گروه اقتصادی:‌ در روز‌های اخیر صحبت‌های زیادی درباره خبر اکتشاف نخستین معدن لیتیوم در ایران شده است؛ ذخایری که اگر از خلوص بالایی برخوردار باشد، ایران را به یکی از بزرگ‌ترین دارندگان این فلز استراتژیک بدل می‌کند. نکته حائز اهمیت این است که در جهان امروز لیتیوم به یکی از ارزشمندترین مواد معدنی تبدیل شده و رقابت زیادی بر سر این فلز گرانبها در جریان است. در یک دهه اخیر آمریکا در تلاش خود برای تسلط بر جهان، چند جنگ را به راه انداخته است؛ از یک سو، جنگ علیه روسیه برای کنترل و تسلط بر سوخت‌های فسیلی از جمله نفت و گاز، از سوی دیگر جنگ علیه چین برای کنترل ذخایر لیتیوم، ماده معدنی کلیدی برای انتقال انرژی و تولید انرژی پاک و در جبهه سوم جنگ با چین برای برتری در صنعت ریزتراشه‌ها و هوش مصنوعی. اما سوال این است: مزیت لیتیوم در چیست که تا این حد در جهان کنونی اهمیت دارد؟ لیتیوم ماده معدنی استراتژیک و ضروری برای ساخت خودروهای الکتریکی، باتری‌ دوربین‌های حرارتی، تلفن‌های همراه و واحدهای ذخیره‌سازی انرژی بادی و خورشیدی است. در واقع لیتیوم کلید گذار از سوخت‌های فسیلی به انرژی پاک و «نفت عصر جدید» است. 

به گزارش «وطن امروز»، جنگ لیتیوم علیه چین در دولت دونالد ترامپ آغاز شد؛ زمانی که او برای توسعه یک سیاست استراتژیک برای کنترل ذخایر لیتیوم جهان و در نتیجه تلاش برای مقابله با پیشرفت‌های چین در صنعت فوق‌الذکر، وضعیت اضطراری ملی اعلام کرد. دستور ترامپ این بود که باید سیاست جسورانه‌تری اتخاذ شود، زیرا پیشرفت‌های چین در صنعت لیتیوم و کنترل لیتیوم، تهدیدی برای امنیت، صنعت و منافع استراتژیک آمریکا بود. آن زمان دولت وقت آمریکا با اجرای برنامه‌ای برای افزایش تولید لیتیوم، کبالت و عناصر خاکی نادر در سراسر جهان، در تلاش برای شکستن برتری چین در تامین مواد معدنی استراتژیک مهم بود. نگرانی‌های دولت ترامپ آشکار بود، زیرا چین دارای مهم‌ترین پیشرفت‌ها در صنعت لیتیوم – استراتژیک‌ترین ماده معدنی برای توسعه صنعت خودروهای الکتریکی و توسعه انرژی پاک - در جهان است. چین نزدیک به ۸۰ درصد در تولید جهانی عناصر خاکی نادر سهم دارد. عناصر خاکی نادر گروهی متشکل از ۱۷ عنصر شیمیایی مورد استفاده در دستگاه‌های الکترونیکی مصرفی و تجهیزات نظامی است. این کشور در گذشته از برتری خود در تولید عناصر خاکی نادر برای گرفتن امتیازات سیاسی استفاده کرده است و پس از مناقشه دریایی با ژاپن در سال ۲۰۲۰، صادرات این مواد به همسایه خود را متوقف کرد و باعث افزایش قیمت‌ها و تلاش برای تامین این مواد از نقاط دیگر شد.

در طرف دیگر اما صنعت لیتیوم در ایالات‌متحده در مقایسه با چین به‌شدت عقب مانده است. چینی‌ها 60 درصد از تولید لیتیوم جهان را کنترل و پالایش می‌کنند و بازارهای خودروهای برقی جهان را در اختیار دارند و با 80 تا 90 درصد ظرفیت جهانی بر بازار باتری‌های الکتریکی تسلط دارند. 6 تولید کننده از 10 تولیدکننده بزرگ باتری خودروهای الکتریکی در چین مستقر 

هستند.

گزارش مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) در واشنگتن می‌گوید ایالات‌متحده آماده پاسخگویی به تقاضای صنعت لیتیوم در سال‌های آینده نیست و چین می‌تواند از موقعیت مسلط خود در این مناقشه برای رهبری جهان در انتقال به انرژی‌های پاک استفاده کند. همچنین آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند ارزش فروش جهانی لیتیوم بین سال‌های 2020 تا 2023 میلادی 20 برابر شود. این در حالی است که  قیمت لیتیوم در 2 سال اخیر تقریبا 400 درصد رشد کرده است.

* کشف نخستین ذخایر سنگ لیتیوم ایران در همدان

هفته گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه ۸ میلیون و 500 هزار تن لیتیوم در همدان کشف شده که البته این مقدار کانسنگ لیتیوم است و نه خود لیتیوم و هنوز جزئیاتی از درصد خلوص آن منتشر نشده است و قاعدتا موجودی لیتیوم کمتر از این عدد خواهد بود، زیرا درصد خلوص به نوع کانسنگ و ppm موجودی لیتیوم در کانسنگ بستگی دارد. اگر ppm کانسنگ بالا باشد، ایران در لیست ۳ کشور اول دارای منابع عظیم لیتیومی در دنیا قرار خواهد گرفت. برای مثال در آرژانتین بیش از ۱۹ میلیون تن کانسنگ لیتیوم وجود دارد اما موجودی خود لیتیوم کمتر از ۲ میلیون تن است. در شیلی عیار کانسنگ لیتیوم به طور قابل توجهی بالاست و  درباره ایران پیش‌بینی  می‌شود موجودی واقعی‌ کمتر خواهد بود. باید این موضوع را در نظر داشت که لیتیوم یک ماده حیاتی‌ و استراتژیک بویژه برای سوخت همجوشی در مرحله دوم بمب‌های گرما هسته‌ای و حتی برای مرحله اول یک بمب شکافتی تسریع‌شده برای دور زدن تولید تریتیوم است.  

* اهمیت کشف منابع لیتیوم در ایران

بر اساس پیش‌بینی‌‌ها، این ذخایر لیتیوم می‌تواند حاوی حدود 8.5 میلیون تن متریک (MT) آماده استخراج باشد که آن را به یکی از بزرگ‌ترین اکتشافات جهانی تبدیل می‌کند. در حال حاضر، ذخایر شیلی با 9.3 میلیون تن بزرگ‌ترین ذخایر جهان است. تا به حال گفته می‌شد دومین ذخایر بزرگ در استرالیا با 3.8 میلیون تن است. در جهان، این فلز استراتژیک و ارزشمند در فناوری‌های پیشرفته از اهمیت بالایی برخوردار است.

شاخص قیمت لیتیوم تا اواسط دسامبر ۲۰۲۲ نسبت به مدت مشابه سال قبل 182.6 درصد افزایش یافت. در همین حال S&P Global نسبت به کمبود جهانی لیتیوم در سال ۲۰۲۴ به دلیل افزایش تقاضا هشدار داد. این شرکت استدلال می‌کند که ۵۳ پروژه کنونی استخراج لیتیوم با هزینه‌ای حدود 37.8 میلیارد دلار در سال، حتی اگر تا سال ۲۰۳۰ با کسری ۶۰۵۰۰۰ تنی توسعه یابند، باز هم قادر به پاسخگویی به تقاضای جهانی نیستند. نام عنصر لیتیوم خود یونانی است و از کلمه‌ یونانی lithos گرفته شده است. این کلمه به معنای سنگ و نماد شیمیایی یا نشانه ‌شیمیایی عنصر لیتیوم در جدول تناوبی نیز li است. رنگ این عنصر قلیایی به رنگ نقره‌ای و سفید بوده و همچنین بسیار نرم است. لیتیوم فلز نخستین بار در سال 1800 میلادی توسط یک شیمیدان بزرگ کشف شد. این شیمیدان بزرگ برزیلی در یک معدن بزرگی از فلزات آن را کشف کرد. فلز لیتیوم حتی تا یک قرن بعد‌تر به صورت گسترده و جدی مورد استفاده قرار نگرفت، زیرا ویژگی‌های آن به طور کامل کشف نشده بود اما با گذشت زمان که با خاصیت‌ها و ویژگی‌های آن آشنایی پیدا کردند از این فلز قلیایی پرکاربرد استفاده‌های بسیار زیادی شد.

* ارزش معاملات ترکیبات لیتیومی

عمده‌ تجارت لیتیوم به صورت کربنات، هیدروکسید و همچنین اکسید است. در آمار، میزان تجارت اکسیدی و هیدروکسیدی را یکجا و با‌هم گزارش می‌کنند. صادرات و تجارت ترکیبات لیتیومی از سال ۲۰۱۰ روند صعودی به خود گرفت، به‌ طوری که ارزش صادرات از ۲۵۰ میلیون دلار به یک میلیون و ۲۰۰ هزار دلار برای هر یک از ترکیبات در سال ۲۰۲۱ رسید و در عین حال می‌توان گفت در سال‌های اخیر ترکیبات کربناتی و هیدروکسیدی - اکسیدی، سهم برابر در بازار داشته‌اند. ارزش صادرات در سال‌ ۲۰۱۸ به بیشترین میزان خود رسیده است. دلیل این امر افزایش قیمت لیتیوم کربنات نسبت به سال‌های قبلی بوده است. بعد از سال ۲۰۱۸، بتدریج ارزش صادرات کمتر شده تا اینکه در سال ۲۰۲۱، دوباره ارزش تجارت افزایش یافته است.

بیشترین صادرات لیتیوم هیدروکسید - اکسید مربوط چین است که اصلی‌ترین مشتری‌های آن کشورهای کره‌جنوبی و ژاپن هستند. درباره لیتیوم کربنات می‌توان گفت بازار تجارت جهان در اختیار شیلی است. به این صورت که در سال ۲۰۲۱ ارزش صادرات این کشور به حدود ۸۸۰ میلیون دلار رسید. کشورهای چین و هلند نیز در این بازار فعالیت دارند اما نقش آنها به مراتب از شیلی کمرنگ‌تر است.

گروه اقتصادی: نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ادامه بررسی بودجه سال 1402 دیروز به مواد مرتبط با بخش هزینه‌ای لایحه پرداختند. به گزارش «وطن امروز»، در روزهای اخیر بهارستان‌نشینان در ۳ نوبت به بررسی لایحه بودجه می‌پردازند و در همین خلال نظرات و پیشنهادات خود را نیز مطرح می‌کنند. 

* سازمان هدفمندی یارانه‌ها مکلف به ثبت‌نام افراد متقاضی جدید یارانه شد

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه سال 1402 کل کشور، با بند د تبصره 17 ماده واحده این لایحه موافقت کردند. براساس این بند، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است ضمن به‌روزرسانی داده‌ها، ۲ بار در سال با اتکا به داده‌های متقن و ثبتی پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان نسبت به شناسایی گروه‌های مشمول حمایت و مشمولان ماده 13 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و برقراری حمایت‌های یارانه‌ای آنها و اعلام حذف گروه‌های پردرآمد از حمایت‌های یارانه‌ای اقدام کند. سازمان هدفمندی یارانه‌ها و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلفند نسبت به ثبت‌نام افراد جدید متقاضی یارانه طبق ضوابط و مقررات اقدام کنند. 

* تکلیف بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات قانون جهش تولید مسکن

همچنین نمایندگان مجلس در لایحه بودجه ۱۴۰۲ برای بانک‌هایی که به تکالیف قانونی خود در قانون جهش تولید مسکن عمل نکنند مجازات مالیاتی تعیین کردند؛ آنها با بند الحاقی 3 تبصره 16 ماده واحده این لایحه موافقت کردند. براساس بند الحاقی 3 تبصره 16 ماده واحده این لایحه؛ بانک‌ها و موسسات اعتباری مکلفند حسب ماده 4 قانون جهش تولید مسکن نسبت به پرداخت تسهیلات مسکن (مطابق سهمیه تعیین‌شده توسط بانک مرکزی برای هر بانک) اقدام کنند. در صورت عدم پرداخت تسهیلات مسکن مطابق تبصره 5 ماده 4 قانون جهش تولید مسکن، نسبت به اخذ مالیات به میزان 20 درصد تعهد انجام‌نشده (تا سقف 30 هزار میلیارد تومان) اقدام می‌‎شود و به ردیف تعیین‌شده در جداول درآمدی جهت تخصیص به صندوق ملی مسکن با اولویت تامین مسکن برای زنان سرپرست خانوار در مناطق محروم و تامین اعتبار جهت تکمیل خطوط ریلی شهرهای جدید واریز می‌شود.

* تسهیلات ۲۰۰ میلیونی مسکن به خانواده‌های فاقد مسکن دارای فرزند سوم و بیشتر

 نمایندگان با جزء 3 بند الف تبصره 16 ماده واحده این لایحه موافقت کردند. در جزء 3 بند الف تبصره 16 ماده واحده لایحه بودجه 1402 آمده است:

3 - تسهیلات قرض‌الحسنه ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن (موضوع ماده 69 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت): برای خانواده‌‌های فاقد مسکن که از ابتدای سال 1399 به بعد صاحب فرزند سوم یا بیشتر می‌شوند به میزان 200 میلیون تومان است.

* وام ۳۰ میلیونی به ازای فرزند اول

در ادامه بررسی بخش هزینه‌ای بودجه 1402، نمایندگان با جزء 2 بند الف تبصره 16 ماده واحده این لایحه درباره  تسهیلات فرزندآوری موافقت کردند.

در جزء 2 بند الف تبصره 16 ماده واحده لایحه آمده است:

تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری (موضوع ماده 10 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت): برای فرزندانی که از سال 1400 به بعد به دنیا آمده‌اند تسهیلات قرض‌‌الحسنه فرزندآوری به شرح زیر پرداخت می‌شود:

1-2: به ازای فرزند اول 30 میلیون تومان

2-2: به ازای فرزند دوم 60 میلیون تومان 

2-3: به ازای فرزند سوم 90 میلیون تومان

2-4: به ازای فرزند چهارم 120 میلیون تومان 

2-5: به ازای فرزند پنجم و به بعد 150 میلیون تومان

* ۴۴۰ میلیون تومان تسهیلات برای زوج‌های زیر ۲۵ سال

نمایندگان با جزء یک بند الف تبصره 16 ماده واحده این لایحه موافقت کردند.

در بند الف تبصره 16 ماده واحده لایحه بودجه 1402 آمده است:

الف- منابع و مصارف تسهیلات قرض‌الحسنه اجتماعی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است در چارچوب برنامه کنترل تورم و ایجاد ثبات اقتصادی مطابق با قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و قوانین مربوط به ایثارگران، حداقل معادل 2 میلیون میلیارد ریال از محل سپرده‌های قرض‌الحسنه اعم از جاری و پس‌انداز شبکه بانکی غیر از بانک‌های قرض‌الحسنه پس از کسر سپرده قانونی را به قرض‌الحسنه ازدواج، فرزندآوری و ودیعه یا خرید یا ساخت مسکن اختصاص داده و از طریق بانک‌های عامل (به تشخیص شورای پول و اعتبار) به شرح زیر نسبت به پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه اقدام کند:

جزء هـ بند ج تبصره 16 قانون بودجه سال 1401 تنفید می‌شود.

1- تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج (موضوع ماده 68 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت):

1-1- تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج برای هر یک از زوج‌هایی که تاریخ ازدواج آنها بعد از 1/1/1398 بوده است مبلغ 180 میلیون تومان و با دوره‌ بازپرداخت 10 ساله

1-2- تسهیلات قرض‌‌الحسنه ازدواج برای زوج‌های زیر 25 سال و زوجه‌های زیر 23 سال مبلغ 220 میلیون تومان.

* دستگاه‌های اجرایی مکلف به مسدود کردن حساب‌های فرعی خود شدند

نمایندگان با بند ح و بندهای الحاقی 1، 2، 3، 4 و 5 تبصره 19 ماده واحده این لایحه موافقت کردند. در بند ح تبصره 19 ماده واحده این لایحه آمده است: تمامی دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده 29 قانون برنامه 5 ‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از جمله دستگاه‌ها و شرکت‌های مستلزم ذکر یا تصریح نام مانند شرکت‌های اصلی و تابعه وزارت نفت به‌جز سازمان‌های توسعه‌ای به تشخیص وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلفند تمامی ‌حساب‌های فرعی خود را مسدود و تمام حساب‌های ریالی خود (درآمدی و هزینه‌ای) را صرفا از طریق خزانه‌داری کل کشور و نزد بانک مرکزی افتتاح کنند. دستگاه‌های یادشده موظفند تمام دریافت‌ها و پرداخت‌های خود را فقط از طریق ‌حساب‌های افتتاح‌شده نزد بانک مرکزی انجام دهند.

 نگهداری هرگونه حساب توسط دستگاه‌های یادشده در بانکی غیر از بانک مرکزی در حکم تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال دولتی است. نهادهای عمومی غیردولتی در رابطه با آن بخش از منابع خود که از محل منابع عمومی یا کمک‌های مردمی تامین می‌شود، مشمول حکم این بند می‌شوند. عدم اجرای این حکم درباره دستگاه‌هایی که مستقیما زیر‌نظر مقام معظم رهبری اداره می‌شوند، منوط به اذن معظم‌له است.

در بند الحاقی 1 تبصره 19 ماده واحده این لایحه آمده است: سازمان برنامه و بودجه کشور مکلف است تا پایان تیرماه سال 1402 گزارش اجرای طرح‌های عمرانی که هزینه آن از محل اعتبارات عمرانی دولت تامین می‌شود، حاوی مطالعات توجیهی (اولیه) پیشرفت عملیات و مشکلات اجرای طرح‌ها، همچنین پیشنهادهای مشخص جهت رفع این مشکلات، مقایسه پیشرفت فیزیکی با برنامه گزارش جامع درباره عملیات انجام‌شده و کارهای ناتمام در دوره برنامه را تهیه و ضمن انتشار به کمیسیون‌های برنامه و بودجه و محاسبات، عمران، کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست و اقتصادی مجلس شورای اسلامی ارائه کند. طرح‌های نظامی، دفاعی و امنیتی از شمول این بند مستثنا است.

بر اساس بند الحاقی 2 تبصره 19 ماده واحده این لایحه، وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف است از خرداد ماه سال 1402 گزارش همه پرداخت‌های انجام‌شده از محل‌های بودجه عمومی و هدفمندسازی یارانه‌ها را به تفکیک ردیف‌های مصوب در جداول شماره‌های 6 ،7، 8، 9و10 و پیوست شماره 1 این قانون را به صورت برخط (آنلاین) و در موارد استثنا حداکثر ظرف مدت ۷ روز کاری به مجلس شورای اسلامی ارائه کند تا در اختیار نمایندگان قرار گیرد. سازمان برنامه و بودجه مکلف است به گونه‌ای عمل کند که در سال 1402 تفاوت درصد تخصیص هریک از ردیف‌های اصلی جدول شماره 7 (به جز حقوق و مزایای کارکنان و بازنشستگان) حداکثر 20 درصد و ردیف‌های متفرقه جدول شماره 9 حداکثر 30 درصد باشد. تخصیص و پرداخت اعتبار منوط به صدور مصوبه کمیسیون تخصیص اعتبار موضوع ماده 30 قانون برنامه و بودجه است. همچنین در بند الحاقی 3 تبصره 19 ماده واحده این لایحه آمده است: همه اعتبارات مجلس شورای اسلامی طی مبادله موافقتنامه بین رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات و هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی تخصیص می‌یابد و هزینه‌کرد آن، بر مبنای این موافقتنامه است.

* اختصاص ۲ هزار میلیارد تومان برای اشتغال سربازان وظیفه پس از پایان خدمت

نمایندگان با بندهای الحاقی 1 و 2 تبصره 18 ماده واحده این لایحه موافقت کردند. در بند الحاقی 1 تبصره 18 ماده واحده این لایحه آمده است: 2 هزار میلیارد تومان جهت اشتغال سربازانی که خدمت وظیفه را سپری کرده‌اند با معرفی ستاد کل نیروهای مسلح پرداخت می‌شود.

 در بند الحاقی تبصره 18 ماده واحده این لایحه آمده است: 25 درصد از منابع جزء‌های 6 و 7 بند الف این تبصره به طرح‌های تولید و اشتغال تعاونی‌ها پس از تصویب شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان اختصاص می‌یابد.