرِفاً» و هیچ راه فراری برای‌شان نیست و گریزگاهی از آتش جهنم ندارند، محلی نیست که به آن بگریزند و آنان از آتش جهنم منصرف و رها شوند. گناهکاران نتیجه باور باطل و کردارهای ناشایست خود را در قیامت چنین می‌بینند. و این هشداری است که اگر به آن توجه نشود، حتماً و به یقین با آن مواجه می‌شویم. قرآن صحنه خطرناکی را توصیف می‌کند که حتماً واقع خواهد شد و راه گریزی از آن نیست، مگر اینکه انسان وجود خود را از آلودگی‌های شرک و شک و گناه پاک کند.
 

مصطفی طاهری: «نرمش قهرمانانه» اصطلاحی است که رهبر انقلاب با استفاده از آن در یک سال گذشته، طراحی و هدایت استراتژی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در مواجهه با کشورهای 1 +5 در موضوع پرونده‌ هسته‌ای مشخص کرده‌اند. پیش از این نیز ایشان در سال ۱۳۷۵ در دیدار با مسؤولان وزارت امور خارجه و نمایندگان سیاسی کشور، عرصه‌ دیپلماسی را «میدان نرمش‌های قهرمانانه» خوانده بودند اما این تعبیر را اولین‌بار برای تدبیر امام حسن علیه‌السلام و پذیرش صلح در برابر معاویه به کار برده و آن را «پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ» نامگذاری کرده بودند.
به نظر می‌رسد این‌گونه «مانور هنرمندانه» در سیره‌ دیگر ائمه علیهم‌السلام نیز قابل ملاحظه و تطبیق باشد و ماجرای «پذیرش ولایتعهدی توسط امام رضا علیه‌السلام» از دیگر مصادیق آن است. البته قطعاً و لزوماً در نمونه‌یابی‌های تاریخی و در اینگونه استفاده‌ها و درس‌گرفتن‌ها برای امروز، باید به «وجه شباهت» توجه داشت و از تطبیق در دیگر موارد خودداری کرد. امام رضا علیه‌السلام در مانور هنرمندانه‌ پذیرش ولایتعهدی (البته به زور تهدید مأمون)، هدف کلانی را مد نظر قرار داده بودند (که توضیح خواهیم داد) و با استفاده از این نرمش در مقابل حکومت طاغوت، در نهایت موفق به تحقق اهدافی کلان و پیشبرد خط اصلی‌ای شدند که دیگر ائمه علیهم‌السلام هم دنبال آن بودند.
  انگیزه مأمون از پیشنهاد ولایتعهدی
مأمون در سال ۱۹۸ هجری قمری و پس از
5 سال جنگ خونین و خانمان‌سوز با برادرش امین - فرزند دیگر هارون‌الرشید - زمام حکومت و خلافت را به دست گرفت. طرفداران امین سر ناسازگاری با حکومت مأمون گذاشتند و به اعتراض و اقدام علیه آن پرداختند. از سوی دیگر، علویان و شیعیان نیز که حکومت مأمون را  طاغوت می‌دانستند، در نقاط مختلف سرزمین پهناور اسلامی آن روز، اقدام به مبارزه و قیام می‌کردند. علاوه بر آشفتگی و نابسامانی داخلی، چالش‌ها و هماوردی‌های خارجی نیز خطر بزرگ دیگری برای حکومت مأمون و عباسیان به شمار می‌رفت. دولت‌های غیر‌مسلمان همواره در پی فرصت مناسبی بودند تا حکومت اسلامی - هرچند به‌ظاهر - و کیان اسلام را از میان بردارند.
امام رضا علیه‌السلام از فرصت 5 ساله‌ جنگ مأمون و امین، برای نشر اندیشه‌ها و عقاید اهل بیت علیهم‌السلام در سراسر سرزمین‌های اسلامی استفاده‌ فراوان بردند. این فعالیت‌ها مأمون را به فکر چاره‌جویی انداخت. او برای مقابله با شیعیان و علویان می‌توانست همانند خلفای سلف خود، برخورد سخت و شدید را در پیش گیرد اما تجربه‌ تلخ برخوردهای هارون‌الرشید با امام موسی‌کاظم علیه‌السلام و شیعیان آن حضرت، در مقابل چشمان او بود. هارون حتی با زندانی‌کردن و مسموم‌کردن امام کاظم علیه‌السلام نتوانسته بود از گسترش فعالیت‌های شیعیان جلوگیری کند: «شاید مأمون در ارزیابی خطر شیعیان برای دستگاه خود واقع‌بینانه فکر می‌کرد. گمان زیاد بر این است که فاصله‌ 15 ساله‌ بعد از شهادت امام هفتم تا آن روز و به‌ویژه فرصت 5 ‌ساله‌ جنگ‌های داخلی، جریان تشیع را از آمادگی بیشتری برای برافراشتن پرچم حکومت علوی برخوردار ساخته بود».
مأمون برای حل این مشکل، تدبیری دیگر اندیشید و امام رضا علیه‌السلام را با تحمیل پذیرش پیشنهاد الزامی ولایتعهدی، به سوی خراسان کشاند. قطعاً اقدام مأمون به انتصاب امام رضا علیه‌السلام در این مقام، برآمده از دوستی و محبت نسبت به اهل بیت نبود، زیرا دوستی و ارادت مأمون فقط وقتی قابل تایید و تصدیق بود که او از قدرت کناره‌گیری می‌کرد و آن را به امام می‌سپرد. جنگ 5 ‌ساله‌ مأمون با برادرش  برای کسب حکومت نیز شاهدی بر شدت دلبستگی او به قدرت است که فرضیه‌ دوستی او با اهل بیت را رد می‌کند.
اجمالاً می‌توان انگیزه‌ مأمون در پیشنهاد ولایتعهدی به امام رضا علیه‌السلام را این‌گونه برشمرد:
۱- خاموش‌کردن قیام‌ها: «اولین و مهم‌ترین آنها، تبدیل صحنه‌ مبارزات حاد انقلابی شیعیان به عرصه‌ فعالیت سیاسی آرام و بی‌خطر بود». «مأمون می‌خواست یک‌باره آن خفا و استتار را از این جمع مبارز بگیرد و امام را از میدان مبارزه‌ انقلابی  به میدان سیاست بکشاند و بدین وسیله کارآیی نهضت تشیع را که بر اثر همان استتار و اختفا روزبه‌روز افزایش یافته بود، به صفر برساند».
۲- مشروعیت‌بخشیدن به حکومت: انگیزه‌ دیگر «تخطئه‌ مدعای تشیع مبنی بر غاصبانه‌ بودن خلافت‌های اموی و عباسی و مشروعیت‌ دادن به این خلافت‌ها بود».
۳- کنترل امام: «مأمون با این کار، امام را که همواره یک کانون معارضه و مبارزه بود، در کنترل دستگاه‌های خود قرار می‌داد و به‌جز خود آن‌ حضرت، همه‌ سران و گردنکشان و سلحشوران علوی را نیز در سیطره خود درمی‌آورد».
4- جداکردن امام از مردم: «اینکه امام را که یک عنصر مردمی و قبله امیدها و مرجع سؤال‌ها و شِکوه‌ها بود، در محاصره‌ مأموران حکومت قرار می‌داد و رفته‌رفته رنگ مردمی‌بودن را از او می‌زدود و میان او و مردم و سپس میان او و عواطف و محبت‌های مردم فاصله می‌افکند».
5- کسب وجهه برای خود: «هدف پنجم این بود که با این کار  برای خود وجهه و حیثیتی معنوی کسب می‌کرد، طبیعی بود که در دنیای آن روز، همه او را بر اینکه فرزندی از پیغمبر و شخصیت مقدس و معنوی را به ولیعهدی خود برگزیده و برادران و فرزندان خود را از این امتیاز محروم ساخته است، ستایش کنند و همیشه چنین است که نزدیکی دینداران به دنیاطلبان از آبروی دینداران می‌کاهد و بر آبروی دنیاطلبان می‌افزاید».
6- تبدیل‌کردن امام به توجیه‌گر اعمال حکومت: «در پندار مأمون، امام با این کار به یک توجیه‌گر دستگاه خلافت بدل می‌شد».
   سیاست امام در برابر پذیرش ولایتعهدی
به سبب همه‌ دلایلی که آمد، مأمون امام را به خراسان دعوت کرد و پیشنهاد پذیرش ولایتعهدی را به ایشان داد. امام هم که از هدف مأمون آگاه بودند، از قبول آن استنکاف کردند. مأمون اما حضرت را تهدید به قتل کرد و ایشان ناچار و با اکراه ولیعهدی را پذیرفتند. امام علیه‌السلام برای حفظ جانشان نبود که تسلیم خواسته‌ مأمون و پذیرش ولایتعهدی شدند، بلکه ایشان می‌دانستند با کشته‌شدنشان نابسامانی‌های بسیاری به وجود خواهد ‌آمد؛ از جمله اینکه:
۱- آشوب و آشفتگی تمام پایگاه‌های مردمی امام رضا علیه‌السلام را فرامی‌گرفت و این سرآغازی می‌شد بر کشتار گسترده‌ خاندان و یاران آن حضرت.
۲- قیام‌های مسلحانه‌ای بدون تأمل و روال منطقی به راه می‌افتاد که فاقد هرگونه نظم و نسقی می‌بود.
اینها دلایلی بود که چه‌بسا امام رضا علیه‌السلام را به پذیرفتن پیشنهاد الزامی ولایتعهدی مأمون واداشت. حال با چنین پیشامدی، امام علیه‌السلام با نشان‌دادن یک نرمش، از این فرصت پیش‌آمده برای احیای سنت‌های فراموش‌شده، از میان برداشتن بدعت‌ها، بسیج توانمندی‌ها، خنثی‌کردن برنامه‌های مأمون برای آینده  و تصحیح اندیشه‌ها و مفاهیم نادرست سیاسی، نهایت استفاده را بردند. ایشان در عین پذیرفتن ولایتعهدی، برای پیشبرد برنامه‌های مدنظرشان و ناکام گذاشتن مأمون در دستیابی به اهدافش، تدابیری را نیز اتخاذ کردند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
1- «هنگامی که امام را از مدینه به خراسان دعوت کردند، آن حضرت فضای مدینه را از کراهت و نارضایی خود پر کردند، به طوری که همه‌کس در پیرامون امام یقین کردند که مأمون با نیت سوء‌ حضرت را از وطن خود دور می‌کند».
2- «هنگامی که در مرو پیشنهاد ولایتعهدی آن حضرت مطرح شد، حضرت بشدت استنکاف کردند و تا وقتی مأمون صریحاً آن حضرت را تهدید به قتل نکرد، آن را نپذیرفتند. این مطلب همه‌جا پیچید که علی‌بن‌ موسی‌الرضا ولیعهدی و پیش از آن خلافت را که مأمون به او با اصرار پیشنهاد کرده بود، نپذیرفته است [...] خود امام از هر فرصتی، اجباری‌بودن این منصب را به گوش این و آن می‌رساندند، همواره می‌گفتند من تهدید به قتل شدم تا ولیعهدی را قبول کردم».
3- «با این همه، علی‌بن ‌موسی‌الرضا فقط بدین شرط ولیعهدی را پذیرفت که در هیچ‌یک از شئون حکومت دخالت نکند و به جنگ و صلح و عزل و نصب و تدبیر امور نپردازد. [...] امام در همان حال که نام ولیعهد داشت و قهراً از امکانات دستگاه خلافت نیز برخوردار ‌بود، چهره‌ای به خود می‌گرفت که گویی با دستگاه خلافت، مخالف و به آن معترض است؛ نه امری، نه نهی‌ای، نه تصدی مسؤولیتی، نه قبول شغلی، نه دفاعی از حکومت و طبعاً نه هیچ‌گونه توجیهی برای کارهای آن دستگاه».
   دستاوردهای امام از فرصت به‌وجود‌آمده
حضرت رضا علیه‌السلام  از شرایطی که دست داده بود و طبعاً برای‌شان آزادی نسبی‌ای به همراه داشت، چند زمینه را عرصه‌ فعالیت‌های خویش ساختند و توانستند با نشان‌دادن این نرمش، اهداف کلان مد نظر خود را دنبال و آنها را محقق کنند:
1-  اقامه دین و احیای سنت: موقعیت به‌دست‌آمده  فرصتی بود تا امام رضا و خاندان و یاران‌شان به تبیین مَعالم دین، احیای سنت پیامبر و نشر و ترویج منش و روش اهل بیت علیهم‌السلام در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی بپردازند.
در حالی که  امام در دربار بودند و می‌توانستند با وزیران، سرداران و نزدیکان مأمون دیدار و فعالیت خود را دنبال کنند، هر یک از برادران حضرت در شهرهای خود رهبران جنبش شده بودند و یاران ایشان نیز هر جا که بودند، به فعالیت انقلابی خود می‌پرداختند.
2- بسیج توانمندی‌ها: پس از ناکام‌ماندن قیام علویان و شکست نظامی آنان، شرایط پیش‌آمده سبب شد آنان دیگر مورد پیگرد حاکمیت قرار نگیرند. انقلابیون در این فرصت، به بسیج نیرو و توانمندی‌ها پرداختند تا پس از دوره‌ای آرام‌گرفتن، خود را برای قیام در زمانی مناسب آماده کنند.
3- برملا کردن داعیه امامت شیعی: «اما بهره‌برداری اصلی امام از این ماجرا  بسی از اینها مهم‌تر است. امام با قبول ولیعهدی، دست به حرکتی زدند که در تاریخ زندگی ائمه‌ پس از پایان خلافت اهل بیت در سال چهلم هجری تا آن روز و تا آخر دوران خلافت بی‌نظیر بوده است و آن برملاکردن داعیه‌ امامت شیعی در سطح عظیم اسلام و دریدن پرده‌ غلیظ تقیه و رساندن پیام تشیع به گوش همه‌ مسلمان‌هاست. تریبون عظیم خلافت در اختیار امام قرار گرفت و امام در آن، سخنانی را که در طول یک‌صد‌و‌پنجاه سال جز در خفا و با تقیه و به خِصّیصین و یاران نزدیک گفته نشده بود، به صدای بلند فریاد کرد و با استفاده از امکانات معمولی آن زمان -که جز در اختیار خلفا و نزدیکان درجه‌یک آنها قرار نمی‌گرفت - آن را به گوش همه رساند».
4- اعتراف مأمون به حقانیت امام: حکومت امویان و پس از آنان  خاندان عباسی، با ابزار ترغیب و تشویق و ترساندن، سعی در پنهان‌کردن فضایل اهل بیت و کاستن از جایگاه و منزلت آنان داشتند اما پس از آنکه امام رضا منصب ولایتعهدی را پذیرفتند، اوضاع دگرگون شد. اکنون مأمون فضایل اهل بیت را برمی‌شمرد و از مظلومیت اهل بیت علیهم‌السلام  و از ستم‌های حاکمان پیشین بر آن خاندان سخن می‌گفت.
5- مناظره‌های آزادانه امام با پیروان ادیان دیگر: مأمون برای تضعیف جایگاه علمی امام رضا علیه‌السلام، از دانشمندان دیگر ادیان دعوت می‌کرد تا به مناظره با امام بپردازند. او به فضل بن سهل دستور داده بود به این منظور، اصحاب آرا و اندیشه‌های گوناگون را گرد آورد. حضرت رضا علیه‌السلام از این فرصت هم استفاده می‌کردند و بر اساس کتاب‌های معتبر خودِ آن صاحبان آرا و اندیشه‌ها، به محاجّه و بحث با آنان می‌پرداختند و دلایلشان را مردود و باطل می‌کردند، در نهایت همگی تسلیم گفتار و منطق امام می‌شدند و به درستی اندیشه و افکار آن حضرت اعتراف می‌کردند.
قطعاً سیره‌ معصومین علیهم‌السلام در همه‌ ادوار می‌تواند درسی برای مؤمنان در صحنه‌های گوناگون باشد. زمانی که امام رضا علیه‌السلام مبارزه را شروع کردند، گفته می‌شد چگونه می‌خواهید در برابر اختناق برجای مانده از دوران هارون بایستید؟! لکن با تدبیر امام و پس از یک دوره‌ای کار به جایی رسید که آنچنان تفکر ولایت اهل بیت علیهم‌السلام در دنیای اسلام گسترش پیدا کرد که دستگاه بنی‌عباس از مواجهه با آن عاجز ماند. پذیرش ولایتعهدی مأمون توسط امام رضا علیه‌السلام، به ما درس دنبال‌کردن اهداف کلان، پیگیری مدام برای دستیابی به آنها و حفظ اصول در عین داشتن انعطاف را می‌آموزد.
منبع: Khamenei. ir

 

درگذشت نویسنده متعهد جلال آل‌احمد (1348ش)
جلال آل‌احمد 11 آذر در سال 1302 در تهران متولد شد. وی در سال 1322 رسماً عضو حزب توده شد و در کنار فعالیت‏های سیاسی، در رشته ادبیات فارسی، موفق به اخذ دانشنامه لیسانس شد. در سال 1326 به استخدام وزارت فرهنگ درآمد. جلال، نویسندگی را از 16 سالگی آغاز کرده بود و پس از اینکه جذب حزب توده شد با آثار کسروی آشنا شد. در مبارزه حزبی آل‌احمد جز شکست و سرخوردگی چیزی وجود ندارد اما نهضتی که عمیق‏ترین تأثیر را بر روحیه او گذارد قیام 15 خرداد 1342 است‏. جلال آل‏احمد در این هنگام به این حقیقت رسید که هر چه مکتب غیرخودی هست، جز فریب و استثمار و استعمار، چیزی ندارند. وی به این نتیجه رسید که تنها امید رهایی بسیج توده‏ها در دست روحانیت آگاه است نه روشنفکران غرب و شرق‏زده. بعد از اینکه جلال نسبت به روحانیت بویژه امام خمینی(ره) اظهار علاقه کرد، ساواک او را مورد تهدید قرار داد و سعی کرد جلال را از روحانیت جدا کند. در سال 1347، جلال تهدید به مرگ شد. ساواک می‏خواست وی را بدون سروصدا از میان بردارد. سرانجام در یک صحنه ساختگی و مشکوک در این روز، بدون هیچ‌گونه سابقه بیماری در 46 سالگی دارفانی را وداع گفت. پیکر جلال آل‌احمد در مسجد فیروزآبادی در ری به خاک سپرده شد.
تولد لوئیچی گالوانی، پزشک، فیزیکدان و ریاضیدان ایتالیایی (1737م)
لوئیچی گالوانی، فیزیکدان و ریاضیدان ایتالیایى در 9سپتامبر سال 1737 در ایتالیا به دنیا آمد. وی ابتدا در علم طب فارغ‌التحصیل شد ولی علاقه‌اش به فیزیک به قدری بود که یکسره از طب دست برداشت و به فیزیک پیوست. گالوانی به سبب تحقیقاتش در علم جراحی و کالبدشکافی، شهرت فراوان دارد و در پرتو مطالعات وسیع خود به پیشرفت‏های قابل ملاحظه‏ای در زمینه کشف علل تحریک اعصاب نائل شد. وی در تحقیقات خود در این زمینه به وجود الکتریسیته در بافت بدن موجود زنده پی برد. او این مطلب را به صورت یک اصل علمی بیان کرد و جایگاه مهمی در تحقیقات علمی یافت به طوری که امروز اصطلاحات متعددی در الکترونیک به نام گالوانی ‏است. لوئیچی گالوانی سرانجام در 4 دسامبر سال 1798 در 61 سالگی درگذشت.
تولد لئو تولستوی، نویسنده بلندآوازه روسی (1828م)
کنت لی‏یف نیکلاویچ تولستوی معروف به لئو تولستوی، نویسنده شهیر روس در 9 سپتامبر سال 1828م در روستایى در 250 کیلومتری مسکو به دنیا آمد. در کودکی پدر و مادر را از دست داد و از نوجوانی، استعداد درخشان و هوش سرشارش، معلمان را به تعجب وامی‏داشت. با این حال مدت زیادی در دانشگاه ماندگار نشد و پس از 4 سال خدمت در ارتش، به قصد پرداختن به نگارش، از نظام خارج شد. وی از آن پس به خلق آثار ادبی روی آورد و رمان‏های متعددی نگاشت. لئو تولستوی عالی‏ترین نمایشگر روح ملت روس و از بزرگ‌ترین نویسندگان جهان است. او در اواخر عمر چنان مشهور شد که تقریباً همه دنیا او را می‏شناختند. با اینکه فلسفه، مشغله تولستوی نبود اما اندیشه‏هایش در افکار فلسفی قرن نوزدهم تأثیر فراوان نهاد. تولستوی با هر مکتب فلسفی یا فرقه مذهبی که حقیقت را در انحصار خود تصور می‏کرد مخالف بود و با هر کلیسایى که معتقد بود تنها یک راه و آن هم راه کلیسا به سوی خدا وجود دارد، می‏جنگید. به اعتقاد وی، همه ادیان بزرگ، بالذات هدایتگر به سوی خداوند هستند. تولستوی مطابق تعلیمات خود، خویشتن را از قید و بند مال و دارایى‏اش رها کرد و همانند روستاییان به زندگی پرداخت. تولستوی اندیشه‏های اخلاقی، اجتماعی و مذهبی خود را در رمان‏های بزرگ، داستان‏های کوتاه و مقالات متعددی مطرح کرده که جنگ و صلح، اعترافات و رستاخیز از آن جمله‏اند. همچنین آثار دیگر او از جمله «قزاق‏ها»، «هنر چیست» و «حاجی‌مراد» همه جزو شاهکارهای ادبی روسیه است. لئو تولستوی در اواخر عمر خانه را ترک کرد تا اینکه سرانجام در 20 نوامبر سال 1910م در 82 سالگی مانند بینواترین افراد در بی‏خانمانی و سرگردانی درگذشت.