در حالی ۱۰ سال از زمان کلنگ‌زنی پروژه قطار شهری کرج می‌گذرد که شهرداری در فکر تعویض پیمانکار و پیمانکار در راه دادگاه است و شهروندان کرجی همچنان رویای افتتاح این پروژه را در سر می‌پرورانند. طبق اعلام شهرداری کرج پروژه قطار شهری باید در سال ۱۳۸۹ به ایستگاه پایانی می‌رسید و دل بسیاری از کرجی‌ها را از نگرانی درمی‌آورد؛ شهروندانی که ساعت‌ها در صف‌های طولانی ترافیک گرفتارند و برای رسیدن قطار شهری کرج به سرمنزل مقصود دست دعا به آسمان برداشته‌اند. از سال ۸۹ تاکنون
6 سال می‌گذرد و خبری از صدای بوق قطار شهری نیست چه برسد به خود قطار، در این میان نیز هر مسؤولی که برای مدتی دستی بر آتش داشته است وعده‌هایی داده که به واقع از پس آن برنیامده است که اگر برمی‌آمدند پای این پروژه به کمیته حمایت قضایی از سرمایه‌گذاری باز نمی‌شد. 8 اردیبهشت ماه سال جاری بود که پای پروژه قطار شهری کرج به کمیته حمایت قضایی از سرمایه‌گذاری کشیده شد و در این کمیته شهرداری کرج و پیمانکار این پروژه با ارائه مستندات به ارائه دلایل خود برای توقف پروژه پرداختند.  احمد فاضلیان، رئیس کل دادگستری استان البرز در این جلسه که به منظور بررسی مشکل توقف احداث متروی شهری کرج به همت «کمیته حمایت قضایی از سرمایه‌گذاری» برگزار شد با اشاره به اینکه ورود به این موضوع وظیفه دستگاه قضایی نیست و باید مراجع دیگری برای حل این مشکل ورود پیدا کنند، گفت: با توجه به دغدغه حل مشکلات مردم کرج که در دستگاه قضایی استان وجود دارد تصمیم گرفتیم این موضوع را در کمیته، طرح و بررسی کنیم.  وی افزود: هدف از برگزاری این جلسه رسیدن به یک نتیجه یا حل اختلاف نیست بلکه می‌خواهیم با نگاه علت‌یابی، به ریشه این مشکل بین شهرداری کرج و پیمانکار برسیم و اقناع شویم که آیا توقف این پروژه صحیح و مقرون به صرفه بوده است یا ادامه آن می‌تواند به حل معضل کلانشهر کرج کمک کند. وی با تاکید بر اینکه پروژه قطار شهری کرج یکی از طرح‌های بزرگ و ملی است، تصریح کرد: متاسفانه در این پروژه وقفه ایجاد شده و مردم نمی‌توانند از مزایای این طرح بهره‌مند شوند که ضروری است دلسوزان به این موضوع ورود کنند.  رئیس کل دادگستری استان البرز در نظر گرفتن مصالح عمومی در موضوع قطار شهری کرج را یک ضرورت دانست و گفت: دستگاه قضایی استان، نظر خاصی نسبت به هیچ یک از طرفین ندارد و موضعی کاملا مستقل دارد؛ بلکه می‌خواهیم شرایط کنونی ادامه نداشته باشد چون با ادامه روند فعلی تنها مردم متضرر خواهند شد. وی با توصیه طرفین به خویشتنداری و در نظر گفتن مصالح مردم که زمینه‌ساز عزتمندی برای مدعیان در پروژه قطار شهری کرج است، تصریح کرد: هرچه این طرح‌ها سریع‌تر به بهره‌برداری برسند به نفع مردم بوده و جزو باقیات صالحات است.  حاجی‌رضا شاکرمی، دادستان مرکز استان البرز در جلسه یاد شده گفته بود: قطار شهری جزو ضروریات در شهر کرج است که رشد لازم را نداشته و شهردار و پیمانکار ادعاهایی دارند که دستگاه قضایی مترصد است از اختلافات یا قصور احتمالی پیشگیری کند. وی با توضیح اینکه این قرارداد براساس ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان ابطال شده است، تصریح کرد: هدف این جلسه حل اختلاف نیست بلکه زمینه‌سازی برای بررسی کارشناسی و ارائه راهکار برای شروع پروژه است؛ موضوع قطار شهری یکی از موضوعات مطرح در حوزه حقوق عمومی است که بر این اساس کمیته تصمیم گرفته بر این موضوع ورود داشته باشد. فی‌الواقع باید گفت داستان غم‌انگیز قطار شهری کرج چندی است نقل محافل شده و برخی منتقدان معتقدند توقف این پروژه و تعویض پیمانکار خسارت قابل توجهی را متوجه شهر و شهروندانی کرده است  که چشم امید به افتتاح این پروژه دارند و از معضل ترافیک به تنگ آمده‌اند.
هیربد معصومی، معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استاندار البرز 14 دی‌ماه سال گذشته در پاسخ به پرسش مهر مبنی بر اینکه آیا دولت تمایل به ادامه کار با پیمانکار فعلی پروژه قطار شهری کرج را دارد یا خیر؟ اظهار کرده بود: تمایل دولت به اتمام این پروژه مهم در کلانشهر کرج است، اگر برای به سرانجام رسیدن پروژه نیاز به تغییر پیمانکار فعلی باشد این کار انجام خواهد شد.اما 12 دی‌ماه سال گذشته بود که در رسانه‌ها خبر ابلاغ فسخ قرارداد پیمانکار خط ۲ قطار شهری کرج از سوی ‌سازمان قطار شهری کرج و حومه منتشر شد؛ خبری که پس از ۱۰ سال مانند آب پاکی بود که روی دستان کرجی‌ها ریخته شد تا دوباره چشم به افق بدوزند و برای این پرسش که قطار شهری کی به ایستگاه افتتاح می‌رسد به دنبال پاسخ باشند. تا سال ۸۹ باید حداقل 7 ایستگاه قطار شهری کرج افتتاح می‌شد و نشده است. ضرر و زیانی که شهر و شهروندان از ادامه این روند متحمل شده‌اند چنان زیاد است که معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری البرز هشتم اردیبهشت ماه نیز به این مهم اذعان داشته و در گفت‌وگو با مهر گفته بود: روند کُند این پروژه ضرر هنگفتی به شهر تحمیل کرده است که در این زمینه همه ما مسؤول هستیم. علی ترکاشوند، شهردار کرج نیز در گفت‌وگو با مهر، با اشاره به آخرین وضعیت پیمانکار این پروژه که در حال متر کردن راهروهای دادگاه است، اظهار کرد: برابر مصوبه شورای شهر پیگیری لازم برای تعیین تکلیف پیمانکار پروژه قطار شهری در حال انجام است. ترکاشوند در ادامه با تاکید بر اینکه مدیرعامل شرکت سابیر (پیمانکار پروژه قطار شهری کرج) در جلسه‌ای که تاریخ آن توسط این شرکت مشخص شده بود، حضور نیافت، گفت: در این جلسه که به اصرار معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری البرز و با حضور ناظران شورا در ‌سازمان قطار شهری تشکیل شد همه حاظران مصمم شدند برابر ابلاغیه، روند قطع همکاری شرکت سابیر به انجام برسد.
شهردار کرج در ادامه به جلسه‌ای در دفتر رئیس کل دادگستری استان که اواخر اردیبهشت ماه سال جاری تشکیل شد، اشاره کرد و گفت: رئیس کل دادگستری طی صدور ابلاغیه‌ای از شرکت سابیر خواسته است بنابر قرارداد گذشته یکصدمیلیارد تومان ظرف مدت 3 ماه برای پیشرفت فیزیکی پروژه هزینه کند.

حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای رهبر حکیم انقلاب اسلامی، عصر دیروز در دیدار جمعی از اساتید، نخبگان علمی و پژوهشگران دانشگاهها، پارک های علم و فناوری و مراکز علمی و تحقیقاتی، با ترسیم اهداف بیست ساله نظام اسلامی برای دستیابی به جایگاه ایرانی «مقتدر، عزتمند، مستقل، متدین، ثروتمند، برخوردار از عدالت و دارای حکومتی مردمی، پاک، جهادگر، دلسوز و پرهیزگار»، دانشگاهها را پایه و اساس این اهداف والا برشمردند و تأکید کردند: «افزایش سرعت رشد علمی در دانشگاهها و مراکز علمی»، «ایجاد و تقویت احساس هویت افتخارآمیز ایرانی- اسلامی در جوانان»، «انقلابی بودن دانشگاهها و دانشجویان»، و «نقش آفرینی واقعی فرماندهان و افسران جنگ نرم»، از جمله الزامات تبدیل شدنِ نظام اسلامی به یک قدرت علمی مطرح، و الگوی مردم سالاری همراه با اسلام و معنویت، در دنیا است. رهبر انقلاب اسلامی در این دیدار با تأکید مجدد بر اینکه برگزاری جلسات با اساتید دانشگاهها، به منظور احترام و تکریم علم و استادان علم است، به مجاری ارتباطی متعدد خود با دانشگاهیان، نخبگان علمی و دانشجویان اشاره و خاطرنشان کردند: برگزاری چنین جلساتی، علاوه بر نمادین بودن، تصویری اجمالی از فضای گفتمانی، علمی و فکری دانشگاهها ارائه می کند.
حضرت آیت الله خامنه ای سپس، نگاه به آینده کشور را از دغدغه های دانایان، خردمندان و نخبگان هر کشور برشمردند و گفتند: ترسیم چشم انداز آینده از آن جهت مهم است که اداره کشور در سالهای آینده بر عهده دانشجویانی است که اکنون در دانشگاهها مشغول تحصیل و تلاش علمی هستند.
ایشان این موضوع را نشانگر اهمیت جایگاه اساتید و مسئولان دانشگاهها دانستند و خاطرنشان کردند: زنجیره علم و معرفت از آموزش و پرورش تا دانشگاه، وظیفه اصلی برای تحقق آینده مطلوب کشور را برعهده دارند.رهبر انقلاب اسلامی با طرح این سوال که برای ایرانِ پس از ۲۰ سال، چه آینده مطلوبی متصور است، افزودند: اگر آینده مطلوب مورد نظر، ایرانی مقتدر، عزتمند، مستقل، متدین، ثروتمند و برخوردار از عدالت، و دارای حکومتی مردمی، پاک، جهادگر، دلسوز و پرهیزگار باشد، ضروری است دانشگاهها آراسته به این شاخص ها باشند و نسل جوان را معتقد و مومن به این عناصر تربیت کنند.
حضرت آیت الله خامنه ای تأکید کردند: اگر در دانشگاهها به این شاخص ها اهمیت داده نشود، در آینده، ایرانی وابسته ، از لحاظ فرهنگی رها شده، مبتلا به گسست های اجتماعی و قومی و مذهبی و سیاسی، و دارای حاکمیت اشرافی را
شاهد خواهیم بود.
ایشان خاطرنشان کردند: نتیجه چنین آینده ای، کشوری خواهد بود با قله های ثروت در کنار دره های بدبختی و نابسامانی و محرومیت که نمونه بارز آن جامعه امریکا یا وال استریت امریکایی است. رهبر انقلاب اسلامی افزودند: در چنین آینده‌ای، همه اقشار جامعه از رفاه برخوردار نخواهند بود و کشور، در واقع «وال‌استریت ایرانی» خواهد بود. رهبر انقلاب اسلامی در جمع بندی این بخش از سخنان خود گفتند: به همین دلیل است که من همواره تأکید بسیار زیادی بر موضوع دانشگاهها، اساتید و وزرای علوم دارم زیرا رسیدن به آینده مطلوب ایران، نیازمند تربیت انسانهایی عالِم، صبور، مجاهد فی سبیل الله، کاربلد و شجاع است که این افراد عمدتاً در دانشگاهها پرورش می یابند .
حضرت آیت الله خامنه ای در ادامه به بیان الزامات تربیت چنین جوانانی در دانشگاهها پرداختند و افزودند: «پیشرفت علمی»، «انضباط اخلاقی»، «خویشتنداری دینی»، «بصیرت سیاسی» و «ایجاد احساس هویت و افتخار» در محیط دانشگاهها، از الزامات این کار مهم است. ایشان درخصوص «پیشرفت علمی»، بر لزوم افزایش سرعت رشد علمی تأکید کردند و گفتند: من چندی پیش نیز درخصوص کاهش سرعت رشد علمی تذکر دادم زیرا سرعت کم شده است و برای جبران فاصله عقب ماندگی علمی چاره‌ای جز افزایش سرعت رشد علمی وجود ندارد. رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به اظهارات برخی صاحبنظران درباره کاهش سرعت رشد علمی در غرب، خاطرنشان کردند: اگر در غرب سرعت رشد علمی کاهش پیدا کرده به این دلیل است که آنها از بیشتر ظرفیت های خود استفاده کرده اند اما ما باید عقب ماندگی شصت یا هفتاد ساله خود را که بوسیله حکومتهای خائن و غافل بوجود آمده، جبران کنیم تا بتوانیم در این مسابقه جهانی خود را به سطوح بالا و قله ها برسانیم.
حضرت آیت الله خامنه ای به نقش اساتید در ایجاد و تقویت «هویت ایرانی و اسلامی» در دانشجویان اشاره کردند و گفتند: استادان با بیان پیشرفتهای کشور در عرصه های هوا فضا، نانو، هسته ای، زیست فناوری و پزشکی، می توانند احساس هویت را در دانشجویان بوجود آورند. ایشان با تأکید بر اینکه ایجاد هر نوع احساس حقارت و واگرایی در دانشجویان، خیانت محسوب می شود، افزودند: دانشجویان باید همواره به ایرانی بودن و مسلمان بودن و انقلابی بودن خود افتخار کنند. رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان کردند: اگرچه ما در زمینه پیشرفتهای علمی عقب ماندگی تاریخی داریم اما با تلاش و انرژی جوانان با استعداد کشور می توانیم این عقب ماندگی ها را جبران کنیم.
حضرت آیت الله خامنه ای به گزارشهای برخی پایگاههای استنادی و مجلات معتبر دنیا درخصوص پیشرفتهای علمی ایران اشاره کردند و افزودند: در این گزارشها به پیشرفتهای علمی ایران با عباراتی همچون «پیشرفتهای ایران خیره کننده است»، «ایران قدرت نوظهور علمی است»، «ایران به دنبال تبدیل اقتصاد منبع محور به اقتصاد دانش محور است»، و «پیشرفتهای ایران در سلولهای بنیادی، علوم هسته ای، هوا – فضا، تبادل انرژی و فناوری اطلاعات» اشاره شده است که باید این واقعیت ها به نسل جوان منتقل شود تا آنان ضمن احساس هویت ، به ایرانی بودن خود نیز افتخار کنند. ایشان، سخن نوِ نظام اسلامی در عرصه مردم سالاری را نیز یکی دیگر از افتخارات برشمردند و تأکید کردند: نظام اسلامی ایران تنها حکومتی است که مردم سالاری را همراه با اسلام و معنویت ارائه کرده است. رهبر انقلاب اسلامی افزودند: مردم سالاری غرب، در واقع حزب سالاری است و احزاب در غرب بیشتر از آنکه یک شبکه گسترش یافته در میان مردم باشند، باشگاه‌های سیاسی متشکل از برخی سیاستمداران و سرمایه داران هستند.
حضرت آیت الله خامنه ای خاطرنشان کردند: اگر این واقعیت های افتخار آمیز به جوان دانشجو گفته شود، او دیگر دچار حس واگرایی نخواهد شد و اگر هم برای ادامه تحصیل به خارج از کشور برود، قطعاً باز خواهد گشت زیرا احساس هویت و افتخار می کند. ایشان درباره هویت اسلامی در دانشگاهها نیز افزودند: مسئولان دانشگاهها باید در مقابل هر اقدام و موضوعی همچون اردوهای مختلط که هویت اسلامی دانشگاهها را خدشه دار می کند، حساس باشند و با آن برخورد کنند. بصیرت سیاسی و سیاست در دانشگاهها یکی دیگر از الزامات دستیابی به ایرانی با آینده مطلوب بود که رهبر انقلاب اسلامی درخصوص آن گفتند: من همواره بر کار سیاسی در دانشگاهها تأکید داشته ام و حتی سالها پیش گفتم، “ خدا لعنت کند کسانی را که بساط فکر و کار سیاسی را در دانشگاهها
جمع کردند».
 حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: مسئولان آن زمان، از این عبارت بسیار ناراحت شدند ولی عقیده آنها جلوگیری از کار سیاسی در دانشگاهها بود، اگرچه این روزها ریاکارانه حرفهای متفاوتی درباره دانشگاهها می زنند. ایشان با تأکید بر اینکه محیط دانشگاه، محیط تضارب آرا و بحث و چالش است، خاطرنشان کردند: وجود این فضا برای دوران پرانرژی دانشجویی اشکالی ندارد اما اشکال آنجا است که از این محیط برای مخالفت با انقلاب و ارزشهای انقلابی بهره برداری شود.رهبر انقلاب اسلامی افزودند: وجود گرایش های مختلف سیاسی در دانشگاهها مانعی ندارد اما مسئولان دانشگاهها اعم از مدیران ارشد وزارتخانه و رؤسا و اساتید باید همواره مدافع و هدایت کننده فضای چالشی دانشگاهها به سوی مبانی و اهداف  انقلاب اسلامی باشند و به هیچ وجه نباید از گرایش های مخالف انقلاب حمایت شود.
حضرت آیت الله خامنه ای تأکید کردند: دانشگاه و دانشجو باید همواره انقلابی باشند.
ایشان با اشاره به برخی گزارشها مبنی بر گرایش به سوی جانبداری از جریانهای مخالف نظام، در برخی دانشگاهها خاطرنشان کردند: مسئولان آموزش عالی باید بسیار مراقب باشند تا دانشگاه تبدیل به جایگاهی برای واگرایی از مفاهیم و ارزشهای انقلاب نشود. رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: وجود فضای انقلابی گری و تدین و یاد و نام امام (ره) از الزامات حتمی در دانشگاهها است. حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: البته نباید در دانشگاهها فضای اجبار و زور و امنیتی بوجود آید بلکه باید فضای انقلابی و تدین را با کار طبیبانه و خردمندانه بوجود آورد. رهبر انقلاب اسلامی در ادامه چند توصیه خطاب به مسئولان آموزش عالی و دانشگاههای کشور بیان کردند.
«حفظ روحیه امیدواری و نشاط در محیط‌های علمی و تحقیقاتی»، «اهمیت دادن به علوم پایه»، «هدایت مقالات علمی به سمت نیازهای کشور»، «لزوم تبیین نقشه جامع علمی برای دانشگاهیان و تبدیل آن به برنامه» و «تأکید بر علوم انسانی اسلامی» از توصیه‌های حضرت آیت الله خامنه‌ای به مسئولان بود.
«اهمیت دیپلماسی علمی» توصیه دیگری بود که رهبر انقلاب اسلامی بیان و در عین حال تأکید کردند: دیپلماسی و ارتباطات علمی مهم است و با آن موافق هستیم اما باید هوشیار باشیم که فریب نخوریم و بستر ارتباطات علمی به دریچه‌ای برای نفوذ امنیتی تبدیل نشود، زیرا دشمن از هر وسیله‌ای از جمله ارتباطات علمی برای نفوذ استفاده می‌کند و این اتفاق در گذشته اتفاق افتاده است و اکنون نیز در مواردی دیده می‌شود. ایشان در بخش دیگری از سخنان خود، اقتصاد مقاومتی را زمینه ساز عزت ملی و گره گشای نیازهای فعلی دانستند و گفتند: برخی می گویند با تأکید های مکرر بر عزت ملی، چگونه می خواهید نیازها و مشکلات فعلی جامعه را برطرف کنید که در پاسخ باید گفت: تنها راه علاج، اجرای واقعی و صحیح سیاستهای اقتصاد مقاومتی است. «اهمیت و اصل دانستن کار فرهنگی در دانشگاهها» توصیه بعدی رهبر انقلاب اسلامی بود. ایشان افزودند: البته کار فرهنگی به معنای برگزاری کنسرت و یا حرکات موزون در دانشگاهها نیست، بلکه مسئولان باید میدان را برای دانشجویان و اساتید ارزشی باز، و ذهنها را با فرهنگ اسلامی و انقلابی آشنا کنند. حضرت آیت الله خامنه‌ای همچنین خطاب به اساتید انقلابی به عنوان فرماندهان جنگ نرم و دانشجویان انقلابی به عنوان افسران جنگ نرم تأکید کردند: وظیفه شما نیز نقش آفرینی واقعی و جدی است زیرا شدت جنگ نرم دشمن نسبت به  سال های گذشته چند برابر شده است. «پرهیز از حضور و به‌کارگیری عناصر نامطمئن در دانشگاهها» توصیه دیگری بود که رهبر انقلاب اسلامی بر آن تأکید و خاطرنشان کردند: کسی که به هر بهانه‌ای مانند انتخابات و امثال آن، نظام را به چالش می‌کشد، نامطمئن است و صلاحیت حضور در دانشگاهها را ندارد، همانگونه که هیچ کشوری اجازه به چالش کشیدن نظام حاکم بر آن، را نمی‌دهد.  در ابتدای این دیدار جمعی از اساتید، صاحبنظران و متخصصان حوزه های علوم مهندسی، علوم پزشکی و علوم انسانی در سخنانی پیشنهادها و نظرات خود را در مسائل مختلف بیان کردند. در پایان این دیدار اساتید دانشگاهها نماز مغرب و عشا را به امامت رهبر معظم انقلاب اسلامی اقامه و روزه خود را به همراه
ایشان افطار کردند.

میکاییل دیانی: قرائت‌های متفاوتی از او وجود دارد و هر گروهی تلاشش برای مصادره به مطلوب کردن او بی‌حد و حصر است؛ شریعتی همچون مرحوم آیت‌الله طالقانی، جلال آل‌احمد، شهید چمران و بسیاری دیگر بیش از آنکه مورد کنکاش علمی آرا و افکارش قرار گیرد، به‌واسطه نگاه نوستالژیکی که درباره‌اش وجود دارد، قاب عکس اتاق برخی از افراد و جریان‌ها می‌شود. جریان‌هایی که گاهی آنقدر چپ می‌شوند که تمام سیاست را در دولتی کردن همه چیز می‌دانند و یک زمان آنقدر لیبرال که فرهنگ را مستغرق شدن در آمریکا تفسیر می‌کنند و بی‌تعهدی را برای جماعت روشنفکر نسخه می‌پیچند، حال آنکه شریعتی با هر دوی این نگاه‌ها متفاوت و شاید متضاد است. قطعا شریعتی از منظر مقبولیت اجتماعی در جریان روشنفکری یک پدیده بی‌تکرار است، چه در روشنفکری دینی و چه غیردینی؛ لذا شریعتی را بیش از آنکه قاب گرفت بر دیوار اتاق، باید خواند!
اول وجه تمایز شریعتی را با دیگر روشنفکران، یا شبه‌روشنفکران یا روشنفکرنمایان باید در «اندیشه معطوف به عمل و تغییر» وی دید. برای شریعتی «معرفت بما هو معرفت» بلاموضوع است، بلکه اندیشه‌ای مورد توجه او است که در عمل موجد تغییر وضعیت موجود شود، لذا شریعتی ارادتش به امام از میان همه روحانیان بیشتر است، چرا که اندیشه امام معطوف به عمل و تغییر وضع موجود است و معرفت ایستا و ساکن در نظرگاه امام مقبول نیست. در ایستگاه دوم البته شریعتی معتقد است: «روشنفکر جامعه اسلامی- از نظر دینی و ایمانی هر اعتقادی داشته باشد- قطعاً و جبراً لازم است که اسلام‌شناس باشد. آنوقت بعد از شناخت اسلام است که متوجه می‌شود چه فاجعه بزرگی رخ داده و چگونه روشنفکران دیگر همه وقت و استعداد و نبوغ خودشان و مردم را با «بد آغاز کردن» تباه کرده‌اند و با بد فهمیدن و عوضی گرفتن‌ها و ارتباطات نامعقول و نامنطقی موجب فاجعه‌های بزرگ شده‌اند».(1)
اگرچه اصلاح‌طلبان ذوب در «دموکراسی بی‌سر و غیرمتعهد» یا در نگاهی خوشبینانه «سوسیال ـ دموکراسی حاد»، شریعتی را توتالیتر می‌خوانند، احسان شریعتی فرزند دکتر شریعتی در همین‌باره می‌گوید: امروز عده‌ای از اصلاح‌طلبان، انتقادی که به دکتر وارد می‌کنند این است که اندیشه‌های او ظرفیت خوانش توتالیتر را دارد، در حالی که اتفاقاً این نوع خوانش را خود اینها باب کردند و در اندیشه‌های‌شان خوانش‌های توتالیتری وجود دارد. اصلاح‌طلبان این قرائت را داشتند که شریعتی ناقد دموکراسی لیبرال بوده و خواهان نوعی دموکراسی هدایت شده و متعهد است و لذا سوء‌استفاده‌‌ای که التقاطی‌ها و لیبرال‌ها و امثالهم می‌خواهند از شریعتی بکنند، غلط است و شریعتی در واقع همخوان با گرایش عام انقلاب است که به سوی نوعی رهبری عقیدتی و نظام هدایتی حرکت می‌کند. بعدها که خود همین اصلاح‌طلب‌ها لیبرال شدند و می‌خواستند با نظام، تسویه‌حساب کنند، به شکل نمادین با شریعتی تسویه‌حساب کردند.(2)
غربگرایانی که دیگر نمی‌خواهند در برابر استکبار ایستادگی کنند تلاش می‌کنند شریعتی تنها یک نوستالژی باشد تا مبادا خوانش توتالیتر (شما بخوانید انقلابی!) از شریعتی صورت گیرد، حال آنکه اندیشه معطوف به عمل و تغییر در شریعتی به ناگزیر وی را در برابر هر چیزی قرار می‌دهد که یا نسبت به واقعیت‌های زندگی انسان‌ها و دردها و غم‌های محسوس آنها بی‌تفاوت است یا خود را از مسؤولیت تغییر این وضعیت‌ها معاف کرده است. شریعتی در پازل «جامعه‌شناسی اعتراض» نمی‌تواند در برابر ظلم و مستکبر ساکت و بی‌تفاوت باشد و تمام تلاشش «تغییر وضع موجود» به سمت وضع مطلوب، با فریاد عدالتخواهانه و در برابر استکبار است و به همین خاطر است که در نظرگاه شریعتی ابوذر در مقایسه با بسیاری دیگر از افراد ارج و قرب پیدا می‌کند.
تفاوت شریعتی با روشنفکرنمایانی که در حلقه‌های خود پوپر را نشخوار می‌کردند و بی‌مسؤولیتی را نسخه می‌گرفتند در تعهد و مسؤولیت نسبت به جامعه و زمانه خود بود. به تعبیر دکتر شریعتی: «کار روشنفکر فهمیدن این 2 مساله است. او با دیدی که پیدا می‌کند، به ما می‌گوید که چه باید کرد. روشنفکر نه فیلسوف است، نه دانشمند، نه نویسنده و هنرمند. روشنفکر، متعصب خودآگاهی‌ است که روح زمان و نیاز جامعه‌اش را حس می‌کند و بینش و جهت‌یابی و رهبری فکری را داراست».(3)
شریعتی با همین توان به علم پوزیتیویستی که مدعای بی‌طرفی دارد می‌تازد و قرن بیستم را قرن انحطاط بزرگ می‌داند: «هوشیارانه و رندانه، قدرت‌های زرپرست و زورپرست، اندیشه‌های علمی و نبوغ‌های علمی را هم وادار کرده‌اند که بدین طرز تفکر و نظریه‌ای که برای آن قدرت‌ها مفید است و منافع آنها را تأمین می‌کند، تمکین کنند که «عالم و علم باید بی‌طرف باشد». این بزرگ‌ترین فاجعه قرن بیستم است». شریعتی علم بی‌طرفی را که تنها رسالت خود را بیان «چه هست» و «واقعیت خارجی» می‌داند، مزدور و ابزار و برده زر و زور به حساب می‌آورد. شریعتی علم در این وضعیت را در خدمت سرمایه‌داری تحلیل می‌کند و از ازدواج علم با پول سخن می‌گوید که در این ازدواج، صاحبخانه، پول و نفقه‌خور، علم است.(4) در این نگاه عالمی که تنها در برابر «هست»‌ها بگوید و نسخه‌ای برای تغییر آنها نداشته باشد بی‌ارزش است، چنانکه در نظرگاه خود فیلسوفانی را که تنها به شناخت واقعیت خارجی اکتفا می‌کردند، با تندترین عبارت‌ها همچون «فلاسفه چهره‌های پفیوز تاریخند»(5) نواخته بود. شریعتی این جامعه‌شناسی استعماری که تلاشش اثبات هست‌های جهانی و به تعبیری بی‌تفاوتی نسبت به ظلم مستکبران است، از بمب اتم بدتر می‌داند و می‌گوید: «از بمب اتم بدتر، جامعه‌شناسی است. بمب اتم ملت‌ها و بخشی از انسان‌ها را نابود می‌کند و جامعه‌شناس استعماری، جامعه را. این جامعه‌شناسی و روانشناسی‌ است که استعمار را این‌همه نیرومند کرد».(6)
اینها مرز کسانی است که اپورتونیستی به سمت شریعتی می‌آمدند و در دهه‌ای به واسطه مقبولیت اجتماعی شریعتی تلاش داشتند خود را زیر لوای او مخفی کنند و در دهه‌ای دیگر در تضاد با اندیشه متعهدانه شریعتی در کوس بی‌تفاوتی دمیده بودند. کسانی که در نگاه شریعتی هیچگاه رهبری نهضت‌های انقلابی و ضداستعماری را هم بر عهده نداشته‌اند. چه آنکه در نگاه او رهبران اغلب جنبش‎های مترقی و جوشان در دنیا، جنبش‎های ضداستعماری و آزادی‎بخش، روشنفکران انقلابی و غیرآکادمیک بودند. و البته باید هم اینگونه باشد، به‎دلیل اینکه تقریبا هیچکدام از رهبران انقلاب‎های بزرگ در آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا، تحصیلکرده‎های رسمی دانشگاهی نبودند، زیرا روشنفکرانی که مورد نظرند و می‎توانند توده‎ها را برآشوبند و مسیر تاریخ را تغییر دهند، وارثان «گالیله»، «کوپرنیک» و «ارسطو» نیستند، بلکه کسانی بوده‎اند که به‎دنبال الگوهای پیامبران و رهبران بزرگ تاریخ‎ساز و مردمی بوده‎اند(7) و در طرف مقابل شریعتی انگشت اتهام را اتفاقا به سوی جماعت تحصیلکرده و فرنگ رفته می‌برد و می‌گوید: «این یک مساله ذوقی نیست که بگویید من آخوند دوست دارم، من آخوند دوست ندارم، این یک مساله عینی و تاریخی است؛ باید سند نشان دهید و مدرک. تا آنجا که من می‌دانم، زیر تمام قراردادهای استعماری را کسانی که امضا گذاشته‌اند، همگی از میان ما تحصیلکرده‌های دکتر، مهندس و لیسانسیه بوده‌اند و همین ما از فرنگ برگشته‌ها. یک آخوند، یک از نجف برگشته، اگر امضایش بود، من هم مثل شما اعلام می‌کنم که آخوند دوست ندارم! اما از آن طرف، پیشاپیش هر نهضت ضداستعماری و هر جنبش انقلابی و مترقی، چهره یک یا چند آخوند را در این یک قرن می‌بینم. از سیدجمال بگیر و میرزاحسن شیرازی و بشمار تا مشروطه و...»(8)
شریعتی می‌فهمد که یک سوی این میدان تقلید و بی‌فکری و وادادگی ایستاده ‌است و می‌گوید روشنفکری ما باید بفهمد که روح غالب بر فرهنگش اسلام است(9)و خودش قبل از هرکس این را فهمیده، اگرچه به‌اصطلاح روشنفکر امروزی، این را نمی‌فهمد و گمان دارد افق ما همان دموکراسی و حقوق‌بشر و جامعه‌ مدنی ا‌ست.
جریان فرصت‌طلبی که تلاش دارد شریعتی را تنها در قاب عکس نگه دارد و با آن عکس یادگاری بگیرد، شریعتی را بعد از یک فرآیند پاستوریزه کردن به جامعه عرضه می‌کند، حال آنکه شریعتی بدون روتوش حتی در مساله «حقوق‌بشر» نیز با آنها اختلاف نظر جدی دارد، آنهایی که امروز غرب را آمال خود می‌دانند و در برابر اقدامات ضد‌بشری غرب سکوت می‌کنند معمولا این جمله‌های شریعتی را که «اگر به حقوق‌بشر(غربی) قائل باشیم به رکود و حتی قهقرا و انحراف می‌افتیم»(10) سانسور می‌کنند. اینجا نیز شریعتی از منظر اندیشه معطوف به عمل یک روشنفکر متعهد باید نگریسته شود که منشور حقوق‌بشری که افراد را به «سازش با همه چیز» دعوت می‌کند، قهقرا و انحراف است.
شریعتی با این تاخت و تازی که نسبت به بی‌تفاوتی جامعه‌شناسی و بی‌تعهدی جریان روشنفکری دارد در واقع حیثیت روشنفکری خودباخته را در بوته نقادی می‌کشاند و امثال سروش را که پایین بودن فهم مردم را علت مطرح نبودن دموکراسی و حقوق بشر در شعارهای انقلابی می‌دانند مورد تاخت و تاز قرار می‌دهد. سروش در گفت‌وگو با اقبال مدعی می‌شود: «غنای ذهنی و مفهومی و فرهنگی ما از چیزهایی چون دموکراسی و آزادی و حقوق بشر و امثال اینها در ابتدای انقلاب کافی نبوده و همین اجازه نمی‌داد که از آن ابتدا مطالبه دموکراسی در صدر مطالبات قرار بگیرد».(11)
شریعتی البته تنها به مبارزه برای تغییر بسنده نمی‌کرد و این تنها محل چالشش با امثال تقی‌زاده و فرزندان معنوی‌اش در حلقه‌های کیان، مشارکت و مجاهدین و... نبود. او در نوع دموکراسی هم اختلاف دارد. مرحوم شریعتی دموکراسی مطلق و بی‌هدف را نمی‌خواست و حرف از دموکراسی متعهد(12) می‌زد و می‌گفت: فلسفه‌ سیاسی و شکل رژیم [در امت] نه «دموکراسی رأس‌ها» و «لیبرالیسم بی‌هدف بی‌مسؤولیت» [...] بلکه مبتنی است بر «اصالت رهبری». رهبری متعهد انقلابی.(13) اختلافی که با نوادگان داخلی پوپر و تئوریسین‌های اصلاحات بسیار عمیق است، کسانی که برخلاف شریعتی «تئوری ولایت فقیه را عین استبداد دینی می‌دانند که با آن اصولا نمی‌توان نظم دموکراتیک به وجود آورد».(14)
چالش دکتر شریعتی و جریان پوپری دهه 80 تنها در بعد مواجهه با غرب و تمدن غرب نیست، بلکه در مساله چگونگی ساخت جامعه هم هست. جریان ارتجاع پوپری شریعتی را احتمالا عنصری غیرپاستوریزه و آلوده می‌داند چون هدفی متعهدانه دارد و تلاش و جهاد می‌کند، آرمانی دارد و جامعه‌ آرمانی شریعتی، «جامعه‌ای «برادر»وار است که در آن می‌شود آزاد زیست و از شر اختلاف و جنگ تمام‌نشدنی بین انسان‌ها در امان بود. اگرچه دکتر می‌داند که چنین زمانه‌ای فرامی‌رسد و سرنوشت جبری تاریخ، پیروزی عدالت و قسط و حقیقت خواهد بود».(15) اما برای زمان غیبت هم باید کاری کرد و «باید به فکری که جنبه‌ عملی دارد تکیه‌ فکری بکنیم».(16) باید «به خویشتن اصیل و انسانی و احیای ارزش‌های فرهنگی و فکری سازنده و مترقی و آگاهی‌بخش خود بازگردیم.»(17) دکتر معتقد است «در زمان غیبت امام معصوم حکومت‌هایی که شیعه می‌تواند بپذیرد حکومت‌هایی هستند که به نیابت از امام شیعی و براساس همان ضوابط و همان راه و همان هدف بر مردم حکومت می‌کنند».(18)
اما جریان واداده و غربگرا معتقد است «جامعه‌ مسلمان می‌تواند هر حکومت بی‌ربط با دین را بپذیرد و می‌گویند: اینکه ملتی متشکل از مسلمانان باشد[...] بدین معنا نیست که نظام سیاسی آنها حتماً ‌باید یک «نظام سیاسی دینی» باشد».(19)
اختلاف شریعتی با این جماعت فرصت‌طلب و غیراصولی که عمق فکری‌شان تنها در بلغور کردن پوپر و چند غربی دیگر است، بیش از اینهایی است که گفته شد اما آنچه به عنوان جان کلام می‌توان گفت همان «اندیشه معطوف به عمل» و «روشنفکری متعهدانه»ای است که در شریعتی هست و در آنها نیست. دردناک آن است که این جریان نه‌تنها خود تلاشی به کسب تعهد نمی‌کند، بلکه با تفاسیر معلول و ناقص از شریعتی تلاش دارد او را نیز بی‌تعهد و غیراستکبارستیز جلوه دهد.
........................................................................................
پی‌نوشت
1- مجموعه آثار علی شریعتی، جلد ۲۰، ص۲۸۷
2- مصاحبه با مجله یادآور، شماره 6 و7 و 8  (ویژه‌نامه فرقان)
3- مجموعه آثار علی شریعتی، ج۴، ص۳۱
4- علی شریعتی، نیازهای انسان امروز؛ بخش ۲
5- علی شریعتی، انسان و اسلام، ص 181
6- مجموعه آثار علی شریعتی، ج۲۹، ص۳۹۷
7- حسن رحیم‌پورازغدی/ طرحی برای فردا
8- مجموعه آثار علی شریعتی، ج 22/ 322ـ 320
9- همان، ج۲۰، ص۲۸۵
10- همان، ج ۳۵، دفتراول، ص۲۳۵
11- سروش/ گفت‌وگو با اقبال
12- مجموعه آثار علی شریعتی، ج  ۲۶، ص۴۷۶
13- همان، ج۱۶، ص۷۲
14- سروش/ حذف اختیارات ولی فقیه با رفراندوم
15- مجموعه آثار علی شریعتی، ج۱۶، ص۶۲
16- همان، ج۱۷، صص۱۶۶
17- همان، ج۵، ص۱۱۳
18- همان، ج۹، ص۲۱۳
19- شبستری/ مصاحبه با قرائت
 

مهدی محمدی : دولت آمریکا آشکارا می‌گوید از آنجا که تحریم یک ابزار ایجاد تغییر محاسباتی در ایران است و این ابزار کارآیی خود را در موضوع هسته‌ای نشان داده، باید آن را در حوزه‌های دیگر هم به کار گرفت.
از این حیث، راهبردی که آمریکا از سال 2010 درباره ایران تدوین کرده، هیچ دست نخورده است. آمریکا همچنان تصور می‌کند می‌تواند از طریق «بازی با ابزارهای فشار» یا به تعبیر دیگر «افزایش و کاهش هوشمند تحریم‌ها» محاسبات ایران را به نحوی تغییر دهد که ایران در یک فرآیند محاسبه مجدد حس کند بقیه برنامه‌های امنیت ملی‌اش نیز در نهایت منجر به ایجاد تهدیدهای موجودیتی برای آن خواهد شد، بنابراین بهتر است تعدیل شده یا کنار گذاشته شود.
البته تحلیل دقیق الگوی رفتار آمریکا در سال‌های گذشته به ما می‌گوید آمریکایی‌ها می‌دانند که ایران تن به تعطیلی کامل برنامه‌های امنیت ملی خود نخواهد داد بنابراین گزینه «صفر کردن» برنامه‌ها را کنار گذاشته و بیشتر در پی وادار کردن ایران به پذیرش مدل «تعریف‌های دوطرفه» از برنامه‌های امنیت ملی خود هستند. در این مدل، درست همانند برنامه هسته‌ای، برنامه‌های امنیت ملی تعطیل نمی‌شود اما ایران آن را به گونه‌ای بازتعریف می‌کند که نگرانی‌های فوری آمریکا رفع شده و در میان‌مدت نیز نگرانی فوری دیگری قابل تولید نباشد.
از این منظر، اصلا عجیب نیست اگر آمریکا به تعهدات خود طبق برجام عمل نکرده و رژیم تحریم‌ها را حتی سفت و سخت‌تر از قبل کند. هنوز حوزه‌های فراوانی هست که ایران باید در آنها تغییر محاسبه بدهد و آمریکا هم جز تحریم ابزار دیگری برای وارد کردن فشار محاسباتی به ایران در دست ندارد بنابراین همانطور که «آدام ژوبین» جانشین وزیر خزانه‌داری آمریکا و «جان زارات» مغز متفکر این وزارتخانه هفته پیش در جلسه استماع مجلس نمایندگان گفته‌اند ایران به هیچ‌وجه نباید انتظار داشته باشد به این زودی‌ها وضعیت عادی پیدا کند. در واقع برجام هم، چنین وعده‌ای نمی‌دهد. از حیث ساختاری، برجام توافقی است که در آن ایران می‌پذیرد یک استثناست تا زمانی که فرآیند اعتمادسازی را کامل کند و فرآیند اعتمادسازی در اینگونه موارد از دید آمریکایی‌ها، همواره دربرگیرنده «ترتیبات درازمدت» است و در کوتاه‌مدت هیچ نتیجه محسوسی تولید نخواهد کرد.
آمریکا اکنون منتظر است ببیند آیا روند آغاز محاسبه مجدد در دیگر حوزه‌ها بویژه برنامه منطقه‌ای و شاید مهم‌تر از آن ایجاد آزادی عمل بیشتر برای جریان غربگرا در داخل ایران آغاز می‌شود یا نه؟ این البته بحثی مفصل است که آیا اگر ایران در تمام حوزه‌هایی که آمریکا خواهان آن است محاسبات، پیشنهادها، سیاست‌ها، رفتارها و در نهایت ساختارهای خود را تغییر بدهد، آیا باز هم تضمینی وجود دارد که ما وارد دوران «فشار صفر» بشویم یا نه؟ سرجای خود به تفصیل می‌توان استدلال کرد که این روند با کاهش مستمر توان مقاومت ایران، اشتباهات محاسباتی آمریکا را منظما تشدید خواهد کرد و در نهایت نیز تنها وقتی پایان می‌یابد که چشمه تولید قدرتی به نام «ایران»-و نه حتی «جمهوری اسلامی ایران»- کاملا خشکیده باشد.
در داخل ایران، تغییر محاسبه در حوزه‌های غیر هسته‌ای مرتبط با امنیت ملی، به اصطلاح برجام‌های بیشتر خوانده شده است. دولت آمریکا برای تولید برجام‌های بیشتر 2 راه داشت؛ راه نخست آن بود که به برجام 1 چنان عمل کند که برجام به یک مدل محبوب در ایران بدل شده و سرایت آن به سایر حوزه‌ها از سر رغبت انجام شود. به دلایلی که این نوشته جای بحث آن نیست آمریکایی‌ها این راه را طی نکردند. راهی که اکنون دولت آمریکا می‌پیماید گروگان گرفتن مواهب حداقلی برجام 1 برای تولید برجام‌های بیشتر است و پیش‌فرض این فرآیند هم این است که این گروگانگیری را تا زمان حصول آخرین عقب‌نشینی از سوی غربگرایان ایرانی می‌توان ادامه داد.
سوالی که دولت آقای روحانی بسیار شفاف و ساده باید از خود بپرسد این است: در کدام حوزه از حوزه‌های مورد نگرانی آمریکا آماده تغییر محاسبه است؟ و اگر عمل آمریکا به تعهداتش طبق برجام حقیقتا در گرو تغییرات محاسباتی بیشتر از سوی ایران باشد، چه گزینه‌های واقعی روی میز هست؟
در حوزه داخلی، تغییر محاسباتی مدنظر آمریکا سپردن کشور به دست کسانی است که دفعه قبلی که اجازه نقش‌آفرینی در آن پیدا کردند، مملکت را تا آستانه یک جنگ داخلی پیش بردند. آمریکایی‌ها در این باره به اندازه کافی شفاف هستند که آزادی عمل کامل جریان فتنه یکی از شروط آنها برای ایجاد حداقل مقدار تغییر در رفتارهای‌شان است. در حوزه منطقه‌ای اگر بخواهیم صریح باشیم، تغییر محاسبه مدنظر آمریکا تسلیم کامل ایران مقابل عربستان سعودی و اسرائیل است. این لب لباب همه درخواست‌هایی است که در حوزه منطقه‌ای از ایران می‌شود بدون اینکه بخواهیم موضوع را بیش از حد پیچیده کنیم. در حوزه فناوری دفاعی، تبدیل کردن ایران به یک کشور بی‌دندان، هدفی است که آمریکایی‌ها به دنبال آن می‌گردند. همانطور که «استفان هادلی»، مشاور امنیت ملی جورج بوش زمانی گفته بود، در این راهبرد، هدف این نیست که ایران قدرت دفاعی نداشته باشد بلکه هدف این است که وقتی آمریکا تصمیم گرفت چیزی را به آن تحمیل کند این قدرت دفاعی به کارش نیاید.
دولت آقای روحانی می‌تواند و شاید هم لازم است همچنان وزیر امور خارجه خود را این سو و آن سو به دنبال راضی کردن جان کری بفرستد ولی آنچه باید در خلوت به آن بیندیشد این است که واقعا در کدام حوزه‌ها می‌خواهد و می‌تواند تغییر محاسبه بدهد تا در چشمه خشکیده تعلیق تحریم‌ها آبی بیفتد. حتی اگر دولت بخواهد، ایجاد تغییر محاسباتی در بسیاری از این حوزه‌ها غیرممکن است از جمله به این دلیل که افکار عمومی نه‌تنها در قبال این حوزه‌ها در موضع «دوقطبی انکاری» به سر نمی‌برد بلکه سرسختانه هوادار سیاستی است که فی‌المثل اکنون نظام در حوزه منطقه‌ای در پیش گرفته است بنابراین اگر کسی تصور کند می‌تواند با نشان دادن دورنمای تغییر محاسباتی در این حوزه‌ها اندکی دل آمریکایی‌ها را نرم کند، باید بداند در حال ریسک بر سر آینده سیاسی خود پیش چشم ملت ایران است. این یک مرور ساده بر وضعیتی است که در آن قرار داریم. سوال‌ها ساده است اما پاسخ‌های آسانی وجود ندارد. اگر تبدیل کردن تعلیق حقوقی تحریم‌ها به تعلیق حقیقی فقط از مسیر تغییر محاسباتی ایران عبور کند، این مسیر مسدود است اما اگر راه دیگری وجود داشته باشد- که وجود دارد- ظاهرا دولت ناچار است دیر یا زود به آن ملحق شود.