استقلال که با گرفتن یک امتیاز از داربی همچنان صدرنشین لیگ برتر است، برای اینکه بتواند این عنوان را تا پایان نیم‌فصل حفظ کند ۲ مانع بزرگ پیش رو دارد که یکی از آنها کسر امتیاز است. استقلال در آخرین بازی معوقه خود در لیگ برتر پنجشنبه ۲۳ آذر در ورزشگاه آزادی به مصاف پرسپولیس رفت و با نتیجه یک بر یک مقابل این تیم متوقف شد. هر چند آنها تا پایان هفته دوازدهم لیگ برتر با کسب ۲۵ امتیاز در صدر جدول قرار دارند اما جایگاه آنها تثبیت‌شده نیست و لغزش در بازی‌های باقیمانده تا پایان نیم‌فصل اول می‌تواند این تیم را به رده‌های پایین‌ سوق دهد. در واقع استقلال تنها با ۳ برد در ۳ دیدار باقی مانده تا پایان نیم‌فصل می‌تواند صدرنشین بماند. آبی‌های پایتخت در هفته سیزدهم سه‌شنبه ۲۸ آذر از ساعت ۱۷:۳۰ در ورزشگاه آزادی باید به مصاف نساجی مازندران بروند. مازندرانی‌ها در جدول لیگ برتر شرایط خوبی ندارند و در رده پانزدهم ایستاده‌اند. با توجه به این شرایط شاگردان سیدمهدی رحمتی می‌توانند برای استقلالی‌ها دردسرساز باشند و آنها را دچار مشکل کرده و از رسیدن به هدفی که دارند دور کنند. استقلال در هفته چهاردهم یکشنبه ۳ دی از ساعت ۱۵ در کرمان میهمان گل‌گهر سیرجان خواهد بود. ۲ تیم در ۱۰ دیدار آخر خود که رو در روی هم قرار گرفته‌اند به ۱۰ پیروزی دست یافته‌اند که ۹ برد سهم آبی‌ها و یک پیروزی هم سهم گل‌گهری‌ها بوده است. هرچند آمار کلی به سمت استقلال سنگینی می‌کند اما گل‌گهر در دیدار هفته چهاردهم برای بهتر شدن شرایط خود در جدول نیاز به برد دارد، هر چند برای اینکه بتواند به پیروزی برسد کار سختی دارد. شاگردان نکونام هم در این دیدار کار سختی دارند، چرا که فوتبال نشان داده غیرقابل پیش‌بینی است. آبی‌های پایتخت در هفته پایانی نیم‌فصل شنبه 9 دی از ساعت ۱۶:۳۰ در ورزشگاه آزادی باید مقابل پیکان صف‌آرایی کنند. استقلال و پیکان در ۱۰ دیدار پایانی برابر یکدیگر به ۴ پیروزی و ۶ مساوی دست پیدا کرده‌اند که هر ۴ پیروزی هم سهم استقلالی‌ها بوده تا باز هم این آبی‌های پایتخت باشند که مقابل حریف خود برتری داشته باشند. پیکان در نیمه راه فصل اول به دلیل نتایج ضعیف، سرمربی خود را تغییر داد تا رویه شکست‌هایش را تغییر دهد، همین تغییرات نیز باعث شده است در ۴ بازی اخیر خود شکستی را متحمل نشود. فارغ از این بازی‌ها موضوعی که برای باشگاه استقلال مهم است، حکم کمیته انضباطی در پی شکایت چند باشگاه از آبی‌های پایتخت به دلیل تخلف در سقف قراردادهاست. طبق شکایت چند باشگاه از استقلال به دلیل عبور این باشگاه از سقف قراردادها پرونده استقلال به کمیته انضباطی رفته است. اگر حکم کمیته انضباطی در روزهای آینده اعلام شود ۲ امتیاز از آبی‌های پایتخت کسر خواهد شد و همین کسر امتیاز می‌تواند آنها را تا رده پنجم پایین بکشد. به نظر می‌رسد حکم کمیته انضباطی در این باره به گونه‌ای خواهد بود که با توجه به عدالت در بین تیم‌های لیگ برتری ۲ امتیاز از استقلال کسر شود و ۲ امتیاز به سپاهان که پیش از این ۴ امتیاز از آن کسر شده بود، بازگردد. در این صورت معادلات کل جدول لیگ برتر به‌هم خواهد خورد.

محمدجواد محسنی: از کوچه‌ پس‌‌کوچه‌ها، خود را به زیر پل کالج می‌رسانم، اگر از اینجا هم عبور کنم، براحتی تا خود دانشگاه تهران می‌ر‌سم، یک لحظه مقابل موتور یک مأمور را می‌بینم، محکم  می‌گوید: «راه بسته است، کجا؟» می‌گویم: «تشییع شهدا!» و او با جدیت می‌خواهد که موتور را پارک کنم و پیاده ادامه مسیر دهم. با خود گفتم حتما می‌شود به بهانه‌ای از مامور هم عبور کرد. احتمالا اگر بگویم، دفتر کارم در خیابان سعید است، می‌گذارد عبور کنم! از من می‌پرسد: «پس چرا پارک نمی‌کنی؟» به شوخی می‌گویم: «دنبال بهانه می‌گردم!» و او می‌گوید: «شهدا بهانه را از ما گرفته‌اند». در خود فرومی‌ریزم! چقدر این جمله دقیق است. شهدا بهانه را از ما گرفته‌اند! نمی‌دانم مامور انتظامی چقدر به این جمله فکر کرده است، یا اینکه از کدام دانشگاه فارغ‌التحصیل شده که چنین ادبیات دقیقی به ‌کار برده است اما حسابی این جمله حرف برای گفتن دارد.

همین‌طور که به جمله مامور انتظامی فکر می‌کنم، حوالی تئاتر شهر خود را وسط جمعیتی می‌بینم که یکدیگر را نمی‌شناسیم اما در مسیری مشخص به سمت هدفی واحد حرکت می‌کنیم. فضای خاصی بر جمعیت حاکم است، حضور ۱۱۰ شهید گمنام در شهر تهران حال و هوای شهر را عوض کرده است. تاثیر مراسم تشییع در چهره مردم شرکت‌کننده کاملا مشخص است. حتی خیابان‌های بی‌حس و حال تهران هم از این تشییع متأثر شده است. جالب است، یکی از مشخصات ارتباط مدرن را گسست بین زمان و مکان می‌دانند اما «پدیده تشییع شهدا» این قدرت را دارد که در کانونی‌ترین جلوه مدرنیته در ایران یعنی دانشگاه تهران، دوباره مکان و زمان را به هم پیوند دهد و به آن روحی جدید ببخشد.

اغلب زبان رسانه در توصیف شهید الکن است، زیرا گنجاندن یک سبک زندگی اراده‌مند، نه کار سهلی است که از قلم حقیر برآید و نه واژگان این سطور کشش دارد اما از سویی پدیده تشییع شهید از آن دسته ظرفیت‌های مغفول است که کمتر شخص یا جریانی به آن ورود می‌کند. حرکت هماهنگ یک گروه  به سمت هدف مشخص را می‌توان از منظر‌های مختلف جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی درک کرد؛ می‌توان هم از منظر نظریه جنبش‌ها به آن نگاه کرد و هم با ادبیات کنش و جامعه‌پذیری به آن نگریست و در ضعیف‌ترین حالت به عنوان یک فرهنگ و باور  به آن نگریست. هرچند معتقدم «تشییع شهید» ریشه‌ای مستحکم در سنت دارد اما آن را پدیده‌ای مدرن می‌دانم که توانسته بحران‌های اجتماعی بسیاری را کنترل کند و پشت‌سر بگذارد ولی به راستی چرا توصیف جامعه ایرانی با این مشخصه از سوی نهاد جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی مورد غفلت قرار می‌گیرد؟

اتنوگرافی(قوم‌نگاری) که هم  جامعه‌شناسی و هم مردم‌شناسی درباره آن پیشنهادات متعددی دارد، پس چه زمان قرار است سراغ پدیده‌های ایرانی آید؟ یعنی جامعه‌شناسان ایرانی چه زمان قرار است از محیط‌های آکادمیک خارج‌شده و پدیده‌هایی چون تشییع شهید را مورد بررسی قرار دهند؟ اتنوگرافی به ‌کار میدانی (مشخصا مشاهده مشارکتی) اطلاق می‌شود که توسط یک پژوهشگر حاضر در میدان فرهنگی پیگیری می‌شود. پژوهشگر اطلاعات خود را پیرامون فرهنگ خاص، رسوم، عقاید و رفتار مردم ثبت و آنها را توصیف می‌کند. توصیف «پدیده تشییع شهید» از جهات مختلفی قابل ‌بحث و بررسی است؛ گاه می‌توان از منظر جمعیت‌شناسی به تیپولوژی افراد حاضر در تشییع پرداخت و گاه می‌توان کنش افراد حاضر در این مراسم را تصویر کرد. اغلب این مراسم‌ها نیز دارای ویژگی‌های مشترک هستند. مثلا همواره مادرانی به همراه قاب عکس شهید در مراسم حاضر می‌شوند؛ تاکنون سؤال شده است چرا انرژی و انتظار یک مادر پایانی ندارد؟ اساسا این ویژگی در کدام نقطه جهان قابل ‌مشاهده است؟ صبوری پدران نیز جالب‌ توجه است. معمولا پدران در آخرین نقطه مراسم تشییع آرام‌آرام با جمعیت پیش می‌روند! نوجوانان اما پیش‌قدم هستند و معمولا تلاش می‌کنند در نزدیک‌ترین نقطه به شهدا حرکت کنند و گاه فرصتی به‌ دست آورند تا جمله‌ای بر تابوت شهید بنویسند یا چفیه و شال خود را متبرک کنند. این جوانان که جنگ را ندیده‌اند یا درکی از فضای جنگ ندارند چطور با یک شهید ارتباط پیدا می‌کنند؟ مگر «شکاف نسلی» که ما همواره از آن در مجله‌های علوم انسانی می‌شنویم بر این جوانان اثر نگذاشته است؟ پس این جوان‌های پرتعداد چه کسانی هستند و با کدام باور می‌آیند؟

به نظر می‌رسد علم جامعه‌شناسی در ایران امروز، انتزاعی شده و جامعه‌شناس در مسیر آپارتمان تا محل کار و تدریس خود گرفتار شده است. البته این عافیت‌طلبی ویژه جامعه‌شناس نیست، فیلمساز ما نیز همین‌گونه زمینگیر آپارتمان شده است، حتی سیاست‌گذار فرهنگی!

محمدامین علیدوست: اگر چه عمر ظاهری حضرت زهرا(س) کوتاه بود اما ایشان پس از شهادت حیات تازه‌ای را در قلب و ذهن شیعیان آغاز کردند؛ حیاتی که نقش جهت‌دهی و هدایت‌گری را در تاریخ تشیع ایفا کرده است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حضرت زهرا(س) که الهام‌بخش جامعه شیعیان بود، زهد و وارستگی ایشان است که تاثیر چشمگیری در تاریخ عرفان و معنویت شیعی ایفا کرده است. 

شهید مطهری درباره زهد و وارستگی حضرت زهرا می‌گوید: «بهترین علامت رستگی و وارستگی از غیر خدا، وابستگی به حق و اینکه اساسا برای آنها هیچ چیز غیر از خدا مطرح نبوده است ... شما می‌بینید تاریخ برایش (حضرت زهرا‌(س)) ۵ صفحه بیشتر باقی نگذاشته اما همان ۵ صفحه‌ای که زندگی دیگران دارد. همین قضیه یک تاریخچه‌ای در زندگی آنها بود. شما در نظر بگیرید که آنها بشرند، نه اینکه بشر نیستند، اگر بشر نبودند که برای‌شان فضیلت نبود. وقتی بشر هستند احساسات بشری دارند، اگر نمی‌داشتند که برای‌شان فضیلت نبود ولی به این احساسات بستگی ندارند، یعنی یک احساسات عالی دارند که نمی‌گذارد آنها بسته باشند.

خوشبختانه جزئیات جهاز حضرت زهرا(س) مشخص است. قرار می‌شود عروسی حضرت علی(ع) با حضرت زهرا(س) را بگیرند اما چیزی ندارد جز زرهش، می‌رود آن را به ۴۰۰ درهم می‌فروشد. بعد با یک یا 2 نفر دیگر مامور می‌شوند بروند یک جهیزیه تهیه کنند که قلم به قلمش مشخص است. یک پیراهن برای عروس تهیه می‌شود. پیراهن را می‌پوشد. خدای تعالی وقتی که می‌خواهد یک ارزش واقعی انسانیت را ظاهر کند چنین می‌کند. آن روزی که آدم را می‌خواست بیافریند فرشتگان گفتند: «أتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء؟». خدا جواب داد: من می‌دانم در انسان چیزی را که شما نمی‌دانید. آنچه خدا می‌خواست این جور چیزها بود.

یک زن فقیر برهنه‌ای به عنوان یک سائل می‌آید و خطاب به اهل بیت می‌گوید: من عریانم و لباس ندارم. در آن گرفتاری کسی نبود که اصلا متوجه شود این زن هم آمده، غیر از حضرت زهرا(س). ایشان پیراهن اولی خودش را می‌پوشد و لباس عروسی خود را به این زن انفاق و ایثار می‌کند. بعد که زن‌ها می‌آیند، می‌گویند پیراهن عروسی کجا رفت؟ می‌گوید: زنی به اینجا آمد و کسی به او رسیدگی نکرد، من به او انفاق کردم. بشر این است، تا این مقدار آزادگی و رهایی! ‌انما نطعمکم لوجه‌الله لانرید منکم جزاء ولا شکورا. یعنی یک «متشکرم» هم از کسی توقع نداریم، فقط خدا و خدا».

همین زهد و وارستگی و جنبه باطنی حضرت زهرا موجب شد شخصیت معنوی ایشان به عنوان دستگیر سالکان جلوه کند. مرحوم آیت‌الله العظمی محمدعلی شاه‌آبادی معروف به «فیلسوف فطرت» از اساتید بارز عرفان و معنویت بودند. در صفحه 47 کتاب «آسمانی» (زندگینامه حضرت آیت‌الله العظمی محمدعلی شاه‌آبادی) مرحوم آیت‌الله نصر‌الله شاه‌آبادی از قول این عالم ربانی چنین نقل می‌کند: «سالک الی‌الله در صورتی می‌تواند به جایی برسد که در ضمن سیر، اول مرتبه اتکا به خانم حضرت صدیقه(س) داشته باشد و این محبت خانم حضرت صدیقه(س) است که انسان را به راهی که باید برود هدایت می‌کند و اگر نباشد اصلا سیری وجود نخواهد داشت. ایشان از ائمه علیهم‌السلام روایت می‌کردند که شما هر وقت محتاج می‌شوید دست به دامن ما می‌شوید و ما هر وقت گرفتار می‌شویم دست به دامن مادرمان می‌شویم. گرفتاری و احتیاج ائمه علیهم‌السلام همان مقامات قرب الهی است که حد یقف ندارد و لذا ایشان می‌فرمود محال است سالک سیر و سلوک کند و به جایی برسد مگر از طریق خانم حضرت زهرا(س) و البته منظور از اینکه به جایی برسد، نه این امور که مثلا افکار را بخواند یا هر چیز می‌خواهد برای او مهیا باشد؛ نه! آنها اصلاً ارزش ندارد. آن چیزی که ارزش دارد مقام قرب پروردگار است و این مقام محقق نمی‌شود؛ مگر از طریق خانم حضرت زهرا‌(س)».