علیرضا پورصباغ: وقتی وزیر ارشاد در پشت صحنه فیلم «360 درجه» به کارگردانی محمدسام قریبیان و تهیه‌کنندگی فرامرز قریبیان حضور پیدا کرد، مسرور شدیم. پس از سفرهای هنری نه چندان مقبول محمد احسانی (معاون سابق اداره ارزشیابی سازمان سینمایی) که در سفری طولانی و کاملا نظارتی در پشت صحنه آثار سینمایی حضور پیدا می‌کرد، حضور وزیر ارشاد در پشت صحنه فیلم قریبیان بسیار مسرورکننده بود. فیلم قبلی قریبیان پدر(گناهکاران) به طرز حیرت‌آوری در دوران اکران و نمایش قربانی شد و مشتاقان سینمای ملی دلخور از این ماجرا بودند که فیلمی اخلاقی و خوب با اکرانی نه چندان مطلوب از پرده سینما پایین آمد و فرامرز قریبیان به خاطر اکران نامطلوب اثرش تاوان مالی سنگینی داد. وزیر با این حرکت بر خلاف زیردستانش در سازمان سینمایی، به منتقدان و روزنامه‌نگاران سینمایی فهماند همه سینما عسگرپور، منوچهر محمدی و فرهاد توحیدی نیست و در میزانسن زیباتری، باید بزرگانی همچون قریبیان پدرکه برای سینمای ملی پس از انقلاب از جان مایه گذاشتند از جانب مسؤولان فرهنگی مورد لطف و تفقد بیشتری قرار گیرند. اما اتفاقی که در وزارت ارشاد می‌افتد در نوع خود بسیار جالب است؛ وزیر که مقام ارشد این وزراتخانه است امر به مهمی می‌کند اما زیردستان،  اهل مطاع و امربری نیستند! وقتی وزیر ارشاد در پشت صحنه فیلم قریبیان حضور پیدا می‌کند امربران باید بدانند باید از فیلم قریبیان حمایت کنند. مگر سام قریبیان نخستین فیلم سینمایی خود را جلوی دوربین نبرده است؟ اگر چنین است چرا مرکز گسترش سینمای تجربی فیلم قریبیان پسر را حمایت نکرد؟ مگر در پشت صحنه این فیلم شما به قریبیان پدر (تهیه‌کننده فیلم 360 درجه) قول ندادید کمکی مالی نصیب 360 درجه شود؟ آیا شد؟ آیا کمک به هنرمندان متعهد این سرزمین مخصوص گردن‌کلفتان خانه سینماست یا این کمک‌ها شامل حال هنرمندان مستقل و متعهد هم می‌شود؟
آقای وزیر محترم! کارنامه تلاش این پدر و پسر با ساخت فیلم اخلاقی گناهکاران که برای مردم و توده‌های سینمارو ساخته شده بسیار شفاف است و آنها صداقت خود را با ساخت چنین فیلم بزرگی به اثبات رسانده‌اند و حق مطلب را در قبال سینمای ملی ادا کرده‌اند. فیلم اخیر سام قریبیان که شما پشت صحنه آن حضور پیدا کردید، فیلم بسیار خوبی است. رنگ و لعابش، فرم و محتوایش دلچسب است اما متاسفانه نمی‌دانیم چه بلایی بر سر هیات انتخاب آمده است که فیلم را نادیده گرفته‌اند و متاسفانه فیلمی که بر مدار سلیقه توده‌های سینمارو ساخته شده و با اقبال خوب مردم هم مواجه خواهد شد از سبد هیات انتخاب کنار گذاشته شده است. اینکه فرامرز قریبیان به عنوان داور سال گذشته جشنواره فیلم فجر، از پشت پرده جوایز پرده برداشت و دست به افشاگری زد موجب دلخوری «حضرت والای جشنواره فجر» شده است؟!  آقای وزیر ارشاد! قرار بود دولت تدبیر و امید هنربانی کند! هنربانی کجا و مبصری با ترکه بالای سر سینماگران کجا! آقای وزیر! رفتارشناسی «حضرت والای جشنواره فجر» به قدری مبهم است که در لیست هیات انتخاب فیلمی قرار دارد که 2 پرده‌اش فیلمبرداری شده است و همچنان فیلمبرداری‌اش ادامه دارد، در مقابل سام قریبیان فیلم را به صورت کامل به هیات انتخاب تقدیم می‌کند اما فیلم اجازه دیده شدن توسط هیات انتخاب را ندارد. 360 درجه با روایتی کاملا ایرانی، فیلمی با تم و دستمایه اخلاقی و ملی است، آنوقت در لیست نهایی بخش نگاه نو جشنواره حضور ندارد. آقای وزیر! حضرت والای جشنواره فیلم فجر قشری‌نگر و تنگ‌نظر است. این موضوع را در مقابل چشمانش، بنده بارها به زبان آورده‌ام و خاطرم هست محمدحسین صفار هرندی به دلیل همین قشری‌نگری در شیوه برگزاری جشنواره فیلم فجر بود که عذر حضرت والا را در دولت نهم  خواست، فقط به این دلیل که خیلی هوای نزدیکان خودش را داشت. واقعا با این رفتار‌های تنگ‌نظرانه  بسیاری از جوانان فیلمساز امیدی ندارند که فیلم خود را تقدیم جشنواره کنند. آقای وزیر! این بود جذب حداکثری هنرمندان که مطالبه صریح بزرگان است؟ امید داشتیم در دولت امید، تدبیر و اعتدال در مدیریت، نصیب نسل نوجو و فرهیخته‌ای شود که با نفسی تازه بهر مردم فیلم می‌سازند و سفارشی‌ساز نیستند. آقای وزیر! امید داشتیم وعده‌های شما درباره قریبیان‌ها محقق شود تا در چرخه مدیریت فعلی سینما غریب نمانند. آقای وزیر ارشاد! همه این اتفاق‌ها درحالی می‌افتد که شما در پشت صحنه فیلم قریبیان حضور پیدا کردید و ما هم تیتر زدیم «وزیر قول داد قریبیان قربانی نشود» اما فیلم زیبای سام قریبیان به تهیه‌کنندگی پدرش عملا توسط جشنواره سر بریده شد. مطمئن هستیم فیلم 360 درجه، شایسته است در جشنواره فجر حضور داشته باشد تا عوامل سازنده‌اش قدر بینند. آقای وزیر! ما بنا به همان اصولی که بدان معتقدیم، هنرمندکش نیستیم و اعتقادی به هنرمندکشی نداریم. برای ما فرقی نمی‌کند کدام دولت سرکار باشد اما می‌دانیم هنرمندکشی یعنی همین قدر‌ناشناسی به سبک و سیاق برخی مدیران سینمایی.
بنده یقین دارم عوامل بسیاری از این فیلم استحقاق دریافت جایزه فجر انقلاب را دارند. اگر با قریبیان پدر خصومت دارند، این موضوع چه ربطی به سام قریبیان دارد؟ اگر با سام قریبیان مشکل دارند این موضوع چه ربطی به میلاد کی‌مرام (بازیگر) دارد؟ اگر با قریبیان مشکل دارند چه ربطی به کوهیار کلاری (فیلمبردار) دارد؟ اگر با قریبیان مشکل دارند چه ربطی به تدوینگر  فیلم دارد؟ آقای وزیر! یک لشکر نخبه سینمایی در این اثر شاخص حضور دارند که هر کدام مستحق جایزه‌اند. حتی مسعود فروتن (بازیگر) در این فیلم به طرز حیرت‌آوری یک بدمن فوق‌العاده را بازی کرده است و همه عواملی که نام بردیم در این فیلم  قربانی می‌شوند. آقای وزیر! همه این موارد را کنار بگذاریم قریبیان پدر حق بزرگی گردن سینمای انقلاب دارد. او حضور موثری در سینمای ملی داشته است. او  در دهه 60 در آثاری حضور یافته است که موجب فخر سینمای ملی است، شاید در همان آثار مدنظر مثل ترن، بسیاری از همکارانش حاضر نبودند فیلمنامه چنین آثاری را بخوانند. اگر هنرمندکشی به دلیل یک اظهار نظر درباره داوری جشنواره در مرامنامه سینمایی زیردستان در سازمان سینمایی است پس بفرمایید! بکشید خلاقیت ناب این پدر و پسر را! آقای وزیر! قریبیان پدر با هر  نشریه‌ای که مصاحبه می‌کند از گذشته مدیریت بهشتی و انوار در دهه 60 گله می‌کند. از اینکه نگذاشتند در فیلم «جدال در تاسوکی» که خودش کارگردانش بود بازی کند. هنوز  پس از بیست و چند سال همچنان از سیستم فرهنگی دهه 60گله‌مند است و دلخوری‌اش از انوار و بهشتی را هیچگاه فراموش نمی‌کند. خواهش می‌کنم اجازه ندهید با هنرمندان، سیاسی رفتار شود و 20 سال بعد سام قریبیان پسر هر گاه با نشریه‌ای مصاحبه کرد بگوید وزیر وقت علی جنتی بود و آدم‌هایی را در مصدر جشنواره قرار داده بود که فیلم اول او را قربانی کردند. آقای وزیر! بی‌شک از جانب آقای ایوبی آبی گرم نمی‌شود، برای ایوبی سینما به منزله خانه سینماست؛ عسگرپور، منوچهر محمدی و فرهاد توحیدی. هرکس با حضرت والای جشنواره مخالف‌خوانی کند به‌طور خودجوش ذبح می‌شود و بنده یقین دارم از تدبیر این جماعت امیدی  نصیب هنرمندان متعهد و جوان این سرزمین نخواهد شد.

  دولت محترم عنوان کرده افزایش حقوق در سال آینده به میزان نرخ تورم خواهد بود. حال 3 نکته پرسشی بسیار مهم و مؤثر در زندگی اقشار مختلف جامعه بویژه افراد ضعیف‌تر در این باره وجود دارد. یکی آنکه؛ از کجا معلوم این نرخی که همین جور البته فقط در اعلام(!) در حال کاهش است، درست بیان می‌شود و الآن واقعاً تورم موجود در کشور به حدود یک سوم سال گذشته کاهش یافته؟(از بالای 40 درصد به 17 درصد!) دیگر اینکه حال اگر این تورم اعلامی، صحیح و حقیقی بوده و عاری از دروغ باشد، چرا در شروع سالی که رو به پایان است، چنین چیزی اعمال نشد یعنی حقوق کارمندان و کارگران لااقل 40 درصد اضافه نشد ولی حالا که می‌گویند 17 درصد است، قرار شده معادل تورم باشد؟! و سوم اگر بار دیگر تورم بالا رفت، باز هم مطابق تورم حقوق افزایش می‌یابد یا شیوه دیگری برمی‌گزینند؟!
طلاچی
   دولت بدون اجازه مجلس، قانون استفاده پدران نوزادان از مرخصی زایمان را ملغی کرده است. خب! اگر این کار قانون است و دولت اختیار چنین کاری دارد، چرا مجلس داریم و وقت و هزینه ملت و نمایندگان، مصروف تصویب و ابلاغ قانون می‌شود، اگر چنین اجازه‌ای ندارد، چرا قانون‌شکنی می‌کند؟ این موضوع کاملا به بحث افزایش جمعیت لطمه می‌زند؛ در حالی که باید تمام موانع را برداشت.
صادقی خواه
 

حجت‌الاسلام و المسلمین سید سعید لواسانی*: گروه پنجم از گروه‌هایی که نفس آنان را می‌فریبد و به حیات پست دنیوی مغرور می‌کند، طبقه اهل علم هستند، اعم از روحانیون و علمای دینی و دانشمندان و اساتید دانشگاهی و جریان روشنفکری. این گروه چون موصوف به علم هستند، اگر تقوا نداشته باشند، سریع اسیر شیطان و نفس می‌شوند و نوعی خودبرتربینی پیدا می‌کنند و برای خود حساب ویژه باز می‌کنند. مرحوم نراقی در جامع‌السعادات به تفصیل درباره این گروه سخن گفته است. [جامع‌السعادات: 3/15-20] اجمالاً عرض می‌کنم که علم بدون تقوا و مراقبت از خود، حجاب اکبر است. یعنی همین علم که نور است، حجاب راه می‌شود. به این دلیل باید مراقب باشیم که به تهذیب نفس خود بیش از دیگران اشتغال داشته باشیم و علم و دانش را هم فضل و نعمت الهی بدانیم که اگر شکر آن را با خدمت به دین و مردم بجا آوریم، رستگار می‌شویم اما اگر این علم باعث شود که برای خود حسابی ویژه باز کنیم، حتماً گرفتار می‌شویم، گرفتاری‌ای که نهایت آن- خدای ناکرده- آتش دوزخ است. قرآن داستان دانشمندی را بیان می‌کند که خداوند به او علم داده بود اما او خود را از آن تهی و عاری کرد و در پی شیطان روان و گمراه شد: «وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَیْناهُ آیاتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطانُ فَکانَ مِنَ الْغاوِین‏؛ و بر آنها بخوان سرگذشت آن کس را که آیات خود را به او دادیم ولى (سرانجام) خود را از آن تهى ساخت و شیطان در پى او افتاد و از گمراهان شد!» [اعراف: 175]به تعبیر «آیاتنا» توجه شود، اگر بخواهیم تطبیق بدهیم، شامل همه علوم آفاقی و انفسی یعنی علوم تجربی و انسانی و تجریدی و معرفت‌های دینی می‌شود. این علم که نعمتی از جانب خدا بود، برای او سودی نداشت، بلکه باعث شد او به زمین بچسبد و تابع هواهای نفسانی خود شود و حیات پست دنیوی او را به خود مشغول کند: «وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لکِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواه؛ و اگر می‌خواستیم، او را مقامی والا می‌دادیم اما او به زمین چسبید و به پستی گرایید و از هواهای نفسانی خود پیروی کرد.» [اعراف: 176] شأن علم آن است که عالِم به وسیله علم بالا ‌رود اما یک شرط دارد و آن اینکه همراه با تقوا و مراقبت از خود باشد، در غیر این‌صورت موجب خسران ابدی است: «فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ ذلِکَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ؛ مثَل او چون مثَل سگ است که اگر به او حمله کنى زبان از دهان بیرون آرد و اگر رهایش کنى بازهم زبان از دهان بیرون آرد. مثَل آنان که آیات را دروغ انگاشتند نیز چنین است. قصه را بگوى، شاید به اندیشه فرو روند.» [اعراف: 176] خلاصه علمی که علت است برای رفعت مقام؛ نتیجه عکس داد و او را زمینگیر کرد، به گونه‌ای که دیگر سخنان حق در گوشش نمی‌رود. این حقیقت کسی است که به علم خود مغرور شود و خود را از دیگران برتر بداند. اگر مراقب خود نباشد، کارش به جایی می‌رسد که حقایق متعالی را تکذیب می‌کند. شاید این آیه یکی از شدیدترین تعبیرها درباره انسان‌های نابکار باشد که آنان را به سگ هار مَثَل زده است که هیچ خیری در آن نیست.
آری! علمی که به معرفت‌الله و خدمت به نظام اسلامی و مردم منتهی نشود، چه فایده‌ای دارد؟ امام صادق(ع) از رسول خدا(ص) نقل می‌کنند که می‌فرمودند: «نَعُوذُ بِاللهِ مِنْ‏ عِلْمٍ‏ لَا یَنْفَعُ؛ به خدا پناه می‌بریم از علمی که سودی ندارد» بعد خودشان توضیح می‌دهند که «وَ هُوَ الْعِلْمُ‏ الَّذِی یُضَادُّ الْعَمَلَ بِالْإِخْلَاص؛ مقصود دانشی است که با عمل همراه اخلاص در تضاد باشد.» [مصباح الشریعه: 12 ـ 13] ‏امر چنان مهم است که رسول خدا(ص) در تعقیبات نماز می‌فرمودند: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ‏ عِلْمٍ‏ لَا یَنْفَعُ». [کنز الفوائد: 1/285] خلاصه اگر علم و دانش؛ پرده روی عقل و دین ما بیندازد، نه‌تنها فایده‌ای ندارد بلکه مانع راه خود دانشمند و ملت است زیرا «علمی که ایمان نیاورد، حجاب اکبر» است. [امام خمینی، رساله لقاءالله: 292] و چنین دانشمندی آفت جامعه است: «آفَه الْعَامَّه الْعَالِمُ الْفَاجِر» [غرر الحکم: 48]
واقعیت آن است که پیشرفت و پسرفت کشور تا حدود زیادی به دانشمندان آن بستگی دارد اما اگر دانشمندان به جای اینکه شکر دانشی را که خداوند به آنان عنایت فرموده است به جا آورند، به دنبال ریاست، کبر و حسد و دیگر رذایل اخلاقی بروند و غرور سر تا پای آنان را بگیرد، زیان آنان بیش از نفع‌شان است. به این طبقه؛ گروهی را که تریبون در اختیار دارند، یعنی وعاظ، مداحان، روزنامه‌نگاران، خبرنگاران، اهل هنر و رسانه و اهل فرهنگ را نیز باید اضافه کنیم که به دلیل جلوگیری از طولانی‌شدن از بحث درباره آنان خودداری می‌کنیم. کلام را با روایتی از حضرت عیسی(ع) پایان می‌برم: «العالم السوء کصخره وقعت فی فم الوادی، فلا هی تشرب الماء و لا هی تترک الماء یتخلص إلى الزرع؛ دانشمند بدکردار همانند سنگی بزرگی است که در دهانه گذرگاهی واقع شده که نه خود آب می‌خورد و نه می‌گذارد آب به کشتزاری برسد.» [جامع‌السعادات: 3/20]
* امام‌جمعه شمیرانات

ابلاغ پیام تاریخی امام خمینی(ره) به «گورباچف» رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی (1367ش)
به قدرت رسیدن میخائیل گورباچف در اتحاد جماهیر شوروی، موجب تحولات عظیمی در جهان کمونیسم شد. حضرت امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که ناظر جریانات مهم سیاسی بین‏المللی بودند، از این فرصت به نحو احسن استفاده کرده و با دعوت جهان کمونیسم به اسلام، درصدد برآمدند تا خلأ به وجود آمده از فروپاشی ماتریالیسم را با جایگزینی اسلام ناب محمدی(ص) پر کنند. به همین جهت هیأتی را به سرپرستی حضرت آیت‏الله جوادی آملی به مسکو اعزام داشتند تا پیام کتبی معظم‏له را به گورباچف در دعوت به اسلام ارائه دهد. امام خمینی(ره) در این پیام با بینشی برخاسته از مکتب وحی و فراتر از وقایع روزمره و اتفاقات سیاسی، به ترسیم این رویداد مهم پرداختند. استفاده دقیق و بهنگام از این فرصت تاریخی در جهت ابلاغ ندای فطرت و پیام توحید، بیان غنای دین مبین اسلام و آمادگی حوزه‏های علمیه تشیع جهت پاسخگویی به نیازهای فکری و اعتقادی نسل معاصر، برقراری رابطه معنوی و ابراز همدردی و حمایت از مسلمانان شوروی و دیگر کشورهای بلوک شرق، ایستادگی نظام جمهوری اسلامی ایران بر اصل خدشه‏ناپذیر نه شرقی نه غربی و مبارزه با شکل‏های استکبار در چهره‏های مختلف آن، پیش‏بینی شکست قطعی مارکسیسم در میدان عمل و فروپاشی نظام الحادی کمونیسم، هشدار جدی نسبت به فروغلتیدن در دام قطب دیگر استکبار جهانی و نظام سرمایه‏داری غرب، تحقق وعده‏های الهی و بازگشت نهایی جامعه انسانی به فطرت خداجوی خویش، از جمله ویژگی‏ها و نکات برجسته این پیام است. امام خمینی(ره) در بخشی از این پیام فرمودند: «برای همه روشن است که از این پس کمونیسم را باید در موزه‏های تاریخ سیاسی جهان جست‌وجو کرد، چرا که مارکسیسم جوابگوی هیچ نیازی از نیازهای واقعی انسان نیست... از شما می‏خواهم درباره اسلام به صورت جدی تحقیق و تفحّص کنید و این نه به‌خاطر نیاز اسلام و مسلمین به شما، که به جهت ارزش‏های والا و جهانشمول اسلام است».
امضای پیمان «استارت 2» بین آمریکا و روسیه (1993م)
مذاکرات محدود کردن سلاح‌‌های استراتژیک از سال 1969 بین آمریکا و شوروی سابق آغاز شد و طی چند مرحله به امضای قراردادهای سالت یک و 2 انجامید. هرچند در این میان پس از تهاجم شوروی به افغانستان، تنش‏هایى میان آمریکا و شوروی بروز کرد ولی با روی کار آمدن گورباچف و ایجاد دگرگونی در شوروی و فروپاشی این کشور، مذاکرات محدود کردن این سلاح‏ها ادامه یافت و به امضای قراردادهای استارت یک و 2 منجر شد. براساس پیمان استارت 2 که سوم ژانویه 1993 بین رؤسای جمهوری آمریکا و روسیه امضا شد، 2 کشور متعهد شدند دوسوم تسلیحات زرادخانه هسته‏ای خود را بکاهند. این پیمان در ادامه اهداف پیمان استارت یک مبنی بر کاهش سلاح‏های هسته‏ای آمریکا و روسیه بود. همچنین دوطرف موافقت کردند که موشک‏های کوتاه‌برد و متوسط خود را نابود کنند. آمریکا به این دلیل با انعقاد پیمان استارت 2 موافقت کرد که در پی فروپاشی شوروی، روسیه سیاست همکاری با غرب را در پیش گرفته بود و خطر مهمی برای آمریکا محسوب نمی‏شد.
درگذشت «نیمایوشیج» شاعر نوسرای معاصر (1338ش)
علی اسفندیاری معروف به نیما یوشیج در سال 1276ش در روستای یوش در استان مازندران به دنیا آمد. نیما از 1311 ساکن تهران شد و تا اواخر عمر در آنجا ماند. نیما، شعری را وارد صحنه ادب فارسی کرد که در عین دارا نبودن قافیه و ردیف، دارای وزن و هجا بود. این سبک شعر به شعر نو و شعر نیمایی مشهور است و افراد فراوانی به پیروی از سبک او، هنرآزمایی کرده‏اند. نیمایوشیج را پدر شعرِ نو فارسی می‏خوانند. از نیما یوشیج به غیر از مجموعه اشعار، آثار دیگری به چاپ رسیده است از جمله: داستان‏ها، اشعار، آثار تحقیقی، یادداشت‌ها و نامه‏ها. نیما یوشیج سرانجام 16 دی ماه 1338ش در 70 سالگی در تهران بدرود حیات گفت و در امامزاده عبدالله تهران به خاک سپرده شد. 34 سال بعد در دی‌ماه 1372 به همت مردم نور و یوش، پیکر نیما یوشیج از امامزاده عبدالله تهران به زادگاهش، یوش منتقل شد و در آنجا مدفون شد.

امیرحسین صفایی: تاریخ معاهدات بین‌المللی ایران در 2 قرن اخیر را می‌توان مترادف با تاریخ تجزیه این سرزمین دانست. دورانی که در برهوت غیرت و شرف دولتمردان و حاکمان، قدرت‌های بزرگ عرصه را برای شکار امتیازات سیاسی و اقتصادی خالی از رقیب دیدند. این برهه که با استقرار سلسله بی‌کفایت قاجار آغاز شده و با برکشیدن اجنبی‌دوستان پهلوی به دست سرویس‌های جاسوسی غربی تداوم یافته بود، نمایشگاهی از بی‌شرافتی، وادادگی، فساد و خیانت را مقابل چشم می‌گذارد.
گدایی «تحت‌الحمایگی» به مثابه یک فراگفتمان حاکم بر رفتار دولتمردان، پدیده‌ای است که می‌توان آن را از نخستین مذاکرات و توافقات سیاسی حکومت قجری با بیگانگان تا انتهای کار پهلوی‌ها دنبال کرد. همین مصیبت بود که در دورانی طولانی از حیات سیاسی ایرانیان، «قائم‌مقام»‌ها و «امیرکبیر»‌ها را به انزوا کشاند و کسانی را در مقابل بیگانه نشاند که جز کسب رضایت آنان به چیزی نمی‌اندیشیدند و در تقرب به «از ما بهتران» شرق و غرب از یکدیگر سبقت می‌جستند. هرچند ریشه‌های این انحطاط از اوان دوران قاجاریه و حتی پیش از آن قابل پیگیری است اما آغاز این عصر را می‌توان با اغماض، از قراردادهای «گلستان» و «ترکمانچای» مطالعه کرد. دقت در شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوران بسیار عبرت‌آموز و دردآور است.
در شرایطی که متاثر از فتوای مراجع و علما و رشادت عباس میرزا و سپاهیان ایرانی در جنگ با روس‌ها پیروزی‌هایی به دست آمده بود که می‌توانست ادامه یابد یا دست‌کم منافع ایران را تامین کند، اعتماد فتحعلی شاه به انگلیسی‌ها که همواره در کسب رضایت آنان می‌کوشید و حمایت آنان را انتظار می‌کشید، کار را به شکست کشانید و نتیجه آن شد که مناطقی چون آذربایجان، ارمنستان و گرجستان از خاک ایران جدا و به روسیه ملحق شد. در کنار این، امتیازات اقتصادی و تجاری فراوانی نیز به دشمن تقدیم شد. به فاصله چند دهه از این افتضاح خیانت‌بار که ناشی از عدم اعتماد به نفس و اتکای کامل حاکمان ایران به بیگانه بود، در عهد ناصرالدین‌شاه توافق پاریس با انگلستان به امضا رسید و بخش غربی افغانستان شامل هرات را به طور کامل از ایران منفک کرد. در همین ایام ایران براساس پیمان «آخال» با روسیه از حکومت بر «ترکمنستان» نیز دست کشید. این وادادگی البته تنها به مسائل مرزی و سیاسی منحصر نبود.
تا سال 1890 میلادی چند امتیاز و انحصار مهم اقتصادی به شرکت‌ها و افراد مختلف بریتانیایی تقدیم شد و تقریبا تمام منابع ملی را به ثمن بخس در اختیار دشمن سیری‌ناپذیر قرار داد. امتیازات رویتر، رژی و تالبوت از آن جمله‌اند. کار به آنجا رسید که در 1907 میلادی انگلیس و روسیه در سن‌پترزبورگ طی قراردادی شمال و جنوب ایران را عملا میان خود تقسیم کردند سپس در دوران احمدشاه توافق رسوای 1919 میان ایران و انگلیس به امضای وثوق‌الدوله و پرسی کاکس رسید که براساس آن قرار بود تمام امور جاری ایران زیر نظر مستشاران انگلیسی و با اجازه آنان صورت گیرد. داستان مذاکرات پنهان این توافق بویژه رشوه‌های کلان پرداخت‌شده به مذاکره‌کنندگان ایرانی بسیار خواندنی و در عین حال غم‌انگیز است. قصه پرغصه امتیازات نفتی نیز از «دارسی» در عهد قاجار شروع می‌شود و قراردادهای مختلف دوران پهلوی مانند «گس- گلشائیان» و «کنسرسیوم» عملا بخش عمده منافع طلای سیاه را به جیب دولت‌ها و کمپانی‌های غربی سرازیر می‌کند. طبیعتا اینها همه ماجرای روی میز است. هنگامی که چنین امتیازدهی‌هایی به سادگی در منظر افکار عمومی و به شکل علنی در جریان است، حدس زدن جریان‌های «زیر میز» و «پشت پرده» کار چندان دشواری نیست.  مطالعه جزئیات حوادث تاریخی پیش گفته، هم جذاب و هم درس‌آموز است اما آنچه در این میان برای ایرانی امروز اهمیت دارد تنها مشغول شدن به این داستان‌ها نیست. باید اندیشید که این روند ناصواب چگونه آغاز شد و چگونه تداوم یافت و تحت چه شرایطی کار به شکلی پیش رفت که در دوران پهلوی، ایران با تمام منابع زیر و روزمینی خود به شکارگاه اقتصادی و سیاسی دولت‌های بزرگ مبدل شد. در این روند، هم نمودار رفتار حاکمان در طول زمان قابل بررسی است و هم رفتار جامعه مسلمان ایران و میزان حساسیت افکار عمومی در مقابل وابستگی و سازشکاری طبقه حاکم در مقابل بیگانگان شایسته مطالعه ریزبینانه است. مردم و دولتمردان ایران امروز بیش از هر زمان دیگری به این هشیاری نیازمندند. از این پس هر شنبه در ستون «ماجرا» بخشی از داستان معاهدات و توافقات خارجی ایران معاصر را روایت خواهیم کرد. استقلال و عزت ایران که رهاورد انقلاب اسلامی و شهیدان این آب و خاک پرارج است تنها با شعار باقی نخواهد ماند. باید گذشته را کاوید، چشم‌ها را گشود و عزت و پیشرفت در سایه اسلام را برای آینده به پاسداری ایستاد. چنین باد!

 

حسین قدیانی: رزمایش ارتش جمهوری اسلامی هنوز در روزهای نخست خود بود که صدای نتانیاهو درآمد تا معلوم شود تجهیزات نظامی از قبیل موشک اگر متکی به اراده‌های مقدس باشد، اتفاقا اقتدارآفرین است. صدالبته اقتدار ارتش و سپاه انقلاب اسلامی در ایمان مستحکم سردار و سرهنگ و سرباز ما ریشه دارد، در ترس و تقوا فقط از خدا ولاغیر، لیکن حضرت باری تعالی خود گفته است: «واعدوالهم ما استطعتم من قوه». حال آیا زیبنده است که وسط رزمایشی به این دشمن‌شکنی، آن هم در بین‌المللی‌ترین، اقتصادی‌ترین و حساس‌ترین شاهراه آبی جهان، بفرمایند: «موشک، اقتدار نمی‌آفریند»؟! ما اگر شعار خود را گذاشته‌ایم تدبیر، مگر نه آن است که باید مدبرانه سخن بگوییم و مدبرانه رفتار کنیم؟! واقعیت این است؛ سردار مملکت دارد به وظیفه خود عمل می‌کند، آن هم به نحو احسن. سردار مملکت، خواه چون حاج حسن طهرانی‌مقدم، شهید باشد، با موشک‌هایش، همچنان مشغول خدمت‌رسانی است؛ خواه چون حاج قاسم سلیمانی، شهید زنده باشد، باز هم به شایسته‌ترین نحو ممکن کار خود را دارد می‌کند. سپاه، موشکی که قول ساختش را داده بود، ساخته. ارتش غرورآفرین نیز. علی‌الظاهر جنگ نیست، اما سرهنگ کشور به شکوه هرچه تمام‌تر از پس کارهای خود برآمده. رزمایش برگزار می‌کند لیکن اندازه یک جنگ واقعی، موجب وحشت اسرائیل می‌شود. خب! آن که باید موشک خود را بسازد، تمام و کمال این کار را کرده، آیا آن که ایام انتخابات قول داده بود صد روزه بخش مهمی از مشکلات اقتصادی کشور را حل کند هم کار خود را به نیکی انجام داده است؟! ان‌شاءالله به کسی برنخورد اما حقوقدان‌ها کم آورده‌اند از سرهنگ‌ها. اگر «من سرهنگ نیستم» تا دیروز یک پز انتخاباتی ـ تبلیغاتی بود، اینک باید گفت کاش بعضی‌ها عمل به وظیفه را از سرهنگ مملکت آموخته بودند. کاش همانگونه که نظامی ما در وظیفه خود یعنی ساخت موشک، آنچنان مدبرانه عمل کرده که دشمن، دیگر در خواب هم قادر به حمله نظامی به ایران عزیز نیست، دولتمرد ما هم در مقوله اقتصاد اقتدار می‌آفرید. عرصه نظامی به سردار و سرهنگ خود مفتخر است، اما سردار میدان اقتصاد و سرهنگ عرصه معیشت کجاست؟! مع‌الاسف بعضی‌ها به جای عذرخواهی بابت بدقولی‌های اقتصادی و البته خیلی چیزهای دیگر، هنوز هم بر سر مردان جنگ می‌کوبند و وسط رزمایش ارتش، علیه اقتدار موشک جمهوری اسلامی سخن می‌رانند. خوب است دستگاه اجرا به جای فرافکنی و احیانا تخطئه اقدامات غرورآفرین دیگران، در همان «تشک کارآمدی» با اصحاب نقد کشتی بگیرد. ما با دولت، دعوا نداریم لیکن «دعوی کارآمدی» چون دست آخر گره به زلف «منافع ملی» می‌خورد، کتمان نمی‌کنیم که محل اصلی مناقشه ما با دولت است. دگربار باید دولتمردان ما مداقه کنند که با چه شعارهایی از مردم رأی گرفتند؟! نیز باید مقایسه کنند چه نسبتی میان آن شعارهای عمدتاً اقتصادی و کلیدواژه‌های بعد از سکانداری‌شان وجود دارد؟ آیا پارازیت، فیلترینگ، زدن امر به معروف، اینترنت، معطل کردن امهات امور کشور به نتیجه مذاکره و... اندک تناسبی با شعارهای انتخاباتی آقایان دارد؟! متأسفانه حرف‌هایی که برای مردم «نان» نمی‌شود، به کلیدواژه‌های اصلی دولت اعتدال بدل شده.‌ خواننده فلان بتواند بخواند، نویسنده بهمان بتواند بنویسد، آن یکی بتواند بنوازد، این یکی بتواند برقصد؛ صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن این موارد - که بررسی آن مجال دیگری می‌خواهد - شده مهم‌ترین کلیدواژه‌های دولت اما فرار اینچنین از حوزه اقتصاد به حوزه‌های دیگر، زیبنده دولتی نیست که دو شعار تدبیر و اعتدال را سر دست گرفته. نکته بسیار مهم اینجاست که اگر دولت قصد دارد «جنگ مواضع» با اصحاب نقد راه بیندازد، منتقدان هوشیارتر از آنند که دولت را امر به معروف اصل کاری یعنی «امر به اقتصاد» نکنند. فرار از «نبرد کارآمدی» به «جنگ مواضع» این ظن را در مردم برمی‌انگیزاند که نکند دولت خود از کارنامه نه‌چندان خوبش در حوزه اقتصاد باخبر است که علی‌الدوام از اقتصاد فرار می‌کند! شگفتا! در حوزه‌های مورد علاقه آقایان هم وقتی از ایشان سؤال می‌کنی، باز از زیر بار مسؤولیت شانه خالی می‌کنند با این بهانه جالب که بودجه این نهاد و آن سازمان، از بودجه ما بیشتر است!
فرار از اقتصاد، هم خودش بد است، هم منجر به نتایج بدی می‌شود که همین فرار از مسؤولیت در حوزه‌های مورد علاقه هم از نتایج شوم فرار از فراحوزه اقتصاد است. آری! اقتصاد «فراحوزه» است و تو وقتی از آن فرار می‌کنی، با آن همه ادعا در دیپلماسی خارجی و دیپلماسی نفتی، قیمت نفت می‌شود 57 دلار! باورم هست نفت 57 دلاری بیش از آنکه قدرت کدخدای غیرکدخدا را نشان بدهد، بیش از آنکه قدرت آل‌سعود در حال سقوط را نشان بدهد، حتی بیش از آنکه محصول زد و بند اوباما و اخوک عبدالله بعضی آقایان باشد، نتیجه طبیعی فرار قوه مجریه از فراحوزه اقتصاد به حوزه‌های بعضا مبتذل و دست‌چندم است.
همچنانکه نتیجه تمدید توافق کذا هم می‌تواند باشد که ما سابق بر این در روزنامه «وطن امروز» از آن به «دشت اول تمدید توافق» یاد کردیم. فرار از حوزه اقتصاد حتی اگر فرار به حوزه مهم و غیرمبتذل دیپلماسی هم باشد، باز نتیجه‌ای بهتر از نفت ۵۷ دلاری در پی نخواهد داشت. اینک جا دارد داخل پرانتز به آقای رفسنجانی بگوییم که آیا بهتر نیست برای این نفت ۵۷ دلاری هم پایی پیش بگذارید و نزد اخوک عبدالله‌تان چیزی به گرو بگذارید؟! و آیا بهتر نیست به آل‌سعود که این همه نزد ملت ما منفور است، اینقدر مشتاق نباشید؟! بگذریم که من از سر خیرخواهی به دولت محترم عرض می‌کنم منفعت، فقط و فقط در «نبرد کارآمدی»  است و الا «جنگ مواضع» دولت، نه با ما که علی‌القاعده باید با آمریکا و اسرائیل منفور و امثال همین عربستان مفت‌خور باشد. با شعارهای اقتصادی از مردم رای گرفتن اشکالی ندارد اما شرط است که بعد از روی کار آمدن هم حقیقتا نقش «کلید» را ایفا کنیم، نه اینکه با خلق کلیدواژه‌های غیراقتصادی، گره‌های معیشتی زندگی مردم را بیشتر کنیم. از قضا، نقد ما به توافق کذا یا تمدید آن هم به زبان اقتصاد بود، به زبان اقتصاد! آقایان قول داده بودند با توافق، تحریم‌ها برداشته می‌شود و اقتصاد نفسی می‌کشد! فی‌الحال تحریم‌ها که برداشته نشد، اما تو اگر می‌خواهی اقتصاد نفسی بکشد، اولین قدم آن است که از اقتصاد، فرار نکنی. با این دست‌فرمان همه حرفی زده می‌شود الا حرفی که برای مردم «نان» داشته باشد! با این دست‌فرمان کلیدواژه‌ها «کلید» را می‌خورد!