گروه فرهنگ و هنر: تجربه سفر اربعین، تجربه منحصر به فردی است که نمی‌توان لذت آن را در هیچ سفر دیگری به دست آورد. سفری که شاید بسیاری از آنها که هنوز موفق به تجربه آن نشده‌اند بارها و بارها درباره آن از اطرافیان و آنهایی که هر ساله به این سفر می‌روند، شنیده‌اند و به نوعی شاید با تجربیات آن آشنا شده باشند اما شاید هیچ چیز به اندازه مطالعه کتاب‌هایی که مربوط به این سفر ویژه و گردهمایی بزرگ است، نتواند تصویری شفاف از همراهی با کاروان عاشقان سیدالشهدا(ع) را برای ارادتمندان جامانده از این سفر معنوی ترسیم کند. به گزارش «وطن امروز»، فرارسیدن ایام اربعین حسینی بهانه‌ای شد تا نگاهی به برخی از مهم‌ترین کتاب‌های منتشرشده درباره پیاده‌روی اربعین داشته باشیم. کتاب‌هایی که خواندن آنها شاید نتواند حس عمیق حسرت ما جاماندگان از این سفر را برطرف کند ولی همین تجربه سفر از راه دور و قدم زدن با پای خیال در طریق‌الحسین نیز تسکینی برای دل‌هایی است که این روزها با شنیدن خبر حلالیت طلبیدن دوستان و اطرافیانی که عازم سفر کربلا شده‌اند، بیشتر از همیشه دلتنگ دیدار حرم یارند.
مستندنگاری با «پادشاهان پیاده»
«هر مسافر قصه‌ای داشت و گاه رازی یا ارادتی. شروع قصه مسافرها با هم متفاوت بود. گاه از ایران بود یا عراق. از شهرهای کوچک و بزرگ. از شرق و غرب عالم. اما پایان همه قصه‌ها به یک جا ختم می‌شد. به سرزمینی بر کرانه فرات و یادگاری که از دل بهشت بر این سرزمین باقی مانده. به کربلا. به تربت سیدالشهدا. و هر قصه روایتی بود از نیرویی که مسافر را بر می‌خیزاند و می‌کشاندش تا کربلا.» آنچه خواندید بخشی از مقدمه کتاب «پادشاهان پیاده» بود. اثری از انتشارات «عهد مانا» که بهزاد دانشگر و محمدعلی جعفری مولفان آن هستند. نویسندگان این کتاب همراه با مترجمان عربی و انگلیسی، در سفر زیارت اربعین عازم نجف و کربلا شده‌اند. آنان در این سفر سراغ نسبت افراد و زائران امام حسین(ع) رفته‌اند و حرف‌ها و خاطرات‌شان از این زیارت پرشکوه و نحوه پیوند خوردن‌شان با اباعبدالله(ع) را پرس‌وجو کرده‌اند. نکته‌ای که باعث شد به نوعی همه اقشار و ملیت‌ها را بتوان در این کتاب دید و درباره آنها خواند؛ از ایرانی و عراقی گرفته تا اروپایی، پلیس، نویسنده، روزنامه‌نگار، عکاس، مجری، پزشک و... هر کدام بخشی از خاطرات این کتاب را به خود اختصاص داده‌اند. این کتاب داستان دلدادگی این آدم‌هاست به اباعبدالله(ع). جالب آنکه نویسندگان کتاب سعی کردند تا با پایبندی به اصل روایت‌ها کمترین میزان دخل و تصرف را در هرکدام از این روایت‌ها داشته باشند تا زبان هر راوی حفظ شود و با روایت با لحن همان راوی روایت شود. یعنی شما یک بار خاطره‌ای را با زبان مردم جنوب شهر تهران و بار دیگر با زبان مردم اصفهان، شیراز و یزد یا حتی با لحن عرب لبنانی و فارسی دست‌وپا شکسته‌ تایلندی مقیم ایران بخوانید و این دقیقا همان نکته‌ای است که کتاب را که مبتنی بر مستندنگاری بوده، خواندنی‌تر می‌کند.
روایتی از یک سفر دانشجویی در «سفر عشق»
اگر در حال حاضر دانشجو هستید، حتما متوجه این موضوع شده‌اید که بخش عظیمی از زائران اربعین در هر سال دانشجویان هستند. جوان‌هایی که با شور و انرژی جوانی در صف اول زائران اربعینی سیدالشهدا(ع) قرار می‌گیرند و بدون شک هر بار روایت‌های دسته‌اولی از این سفر را با خود به سوغات می‌آورند. کتاب «سفر عشق» روایتی از یک سفر آفاقی، انفسی و دانشجویی به کربلاست. روایتی 257 صفحه‌ای که رضا احسانی راوی آن دلیل انتخاب این نام را برای آن اینگونه توضیح می‌دهد: «سفْر (بر وزن صفر) واژه‌ای عبری است به معنی «کتاب» که همانند سَفَر (بر وزن قَمر) نوشته می‌شود اما جمع شکسته یا مکسر هر دو «اسفار» است. این واژه برای نامیدن 5 کتاب تورات (سفر آفرینش، سفر خروج، سفر لاویان، سفر اعداد و سفر تثنیه) یا همه عهد قدیم به کار می‌رود. انسان به 4 چیز مفطور است؛ اول: حس؛ که به واسطه آن انسان مُلکی باشد. دوم: خیال؛ که به واسطه آن انسان ملکوتی باشد. سوم: عقل؛ که به واسطه آن انسان جبروتی باشد. چهارم: عشق؛ که به واسطه آن انسان لاهوتی و فانی در حق شود».
 «روایت براده‌ها» از اربعین!
«روایت براده‌ها» یکی دیگر از آثاری است که خواندن آن می‌تواند شما را با دریایی از تجارب متفاوت از پیاده‌روی اربعین آشنا کند. دریایی با انبوهی از تجارب واقعی که ماحصل تجربه‌نگاری زائران ایرانی از حضور در این سفر است. در هر کدام از جلدهای این مجموعه سه‌جلدی شما با جنبه‌ای تازه از سفر اربعین مواجه می‌شوید. در «او یافت مرا» علاوه بر تجربه خواندن خاطراتی از سفر زائران ایرانی به اربعین، کمی‌ هم با اتفاقات جالب و گاهی طنز پیش آمده در این سفر آشنا می‌شوید. خاطراتی شیرین از تجربه مواجهه با میزبانانی از کشوری دیگر که با وجود اشتراکات مذهبی در بسیاری از آداب و رسوم و موضوعات فرهنگی با آنها تفاوت داریم. روایت «این است، آن نیست» که دیگر اثر این مجموعه سه‌جلدی است؛ روایت‌های داستانی از دنیای اربعین و اتفاقات پیش آمده برای زائران در این سفر است که آن نیز به نوبه خود دربرگیرنده داستان‌هایی جالب درباره این گردهمایی عظیم است. در «سیّد مَن حسینی» که آخرین اثر این مجموعه محسوب می‌شود، شاهد روایت‌هایی از کنار گذاشتن «منیت‌ها و تکبرها» در این سفر هستیم. سفری که نقطه آغاز آن پا گذاشتن بر غرور و تکبر درونی و نقطه پایان آن رسیدن به وصال یار است. شاید به همین خاطر باشد که در بخشی از این کتاب آمده است: «من»؛ جایش پشت دنده‌هاست. میان سینه. جایی امن. دور از دسترس طُفیلی‌های خلقت. من اگر دم‌دست باشد این‌ور آن‌ور می‌خورد. لک برمی‌دارد. چرک می‌شود. مخصوصاً اگر کارت یدی باشد! حکمت اینکه کربلایی‌ها و حسینی‌ها و هیاتی‌ها بر سینه می‌کوبند همین است. دارند «من» را می‌کوبند. «من» کوبیده شد، می‌شود حسینی... خادم‌الحسین که می‌گوید منظورش این است».
رسیدن به «عمود 1400» با آقای نویسنده
نویسنده‌ها جزو آن دسته از مردم هستند که نسبت به حوادث و اتفاقات پیرامون‌شان حساسیت بیشتری دارند. حالا فرض کنید یک نویسنده با آن میزان بالای حساسیتش نسبت به اتفاقات پیرامون راهی سفری شود که لحظه به لحظه آن یک دنیا معنا و مفهوم را در خود جای داده است. بدون شک نمی‌توان انتظار داشت که از کنار این دریای عمیق مفاهیم بدون تفاوت عبور کند. اتفاقی که دقیقا در ارتباط با علی‌اکبر والایی رخ داده است. او که اربعین 2 سال پیش راهی سفر اربعین شده است، خاطرات خود را از این سفر در قالب کتابی خواندنی با نام «عمود 1400» منتشر کرده است. در بخشی از این کتاب 136 صفحه‌ای که انتشارات احیا آن را روانه بازار کتاب کرده، آمده است: «تا نیمه‌های شب، فرصت دارم به بین‌الحرمین بروم اما در آغاز شب و در دل تاریکی، گذر در بافت سنتی محله‌های شهر کربلا، برایم تازگی‌هایی دارد که حس نوستالژیک دیرآشنایی را در ذهنم زنده می‌کند. پس از صرف غذای نذری، تا ساعتی در کوچه‌پس‌کوچه‌های محله قدم می‌زنم و به اهالی‌اش می‌نگرم که فکر و خیال را می‌برد به هزاره تاریخ، به دورتر و دورتر؛ به مردمان عصر صدر اسلام. این خانه‌های کاهگلی با درهای چوبین و کوبه‌‌های فلزی‌اش برای دق‌الباب، کورسوی نور درون خانه‌هایش، با حزنی که هوای محله را آغشته است، انگار علی را کم دارد».
 «درنگی در نجف» و شرح سفر به کربلا
البته علی‌اکبر والایی تنها نویسنده‌ای نیست که درباره حماسه اربعین دست به قلم شده است و خاطراتش را از تجربه حضور در پیاده‌روی اربعین به شکل مکتوب درآورده است. جواد کلاته عربی نیز یکی دیگر از نویسندگانی است که در این زمینه دستی بر آتش دارد و با نگارش کتاب «درنگی در نجف» بخشی از آنچه در سفر اربعینی خود به عنوان یک خادم و زائر اربعین حسینی داشته به رشته تحریر درآورده است. کتابی که به گفته نویسنده، سعی شده در آن روایتی روان و تصویری شفاف از لحظه‌لحظه حضورش در این سفر معنوی به‌عنوان یک «زائر» و «خادم» و فارغ از اصول سفرنامه‌نویسی ارائه کند. نگارنده در تدوین کتاب از 20 قطعه عکس استفاده کرده و در تشریح برخی دیگر از ویژگی‌های این کتاب آورده است: به «مشاهده» به‌عنوان اصیل‌ترین و اصلی‌ترین عنصر در ثبت و بازنویسی خاطراتم باور داشتم و آن را با وجود نواقص احتمالی‌اش، اساس کارم قرار دادم.
 در راه اربعین همراه با طوبی
اما شاید در میان کتاب‌های مختلفی که تا به اینجا معرفی کردیم جای خالی یک رمان نیز احساس شود، چرا که معمولا بخش زیادی از کتابخوان‌ها ترجیح می‌دهند فرصت کتابخوانی خود را به خواندن کتاب‌های قصه و رمان اختصاص دهند. ما برای این دسته از دوستداران کتاب نیز پیشنهادی داریم. رمان «اربعین طوبی» نوشته سیدمحسن امامیان که انتشارات کتاب جمکران آن را منتشر کرده، پیشنهادی برای این گروه است. داستان این رمان درباره طوبی، دختر نوجوانی است که در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ پدرش را از دست می‌دهد و در روزگار یتیمی به ازدواج تاجری عراقی درمی‌آید و در بصره همسایه هوویی زبان‌نفهم می‌شود. اوضاع زندگی بر وفق مراد نیست اما طوبی تصمیم می‌گیرد به جای فرار بماند و فرزندانی تربیت کند که افتخار همسرش عبدالله باشند اما زمانی که ارتش بعثی صدام به ایران حمله می‌کند، طوبی پسرانش را از پیوستن به ارتش عراق و جنگیدن با امام خمینی(ره) منع می‌کند. شخصیت طوبی داستان زندگی خود را در مسیر پیاده‌روی اربعین از بصره تا کربلا برای نوه‌هایش تعریف می‌کند. «اربعین طوبی» مشتمل بر 40 گام است که در واقع هر گام آن دربرگیرنده بخشی از داستان زندگی شخصیت طوبی است که به نوعی در آن بخش‌هایی از تاریخ معاصر 2 سرزمین ایران و عراق نیز مرور می‌شود. داستانی که برگرفته از واقعیت است.
 

توقف تولید یک سریال انیمیشن به دلیل کمبود بودجه
مدیر خانه پویانمایی انقلاب اسلامی و کارگردان انیمیشن با اشاره به اینکه بسیاری از گروه‌های انیمیشن‌سازی در حال فروپاشی هستند از توقف تولید یک سریال به دلیل کمبود بودجه خبر داد. به گزارش مهر، محمدامین همدانی درباره سریال‌هایی که در خانه انیمیشن تولید می‌شود، بیان کرد: تولیدات سریالی ما تحت عنوان برند «صبیان» با یک فرآیند تولید صنعتی رخ می‌دهد که از جمله ویژگی‌های این صنعتی بودن سرعت بالا، کیفیت مناسب و قیمت رقابتی است به نحوی که سرمایه‌گذاران خصوصی به سمت این مجموعه‌ها آمده‌اند. مدیر خانه پویانمایی انقلاب اسلامی درباره اینکه این انیمیشن‌ها هنوز نتوانسته‌اند به اندازه کافی مخاطب کودک را جذب کنند، اظهار کرد: مجموعه «اتل متل یه جنگل» در سال ۹۴ پخش شد و طبق گزارش‌های صداوسیما به عنوان بهترین انیمیشن کل شبکه‌های سیما شناخته شد. انیمیشن «ساختمان گل‌ها» کارکرد دیگری داشت، داستان این مجموعه بیشتر به سبک زندگی می‌پرداخت و محتوامحور بود که البته باز هم کاراکتر حسنا که در این مجموعه داشتیم بسیار مورد اقبال واقع شد. همچنین ما سریال «تندر» را داشتیم که بعد از تولید حدود بیست و چند قسمت چند روز پیش ساخت آن متوقف شد چون بالغ بر 5/1 میلیارد هزینه شده و سازمان صداوسیما که خودش این انیمیشن را سفارش داده پرداختی انجام نداده است. فکر می‌کنم هنوز اهمیت انیمیشن خیلی جا نیفتاده است، اگرچه رسانه‌ها حمایت می‌کنند اما هنوز انیمیشن پدیده‌ای لوکس تصور می‌شود. انیمیشن زبان مکالمه ما با نسل بعدی است و به نظرم به بلوغ بیشتری نیاز داریم تا متوجه اهمیت انیمیشن شویم. اکنون در حوزه سریال با مشکل بودجه مواجهیم چون فیلمنامه‌های زیادی در این حوزه وجود دارد اما مساله کمبود بودجه داریم که به این ترتیب نمی‌توان آنها را ساخت. تیم‌های زیادی در حال از هم پاشیدن هستند تیم‌هایی که بیش از ۱۰ سال است در حوزه انیمیشن فعالیت حرفه‌ای دارند ولی به دلیل مسائل و مشکلات مالی در حال ورشکستگی و انحلال هستند.

«زنگبار» در انتظار مجوز
لشکری قوچانی، تهیه‌کننده سینما از تولید فیلم سینمایی «زنگبار» به نویسندگی و کارگردانی علی ملاقلی‌پور و محمدامین نوروزی خبر داد.  به گزارش مهر، منصور لشکری‌قوچانی، تهیه‌کننده سینما با اشاره به اینکه فیلم سینمایی «قاتل اهلی» به کارگردانی مسعود کیمیایی بزودی در سینماهای کشور اکران می‌شود، با بیان اینکه احتمال اکران «قاتل اهلی» تا ۲ هفته آینده بسیار زیاد است، گفت: باید شرایط به گونه‌ای فراهم شود که اکران فیلم‌ها به درستی مدیریت شود و نگاه کاملا تخصصی نسبت به این زمینه وجود داشته باشد. در چنین شرایطی می‌توان امیدوار بود فروش فیلم‌ها با موفقیت انجام می‌شود. این تهیه‌کننده سینما به جدیدترین فعالیت‌های سینمایی خود اشاره کرد و توضیح داد: در حال حاضر برای ساخت فیلمنامه‌ای با نام «زنگبار» به کارگردانی علی ملاقلی‌پور به شورای پروانه ساخت درخواست مجوز ارائه کرده‌ایم و به محض اینکه مجوز دریافت شود، فیلم را جلوی دوربین می‌بریم. «زنگبار» شباهت‌هایی به «خط ویژه» به کارگردانی مصطفی کیایی دارد و می‌توان آن را یک اثر اجتماعی با رگه‌های کمدی دانست.


تجدید چاپ یک کتاب از مرتضی سرهنگی
کتاب «اسم من پلاک است» نوشته مرتضی سرهنگی پس از 16 سال، با تصویرگری‌ سحرفرهادروش به همت حوزه هنری استان تهران و انتشارات سوره مهر روانه بازار نشر شد. به گزارش فارس، این کتاب که برای نخستین بار در سال 1380 منتشر شد، روایتی است داستانی از یک پلاک که مورد استفاده رزمندگان در دوران دفاع‌مقدس قرار می‌گرفته است. در این کتاب که برای مخاطب کودک نوشته شده در قالب یک داستان، کودکان با سرگذشت این پلاک، چگونگی تهیه، موارد استفاده و سایر موضوعات مرتبط با آن آشنا می‌شوند. داستان «اسم من پلاک است» با زبانی ساده و کودکانه، همراه با نقاشی‌، از سرگذشت «پلاک» و موارد استفاده و نقش و اهمیت آن‌ برای رزمندگان در جبهه‌های جنگ ایران و عراق با هدف معرفی‌ عناصر مختلف جبهه و جنگ برای گروه سنی کودک به نگارش‌ درآمده است.
 

علیرضا فریدی‌فر*: هماره میان دین و رسانه ارتباط تنگاتنگی وجود داشته ‌است. یکی از موارد ارتباط میان دین و رسانه، بازنمایی فرهنگ اربعین در رسانه‌هاست که هر ساله با شروع راهپیمایی عظیم مردم جهان اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. بازنمایی در رسانه‌ها به اشکال مختلفی صورت می‌گیرد و حداقل در یک دسته‌بندی کلی می‌توان بازنمایی را به 2 قسم بازتابی و کنشگرانه تقسیم‌بندی کرد. در نوع اول یعنی بازنمایی بازتابی، رسانه بیشتر حالتی منفعلانه دارد و صرفاً به پخش برنامه‌ها و مراسم‌های مذهبی می‌پردازد. پخش تصاویر راهپیمایی زائران، عزاداری‌ها و سینه‌زنی‌ها، سخنرانی‌ها و... از صداوسیما در ایام اربعین حسینی از این نوع است. این نوع از بازنمایی که اخیرا به طور گسترده‌ای از صدا و سیما شاهد آن هستیم می‌تواند زمینه‌ساز فرصت‌های بدیعی برای مخاطبان رسانه ملی باشد. از آنجا که زندگی مردم با رسانه آمیخته شده انعکاس مراسم‌هایی همچون راهپیمایی اربعین در خلق فضای مذهبی در زندگی مردم موثر است. همچنین رسانه‌های مدرن نظیر تلویزیون با شکستن محدودیت‌های مکانی و عبور از مرزهای جغرافیایی امکان ارتباط حداکثری و برآورده کردن علایق و نیازهای معنوی کسانی که خارج از اینگونه مراسم‌ها هستند را فراهم می‌‌کند.  اما در نوع دوم بازنمایی یعنی بازنمایی کنشگرانه، رسانه‌ها به دنبال نقش فعالانه‌تر و تاثیرگذاری هرچه بیشتر هستند. فرم‌های مختلف برنامه‌های تلویزیونی نظیر برنامه‌های ترکیبی، برنامه‌های گفت‌وگومحور، برنامه‌های نمایشی و... را می‌توان از نوع دوم بازنمایی‌های رسانه‌ای یعنی بازنمایی کنشگرانه دانست. بازنمایی کنشگرانه گاهی تکنیک مکملی برای بازنمایی‌های بازتابی و هدف نهایی تولیدکنندگان آثار رسانه‌ای است. در بازنمایی کنشگرانه، تولیدکنندگان رسانه‌ای، آزادی و خلاقیت بیشتری در طرح موضوع و ترویج اندیشه‌های مدنظر خویش دارند و به این دلیل است که از نظر محتوا هر سال شاهد برنامه‌سازی‌های مختلف و متفاوتی هستیم، اگرچه به لحاظ ساختاری قالب‌های ارائه تفاوت چندانی ندارند. هدف بیشتر برنامه‌سازی‌های دینی در رسانه ملی آگاهی مخاطبان از مبانی و ارزش‌های دینی با استفاده از روش‌هایی مانند اطلاع‌رسانی، سخنرانی، استدلال و بحث‌های دینی و در کل تشویق مخاطبان به انجام عملی دستورات فردی و اجتماعی دین مبین اسلام است. در واقع می‌توان گفت حجم وسیعی از برنامه‌های دینی صداوسیما اهداف دینی خود را آشکارا و به شکل کلیشه‌ای مطرح کرده و در انواع قالب‌های مرسوم تشریح و تبیین می‌کند. شاید این شیوه تبلیغی را بتوان متاثر از فضای تبلیغی سنتی دانست اما در هر صورت به نظر می‌رسد سیاستگذاری برنامه‌های دینی در رسانه‌های مدرن‌ همواره با افراط و تفریط و نیز آزمون و خطا همراه بوده و همچون فضای تبلیغات سنتی به ثبات کافی نرسیده ‌است. به هر ترتیب تلویزیون یکی از مهم‌ترین رسانه‌های جمعی در ایران به شمار می‌رود که امکانات ویژه‌ای در راستای برنامه‌سازی‌های دینی دارد. هرچقدر خلاقیت و نوآوری، تخصص‌گرایی، ثبات، تمرکز و البته اشتیاق و اهتمام در ساخت برنامه‌ساز‌ی‌های دینی، بیشتر باشد، سرعت دستیابی به یک الگوی موفق و جذاب در برنامه‌سازی‌های دینی بیشتر می‌شود. این شب‌ها برنامه تلویزیونی مخاطب خاص به طور زنده و مستقیم از شبکه سوم سیما روی آنتن می‌رود. این برنامه را می‌توان از جمله برنامه‌های تلویزیونی دانست که سعی دارد به صورت تعاملی با مخاطبان، نقش یک برنامه فعال و اثرگذار را بازی کند. این برنامه تلویزیونی سعی کرده با انتخاب دکوری نو و منطبق با عنوان برنامه، مخاطب را با طرح مفاهیم و مضامین دینی درگیر کند. برنامه تلویزیونی مخاطب خاص با استمرار فعالیت خود در طول سال، نوآوری و خلاقیت در ارائه، سادگی و پرهیز از اغراق و بزرگنمایی و نیز تلاش برای فاصله‌گرفتن از کلیشه و تکرار در برنامه‌سازی بر آن بوده‌ است که بخشی از انتظارات مخاطبان صداوسیما را در این ایام منتهی به اربعین حسینی  برآورده کند. برنامه تلویزیونی مخاطب خاص همانند برنامه به سمت خدا می‌تواند طلیعه خوبی برای ساخت برنامه‌های دینی جذاب، فراگیر و البته عامه‌پسند باشد.
*دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی سیاسی