دکتر جعفر قادری با اشاره به این موضوع که مزیت‌های اجتناب از خام‌فروشی و تلاش در راستای فروش محصول نهایی و فرآوری شده بر کسی پوشیده نیست، تصریح کرد: با تولید فرآورده‌های نفتی می‌توانیم بازارهای بیشتری به دست آوریم. نفت خام بازارهای محدود و مشخصی دارد و به همین دلیل براحتی می‌توان آن را تحریم کرد اما فرآورده‌ها بازار گسترده‌تری دارند و حمل‌و‌نقل آنها راحت‌تر است، به همین دلیل تحریم‌پذیری‌شان در مقایسه با نفت خام کمتر است. باید پالایشگاه‌سازی در داخل و خارج از کشور در دستور کار قرار گیرد. مجموعه کارهایی که می‌توانیم در حوزه پالایشگاهی انجام دهیم، می‌تواند به قدرت مانور ما برای فروش نفت بیفزاید. 

وی در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: وزارت فعلی نفت ظرفیت‌هایی را در ونزوئلا و کشورهای دیگر درباره همکاری‌های پالایشگاهی شناسایی کرده است. استفاده از آنها می‌تواند مزایای زیادی برای کشور داشته باشد و منافع ما را تأمین کند. همکاری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در قالب تعمیر پالایشگاه‌های موجود و تجهیز و راه‌اندازی آنها بستری را برای جذب نیروی تخصصی ما در خارج از کشور فراهم می‌کند. به این ترتیب، می‌توانیم به صدور خدمات فنی- مهندسی دانش‌بنیان به کشورهای دیگر بپردازیم که مزایای زیادی برای کشور دارد. به این ترتیب، هم به کشورهای دوست کمک می‌کنیم و دانش خود را در اختیار آنها قرار می‌دهیم و هم ارزآوری برای کشور داریم. این روش سوپاپ اطمینانی برای خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی به شمار می‌رود. 

قادری در ادامه در ارتباط با خبر اخیر وزیر نفت مبنی بر افزایش فروش نفت کشورمان به ازبکستان و همکاری در پالایشگاه‌های این کشور خاطرنشان کرد: افزایش روابط با کشورهای منطقه در حوزه نفتی و پالایشگاهی به کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل منجر می‌شود. برگ برنده ما نسبت به کشورهای منطقه این است که سطح فنی- مهندسی بالاتری در مقایسه با آنها داریم و می‌توانیم با انتقال دانش خود به این کشورها منافع ۲ طرف را تأمین کنیم. این نوع ارتباطات به کاهش تحرکات غربی‌ها علیه کشور ما منجر می‌شود، زیرا منافع ما با همسایگان گره می‌خورد و براحتی کشورهای دیگر نمی‌توانند علیه ما اقدام کنند. افزایش روابط ما با کشورهای منطقه از قبیل ازبکستان، عراق، سوریه و لبنان زمینه‌ای را فراهم می‌کند که آنها در حوزه‌های دیگر نیز در دور زدن تحریم‌ها به ما کمک کنند. 

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفت: هر کدام از کشورهای همسایه که پالایشگاهی با ظرفیت خالی داشته باشند، می‌توانند هدف ما برای همکاری باشند. با ازبکستان نیز می‌توانیم در حوزه پالایشگاهی همکاری داشته باشیم، زیرا این کشور دارای پالایشگاه‌هایی است که با تمام ظرفیت فعال نیستند. افزایش این تعاملات اقتصادی در منطقه می‌تواند به خنثی‌سازی تحریم‌ها کمک کند. به طور کلی، تلاش‌های وزارت نفت فعلی در زمینه همکاری با پالایشگاه‌های فراسرزمینی اقدام مثبتی است. 

در ارتباط با ونزوئلا تجربه موفقی داشتیم و به افزایش فروش نفت کشورمان پرداختیم. ونزوئلا دارای منابع عظیم نفتی است اما به خاطر فوق سنگین بودن نفتش به نفت سبکی مانند نفت کشور ما نیاز دارد. همچنین این کشور نیز تحت تحریم قرار دارد و از این نظر با مشکلاتی برای بهره‌برداری از پالایشگاه‌هایش مواجه است. نیازهای دوطرفه تهران و کاراکاس زمینه‌ای برای همکاری ۲ کشور به وجود آورده است.

گروه اقتصادی: سیاست پالایشگاه‌‌داری فراسرزمینی ضمن اینکه مسیری برای بی‌اثر کردن تحریم‌های فروش نفت کشورمان است، می‌تواند ناترازی تولید و مصرف بنزین ایران را تا زمان ایجاد پالایشگاه‌های جدید داخلی حل کند. حالا این موضوع مورد توجه مقام معظم رهبری قرار گرفته است.

حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای شنبه هفته جاری، در دیدار صدها نفر از مردم اصفهان با اشاره به امکانات گسترده رسانه‌ای دشمن همچون شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی و تلویزیون‌های مزدور برای از بین بردن امید افزودند: با وجود همه این تلاش‌ها، خوشبختانه امید و حرکت برای پیشرفت در کشور زنده است. رهبر حکیم انقلاب اسلامی گفتند: دشمن تلاش دارد علاوه بر مردم و جوانان، حتی مسؤولان نیز امید خود را از دست بدهند و متأسفانه دشمن یک امتداد داخلی هم دارد که آنها هم تلاش دارند با استفاده از روزنامه‌ها و فضای مجازی، القای یأس و ناامیدی کنند. ایشان افزودند: مشکل اقتصادی داریم که ان‌شاءالله حل خواهد شد اما در بخش‌های دیگر در حال پیشرفت هستیم، البته همه تمرکز بر این است که نسل جوان از این پیشرفت‌ها آگاه نشود، به همین علت دشمن و امتداد داخلی آن، این پیشرفت‌ها را کتمان یا کوچک‌نمایی می‌کنند. رهبر معظم انقلاب به چند نمونه از پیشرفت‌ها و حرکت‌های رو به جلو در هفته‌های اخیر اشاره کردند و گفتند: دستیابی دانشمندان ایرانی به روش جدید برای درمان سرطان خون، بومی‌سازی یکی از تجهیزات استخراج نفت و گاز، ‌افتتاح خط‌آهن در بخشی از سیستان‌وبلوچستان که بخش مهمی از خط‌آهن شمال به جنوب است، افتتاح چندین کارخانه، راه‌اندازی اولین پالایشگاه فراسرزمینی، بهره‌برداری از ۶ نیروگاه برق، رونمایی یکی از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های جهان، پرتاب موشک ماهواره‌بر و رونمایی از یک موشک جدید، همه نمونه‌هایی از حرکت رو به جلوی کشور، آن هم در زمانی است که دشمن تلاش دارد با برخی اغتشاشات مانع این حرکت شود.

به گزارش «وطن امروز»، ادبیات پالایشگاه‌‌داری فراسرزمینی با شروع دولت سیزدهم در اقتصاد کشورمان به وجود آمد؛ موضوعی که پیش از این با توجه به تاکید دولت‌های یازدهم و دوازدهم بر تسهیل فروش نفت خام از طریق برجام و دیگر توافقات بین‌المللی با غرب، هیچ‌گاه پیگیری نشده بود.

پیش از دهه 90 نیز به دلیل نبود تحریم‌های نفتی اساسا هیچ‌گاه دولت‌های وقت به این سمت حرکت نکرده بودند.

اغلب کشورهای نفتی مانند کویت و عربستان برای تضمین فروش نفت خود، در کشورهای هدف صادراتی اقدام به ایجاد پالایشگاه‌هایی می‌کنند که صرفا با مشخصات نفت کشورشان فعالیت می‌کند. با این اقدام به نوعی امنیت انرژی کشور هدف را وابسته به نفت خود می‌کنند و در صورتی که آن کشور روزی تصمیم به قطع واردات بگیرد، باید هزینه قطع انرژی را در سطوح مختلف به جان بخرد.  موضوع اصلی اینجاست که در حال حاضر ایران توان مالی چنین سرمایه‌گذاری را ندارد اما می‌تواند با صادرات خدمات فنی- مهندسی و بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌‌فعال، سهامدار پالایشگاه‌های فراسرزمینی شود. در اصل نقطه قوت کشورمان در حال حاضر توان علمی مهندسان نفتی است. به این ترتیب دولت سیزدهم اقدام به بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال و با ظرفیت بسیار پایین‌تر از ظرفیت اسمی در ونزوئلا کرده است و از طریق صادرات خدمات فنی- مهندسی علاوه بر بازسازی پالایشگاه کشور هدف، خوراک ورودی پالایشگاه را نیز منطبق بر نفت خام ایران تعبیه کرده است. بدین ترتیب علاوه بر صادرات خدمات فنی-مهندسی دانش‌بنیان، زمینه صادرات نفت خام ایران و تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی از طریق پالایشگاه‌های فراسرزمینی را فراهم آورد.  

این راهکار جدید که ایران با صادرات خدمات فنی- مهندسی به بازسازی پالایشگاه‌های نیمه‌فعال کشورهای همسو اقدام می‌کند، سیاستی است که در بسیاری از کشورهای تحریمی این امکان را به ایران خواهد داد از سرمایه‌گذاری مستهلک شده اولیه کشورهای تحریمی برای تبدیل کردن آن پالایشگاه‌های ساخته شده به یک پالایشگاه فراسرزمینی سازگار با نفت خام ایران برای خوراک ورودی استفاده کند. 

در شرایط سهامداری کشورمان در این پالایشگاه‌ها، نه تنها به سرمایه‌گذاری اولیه و صرف زمان برای ساخت نیاز نیست، بلکه ایران در ازای سهام دریافت شده، یک خدمت یا کالا ارائه می‌دهد؛ مفهومی که از سال‌ها قبل در مفاهیم اقتصاد انرژی دنیا وجود داشته و دارد.

بنابراین سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی علاوه بر خنثی‌سازی تحریم‌ها، امکان فروش نفت ایران به این پالایشگاه‌ها و همچنین ایجاد درآمدهای ارزی جدید را فراهم می‌کند.

 

بازارسازی برای فروش نفت

یکی از اصلی‌ترین مزایای پالایشگاه‌های فراسرزمینی بازارسازی برای فروش نفت ایران بویژه در زمان تحریم‌ است. در شرایطی که فروش نفت کشورمان عملا به دلیل تحریم کاهش محسوس داشته است و از سوی دیگر نقل و انتقالات مالی بین‌المللی نیز محدود شده، سهامداری پالایشگاه‌های دیگر کشورها می‌تواند باطل‌کننده تمام فشارهای غرب باشد.

 

تأمین سوخت کشور و عبور از ناترازی بنزین

در مسیر تبدیل نفت به فرآورده‌های نفتی، نباید موضوع زمان و هزینه بسیار بالای ساخت پتروپالایشگاه و پالایشگاه را فراموش کرد. ساخت پتروپالایشگاه به تعداد بالا با توجه به شتاب روزافزون مصرف مواد شیمیایی در دنیا و همچنین ساخت پالایشگاه به میزان لازم برای برطرف کردن نیاز به بنزین، بسیار اهمیت دارد اما ۲ متغیر مهم «سرمایه» و «زمان» در این رابطه اثرگذار است. این یعنی هر گونه اقدامی در این رابطه به حداقل ۳-۲ سال زمان احتیاج دارد و در کوتاه‌مدت در دسترس نیست. این در حالی است که از ابتدای سال جاری موضوع ناترازی مصرف و تولید بنزین در کشورمان مطرح شده است به طوری که در برخی روزهای تابستان میزان مصرف بنزین به بیش از 100 میلیون لیتر رسید که رقمی فراتر از تولید کشور است. به نظر می‌رسد در این شرایط بهترین راهکار، استفاده از ظرفیت «پالایشگاه‌های فراسرزمینی» است. در این راهکار ایران اقدام به تولید فرآورده در پالایشگاه‌های ساخته شده موجود در سطح جهان می‌کند، بویژه پالایشگاه‌هایی که امکان سرمایه‌گذاری و سهامداری در آن وجود دارد.

 

ورود به بازار کشور هدف

در کنار آورده‌های سریع بیان شده درباره پالایشگاه‌های فراسرزمینی، ایران می‌تواند با یک استراتژی و برنامه‌ریزی اقتصادی بلندمدت نقش فعال‌تری را در بازار کشورهای هدف داشته باشد. مسلما زمانی که بخش قابل توجهی از انرژی و سوخت این کشورها توسط نفت کشورمان تامین شود، مسیر نفوذ در بازارهای دیگر نیز مهیاست. البته برای این مهم دولت سیزدهم باید هر چه زودتر با بهره‌گیری از فعالان اقتصادی و بخش خصوصی، برنامه دقیقی طراحی کند.  

 

ونزوئلا و ازبکستان؛ نخستین مقاصد پالایشگاه ‌فراسرزمینی ایران

ونزوئلا نخستین مقصد ایران برای ایجاد پالایشگاه فراسرزمینی بود، این کشور در حال حاضر به دلیل مشکلات موجود در مسیر تحریم‌ها، بشدت در زمینه تعمیر تجهیزات و استفاده از حداکثر ظرفیت پالایشگاه‌های خود به مشکل خورده است؛ بخش مهمی از پالایشگاه‌های این کشور با مشکلات جدی در تجهیزات روبه‌رو است و عدم تعویض این تجهیزات باعث شده ظرفیت پالایشی این پالایشگاه‌ها بشدت کاهش یابد و در نتیجه با ظرفیت حداقلی، کار تولید فرآورده‌های نفتی سوختی را انجام می‌دهند. ایران که سال‌هاست با وجود تحریم‌ها توانسته ظرفیت پالایشی خود را در حداکثر نگه‌ دارد و از توان فنی- مهندسی بالایی نیز برخوردار است، ابتدا برای بازگشت پالایشگاه‌های کشور ونزوئلا به ظرفیت اسمی و اصلی خود،  اقدام به صادرات خدمات فنی- مهندسی و تجهیزات کرد و سپس برای رسیدن به ظرفیت حداکثری باید نفت سنگین ونزوئلا سبک‌تر شود که در اینجا با نفت سبک‌تر ایران تلفیق خواهد شد و در نتیجه نفتی با اسپک و ویژگی‌های نزدیک به نفت ایران تهیه خواهد شد تا به عنوان خوراک به پالایشگاه‌ ارسال شود. به این ترتیب علاوه بر صادرات خدمات فنی - مهندسی، نفت ایران نیز از این پس در این پالایشگاه‌ها مورد استفاده قرار خواهد گرفت. صادرات خدمات فنی- مهندسی هزینه ثابت و اصلی ایران در این پالایشگاه‌ها خواهد بود و به عنوان میزان آورده دولت ایران محاسبه خواهد شد و به همان میزان نیز ایران سهامدار خواهد شد اما میزان نفت صادر شده به عنوان هزینه متغیر محسوب می‌شود و از محل فروش فرآورده‌های نفتی علاوه بر اعطای سود سهام ایران در پایان سال مالی، ونزوئلا باید نفت خریداری شده از ایران را نیز تسویه کند. بنابراین با یک تیر دو نشان‌ زده می‌شود؛ علاوه بر صادرات خدمات فنی- مهندسی و سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی، بازارسازی تضمینی برای نفت ایران نیز ایجاد می‌شود. در حال حاضر ظرفیت ۳ پالایشگاه فراسرزمینی در کشور ونزوئلا وجود دارد که ایران با صادرات خدمات فنی- مهندسی و رساندن آن به حداکثر ظرفیت، سهامدار آنها خواهد شد. نخستین پالایشگاه، پالایشگاه دولتی 140 هزار بشکه‌ای «ال‌پالیتو» در ایالت کارابوبوی ونزوئلاست.

در دومین و مهم‌ترین قرارداد، شرکت‌های دولتی ایران برای تعمیر پالایشگاه پاراگوانا، بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی ونزوئلا با ظرفیت 955 هزار بشکه در روز که به دلیل تحریم آمریکا فرسوده شده و بخشی از ظرفیتش کاهش یافته، آماده شده است.

اوایل سال جاری نیز شرکت‌‌های دولتی ایران قطعاتی را برای راه‌اندازی مجدد یک واحد تولید بنزین‌ به پاراگوانا ارسال کردند.

در سومین قرارداد نیز مشارکت ایران و ونزوئلا برای تکمیل طرح پالایشی نیکاراگوئه پیش‌بینی  شده است. پالایشگاهی که ایران سهامدار آن خواهد شد، یک پالایشگاه 100 هزار بشکه‌ای به نام «بولیوار سوپریم سوئنو» در نیکاراگوئه است.

هفته گذشته جواد اوجی، وزیر نفت از شروع فعالیت پالایشگاه فراسرزمینی «ال‌پالیتو» خبر داد. وی در این باره گفت: این آرزوی دیرینه و ۴۳ ساله‌ای بود که به همت همکاران شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و پیگیری مدیرعامل این شرکت در بخش فراسرزمینی تحقق یافت، نقطه آغاز این اقدام در ونزوئلا بود و با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در دیگر نقاط نیز ادامه خواهد یافت.

غیر از ونزوئلا اخیرا اخبار امیدوارکننده‌ای درباره سهامداری کشور در کشور ازبکستان به گوش می‌رسد. علی جدی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی  در این باره گفته بود: در حاشیه نشست پیمان شانگهای، ایران قرارداد جدیدی برای بازسازی 2 پالایشگاه فراسرزمینی در ازبکستان را نهایی و منعقد کرده است. ما می‌توانیم علاوه بر ازبکستان با کشورهای همجوار نیز در حوزه پالایشگاه‌داری فراسرزمینی مذاکره کنیم.

وی افزود: مجموعه صنایع فراسرزمینی چه در بحث پالایشگاه، چه پتروشیمی و چه نیروگاه‌ به دلیل توسعه صادرات خدمات فنی- مهندسی ایران، نفوذ اقتصادی ما را در کشورهای همسو افزایش می‌دهد.

جدی گفت: هم‌اکنون در ایران شاهد فعالیت بخش خصوصی در راه‌اندازی پالایشگاه‌ها و مینی‌پالایشگاه‌ها هستیم و دولت باید کمک کند تمام این ظرفیت‌ها هم در داخل و هم در خارج فعال‌تر از گذشته شود. صادرات فرآورده‌های نفتی باید هدف‌گذاری شود؛ موضوعی که به هر دلیلی در دولت پیش به آن پرداخته نمی‌شد.

 

 

***