حسن روحانی، رئیس‌جمهور دیروز دوشنبه 5 روز پس از آغاز اعتراضات خیابانی در کشور در جمع رؤسای کمیسیون‌‌های مجلس شورای اسلامی به صورت مفصل درباره این اعتراضات و ناآرامی‌ها اظهارنظر کرد.
به گزارش «وطن‌امروز» به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، روحانی در این سخنان گفت اگر لازم باشد از مردم خواهد خواست به خیابان بیایند. او همچنین از هدایت این اعتراضات از خارج از کشور گفت و به صورت تلویحی به نقش عربستان سعودی اشاره کرد.  
حسن روحانی دیروز در جلسه‌ای با روسای کمیسیون‌‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی با اشاره به توافق ایران و 1+5 و پیروزی ایران در منطقه، گفت این موارد نشان‌دهنده موفقیت ایران در منطقه و حوزه بین‌الملل بوده است. روحانی سپس با بیان اینکه مجموعه اینها برای دشمنان ایران سخت بود، تصریح کرد: می‌گفتند شاید همه اینها هست ‌ولی کشور از لحاظ اقتصادی و اجتماعی دچار شکست می‌شود. شما نمایندگان و رؤسای کمیسیون‌های مجلس مطلع هستید، شرایط ما از شرایط متوسط دنیا بهتر است. چرا نباید بگوییم وضع اقتصادی ما از وضع اقتصادی متوسط دنیا بهتر است؟ رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: امسال رشد اقتصادی ما در 6 ماه اول، 6 درصد است. تمام کشورها به طور متوسط رشد اقتصادی‌شان 2 الی 3 درصد است. رشد اقتصادی ما از متوسط دنیا بهتر است و ما پیش رفتیم. ما 700 هزار شغل درست کردیم. نتیجه در تابستان امسال نسبت به تابستان پارسال، گواه یک کار عظیم است؛ 700 هزار شغل درست کردن مگر کار کمی است؟ روحانی ادامه داد: چند تا کشور می‌توانند در سال 700 هزار شغل درست کنند؟ تعداد انگشت‌شماری هستند اما ما این کار را کردیم. کشوری هستیم که حقوق ثابت کارگر، کارمند و مستمری‌بگیر ما از تورم سالانه بالاتر. یعنی هر سال افزایش حقوقی که داریم، با تورم سال یا معادل است یا بالاتر است. این کار بسیار عظیم و بزرگی است. رئیس‌جمهور گفت: مستمری دهک‌های بسیار پایین و مستضعف ما امسال، یعنی در 96 نسبت به سال 95 به طور متوسط بیش از 3 برابر شده است. کجا چنین چیزی داریم؟ در کدام کشور که اقشار سطح پایین جامعه آن 8 الی 10 میلیون نفر است، مستمری این افراد در طول یک سال نسبت به سال گذشته به طور متوسط بالای 3 برابر شده است. ما کار عظیمی کردیم. روحانی اضافه کرد: وضع روستاهای ما از لحاظ برق، آب، گاز و بهداشت را با 5 تا 10 سال پیش مقایسه کنید تا ببینید تحول بسیار بزرگی رخ داده است. در کشاورزی، یک رشد کم‌سابقه‌ای داشتیم. در تولید گندم، دانه‌‌های روغنی، شکر و سایر محصولات پیشرفت کردیم. پیشرفت قابل ملاحظه‌ای هم داشتیم. رئیس‌جمهور اظهار داشت: خودکفایی در تولید گندم، گازوئیل و صادرات گازوئیل داریم و به سمت خودکفایی در تولید بنزین می‌رویم که کار عظیمی است. در پارس‌جنوبی، در طول 4 سال معادل همه سال‌های قبل کار کرده‌‌‌‌‌‌ایم. فازهای 10 و 11 را به ثمر رساندیم که کار بسیار عظیم و بزرگی است. رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: در حوزه بهداشت و درمان نگاه کنیم که نسبت به 5 تا 7 سال پیش وضع‌مان بهتر شده است یا نه؟ ممکن است یکسری مشکلات باشد، ما که نمی‌گوییم همه مشکلات حل شده است. اینکه بعضی‌ها می‌گویند ما نگوییم کشور ما گل و بلبل است، بله درست است! گل و بلبل نیست و مشکل داریم. وی اضافه کرد: شما رؤسای کمیسیون‌‌های تخصصی مجلس بهتر از همه می‌دانید که حل برخی مشکلات زمانبر است. آماری که دیروز دیدم بارندگی پاییز امسال نسبت به پاییز متوسط 10 سال گذشته، 55 درصد کاهش یافته است؛ اینکه دست ما نیست. باید دعا کنیم رحمت خداوند بر ما نازل شود. درباره زلزله هم از شمال تا جنوب ایران می‌لرزد، اینها که دست ما نیست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، خداوند باید کمک کند، البته ما باید خودمان را در برابر زلزله آماده کنیم.
دشمن دنبال انتقام بود
رئیس‌جمهور پس از ارائه این آمارها درباره اقدامات دولت گفت: این اقدامات دشمن را عصبانی کرد و آنها دنبال انتقام از ایران بودند. روحانی در این‌باره خاطرنشان کرد: این مجموعه، دشمن ما را عصبانی کرد، وحدت ما تیری بود بر چشم آنها، پیشرفت ما برای آنها غیرقابل تحمل بود، موفقیت ما در دنیای سیاست و در برابر آمریکا و رژیم صهیونیستی برای آنها غیرقابل تحمل بود. موفقیت ما در منطقه برای آنها غیر قابل تحمل بود. شما می‌خواهید آنها انتقام نگیرند؟ شما می‌خواهید یک عده افراد را تحریک نکنند؟ ما باید خودمان را برای این داستان آماده می‌کردیم. آنها به زبان و صراحت گفتند ما این مشکل را به تهران می‌کشانیم و به زبان تصریح کردند، نه اینکه تحلیل ما باشد.
روحانی تصریح کرد: ملت ایران با صلابت، بخوبی از این مشکلات  عبور خواهد کرد. ملت ما یک اقلیت و گروه کوچک را که بیایند کاری انجام دهند، شعار خلاف قانون و خواست مردم بدهند و به مقدسات و ارزش‌های انقلاب توهین کرده و تخریب اموال عمومی بکنند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بخوبی جمع می‌کند.  ملت بزرگ ما هم از چنین حوادثی زیاد دیده و هم براحتی از اینها عبور کرده است، اینها که چیزی نیست. رئیس‌جمهور افزود: دشمن در برابر پیشرفت‌ها و عظمت‌های ملت ساکت نمی‌ماند، البته اغفال‌شده‌هایی هم در جمع معترضان هستند که خواست به حق دارند. موسسات غیرمجاز و تعاونی‌ها که ربطی به این دولت نداشته  و حتی مجوز بانک مرکزی را هم نداشتند، اینها مجوز‌های‌شان مجوزهای تعاونی برای دهه 80 و قدیم است، اشکالات و مشکلاتی داشتند، دولت برای اینکه این مسائل را حل کند، تاکنون 11 هزار میلیارد تومان پول گذاشته، این بار سنگینی بر دوش دولت است. ما این کار را کردیم. به عهده ما نیست. مگر باید این را دولت حل کند؟ برخی رفتند به یک مؤسسه غیرمجاز اعتماد کردند و این را هم می‌گویند که به موسسه کاسپین، بانک مرکزی مجوز داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌؛ شما می‌دانید که موسسه فرشتگان جزو آنهایی بود که داخل این فهرست نبود و مجاز نبود داخل این شود. نمی‌خواهم تفسیرش را بگویم؛ یک قاضی‌ در یکی از شهرها اشتباهی کرده و این گرفتاری را برای ما درست کرده که ربطی به دولت ندارد. رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه در بحث اشتغال هنوز تا زمانی که مشکل بیکاری را حل کنیم، فاصله داریم، گفت: مردم مشکلات دارند. طبیعی است، باید این مشکلات را حل‌وفصل کنیم. بنابراین یک عده اعتراض یا انتقاد دارند. به حق انتقاد دارند، منتها باید طریق و مسیر درست و قانونی را برای بیان انتقاد انتخاب کنند. یک عده‌ای در این وسط آمدند دارند با تحریک دیگران سوءاستفاده می‌کنند. آن هم معلوم است که برای چیست؟ روحانی با بیان اینکه بهترین پاسخ برابر اینگونه حوادث، چه مشکلات و چه اینگونه مسائل وحدت ملی است، اضافه کرد: اولین مصداق وحدت هم وحدت مسؤولان است. یعنی مجلس، دولت، قوه قضائیه، نیروهای مسلح و همه افرادی که در این کشور مسؤولیت دارند، همه باید کنار هم قرار بگیرند و متحد و یکصدا شوند.
مجلس نگذاشت!
روحانی در ادامه اظهاراتش از مجلس شورای اسلامی نیز انتقاد کرد و گفت: برخی برنامه‌‌های ما با مخالفت مجلس مواجه شده است. روحانی در این‌باره گفت: الان مشکل بیکاری و معضل اشتغال داریم. باید به شکلی آن را حل کنیم. شما می‌گویید بودجه اشتغال را از جای دیگری بیاورید. اهلا و سهلا، شما نمایندگان مجلس هستید. شما می‌گویید این بودجه را از اینجا نبریم، خب بگویید از کجا بیاوریم، هر جا بگویید ما حرفی نداریم. رئیس‌جمهور افزود: آیا ما اشتغال نمی‌خواهیم؟ بسیار خب! نیاییم به مردم بگوییم؟ بگویید چه کار کنیم؟ به مردم چه بگوییم؟ برنامه ششم سر جای خودش، من به عنوان رئیس‌جمهور یک برنامه‌ای به مردم ارائه دادم و با این برنامه‌ام مردم به من رأی دادند. خود قانون اساسی هم می‌گوید برنامه به عهده رئیس‌جمهور است. اصل 134 می‌گوید خط‌مشی و برنامه با مشورت وزرا بر عهده رئیس‌جمهور است. روحانی اظهار داشت: من برنامه دادم و مردم به این برنامه رأی دادند. به مردم قول دادم و گفتم فقر مطلق را می‌خواهم از بین ببرم. به مردم گفتم می‌خواهم مشکل اشتغال را درست کنم. بر این مبنا مردم آمدند به من رأی دادند. من باید به مردم چه بگویم؟ بگویم من برای اشتغال برنامه ندارم. باید بگویم برنامه دارم، برای اینکه برنامه داشتم و در بودجه دادم به مجلس اما مجلس به هر دلیلی آمد گفت من رأی نمی‌دهم. باید به مردم شفاف بگوییم.
لازم باشد مردم می‌آیند!
رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه همه ما موقت بوده و کشور و مردم ماندنی و ماندگار خواهند بود، اظهار داشت: معتقدم آنچه این چند روز واقع شده ظاهرش یک نوع تهدید بوده که باید آن را به فرصت تبدیل کنیم و ببینیم مشکل چیست، چرا که همه اینها کسانی نیستند که از خارج دستور گرفته باشند، بلکه عده‌ای از آنها مردمی هستند که به خاطر احساسات و مشکلات‌شان به خیابان‌ها آمدند. روحانی با بیان اینکه مردم تنها به‌خاطر مشکلات اقتصادی به خیابان نیامده‌‌اند و فقط پول، نان و آب نمی‌خواهند، افزود: یکی از خواسته‌‌های مردم این است که فضا را بازتر کنیم.
رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: وقتی خودمان همدیگر را تضعیف کنیم یعنی دولت، مجلس را تضعیف کند، ما 2 تا با هم قوه‌قضائیه را تضعیف ‌کنیم و قوه‌قضائیه هم همه ما را تضعیف کند؛ آیا در چنین صورتی می‌توانیم پیش برویم؟ قطعا نمی‌توانیم پیش برویم. به هر حال یک کار بزرگی در این کشور به نام برجام انجام گرفته است اصلا کاری ندارم که برجام بعدا چه می‌شود، تا همین 2 سال، برجام چه خدماتی به ما کرده است؟ برجام هم که برای دولت نیست، بلکه مجلس، شورای نگهبان و رهبری و شورایعالی امنیت ملی هم آن را تصویب کرده است و با هم این کار را کرده‌ایم.
روحانی تصریح کرد: اگر همه با هم شویم من تردید ندارم مردم از ما حمایت می‌کنند؛ مردم 80 میلیون جمعیت است که اگر روزی لازم باشد این مردم در روزهای آینده بیایند و از نظام حمایت کنند خواهید دید که چه جمعیت میلیونی ای در خیابان خواهد آمد، معلوم است اینها به معنای مردم نیستند اما این هم معنایش این نیست که ما نسبت به صدای انتقاد و اعتراض بی‌توجه باشیم و گوش نکنیم، بلکه باید گوش کنیم و این را به یک فرصت تبدیل کنیم. ببینیم مسأله و راه‌حل آن چیست؟ دنبال آن راه‌‌حل بگردیم و حل‌وفصل کنیم.

محمدابراهیم کریمی: با گذشت 8 ماه از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری امسال،‌ شاهد شکل‌گیری نوعی جریان اعتراضی [از بدنه جریان اعتدال و اصلاحات] علیه دولت دوازدهم هستیم! گویا دوگانه‌های کاذبی مانند «صلح-جنگ» یا «اعتدال-ارتجاع» که با مدیریت آقای رئیس‌جمهور و اتاق فکر انتخاباتی ایشان شکل گرفت، هم‌اکنون به دوگانه‌های دیگری از جمله «اصلاحات-اعتدال» و «امید- ناامیدی» تبدیل شده است! اگرچه سران اعتدال و حتی جریان اصلاحات در تلاشند جنبش اعتراضی شکل‌گرفته علیه دولت دوازدهم را توطئه‌ای از سوی رقبای سیاسی آن خوانده و حتی سخنگوی دولت  پشیمانی طرفداران سابق و مخالفان فعلی آقای روحانی را برنتافته و تفسیر به رای می‌کند اما بر همگان مسجل است مخالفت شکل‌گرفته با دولت، ‌معلول درک پارادوکس عینی «شعار» و «عمل» دولت اعتدال از سوی افکار عمومی و حتی بدنه جریان اعتدال و اصلاحات است. به عبارت شفاف‌تر، شکاف  موجود میان «ذهنیت افکار عمومی» در اردیبهشت 1396 و «عینیت شرایط جامعه» در دی‌ماه امسال به اندازه‌ای عمیق است که درک آن حتی از سوی طرفداران سابق دولت نیز امکانپذیر نیست.
واقعیت امر این است که میان «خلق دوگانه‌های  تصنعی» تا «شکل‌گیری دوگانه‌های طبیعی»، تفاوت اساسی وجود دارد. در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری امسال، شاهد شکل‌گیری دوگانه‌هایی هدفمند و مدیریت شده،‌ با هدف جلب «آرای سلبی» مردم [با استناد به تاکتیک رقیب‌هراسی] بودیم. بدیهی است میان «آرای سلبی» و «آرای ایجابی» تفاوت ماهوی و عمیق» وجود دارد. «آرای سلبی» نشأت‌گرفته  از نوعی «واکنش رفتاری»  نسبت به جریان دیگر است و در آن «تعلق خاطر نسبت به یک جریان سیاسی» اصالت و موضوعیت ندارد. بدیهی است «آرای سلبی» بر خلاف «آرای ایجابی» قابلیت تغییرپذیری  زیادی دارد، زیرا پس از مدتی اندک، فضا و اتمسفر سیاسی - تبلیغاتی  جای خود را به سنجش ریزبینانه عملکرد بازیگر پیروز در انتخابات خواهد داد. اگر  جریان پیروز در انتخابات با استناد به توانایی‌های واقعی و وعده‌هایی ملموس  به پیروزی رسیده باشد، ‌به طور طبیعی مخالفت‌ها با عملکرد آن کمتر خواهد شد. با این حال در صورتی که جریان پیروز در جریان رقابت‌های انتخاباتی دست به خلق دوگانه‌های کاذب ‌زده و از طریق جلب آرای سلبی [به جای جلب  حمایت ایجابی افکار عمومی] به پیروزی رسیده باشد، قدرت اندکی جهت اقناع شهروندان خواهد داشت.
یک- آرای سلبی دولت دوازدهم نسبت به آرای ایجابی آن بالاتر بوده است. همان‌گونه که اشاره شد، تکیه بر تاکتیک «رقیب‌هراسی کاذب» در انتخابات، نقش مهمی در شکل‌گیری این نسبت نامتوازن داشته است. بدیهی است در چنین شرایطی، بخش اعظمی از «آرای سلبی» پس از مدتی به «آرای مخالف دولت»  تبدیل خواهد شد. این روند در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری اردیبهشت‌ماه امسال کاملا قابل پیش‌بینی بود. به عبارت بهتر، کاملا محرز بود با گذشت زمان، از بین رفتن هیجانات تبلیغاتی- انتخاباتی و قرار گرفتن عملکرد دولت در بوته تحلیل و نقد مخاطبان و افکار عمومی،‌ نه‌تنها آرای سلبی به آرای ایجابی تبدیل نمی‌شود، بلکه صاحبان آرای سلبی در کسوت مخالفان دولت قرار خواهند گرفت. علاوه بر آن، برخی طرفداران دولت (دارندگان آرای ایجابی) نیز پس از مدتی به طور طبیعی در صدد سنجش عملکرد منتخب خود برآمده و عملکرد مسؤولان اجرایی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند، بنابراین حتی برخی «آرای ایجابی» در انتخابات نیز قابلیت تغییر و تحول دارند؛ حال تکلیف آرای سلبی در این معادله کاملا مشخص است.
دو- بر خلاف آنچه مقامات دولت دوازدهم سعی در القای آن دارند، نارضایتی شکل‌گرفته علیه دولت، برخاسته از «تحرکات منتقدان» نبوده و محصول تحولی است که در نگاه صاحبان «آرای سلبی» نسبت به عملکرد دستگاه اجرایی کشور  روی داده است. این روند نه به گونه‌ای است که بتوان آن را مدیریت یا هدایت کرد و نه تصنعی و ساخته و پرداخته دست منتقدان دولت است! در این راستا ما با تحولی طبیعی،‌ قابل پیش‌بینی و مستمر روبه‌رو هستیم که ارائه تفاسیر وارونه نسبت به آن، تاثیری در ادامه این روند نخواهد داشت. با گذشت 8 ماه از انتخابات ریاست‌جمهوری، مفهوم «کارآمدی» و مشتقات آن برای مردم و خصوصا افرادی که به دولت مستقر رای داده‌اند، مبنا و ملاکی برای قضاوت و ارزیابی  عملکرد قوه مجریه محسوب می‌شود. هم‌اکنون رای‌دهندگان،‌پس از حدود 8 ماه به دنبال تطبیق مصادیق عملکرد دولت با شعارهای انتخاباتی آن، بویژه در حوزه معیشت عمومی هستند. بدیهی است عدم انطباق مصادیق عملکرد دولت با شعارهای انتخاباتی، منجر به نارضایتی شهروندان از آن خواهد شد.
سه- فرار به جلوی سخنگو  و دیگر اعضای   دولت دوازدهم و هدفمند خواندن «انتقادات صورت‌گرفته» از عملکرد قوه مجریه، نه‌تنها منجر به اقناع افکار عمومی در قبال عملکرد دولت نخواهد شد، بلکه منتج به ظهور و بروز مخالفت‌های بیشتری نسبت به عملکرد آن می‌شود. اعضای دولت دوازدهم باید این حقیقت را مدنظر قرار دهند که زمان استناد به دوگانه‌های کاذب انتخاباتی که از سوی آنها و در مصاف با جریان رقیب تولید شد،‌ به پایان رسیده و تاریخ مصرف این «مانور تبلیغاتی» معمولا محدود است! هم‌اکنون مولفه‌ها  و معیارهای ارزیابی عملکرد دولت از سوی افکار عمومی کاملا مشخص و شفاف است. همه این مولفه‌ها در ذیل مفهوم «کارآمدی» تعریف می‌شود. در این برهه، دیگر «رقیب‌هراسی» و مشتقات آن  محلی از اعراب ندارند. با این حال به نظر می‌رسد مسؤولان دولت دوازدهم همچنان سعی دارند با «خلق دوگانه‌های تصنعی» با نارضایتی‌های شکل‌گرفته از خود روبه‌رو شوند. مواضع اخیر «محمدباقر نوبخت» سخنگوی دولت درباره افرادی که از رای به دولت دوازدهم پشیمان شده‌اند، مهر تاییدی بر این ادعاست!
 

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تأکید کرد: ملت، دولت و دلسوزان نظام و انقلاب اسلامی با هر گرایشی، حتی لحظه‌ای ناامنی را تحمل نمی‌کنند و هرگز اجازه آشوبگری نمی‌دهند. حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رئیسی در گفت‌وگو با خبرگزاری صدا و سیما، با تحلیل علل و عوامل بروز فتنه و اغتشاش در مناطق معدودی از برخی شهرها گفت: آمریکایی‌ها و دشمنان انقلاب اسلامی همواره در پی فتنه علیه ملت بزرگ ایران بوده‌اند و اکنون نیز با موج‌سواری بر خواسته بحق مردم در زمینه‌های معیشتی و اقتصادی و به این بهانه در پی فتنه‌گری، آشوب و ناامنی در کشورند. وی تصریح کرد: مردم چه گناهی کرده‌اند که هم برخی مشکلات معیشتی و اقتصادی را تحمل کنند و هم با آشوب و ناامنی از جانب عوامل دشمنان انقلاب اسلامی و نیز تحریم‌ها مواجه باشند؟ رئیسی، ناامنی‌های کنونی در کشور را سبب لبخندها و امیدواری دشمنان انقلاب اسلامی دانست و تأکید کرد: رفع مشکلات اقتصادی و رسیدگی به وضع معیشتی مردم همواره از ضرورت‌های قوای سه‌گانه و در دستور کار مسؤولان بویژه دولتمردان بوده و هست و همه موظفند به دولت کمک کنند تا بتواند گره‌های اقتصادی مردم را باز و مشکلات معیشتی آنان را رفع کند. عضو هیات رئیسه مجلس خبرگان رهبری، فتنه جدید را ناشی از اقدام آمریکایی‌ها و دست‌نشانده‌های آنان برای ناامنی در کشور دانست و افزود: لحظه‌ای اجازه عرض اندام به دشمنان انقلاب داده نخواهد شد.
 

صادق فرامرزی: وقت آن رسیده است که بدون اما و اگر و حدس و گمان، آنچه مشهود است را بیان کرد. حالا واقعیت آن است که حجم انباشتی ناشی از مطالبات اولیه برآورده نشده طبقات محروم، موجی از اعتراضات را آغاز کرد، اعتراضاتی که هر چند با گلایه‌‌های اقتصادی شروع شد اما بنا بر رسم نامیمون سیاست ایران مجالی برای یک رادیکالیسم و خشونت از سوی نیروهای طرد‌شده را فراهم آورد. آنچه در نزدیک به یک هفته اتفاق افتاد دیگر شباهت چندانی به یکدیگر ندارد، مطالبه مسالمت‌آمیز اقتصادی تبدیل به آشوب‌‌های پراکنده و خشونتباری شده که در آن می‌توان هر صدایی را جز مطالبه خواسته‌‌های طبقات محروم یافت. آنچه ملموس است دیگر نه یک واکنش اعتراضی که یک کنش ساختارشکنانه است، موجی از اعتراضات کور که در یک‌سوی آن شعارهای ارتجاعی «زنده باد رضاشاه» به گوش می‌رسد و در سوی دیگر خسارات فراگیری است که اموال و آسایش عمومی را به نابودی کشانده. اگر بخواهیم تمام آنچه به وقوع پیوست را در یک عبارت توضیح دهیم ناگزیریم بگوییم بذر اعتدال میوه بی‌عدالتی را تقدیم جامعه کرد و سم بی‌عدالتی راه را برای تکرار خشونتی فراگیر فراهم کرد.
آنچه آغاز شد نه اتفاقی غیرقابل پیش‌بینی بود، نه پای «دسیسه» در میان بود و نه خبری از «ستاد رقیب»، آنچه رخ داد نمونه‌ای تکراری از اعتراضات به حجم شکاف‌‌های ایجاد‌شده در دوران زمامداری یک دولت بود، اقدامی که سابقا و با شکلی مشابه در دهه70 نیز رخ داده بود، اتفاقی که پیش‌بینی رخدادش نه نیاز به چشم بصیرت داشت و نه هشدار یک پیشگو، کافی بود دولتمردان نگاهی به کاهش مشارکت مناطق حاشیه‌نشین در انتخابات‌‌های اخیر و غلبه داشتن رای رقبا در بین بخش مشارکت‌کننده بیندازد تا اطمینان یابند هیچ عاملی به اندازه حس «محرومیت نسبی» یک جمعیت را آماده مطالبه‌گری نمی‌کند. اما آنچه در واقع اتفاق افتاد چیزی خلاف این را نشان می‌داد، بستن چشم روی واقعیت ناگوار طبقات محروم، منسوب کردن اعتراضات به توطئه ستادهای رقیب- چنانکه این اشتباه محاسباتی یک بار دیگر مانع توجه به اعتراضات معدن یورت شده بود- و عواملی از این دست آن نتیجه‌ای را داد که امروز شاهدش هستیم.
واکنش‌‌های صورت گرفته از جانب فعالان سیاسی اصلاح‌طلب در روزهای اخیر هر چند تعجب‌آور به نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌آید اما خود گویای نگاه اشرافی داشتن به مسائل ملی حتی در بعد بحران‌آفرین آن است. سخنان محسن هاشمی در محکوم کردن اردوکشی‌‌های خیابانی در حالی که خانواده خود او یکی از رهبران بحران‌ساز اردوکشی سال 88 بودند، موضع محمدعلی نجفی که سابقه حضور در ختم انسان زنده برای برافروختن آتش اردوکشی‌‌های سال88 را دارد، تحلیل‌‌های برخی نویسندگان اصلاح‌طلب از جمله حمیدرضا جلایی‌پور در نسبت دادن اردوکشی‌های ساختارشکن به اردوگاه رقبای انتخاباتی، توصیه عارف به جوانان برای جلوگیری از تبدیل مطالبات‌شان به وسیله‌ای برای سوءاستفاده مقامات آمریکایی و مواردی از این دست هر چند در بطن مستتر خود محکومیتی غیرمستقیم نسبت به وقایع فتنه 88 دارد اما جلوه‌ای عیان از خوانش «اشراف سالارانه» نسبت به هنجارشکنی و اردوکشی خیابانی را داراست.
هشدارهای موکد نسبت به سوءاستفاده مقامات و رئیس‌جمهور آمریکا از آشوب‌‌های خیابانی شب‌‌های گذشته بیش از هر چیز این سوال را به اذهان متبادر می‌کند که آیا سران اصلاح‌طلب نسبت به سوءاستفاده مقامات وقت آمریکایی در جریان اردوکشی‌‌های ساختارشکنانه و شعارهای رادیکال در سال88 بی‌اطلاع بوده‌اند؟! بدون هیچ شک و تردیدی جواب منفی است و آنچه واقعیت دارد آن است که اشراف حتی خیانت کردن و پاس گل دادن به اجانب را نیز حق انحصاری خود می‌دانند، آنها مخالف رادیکالیسم و هنجارشکنی نیستند بلکه صرفا رادیکالیسمی را محکوم می‌کنند که در آن شعارهای ساختارشکنانه جایگاه آنان را نیز تهدید کند، آنان خشونت را رد می‌کنند اما خشونتی که در راستای قدرت‌یافتن‌شان باشد را آنچنان تقدس می‌بخشند که خشونت‌طلبی هتاکانه و ساختارشکنانه مساوی «خداجویی» نیز باشد، آنان خود را مردان قانون معرفی می‌کنند اما قانونی که باعث انتقال قدرت از آنان به سوی گروهی دیگر را فراهم می‌کند به بدوی‌‌‌‌‌ترین شکل ممکن زیر پا می‌گذارند!
تقسیم مردم به «مردم درجه یک» و «مردم درجه 2» نه‌تنها مولد شکاف‌‌‌هایی از قبیل آنچه مشهود است می‌شود، بلکه تضادهای گفتمانی و استانداردهای دوگانه‌ای خلق می‌کند که این روزها شاهد آن هستیم. نگاه اشراف‌سالارانه همانقدر اشراف را در مرکز تفسیر و تبیین‌‌های خود و شاخص‌‌گذاری برای تایید یا رد امور قرار می‌دهد که واکنش‌‌های اردوکشان سال 88 به اردوکشی‌‌های اخیر را دوگانه و غیرمنطقی کرده است. آنان که گاهی سوءاستفاده و همنوایی مقامات ایالات متحده، شیوخ عرب منطقه و سران رژیم صهیونیستی را بازی تبلیغاتی رقبا علیه خود می‌دانستند و امروز منادی هشدار برای جلوگیری از این سوءاستفاده شده‌‌اند، مفاهیمی همچون مردم را نیز در نسبت به موقعیت و منافع خود تفسیر می‌کنند؛ مردم درجه یک مردمی هستند که در راستای منافع اشراف اقتصادی- سیاسی هرگونه ساختارشکنی‌شان مباح اعلام می‌شود و مردم درجه 2 مردمی هستند که حداقل خواسته‌‌های اقتصادی‌شان هم نه‌تنها مشروع شناخته نمی‌شود که حاصل توطئه تفسیر می‌شود تا نتیجه آن شکل‌‌‌گیری خشونت عیانی باشد که در سایه عدم واکنش صحیح نسبت به مطالبات ایجاد شده است. خشونت‌‌های حاصل از اردوکشی‌‌های اخیر هر چند بزرگ‌ترین قربانی‌‌‌‌اش باز هم مردم محروم و مستضعفی هستند که مطالبات بحق‌شان پس از این بیش از سابق با عینک «تهدید امنیتی» نگریسته می‌شود اما خود فرصتی بود که از دل اشراف‌سالاری حاکم بر رفتار نهادهای سیاسی شکل گرفت، چرا که اشرافیت رفع محرومیت را نیز در گسترش تبعیض می‌جوید و غالب جنبش‌‌های اجتماعی بیش از آنکه واکنش به محرومیت باشند واکنش به تبعیض بوده‌‌‌اند. مردم حتی محرومیت را نیز در سایه عدالت می‌توانند تحمل کنند اما بهبود معیشتی که موازی با تبعیض باشد را نمی‌توانند برای خود مساله‌ای حل‌شده تفسیر کنند. ریشه آشوب‌‌های ساختارشکنانه و شکل‌‌‌گیری موجی از خشونت‌طلبی دیر یا زود همچون باقی بحران‌‌های حاصل شده خشکیده خواهد شد اما آنچه می‌ماند نگاهی است که فضا را برای چنین رادیکالیسم سیاسی‌ای هموار می‌کند، نگاهی که برخی حقوق اولیه معیشتی مردم را برآورده نمی‌کند اما برای خود حق انحصاری خیانت و ساختارشکنی را محفوظ نگه می‌دارد!

مستند «قائم ‌مقام» روایتی بدون سانسور از زندگی آیت‌الله حسینعلی منتظری است. این مستند سوم آذرماه امسال رونمایی شد و تاکنون در بیش از 250 نقطه از کشور اکران داشته است. فروش اینترنتی این مستند هم چند روزی است آغاز شده و از طریق سایت سینمامارکت در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر ناطق نوری از چهره‌هایی است که در این مستند خاطرات خود را از آشنایی و ارتباط با آقای منتظری بیان کرده که متن کامل گفت‌وگوی او از سوی عوامل سازنده این مستند در اختیار «وطن‌امروز» قرار گرفته است.
***
 حاج آقا! بفرمایید آشنایی شما با آیت‌الله منتظری از کجا بود و آیا نخستین دیدارتان در ذهن‌تان هست که در کجا بود؟
بسم‌الله الرحمن الرحیم. نخستین آشنایی من  به واسطه‌ شرکت در درس ایشان بود، سال 42. سال تحصیلی 43-42 بود که من در درس مکاسب ایشان شرکت می‌کردم، در بخش خیارات. مکاسب 3 قسمت دارد که من بخشی از خیارات را خدمت ایشان بودم و در درس ایشان شرکت می‌کردم. آشنایی‌ام از آنجا شروع شد. طبیعتاً در دوران مبارزه، در قم و هم غیر از قم ارتباط‌هایی داشتیم، مثلاً یک زمانی اختلافی شده بود بین طلاب قم بین طرفداران آقای شریعتمداری و طرفداران امام. یک صحبت هم امام جایی دارند سر این قضیه قریب به این مضمون که می‌فرمایند اگر به من توهین کردند یا عکس من را پاره کردند کاری نداشته باشید و به همه احترام بگذارید. در آن گیر و دار یک اعلامیه‌ای گیر من آمد که یک جمعی این را چاپ کرده بودند. درست در جلسه‌ای که برای حل این قضایا در فیضیه گذاشته شده بود و باید آقای منتظری و مشکینی صحبت کنند که حوزه را به وحدت دعوت کنند، این اعلامیه دست من آمد که درست نقض این نظر بود یعنی ایجاد اختلاف می‌کرد و علیه آقای شریعتمداری بود.  من برای اینکه این را خنثی کنم، بلند شدم رفتم پیش آقای مشکینی و بعد هم منزل آقای منتظری و به ایشان خبر دادم که یک چنین چیزی هست و یک مجموعه اعلامیه است. من هم زرنگی کردم به آن آقایی که آورده بود گفتم همه این دسته اعلامیه را به من بده و من می‌دهم پخش کنند. خبر دادم و اعلامیه‌ها را بردم حجره. در آن جلسه هم ایشان شروع کرد به صحبت کردن و در نهایت آقای مشکینی و آقای منتظری  آن طرح را خنثی کردند. از آنجا با ایشان ارتباط داشتیم.
 آقای منتظری نفر دوم مبارزات و پس از تبعید امام نفر اول مبارزات در داخل به حساب می‌آمد؟
به نوعی به لحاظ اینکه ملا‌تر از بقیه در بین مبارزان بود و نوعاً هم انقلابیون مبارز شاگرد ایشان بودند، طبیعتاً احترام می‌گذاشتند و همانطور که مشهور بود او را پیشکسوت می‌دانستند و احترام می‌گذاشتند. البته واقعاً هم در مبارزات حضور فعالی داشت؛ زندان‌ها و تبعید و شکنجه را واقعاً داشت.
 شما در زندان با ایشان بودید؟
من سال 46 وقتی دستگیر شدم، در رابطه با یک تیمی بودیم و جمعیتی که در خاطرات من هست. آن سال ما را به قزل‌قلعه بردند. در آن مدتی که قزل‌قلعه بودیم ما در انفرادی بودیم و آقای منتظری در بند عمومی. بازجویی‌ها که یک مقداری تمام می‌شد، معمولاً اجازه می‌دادند می‌آمدیم بند عمومی. سابقه آشنایی هم داشتیم از بحث و درس و اینها. نماز جماعت هم آنجا به امامت ایشان بود.
 بعد از انقلاب، بیماری قلبی امام یکی از معضلات انقلابیون بود و دغدغه بود که ما چه کار کنیم؛ این فرآیندی که برویم به سمت اینکه آقای منتظری جانشین بعدی رهبری شوند از چه سالی کلید خورد؟ چون در خاطرات هست که سال 62 انتخابات خبرگان با این دغدغه بود که خبرگان راه بیفتد و آقای منتظری را انتخاب کنیم. از چه سالی این صحبت‌ها بین انقلابیون بود؟
به هر حال این نگرانی مخصوصاً بعد از همان عارضه قلبی امام(ره) که شما اشاره کردید، برای همه بود که بالاخره به پیامبر اکرم هم قرآن می‌گوید: «انّک مَیّت و اِنّهم مَیّتون» بالاخره مرگ است و سراغ انسان‌ها می‌آید و رهبر و غیر رهبر ندارد. این عارضه هم که پیش آمده این احتمال را قوی‌تر می‌کند که یک زمانی امام از دنیا برود و بالاخره بعد از ایشان چه کسی؟ این نگرانی بود. من سال 60 مسؤولیت وزارت کشور را به عهده گرفتم و آن موقع هم همین مسائل و نگرانی‌ها بود، بنابراین با مشورتی که با آقایان  مسؤولان آن موقع شده بود، لازم دانسته شد ما بالاخره خبرگان رهبری را راه بیندازیم. بالاخره طبق قانون اساسی اینها باید تصمیم بگیرند. بحث آقای منتظری هم آن آغاز کار نیست، چون اینکه بگوییم بیاییم انتخابات راه بیندازیم که آقای منتظری از آن دربیاید، انتصاب است؛ انتخاب نیست. بالاخره بر حسب ظاهر این بود که انتخابات را برگزار کنیم و خبرگانی انتخاب شوند و بعد هم تصمیم می‌گیرند. البته که بر حسب ظاهر و روی قرائنی که هست ایشان می‌شود. چون بالاخره ملاتر از بقیه و شاگرد امام بود و امام هم به او امید بسته بود. کما اینکه در نوشته‌های امام -حتی تا آخر- این هست. من به عنوان وزیر کشور مقدمات انتخابات را فراهم کردم و باید اذن این کار را از امام می‌گرفتیم. من خدمت امام رسیدم که آن اذن را هم من دارم که ایشان اذن این انتخابات را دادند و زیر درخواست من به عنوان وزیر کشور خود امام نوشته‌اند. از ایشان خواستم اذن بگیرم برای انتخابات خبرگان، منتها امام هم آدم باهوش و مسلط به مسائل بود و  می‌دانست وقتی انتخابات شود همانطور که شما اشاره کردید، برای این کار به طور طبیعی نگاه‌ها می‌رود به سمت آقای منتظری. آنچه در ذهنم هست می‌گویم  و ممکن است عین عبارت نباشد. ایشان فرمودند زمینه برای این کار هست؟ «این کار» یعنی برای آقای منتظری. من همین الان هم تعجب می‌کنم که چطور آنطور جسورانه با امام صحبت کردم. گفتم این زمینه را شما باید فراهم کنید. ایشان یک نگاهی کردند. نگاه امام هم یک نگاه خاصی بود که واقعاً ابهت ایشان آدم را می‌گرفت. یک نگاه عمیقی به من کرد. معنایش این بود که این «شما باید زمینه را فراهم کنید» یعنی چه؟ من گفتم حضرتعالی هنوز به ایشان می‌گویید حجت‌الاسلام والمسلمین؛ شما به ایشان بگوید آیت‌الله! ایشان هم این زمینه را دارد و بالاخره آیت‌الله هم از نظر تعریف متعارف هست. شما به ایشان بگویید آیت‌الله زمینه فراهم می‌شود. شما بگویید آیت‌الله بقیه هم می‌گویند. امام آدم تیزی بود، با یک لبخندی فرمود من تا الان می‌گفتم حجت‌الاسلام والمسلمین یک دفعه بگویم آیت‌الله، این خیلی تصنعی می‌شود.
 بعدش اصرار نکردید؟
نه! وقتی این را ایشان فرمودند، دیگر حرف تمام شد. نامه را فرستادیم و نامه را امضا کردند.
 وقتی سیدمهدی هاشمی را دستگیر می‌کنند و آیت‌الله منتظری درس‌شان را تعطیل می‌کنند، 3 نفر انتخاب می‌شوند بروند خدمت آقای منتظری؛ آن فرآیند و جلسه و صحبتی که منجر شد به این قضیه چه بود؟
وقتی سیدمهدی را دستگیر کردند، جناب آقای منتظری درس‌شان را تعطیل کردند. این خیلی ناگوار بود و برای ما هم خیلی تعجب‌آور بود. بالاخره نظام تصمیم گرفته است، آن هم با آن پیشینه سیدمهدی که هم برای ما روشن بود و هم برای ایشان باید علی‌القاعده روشن باشد. بعد هم حکومت تصمیم گرفته، قوه‌قضائیه تصمیم گرفته؛ تعطیل کردن درس یا به خانه بردن آن، معنایش اعتراض به قوه‌قضائیه  و اعتراض به نظام است. این برای ما خیلی ناگوار بود که با این موقعیتی که ایشان دارد - بالاخره قائم‌مقام رهبری هستند - اعتراض کنند!
 در جامعه روحانیت این بحث مطرح بود. من دقیق یادم نیست که به چه مناسبت رفته بودم در جلسه جامعه مدرسان هم شرکت کرده بودم و آنجا بحث شد که با این مساله چگونه برخورد کنیم؟ جامعه مدرسین - با حضور بنده و بعضی‌های دیگر از جامعه روحانیت که الان شاید خاطرم نباشد - به این جمع‌بندی رسیدند که برویم با ایشان صحبت کنیم، بالاخره حرف او را بشنویم و حرف خودمان را بگوییم.  طبیعتاً این پیشنهاد تصویب شد، چون تقریبا نظر همه بود. حالا چه کسی برود؟ گفتند جناب آقای جوادی‌آملی، جناب آقای یزدی و من هم که آنجا بودم و از کوچک‌ترین‌های‌شان بودم گفتند خود شما! شما 3 نفر بروید با ایشان صحبت کنید که  ببینیم ایشان حرفش چیست.  وقتی از ایشان گرفته شد و 3 نفره رفتیم. آقایان صحبت کردند که من الان صحبت آن آقایان را به خاطر ندارم  و خوب است از خود آقایان اگر لازم بود سوال شود ولی آنچه یادم هست، این است که ما چون با هم ارتباط داشتیم و شاگردشان هم بودم، زندان هم با هم بودیم؛ روابط و مکالمات‌مان عادی و راحت بود. گفتم حاج آقا! این واقعاً از شما خیلی بعید بود که  برای دستگیری سیدمهدی درس را تعطیل کنید. به ایشان گفتم بالاخره قهدریجان، آن موقع کردستان نبوده که مثلا کومله و دموکرات آنجا باشند! حشمت با بچه‌هایش آنجا کشته شدند، شیخ قنبرعلی کشته شده و آن سابقه مرحوم شمس‌آبادی هست و اینها را که نمی‌شود انکار کرد؛ کار اینها است. شما چطور اولاً سکوت کردید؟ و حالا که دستگیرش کرده‌اند اعتراض می‌کنید؟ از شما بعید است. شما بالاخره قائم‌مقام رهبری هستید!  ایشان جمله عجیبی گفتند. گفتند آخر من زیر فشار داخل خانه هستم! با یک لحنی که واقعاً برای ما هم خیلی تعجب‌آور بود. من گفتم: آیا این معنا دارد که قائم‌مقام رهبری نظام به خاطر دستگیری یک نفر بگوید من زیر فشار داخل خانه هستم؟! داخل خانه، دختر و داماد و عروس و اینها هستند دیگر. سیدمهدی برادر داماد ایشان بود. ما خیلی تعجب کردیم و واقعاً مایوسانه از خانه ایشان بیرون آمدیم.
 خاطره‌ای از برخورد آیت‌الله منتظری با آیت‌الله شهید سیدمحمدباقر حکیم هم از شما نقل شده که معروف است؛ ماجرای آن چیست؟
من دوره وزارت کشوری‌ام تمام شده بود. آقای زرگر آن موقع مسؤول دادگاه مبارزه با مواد مخدر بودند. ایشان به من گفتند یک بحثی راجع به مساله مواد مخدر و قاچاقچیان هست و یک قانونی است که آقای منتظری نقد و اعتراض دارند. من می‌خواهم بروم پیش ایشان، منتها شما اگر با من بیایید خیلی بهتر است، چون بهتر می‌توانی تبیین کنی و وزیر کشور هم بودی و این مسائل دست‌تان بوده. با هم رفتیم که راجع به این مساله مواد مخدر و دادگاه مبارزه با مواد مخدر صحبت کنیم. وقتی ما رفتیم دیدیم مرحوم شهید حکیم و جمعی از فرماندهان ارتش خدمت ایشان هستند. خب! آقای منتظری قائم‌مقام بودند و مسؤولیت اسرای عراقی با ارتش و این تیم بود و در راس آنها هم مرحوم شهید آقای حکیم بود که مسائل را هماهنگ می‌کرد. ما هم نشسته بودیم در نوبت که آقایان صحبت‌شان را کنند و بروند و بعد ما بحث‌مان را با ایشان داشته باشیم.
آقای منتظری یکی - دو خصوصیت داشت، این خصوصیت‌ها خودش ویژه است ولی تاکید است. یکی از آنها شوخ بودن‌شان بود. ایشان خیلی شوخ بود و شأن قائم مقامی هم هیچ منافاتی با شوخی ایشان نداشت. دوم اینکه ساده بود، یعنی خیلی پیچیده نبود. ساده بود و شاید همین هم کار دست‌شان داد.
آقای حکیم شروع کرد به عربی صحبت کردن. ایشان فارسی هم بلد بود ولی عربی را روان‌تر صحبت می‌کرد و به همین خاطر معمولاً عربی صحبت می‌کرد. شروع کرد از اینکه به ما وقت ملاقات دادید و خدمت شما رسیدیم و با زبان عربی تقدیر کند و یک مقدار که صحبت کرد، آقای منتظری به او گفت خب! فارسی حرف بزن! مرحوم والدتان فارسی بلد بود. یعنی مرحوم آیت‌الله‌العظمی حکیم. یک دفعه این شوخی را کرد که مَثل معروفی است که گاهی می‌گویند الولد چموش یشبه بالعموش، این جا ایشان گفت الولد الچموش یشبه بالاَبوش! منظور اینکه شما شبیه پدرتان هم باشید باید فارسی بلد باشید. این حرف برای من خیلی سنگین تمام شد. بالاخره ارتشی‌ها برای قائم‌مقام رهبری یک ارزش و جایگاهی قائل هستند، با این ادبیات هم که آشنا نیستند یک دفعه ببینند که ایشان به آقای حکیم این چنین حرفی بگوید؛ برای من خیلی گران تمام شد و من پیشانی‌ام را گرفتم و فشار دادم و در واقع به خودم فشار آمد. خب! تعجب هم کردیم و وقتی آمدیم بیرون به آقای زرگر گفتم واقعاً مقام قائم مقامی اقتضا نمی‌کرد ایشان اینطوری صحبت کند. اینها ارتشی هستند، یک سلسله مراتبی را باید مراعات کنند. خیلی برای‌مان گران و سخت بود.
 ذهن‌مان را ببریم در دهه 60؛ یک طیفی در بین دوستداران آقای منتظری هست که بشدت با جریان سیدمهدی و سیدهادی مشکل دارند. از سطح آقای ربانی‌املشی هستند تا جوان‌های 25 - 20 ساله‌ای که در دفتر و خانه آقای منتظری هستند. این فضا در معادلات سیاسی چقدر بازتاب داشت؟ یعنی چقدر ما دلسوزهای انقلاب، ما مجلسی‌ها، دولتی‌ها و بیت امامی‌ها روی این قضیه دغدغه داشتیم که آقای منتظری از آن جریان جدا شود؟ از این نگاه در بیت آقای منتظری بازخورد داشتید؟ نگاه‌ها به این مساله چه بود؟ یعنی شما مثلاً در سال 65-64 توصیف‌تان از این عرصه و معادله چه بود؟
ما و شخص خود من جزو منتقدان این دفاع‌ها بودیم. منتقد دفاع‌هایی که از همه کارهای آقای منتظری و بیت ایشان می‌شد. زمانی که وزیر کشور بودم، ستاد 8 ماده‌ای فرمان امام تشکیل شد که در کتاب خاطراتم هست که مرحوم آقای موسوی اردبیلی رئیس آن ستاد بود، آقای مهندس موسوی نخست‌وزیر بود و عضو بود، آقای محقق داماد به عنوان بازرسی کل کشور، آقای امامی کاشانی به عنوان مسؤول دیوان عدالت اداری بود. یادم است یک شب آقای موسوی اردبیلی و آقایان بحث می‌کردند که مثلاً فلان فرماندار شما یک قران روی قیمت کبریت گذاشته یا سیمان فلان جا دوزار رویش گذاشته‌اند. این بحث که شد من عصبانی شدم به مرحوم آقای موسوی اردبیلی گفتم حاج آقا! امام این ستاد فرمان را تشکیل داده است برای اینکه ببینیم یک قران روی کبریت و دوزار روی سیمان گذاشته‌اند؟ یا نه، کارهای بزرگی که دارد به نام اسلام و انقلاب انجام می‌شود به آنها برسیم؟ آنجا من گفتم بیایید به این پرونده سیدمهدی هاشمی برسیم! به این پرونده برسیم. آنجا  که آدم‌ها کشته شدند و خلاصه اسم بردم که به پرونده سیدمهدی برسیم. خدا رحمت کند آقای موسوی اردبیلی با همان لحن خودش فرمود: می‌شود؟ من هم که خیلی صریح بودم گفتم شما اقدام کن، من اگر پایش نایستادم نامردم. یعنی می‌خواهم بگویم ما این حساسیت را از اول داشتیم و از اینکه اینها در بیت آقای منتظری نفوذ داشتند نگران بودیم. بعضی از آقایان شاید این بینش و این دید را نداشتند؛ تحلیل‌ها و دیدها متفاوت است.
 الان برخی یک تحلیلی دارند و می‌گویند آن زمان 2 جریان بودند که پس از امام دنبال قدرت آینده بودند؛ یکی جریان مرحوم آقای هاشمی‌رفسنجانی و یکی سیدمهدی هاشمی. می‌گویند سیدمهدی به خاطر همین قضیه مک‌فارلین را علنی کرد که به آقای هاشمی ضربه بزند و بعد آقای هاشمی هم قضیه سیدمهدی و پرونده شمس‌آبادی را علم کرد که به سید‌مهدی ضربه بزند. اینها با این تحلیل می‌خواهند به کل آن فرآیندی که اتفاق افتاده، شبهه وارد کنند. نهایتش هم این می‌شود که امام توسط مثلث آقا، هاشمی و سید احمد کانالیزه شده بود و اینها بودند که به این جمع‌بندی رسیدند که بیت آقای منتظری  را بزنند و این اتفاق افتاد. یعنی می‌گویند کل این قضیه، یک پروژه سیاسی بود. آقای منتظری  هم در کتاب خاطرات‌شان در فصل‌های مربوط به عزل و برخورد با سیدمهدی، مفصل به این قضیه می‌پردازند. یک مقدار شما فضا را تحلیل کنید. یعنی جبهه‌بندی را توصیف کنید، چون شما آن زمان حضور داشته‌اید. مثلاً یک جریانی است مثل جریان آقای طاهری‌اصفهانی که اینها منتقد جریان سیدمهدی بودند، در عین حال ولی بشدت دلبسته آقای منتظری بودند و دوست داشتند آقای منتظری حفظ شود.یک مقدار نقشه کل این مساله را توصیف کنید.
اگر بخواهیم اینطور بگوییم؛ این تحلیل‌هایی که شما اشاره کردید در جامعه هست و بالاخره طرفداران آقای منتظری همان موقع بودند و الان هم هستند. تحلیل هم می‌کنند و به خیلی از کارهای ما و شما نقد دارند و بعد هم می‌آیند و بیان می‌کنند. طبیعی است که اینها هست؛ آن موقع هم همین‌طور بود. البته اگر یک مقداری بخواهیم جلوتر برویم، خیلی گسترده باید حرف بزنیم. مثلاً جریان بیت آقای منتظری و طرفداران آقای منتظری، اینها در کل با حزب جمهوری اسلامی و بنیانگذاران حزب جمهوری اسلامی مخالف بودند. «خط سه» یک خطی بود که غیر از «خط یک» و «خط دو» بود. حزب، خط دو بود و خط یک خط بنی‌صدر و جریانات آن طرف بودند. خط 3 به وجود آمد که بگوید ما نه طرفدار بنی‌صدر هستیم و نه طرفدار حزب و بهشتی؛ ما یک خط سومی هستیم. شأن نزول خط 3 این است که راه افتاد. به هر حال آن دسته‌بندی‌ها بود و اثر هم داشت. بالاخره آقای منتظری نافذ بود، بالاخره قائم‌مقام بود و بحث‌ها و حرف‌هایش اثر می‌گذاشت. مثلا ایشان نامه نوشتند به امام که نماز جمعه برای همه مردم است و اکثر امام جمعه‌ها حزبی هستند و این نمی‌شود. همین سبب شد که امام بفرمایند ائمه‌جمعه یا حزب را انتخاب کنند یا امامت جمعه را. تقریباً اکثر قریب به اتفاق‌شان هم امامت را انتخاب کردند و حزب را رها کردند و اتفاقاً یکی از سکندری‌هایی که به حزب خورد، همین قضیه بود. حزبی که خود امام پایه‌گذارش بود. مرحوم هاشمی می‌گوید امام نخستین پول را به من داد برای اینکه حزب را راه بیندازیم. بالاخره اینها با آقایان مرحوم بهشتی، مقام معظم رهبری و آقای هاشمی این کشمکش‌ها را داشتند.
 سال 60  که شهید بهشتی شهید شدند؟
بله! آنها که رفتند اما همچنان این ذهنیت تداوم دارد. حزب هست و قائم‌مقام هست، اینها که سر جایش است و اثر می‌گذارد. این دسته‌بندی‌ها در یک مقطعی بیشتر رنگ پیدا کرد و ظاهر شد. آن هم  موقعی است که بالاخره ماجرای سیدمهدی هاشمی مطرح می‌شود.
 امام از اول سیدمهدی هاشمی را قبول نداشت، این را باید بدانیم. می‌گویند اول که آن ستاد سپاه درست شد، یک جمعی خدمت امام رفتند. آقایانی که بودند نقل می‌کنند امام با یک نگاهی که اصلاً ایشان چه صیغه‌ای است در این جمع [به او نگاه کردند]. قبول نداشت او را. بعداً به همین دلیل هم شاید به قرائنی کنار گذاشته شد. این حساسیت‌ها بود، این مسائل را آنها هم می‌دانستند، بنابراین یک جنگ نانوشته بین این تفکرات بود.
 به محض اینکه با سیدمهدی برخورد می‌شود، آنها به نظر من از این فرصت استفاده می‌کنند که  بگویند این تسویه‌حساب است و احمد آقا یا دیگرانی که با او هستند این کارها را کرده‌اند. لذا می‌آیند تا آنجایی که نامه معروف امام را هم می‌گویند نوشته امام نیست و احمدآقا خودش درست کرده است. امام یکی - دو مورد راجع به احمدآقا هم حمایت می‌کند و هم اعلام می‌کند که من خودم تصمیم می‌گیرم. این نیست که دیگران برای من و به جای من تصمیم بگیرند.
وقتی امام نامه عزل آیت‌الله منتظری را می‌نویسند برخی چهره‌ها نزد ایشان می‌روند و تقاضا می‌کنند نامه منتشر نشود اما دوستداران آقای منتظری با رد همه اینها، مدعی جعلی بودن این نامه هستند.
اولاً امام بارها- نه‌تنها در رابطه با این نامه 6 فروردین- بلکه به مناسبت‌های مختلف فرموده بودند اولاً احمد مورد اعتماد من و امین من است و بعضی‌ها حرف‌هایی که راجع به او می‌زنند، درست نیست، ثانیاً من خودم تصمیم می‌‌گیرم. این قرائن را داشته باشید. بعد هم این قصه شاهدهای عادلی دارد، یعنی اینطور نیست که نامه‌ای صادر شده باشد و بعداً بیایند بگویند این نامه جعلی بوده یا احمد آقا درست کرده است. آقای هاشمی جزو آدم‌هایی است که با امام خیلی نزدیک حرف می‌زد، خودمانی حرف می‌زد و واقعاً هم امام به ایشان اعتماد داشت. مقام معظم رهبری بالاخره یک کسی است که امام آنقدر به او اعتماد و اطمینان دارد که من اینجا در پرانتز این خاطره را هم بگویم. وقتی ایشان کره‌شمالی رفتند، من هم در خدمت‌شان بودم.
احمد آقا برای خود ما نقل می‌کرد که من خدمت امام گفتم واقعاً آقای خامنه‌ای زیبنده ریاست‌جمهوری است. امام فرمود ایشان زیبنده رهبری است. یعنی یک آدمی که اینقدر مورد اعتماد است، آن آقای هاشمی که اینقدر نزدیک به امام است، اینها که نمی‌آیند یک چیزی را که جعلی باشد تعریف کنند. اینها آدم‌های متدین  و خداترس و امین انقلاب هستند. اگر بنا باشد اینها را زیر سوال ببریم، کل نظام و انقلاب؛ همه زیر سوال رفته است.
خود آقای هاشمی نقل می‌کرد، چند بار ایشان نقل کرده‌اند این قصه را. آقا هم در ذهنم هست که جلسه‌ای در خدمت‌شان بودیم و ایشان بیان فرمودند امام این نامه را نوشتند و دستور دادند  رادیو این را بخواند. آقای هاشمی می‌گفت ما خبردار شدیم و به احمد آقا زنگ زدیم و گفتیم ما می‌خواهیم بیاییم پیش امام. با زحمت و با آن شرایط ساعت نامناسب. چون امام ساعت‌های ملاقاتش خیلی منظم بود ولی اینجا به هم ریخته است. آقای خامنه‌ای و آقای هاشمی و دوستان رفتند و اصرار به امام که این کار را نکنید، این نامه را ندهید بخوانند. آقای هاشمی یادم است که فرمود وقتی خواستم این را بگویم گریه کردم. با این قرائن و اَمارات. ما یک روایتی را چطور یقین پیدا کنیم که 1400 سال از آن گذشته از زمان رسول خدا؟ به سلسله راویان یک روایت نگاه می‌کنند. راویان آن چه کسانی هستند. در انقلاب اسلامی موثق‌تر از این آقایان راوی داریم که حالا بیاییم شبهه کنیم مثلا نامه نوشته‌ امام نیست؟ این شبهه‌هایی که ایجاد می‌شود معلول همان دعواهای خطی و گروهی بود که بوده و هست.
به هر حال آقایان اصرار کردند و آن موقع هم امام – فی‌المجلس به اینها- جواب نداد. من که آنجا نبودم ولی از آقایان شنیدم بعد که رفته‌اند، امام فکر کرده و سنجیده که هم نظر این آقایان را باید نگاه دارد، هم مصلحت انقلاب و نظام این است و اینها به عنوان مشاوران امین پیغام دادند که پخش نشود.
  از خبر عزل آقای منتظری چطور با خبر شدید؟
من خودم در ماجرای عزل ایشان مجلس بودم، نه در خبرگان عضو بودم  و نه در جلساتی که تصمیم گرفته شد حضور داشتم. همین اندازه که مثل بقیه خبردار شدیم که ایشان را عزل کردند، لذا اگر اشتباه نکنم وزیر عبدالله نوری بود و او هم دستور داد همه عکس‌ها را حتی در قم پایین بیاورند. یا آن دیواری که دور خانه کشیده بودند را با لودر خراب کرده بود.
 چه اتفاقی افتاد که برخی از این افراد بعدا جهت‌گیری سیاسی‌شان در موضوع آقای منتظری عوض شد؟
واقعیت این است که نمی‌توانم چیزی بگویم، به این معنا که شاید تحلیل درستی نداشته باشم. اما اینها از قبل با آقای منتظری ارتباط داشتند، اگر خطوط را باز مجددا ترسیم کنیم، خط 3 که پاتوق و مرکزش اصفهان بود آقایان جزو آن خطوط بودند. در نهایت هم که برگشتند باید این ادامه همان باشد. این وسط استثنایی رخ داد که بالاخره ایشان وزیر کشور بودند باید به مصوبات شورای امنیت کشور یا شورای عالی امنیت ملی یا تصمیم سران قوا عمل می‌کردند و تن می‌دادند. بالاخره باید به قانون عمل می‌کردند آن موقع کار قانونی کردند بعدا که از وزارت کنار می‌رود به عنوان آدم عادی تحلیل خودش را دارد با پیشینه‌ای که داشتند شاید از باب کل شیء یرجع الی اصله بالاخره این روابط برقرار می‌شود.
 افرادی مثل آقای کروبی و محتشمی‌پور چطور؟
اینها هر کدام‌شان با هم فرق می‌کند. آقای محتشمی که جزو خط 3 نبود، کروبی هم همین‌طور خودش برای خودش بود و بیشتر خط امامی بود و در آن خط بود. نمی‌شود اینها را با هم مقایسه کنیم. نگاه خاص خودشان را داشتند.
  یکی از نکاتی که آقای منتظری در سخنرانی 13 رجب سال 76 مطرح می‌کنند، دخالت رهبری در امور است. زمان قائم مقامی خود ایشان چطور بود؟
یکی از اشکالاتی که من به آقای منتظری داشتم- قبل اعتراض‌شان به آقا و در همان زمان حیات امام- این بود که خیلی ایشان در کارها و مسائل ریز می‌شود و دخالت می‌کند. حتی همان خاطره‌ای که گفتم با آقای زرگر خدمت‌شان بودیم به خاطر این بود که مصوبه و تصمیمی بود و  ایشان مخالفت می‌کردند. تازه رهبر هم نبودند، قائم‌مقام بودند. همیشه این اعتراض بود.
 بعدا وقتی مقام معظم رهبری، رهبر شدند، ایشان وقتی اعتراض می‌کرد برای ما سوال بود که کسی که خودش رهبر نبود و قائم‌مقام بود ولی اینقدر ریز در همه مسائل کشور دخالت می‌کرد؛ چطور به کسی که رهبر است و ولایت کلی بر نظام دارد ایراد می‌گیرد؟ این تناقض صدر و ذیل موضع‌گیری‌های آقای منتظری برای من همیشه سوال بود.
  شما دهه 70 رئیس قوه مقننه بودید، با رهبری در ارتباط بودید. امام و آقای منتظری 10 سال بعد از انقلاب با هم زیست کرده‌اند اما رهبری و آقای منتظری 20 سال، یعنی از 68 تا 88. مدیریت و تعامل آیت‌الله خامنه‌ای با آقای منتظری-یعنی کسی که روزگاری قائم‌مقام رهبری بوده- را در این سال‌ها چطور تحلیل می‌کنید؟
ببینید! مقام معظم رهبری کار اجرایی کرده بودند، در نظام مسؤولیت‌های مختلف داشتند و دوران ریاست‌جمهوری را گذرانده بودند و در تصمیم‌گیری‌ها بوده‌اند؛ یعنی کوله‌باری از تجربه حکومت کردن را دارند. به علاوه ویژگی‌هایی ایشان دارند؛ از جمله شجاعت ایشان است و در تصمیم‌گیری‌ها اگر از نظر شرعی به یک موضوعی برسند باکی ندارند وظیفه شرعی‌شان را انجام بدهند، ولو اینکه برای شخص خودشان گران باشد. سوم باهوش بودن‌شان است، ایشان بسیار باهوش و بسیار مسلط به قضایا هستند. خیلی این سوال شما درست است که خیلی مساله مهمی است فردی که قائم‌مقام رهبری بوده و مقام علمی بالایی هم دارد، استاد خیلی از آقایان هم بوده و آن پیشینه را داشته و حالا عزل شده که امام فرموده بود شما به درس و بحث بپردازید؛ آقای خامنه‌ای هم رئیس‌جمهوری بوده که تازه رهبر شده؛ خیلی هوش و مدیریت می‌خواهد که از این مقطع عبور کند. به نظر من مقام معظم رهبری خیلی زیبا مدیریت کردند. بدین معنا که هم حرمت آقای منتظری را حفظ کردند- هیچ گاه در بحث‌های‌شان چیزی که از آن توهین نسبت به آقای منتظری تلقی شود نمی‌بینید- و هم نگذاشتند دیگران توهین کنند. ایشان درسش تعطیل شد، یعنی خودش تعطیل کرد و بعدا هم که دوباره درسش را داشت، در منزل‌شان درس بود و همه می‌رفتند.
آقا هم هیچ کس را منع نکردند و هیچ کسی هم به جرم اینکه به درس آقای منتظری رفته مواخذه نشد. این به زیبایی مدیریت شد و هیچ مشکلی ایجاد نشد تا فوت آقای منتظری. به نظر من بسیار خوب مدیریت شد و مشکلی هم ایجاد نکرد. به‌رغم حساسیتی که طرفداران آقای منتظری داشتند در نجف‌آباد و غیر آن، گاهی با اتوبوس‌های زیاد می‌آمدند قم و می‌رفتند ولی درگیری نبود. این هدایت از مدیریت خوب رهبری است که این قضیه را مدیریت کردند و به مسؤولان گفتند چه کار کنند که مشکلی ایجاد نشود و نشد.
  در مسیر قائم مقامی آقای منتظری، مسؤولان انقلاب دغدغه‌مندند و فعالیت می‌کنند. مسؤولان چه تلاش‌هایی کردند تا موانع را از این مسیر بردارند و زمینه ایجاد شود؟
من خودم موانعی را ندیدم. برای این است که همه نگران بعد از امام بودند، چون اصل نظام و کلیت نظام در خطر بود؛ ضمن اینکه هیچ آلترناتیوی هم نبود، بنابراین خیلی مانع سر راه نبود. دنبال این بودیم که مقتضی را موجود کنیم، مانعی نبود که مفقود کنیم، دنبال مقتضیات بودیم. پس برای رفع موانع نبود، بلکه می‌خواستند مقتضی را موجود کنند. این خیلی مشکلی در آن موقع نبود.
  آن سوی این عرصه را چطور می‌بینید؟ تعامل آقای منتظری با رهبری و نظام چطور بود؟
خب! وقتی آقا به رهبری می‌رسند، می‌بینید که آقای منتظری نامه‌ می‌نویسد و به ایشان رهبری را تبریک می‌گوید و تایید می‌کند و تعابیر تدین و اخلاص و فضل و اینها را هم به کار می‌برد و دعا می‌کند. این در زمانی است که ایشان عزل شده است دیگر. به نظرم در این مقطع هم خوب عمل کرد. بعدش هم گاهی اعتراضات و نقدهایی داشته ولی به نظر من با مجموع مسائلی که رخ داد، آن اندازه قابل هضم و تحمل بود اما مشکل هیچ وقت ایجاد نکرد.
  درباره اعدام‌های سال 67 چه تحلیل و روایتی دارید؟
اگر یک جمله‌ای درباره ایشان بخواهم بگویم این است که دیدگاه‌های‌شان بعضا عوض می‌شد، محترمانه که بگوییم تجدید نظر می‌کردند. در خود مساله ولایت فقیه ایشان چند جلد کتاب قوی دارد. به معنای واقعی کلمه خیلی قوی اما گاهی در این اواخر مواضعی که می‌گرفتند و صحبتی که می‌کردند، شاید خیلی با مبانی فقهی که بیان می‌کردند نمی‌خورد. یعنی «تجدید نظر» می‌کردند یا «تغییر رای» می‌دادند. در جریانات سیاسی هم اینطور بود. البته جریان‌های لیبرال از اول رفت و آمدشان در قم با ایشان وجود داشت. گروه‌های مختلف لیبرال خدمت ایشان می‌رفتند و شاید این ارتباطات روی ایشان بی‌اثر نبود. بالاخره انسان اثرپذیر است و شما در مستندتان دارید که خود ایشان بحث و نگاهی دارد، بعد عوض می‌شود.
 اما خودم قائل هستم در این ماجرای 67 جفا شد؛ هم به امام، هم به نظام که یک فایل صوتی پخش شد. اصلا جفا به انقلاب بود که در این مقطع این را برای نسل چهارم انقلاب که اصلا نبودند و شرایط را نمی‌دانند چیست، پخش می‌کنند که برای نسل جوان و جدید مساله باشد که بالاخره اینها را گرفتید، محاکمه و زندانی کردید، بعدش چرا کشتید؟ یک جوان حق دارد این را بپرسد. اما این یک گوشه از ماجراست، این «لا اله» ماجراست، «الا‌الله» آن را نگفته‌اند و این جفاست. این را بگویم. این نسل‌های جدید نسل 3 و 4 و 5 اینها اصلا شرایط سال 59 و 60 و 61 و جنایاتی را که منافقین کردند نمی‌توانند تصور کنند. اتفاقا همین چند روز پیش با جمعی از دوستان یک جلسه‌ای داشتیم. بیان می‌کردند سال 60 وقتی شورش در خیابان کردند، با تیغ‌های موکت‌بری چطور سر انسان‌ها را در خیابان ولیعصر می‌زدند! سر می‌زدند مثل الان داعش، منتهی اینها با یک سیستم و آنها با یک سیستم دیگر. یا جنایاتی که مثلا یک کفاش را ترور کنند، خانمی که به نماز جمعه می‌رفت به جرم نماز رفتن بزنند یا بچه‌های کمیته را بگیرند و پوست سرشان را زنده زنده بکنند؛ مرحوم طاهری و طهماسبی بچه‌های کمیته بودند و گرفتار شدند. این جنایت آن موقع جای خود را دارد.
 در ماجرای آخر جنگ و مرصاد؛ آنجا اصلا تمام امید آمریکایی‌ها و هم‌پیمانان‌شان و صدام و همه به منافقین و ارتش منافقین بود که حمله کنند. حمله کردند، با تانک و دستگاه‌های مختلف حمله کردند و حمایت‌های عراق را داشتند. وارد کرند شدند، در اسلام‌آباد مردم عادی را اعدام کردند! همین طور می‌کشتند و جلو می‌آمدند.
حالا ممکن است این[عملیات] را بگوییم که آنها بودند ولی این نبود. اطلاعاتی که نظام داشت این بود که مسعود رجوی اعلام می‌کند ما فردا ظهر جشن را در تهران می‌گیریم. به همه نیروها و سمپات‌ها هم گفته‌اند ما می‌آییم. این در زندان هم منعکس شده که ما می‌آییم و شما در زندان شورش کنید، تهران را شما بریزید بگیرید، ما هم می‌آییم و بعد هم نظام را ساقط می‌کنیم. خب! کدام حکومت در دنیا می‌نشیند یک عده‌ای بیایند کودتا و شورش کنند، قتل عام کنند و همه را بکشند و این نگاه کند! این برای مردم تبیین نشد که اینها در زندان چه کردند.
امام دستوری که داد نگفتند همه‌شان را! امام گفت بررسی کنید آنهایی که «سر موضع» هستند. سر موضع یعنی چه؟ شاید نسل جدید سر موضع را نداند یعنی چی؟ «سر موضع» هستند یعنی شما هم شورش کنید و همه را بکُشید، حکومت را بگیرید. این تبیین نشد برای مردم و به نظر من جفا شد. پخش آن فایل هم واقعا جفا و خیانت به نظام بود. انتقادی که من به دوستانی که آن زمان به دستور امام تصمیم‌گیر بودند دارم این است که اینها قوی برخورد نکردند، قوی دفاع نکردند، به انفعال افتادند. و الا این قابل دفاع بود. من همان روزها گفتم. گفتم اگر بنا بود من  بروم صحبت کنم خیلی بیشتر و بهتر می‌توانستم دفاع کنم و قابل دفاع است. در مقابل جنایاتی که اینها کردند و بنا داشتند ساقط کنند، مگر می‌شود ما بنشینیم حکومت ساقط شود برای اینکه فضا مثلا گل و بلبلی شود! معنایی ندارد.
  تلخ‌ترین خاطره‌ای که از آقای منتظری دارید؟
مجموعه این بحث‌ها را کنار هم بگذاریم. یک کسی که آدم ملایی بود، فقیه مقتدری بود و در استنباط خیلی آزاد و شجاع بود. نوعاً مسؤولان کشور - از علما و فقها -شاگردانش بودند؛ امید امام بود. تلخ‌ترین خاطره این است کسی که امام به او دل بسته و امیدش بود، همه به او دل بسته‌ بودند، سابقه مبارزاتی بسیار زیادی داشت- ایشان را واقعا شکنجه زیاد کردند. ایشان را می‌بردند در اتاقی نگه می‌داشتند و پسرش محمد آقا را در اتاق بغل روی بخاری شکنجه می‌دادند که فریاد بچه‌اش را بشنود و اذیت شود- با این پیشینه به این درخشانی و آن علم و آن همه زحمات و امیدها؛ خب! یک دفعه جوری موضع بگیرد که آن وقت آنطور سقوط کند و بیفتد. این به نظر من بدترین و تلخ‌ترین خاطره برای ماهایی است که هم شاگردش بودیم و هم آن دوره‌ها را دیدیم؛ هم برای بقیه که در انقلاب امید داشتند.
  یکی از سؤالات و ابهاماتی که الان مطرح می‌شود این است که امام، قدر این انقلابی که با آن همه زحمت و شهید و خون دل به دست آمده می‌داند و طبیعی است که حاضر نمی‌شود انقلاب به مسیری برود که به انحراف بیفتد. امام در خاطراتی که آقایان محمدی‌گیلانی و هاشمی دارند از ابتدا با قائم‌مقامی آقای منتظری مخالفند اما در نهایت موافقت می‌کنند. با این خصوصیاتی که امام برای آقای منتظری برمی‌شمرند و این تحلیل را دارند که اگر مملکت دست ایشان بیفتد، انقلاب به انحراف می‌رود، چرا موافقت می‌کنند و این خطر و ریسک را می‌پذیرند؟ در این 4 سال قائم‌مقامی آیت‌الله منتظری، اگر اتفاقی برای امام می‌افتاد، چه بر سر انقلابی که با خون دل به دست آمده بود، می‌آمد؟ 
جواب این است که اصلا آن موقع به ذهن هیچ کس خطور نمی‌کرد که کسی مثل آقای خامنه‌ای رهبر شود، اصلا به ذهن کسی نمی‌آمد. واقعا هرچه فکر می‌شد، حتی بعد عزل آقای منتظری، اصلا همه در یک ابهام به سر می‌بردند و مبهوت بودند. این نگرانی را داشته باشید که اگر امام از دنیا برود کسی نیست  و ما می‌خواهیم چه کار کنیم؟ ما و هر سیاستمدار و حکومتی، نباید صفر و صدی باشد. این سوال شما، جوابش «صفر و صدی نبودن» است. امام دوست دارد نتیجه صد باشد اما اگر نشد 90، اگر نشد 80، اگر نشد ... .  امام به این تن می‌دهد که اگر امر دایر شد بین اینکه رها بشود یا یک کسی که حالا خیلی صد در صد نیست بیاید کدام را انتخاب کند؟  لعل یحدث بعد ذلک امرا، تا بعد خداوند درست کند، که کرد. این سبب می‌شود که امام قبول کند. در واقع انتخاب است بین صفر و بین مثلا 20، عقل می‌گوید همین را انتخاب کنید تا خداوند جور کند. به همین دلیل می‌بینید در مجلس خبرگان وقتی بحث می‌شود برای رهبری بعد از امام، خود آقایان دنبال شورایی می‌روند که آدم نمی‌داند اگر شورایی می‌شد چه می‌شد! که من همیشه این جمله امیرالمومنین به ذهنم می‌زد: پناه به خدا از شورا، اگر این می‌شد معلوم نبود چی در می‌آمد.
 

با وجود تصویب و اجرای قانون ضدنفرت‌پراکنی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در آلمان، شرکت تلگرام به عنوان یک شرکت ثبت شده در این کشور مغایر آن عمل می‌کند.
دیروز همزمان با آغاز سال 2018، مهلتی که دولت آلمان برای اپراتورهای بزرگ شبکه‌های اجتماعی برای پاکسازی  محتوای نفرت‌پراکنانه، خبرهای دروغ و دیگر مطالب غیرقانونی تعیین کرده بود پایان یافت. به گزارش رسانه‌های آلمانی، این دوره انتقالی تعیین‌شده برای شرکت‌ها در راستای اعمال قانون موسوم به «نتزدی گی» روز دوشنبه اول ژانویه پایان پذیرفته و طبق آن شرکت‌های فعال در زمینه شبکه‌های اجتماعی که بیش از 2 میلیون عضو دارند و محتوای غیرقانونی خود را حذف یا فیلتر نکرده باشند تا 50 میلیون یورو جریمه خواهند شد. اما به نظر می‌رسد دولت آلمان در راستای اجرای این قانون نهایت تزویر را به نمایش گذاشته است، چراکه تمام تاکید برلین بر محدودیت شبکه‌های خارجی مثل فیسبوک، توئیتر و یوتیوب است که در آلمان مخاطبان گسترده دارند اما شبکه‌های اجتماعی مثل تلگرام که بخشی از سرورهای‌شان در این کشور است به شکل غیرقابل توجیهی آزاد گذاشته شده‌اند.
اوایل هفته جاری بود که پاول دوروف، مدیر روس‌تبار شبکه پیام‌رسان تلگرام اعلام کرد بنا به درخواست وزارت ارتباطات ایران، کانال نفرت‌پراکن «آمدنیوز» را روی این شبکه به‌خاطر تشویق اغتشاشگران به ساخت بمب دستی کوکتل‌مولوتف بسته است اما در ادامه تلگرام از بستن
حساب‌های جدیدی که توسط گردانندگان همین کانال راه‌اندازی شده بود سر باز زد. این موضوع فیلتر گسترده تلگرام را توسط دولت ایران به همراه داشت اما عجیب آنکه دولت آلمان که خود در حال سختگیری بر شبکه‌های اجتماعی در موارد مشابه است، برخلاف قوانین رفتار کرده و هیچ برخوردی با تلگرام نکرد. این در حالی است که شرکت تلگرام که با سرمایه‌گذاری یک شرکت فناوری آمریکایی- اسرائیلی ثبت شده و در نیویورک توسعه یافته، از سال 2015 بخشی از سرورهای خود را به آلمان منتقل کرده بود. همچنین از سال گذشته تیم آن در دوبی مستقر شده‌ است که این موضوع نیز بر ابهامات موجود درباره نقش سازمان‌های اطلاعاتی امارات و سعودی در تبلیغ و خط‌دهی اغتشاشات اخیر ایران در کانال‌های تلگرام می‌افزاید.
 

در جریان ناآرامی‌های یکشنبه‌شب در شهر دورود در استان لرستان یک پدر و پسر در درون خودروی خود، به طرز فجیعی کشته شدند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، در جریان ناآرامی‌های یکشنبه‌شب، آشوبگران راننده یک خودروی آتش‌نشانی آماده‌باش را از خودرو پیاده کرده و سوار آن می‌شوند و خودرو را روی پل هوایی راه‌آهن دورود رها می‌کنند. خودرو در سرازیری، خودروی پرایدی را که پدر و پسری سرنشین آن بودند زیر گرفته و هر دو سرنشین در دم جان باختند. این خودرو  پس از انجام ماموریت در حال بازگشت به ایستگاه آتش‌نشانی بود که اغتشاشگران، عوامل امدادی آتش‌نشانی را با فشار و تهدید از خودرو پیاده کرده و خودرو را از حدفاصل پل هوایی امام خمینی(ره) به سمت میدان منوچهری رها می‌کنند. متاسفانه این خودرو پس از برخورد با دو دستگاه  سواری پراید و سمند، موجب مرگ سرنشینان سواری پراید (پدر و فرزند) شد. گفتنی است در جریان ناآرامی‌های شنبه‌شب هم 2 نفر در دورود کشته شدند که جمع آمار کشته‌شدگان در این شهرستان به 4 نفر رسید. بر اساس برخی گزارش‌ها، صبح دیروز دوشنبه خادمی، نماینده مردم ایذه در مجلس شورای اسلامی نیز از کشته شدن 2 نفر و مجروح شدن تعدادی از تجمع‌کنندگان یکشنبه‌شب در این شهرستان خبر داد. خبرگزاری صدا و سیما نیز دیروز گزارشی را منتشر کرد که در آن گزارش شده بود در جریان ناآرامی‌های یکشنبه شب در تویسرکان 6 نفر کشته شده اند. بر اساس گزارش خبرگزاری صدا و سیما، در جریان ناآرامی‌های یکشنبه‌شب در شاهین‌شهر نیز 3 نفر کشته شدند. بر این اساس، مجموع کشته‌شده‌ها در جریان ناآرامی‌های اخیر به 15 نفر رسیده است.