علیرضا حجتی: اقدام تاریخی دادگاه لاهه در تایید صلاحیت دیوان دادگستری بین‌المللی برای بررسی نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه، آن هم یک روز پیش از «روز جهانی یادبود هولوکاست»، نقطه پایانی بر «تصویر اسرائیل» و فروپاشی محتوایی این موجودیت مبتنی بر آپارتاید است.

در نگاه اول، این رای تاریخی اگرچه ممکن است دارای تاثیرات نمادین خوانده و براحتی توسط اسرائیل مانند انبوهی از قطعنامه‌های مصرح سازمان ملل علیه این رژیم نادیده گرفته شود اما در نظام بین‌الملل و سیاست جهانی معنای خاص خود را تولید خواهد کرد. 15 قاضی دیوان دادگستری بین‌المللی در «دن هاخ» - نام حقیقی لاهه - جمعه 26 ژانویه 2024 شاید بدون آنکه بدانند، به تاریخ پاسخ دادند. 27 ژانویه روزی است که توسط ساختارهای جهانی پس از جنگ دوم جهانی در تقویم به عنوان روز جهانی یادبود هولوکاست ثبت شده است؛ اتفاقی که جنبش صهیونیستی در جهان، با استفاده از آن ایده، تاسیس اسرائیل در اراضی فلسطین را عملیاتی کرد. حالا دادگاه لاهه قرار است به نسل‌کشی رژیمی بپردازد که از سال 1948 تا همین امروز با این استدلال که قربانی نسل‌کشی بوده، در پرتو حمایت‌های غیرمتعارف ایالات متحده و شرکای اروپایی بی‌سابقه‌ترین کشتار سیستماتیک و جنون‌آمیز در جهان علیه بشریت را به نام خود ثبت کرده‌ است. روز گذشته در هلند، این حاشیه امن و حصار بلند شکسته شد. آفریقای جنوبی، این کشور زخم‌خورده از آپارتاید، توانست با جمع‌آوری یک پرونده دقیق کیفری، «حقوق بین‌الملل» را به اجماع جهانی علیه نسل‌کشی عامدانه صهیونیست‌ها علیه مردم فلسطین پیوند زند.  با استفاده از این حاشیه امنیت بود که «یوآو گالانت» وزیر جنگ صهیونیست‌ها در روز ابتدایی جنگ در غزه درباره مردم فلسطین گفت: «ما با یک مشت حیوان می‌جنگیم و مناسب شأن‌شان با آنها رفتار می‌کنیم. ما غزه را به طور کامل محاصره می‌کنیم؛ نه برق، نه غذا و نه آب و نه گاز در آنجا نخواهد بود». مقامات اسرائیلی به کرات گفتند در غزه غیرنظامی وجود ندارد! و ارتش اسرائیل ویدئویی درست کرد که در ابتدای آن خطاب به مردم غزه گفته شد: «سلام به تو حیوان. من کاپیتان جهنم هستم؛ دعا کن در خیابان‌های ویران شده غزه کشته شوی».

پاسخ‌های عصبی و توهین‌آمیز مقامات صهیونیست به خبرنگاران غربی یکی دیگر از آن بزنگاه‌هایی بود که تصویری بدون روتوش از ماهیت صهیونیست‌ها را پیش چشم جهانیان قرار داد. در یکی از این پاسخ‌ها «نفتالی بنت» نخست‌وزیر سابق اسرائیل در جریان گفت‌وگوی خود با خبرنگار اسکای‌نیوز وقتی از او درباره نیاز کودکان فلسطینی در بیمارستان‌ها به برق سوال شد، گفت: «تو واقعا چه مشکلی ‌داری که به سوال‌هایت درباره غیرنظامیان فلسطینی ادامه می‌دهی؟ شرم بر تو!» مسیری که جهان از 7 اکتبر 2023 پیمود تا در 26 ژانویه 2024 به سرمنزل مقصود برسد، تصویری از سقوط نظام معنایی اسرائیل را به نمایش گذاشت؛ تصویرسازی‌ای که تا چند دهه ضامن حیات رژیم صهیونیستی به عنوان موجودیتی که همواره در معرض تهاجم قرار دارد و «حق دفاع مشروع» از خود را دارد، به شمار می‌رفت. تمام این واژگان، عبارات و تصاویر در برخورد با حقیقت بسادگی فرو ریخت. تل‌آویو شاید فکر اینجایش را نکرده بود که امروز زنجیره دانش و آگاهی‌بخشی در فضایی خارج از «مین استریم‌ها» رقم می‌خورد، یعنی همان اتفاق آشنایی که 4 دهه قبل می‌توانست تمام جنایات نظامی اسرائیل را سانسور کرده و با برچسب «مشروعیت اقدامات تدافعی اسرائیل» به عنوان تنها دموکراسی خاورمیانه در برابر اقوام بربر و تروریست به خورد شهروند آمریکایی و اروپایی بدهد. در عصر شبکه‌های اجتماعی و دوران «شهروند - خبرنگاری»، مردم جهان منتظر CNN و BBC WORLD  نمی‌مانند تا روایت اول را از آنها دریافت کنند، بلکه نوجوان فلسطینی تصاویر بمباران خانه خود و کشته شدن مادر و خواهر خردسالش را در شبکه اجتماعی به دنیا مخابره می‌کند. نظام معنایی اسرائیل به عنوان عامل هویت‌ساز برای این موجودیت از همان 7 اکتبر با سرعت فزاینده‌ای به سمت سقوط حرکت کرد. هیچ‌کس پروپاگاندای صهیونیستی مبنی بر سر بریدن کودکان و زنان توسط مبارزان حماس را باور نکرد. همان‌طور که تمام دروغ‌های مقامات صهیونیست پس از بمباران بیمارستان‌ها و حمله به مراکز درمانی با توجیه استفاده حماس از آنها به عنوان پناهگاه، بر دامنه رسوایی اسرائیل افزود. سخنان بی‌سابقه «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد در نشست 2 آبان شورای امنیت یک ضربه حیثیتی بر اسرائیل وارد آورد؛ جایی که گفت: حمله حماس به اسرائیل بی‌جا اتفاق نیفتاد؛ مردم فلسطین ۵۶ سال است تحت اشغالند. همچنین مهم است که بدانیم حملات حماس بی‌دلیل رخ نداده است. مردم فلسطین بیش از ۵ دهه تحت اشغال خفه‌کننده هستند. گوترش این را هم گفت: آنها دیده‌اند زمین‌های‌شان پیوسته توسط شهرک‌سازی‌ها و خشونت‌ها بلعیده شده است؛ اقتصادشان خفه شده، مردم‌شان آواره شده‌اند و خانه‌های‌شان ویران شده است. این فروپاشی تا جایی پیش رفت که شاید در بی‌سابقه‌ترین رویداد در تاریخ سیاست خارجی آمریکا یک موج گسترده از استعفا در وزارت خارجه دولت بایدن در اعتراض به جنایات اسرائیل و حمایت بی‌قید و شرط ایالات متحده از نسل‌کشی در غزه رقم خورد.  اسرائیل اینگونه یک هولوکاست قرن بیست‌ویکمی خلق کرد و حالا فقط یک تصویر زشت و فرعی در تاریخ است؛ تصویری که هیچ‌کس دوست ندارد به آن نگاه کند.

در راستای توافقات اخیر حاصله بین وزرای امور خارجه‌ ایران و پاکستان، محمد مدثر تیپو، سفیر پاکستان دیروز وارد تهران و رضا امیری‌مقدم، سفیر ایران هم دیشب وارد اسلام‌آباد شد. در پی توافق حاصله بین وزرای خارجه ایران و پاکستان مقرر شد سفرای ۲ کشور به پایتخت‌ها بازگردند و امیرعبداللهیان هم قرار است 9 بهمن به اسلام‌آباد برود. سیدرسول موسوی، دستیار وزیر امور خارجه و مدیرکل آسیای جنوبی وزارت خارجه روز (جمعه) 6 بهمن از ورود مدثر، سفیر پاکستان به تهران خبر داد و گفت: ساعاتی دیگر - دیشب - رضا امیری‌مقدم، سفیر ایران نیز وارد اسلام‌آباد می‌شود. موسوی خاطرنشان کرد: مردم و مقامات هر ۲ کشور از بازگشت روابط به شرایط خوب همیشگی خوشحالند. وی افزود: در شرایط کنونی مسؤولیت رسانه‌های جمعی هر ۲ کشور برای تحکیم دوستی و برادری ایران و پاکستان خیلی سنگین است. امیرعبداللهیان و همتای پاکستانی در پی تحولات اخیر در مناسبات و حمله ایران به مقر گروهک تروریستی جیش‌الظلم و واکنش پاکستان در حمله به نقطه‌ای در مرز ایران، ۲ بار با یکدیگر تلفنی گفت‌وگو کردند. در پی این تحولات سفیر ایران که در تهران حضور داشت به پاکستان بازنگشت و سفیر پاکستان هم به اسلام‌آباد فراخوانده شد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه 2 بهمن در نشست هفتگی با خبرنگاران با اشاره به دعوت به عمل آمده از امیرعبداللهیان برای سفر به اسلام‌آباد، روابط ۲ کشور را مستحکم خواند. وزارتخانه‌های امور خارجه ایران و پاکستان در پی رخدادهای اخیر در مناسبات دوشنبه 2 بهمن بیانیه مشترکی صادر کردند. در این بیانیه آمده بود که در پی گفت‌وگوی تلفنی امیرعبداللهیان و همتای پاکستانی این توافق حاصل شده که سفرا تا 6 بهمن به محل کار خود بازگردند و به دعوت جلیل عباس جیلانی وزیر خارجه پاکستان، حسین امیرعبداللهیان دوشنبه 9 بهمن (۲۹ ژانویه) به پاکستان سفر می‌کند. در همین رابطه انوار الحق کاکر، نخست‌وزیر پاکستان گفت: ایران کشور دوست و برادر ما است. پاکستان همواره در فراز و نشیب‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در کنار همسایه و برادر خود ایران ایستاده و هرگز به ماجراجویی‌ها علیه این کشور ملحق نشده است. هرگز رژیم اشغالگر اسرائیل را به‌ عنوان یک کشور به رسمیت نخواهیم شناخت. سفارت پاکستان نیز در بیانیه خود تاکید کرد: «همکاری و اعتماد متقابل بین ۲ کشور برادر در محیط پیچیده منطقه‌ای، اهمیت بسیاری در جهت ارتقای امنیت و صلح دارد». 

هدف قرار دادن مقرهای گروهک تروریستی جیش‌الظلم در پاکستان توسط ایران ساعات پایانی روز سه‌شنبه ۱۶ ژانویه موجب اعتراض مقامات اسلام‌آباد شد. پاکستان روز پنجشنبه به روستایی در نزدیکی منطقه سراوان در استان سیستان‌وبلوچستان ایران حمله کرد؛ اقدامی که با محکومیت تهران مواجه و از مقامات اسلام‌آباد خواسته شد در این باره توصیح دهند. با کاهش تنش‌ها بین ۲ کشور، وزارت امور خارجه پاکستان نیز با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد: ایران کشوری دوست است و ما خواهان تشدید تنش با آن نیستیم.

شروین طاهری: به رسمیت شناخته شدن فاجعه‌ای که طی 113 روز اخیر توسط رژیم اشغالگر قدس در غزه رقم ‌زده شده، تحت عنوان نسل‌کشی از سوی دادگاه بین‌المللی لاهه، حتی اگر بدون در نظر گرفتن عواقبی عینی برای اسرائیل باشد، باز هم نشانه‌ای مهم از عقب‌نشینی نظامات سلطه است. تایید صلاحیت دادگاهی که توسط دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) با شکایت آفریقای جنوبی از رژیم صهیونیستی به دلیل نسل‌کشی در نوار غزه برپا شده، از یک سو نتیجه تغییر در نظم جهانی غرب‌محور است و از سوی دیگر خود دارای اثری دومینویی بر ادامه تغییرات برای ایجاد یک نظم نوین چندجانبه و عادلانه است. حرکت ستودنی دولت آفریقای جنوبی برای به دادگاه کشاندن رژیم جنایتکار صهیونیستی همانقدر تاریخی بود که جنبش ضد نژادپرستی مردم این کشور علیه رژیم آپارتاید که 34 سال پیش به رهبری نلسون ماندلای فقید به ثمر نشست. دولت این کشور دیروز حکم دادگاه لاهه را یک پیروزی قاطع برای حاکمیت قانون و نقطه عطفی مهم در راستای تلاش برای برقراری عدالت برای مردم فلسطین توصیف کرد.

شاید بتوان به طور خاص درباره رای اخیر لاهه، مردم تحت ستم غزه و مقاومت فلسطین را پیروز این غائله برشمرد اما با یک افق دید وسیع‌تر خواهیم دید این یک پیروزی امیدبخش برای اکثریت مردم جهان است تا اراده خود را برای پایان دادن به 4 قرن استعمار و ستم سلطه‌گران آنگلوصهیونیست همساز کنند. دیروز «سامی ابوزهری» از رهبران جنبش حماس در نخستین واکنش به حکم اولیه دادگاه لاهه درباره محکومیت - هر چند بدون تنبیه - نسل‌کشی در غزه توسط رژیم صهیونیستی، آن را تحول مهمی در راستای منزوی کردن اسرائیل و افشای جنایات این رژیم اشغالگر در غزه دانست.

وی تاکید کرد حالا همه خواهان مجبور کردن اشغالگران به اجرای تصمیمات دادگاه دیوان بین‌المللی دادگستری هستند. دیوان لاهه به رژیم صهیونیستی دستور داد تمام اقدامات لازم را برای جلوگیری از نسل‌کشی در غزه به کار ببندد و ظرف یک ماه آینده گزارشی را درباره اقدامات انجام‌شده در این راستا به دادگاه ارائه کند. همچنین تل‌آویو باید اجازه ورود کمک‌های انسانی به نوار غزه را بدهد. هر چند این دادگاه به ملزم کردن رژیم صهیونیستی به انجام تدابیر بیشتری برای محافظت از فلسطینی‌ها کفایت کرده و دستوری برای پایان دادن به عملیات‌های نظامی در غزه صادر نکرده است اما در هر حال این نخستین‌بار است که یک مرجع بین‌المللی، این رژیم کودک‌کش را در چارچوب اختیاراتش مجبور به تبعیت از قوانین بین‌المللی می‌کند.

مطمئنا نه نتانیاهو و باند جنایتکار حاکم بر کابینه تل‌آویو، به این سادگی به چنین اجباری تن می‌دهند و نه دستورات دیوان لاهه آنقدر الزام‌آور است تا این رژیم در آینده نزدیک با جبری حقیقی برای محدود کردن جنایت‌هایش علیه بشریت در سراسر سرزمین‌های اشغالی مواجه شود. حکم اخیر اما مبنای بشری آنچه «دولت اسرائیل» خوانده می‌شود را از منظر قوانین حقوق بین‌الملل آشکارا به چالش می‌کشد و به این ترتیب تکلیف جامعه بین‌الملل در حال تحول را با اقدامات این رژیم، حامیان آمریکایی و اروپایی‌اش و همدستان و اقمارش مشخص می‌کند.

حتی پیش از حکم روز جمعه در حالی که دولت آلمان در نهایت خفت و خواری به اشاره واشنگتن برای کمک به رژیم صهیونیستی در مقابل شکایت دولت آفریقای جنوبی وارد معرکه حقوقی دیوان لاهه شده بود، دولت‌های مکزیک و شیلی نیز موقعیت را بخوبی تشخیص دادند و علیه ائتلاف تل‌آویو - برلین وارد عمل شدند. مکزیکوسیتی و سانتیاگو هفته گذشته، ضمن ابراز نگرانی‌های فزاینده درباره تشدید خشونت‌ها در غزه اعلام کردند هم‌راستا با ژوهانسبورگ، پرونده جنگ تحمیلی اسرائیل علیه این منطقه را به دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) ارجاع داده‌اند. مقر دیوان کیفری هم مثل دیوان دادگستری در لاهه، پایتخت رسمی هلند قرار دارد، هر چند سابقه‌ای کمتر از دیوان دادگستری  - به اندازه یک قرن - دارد و در عمر کوتاهش همواره با این انتقاد مواجه بوده که تصمیماتش بیشتر غرب‌محور است.

با این حال پرونده‌ای که مکزیک و شیلی، ۲ کشور با دولت‌هایی نزدیک به ایالات متحده به دادگاه بین‌المللی کیفری برده‌اند، می‌تواند آغازگر روندی جدید مطابق نظم جدید سلطه‌ستیز در این بخش از دستگاه حقوقی لاهه باشد.

نباید فراموش کرد حکم روز جمعه دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) نیز به رغم ریاست یک قانونگذار سابق آمریکایی بر دادگاه نسل‌کشی در غزه صادر شده است. این سنتی طبیعی در دیوان دادگستری بوده که قضات آن، چه دائمی و چه موقت رای خود را منطبق بر سیاست‌های دولت متبوع‌شان صادر می‌کنند. این بار اما اجماع جامعه بین‌الملل در محکومیت جنایات آشکار صهیونیست‌ها باعث شده قضات برخی کشورهای بزرگ تصمیمی مستقل و منطبق بر انسانیت بگیرند نه سیاست. این نشانه شکاف بزرگی است که بویژه در سطح حاکمیت سیاسی آمریکا به وجود آمده است.

خانم جوآن داناهیو که دیروز در راس هیات قضات 17 نفره دادگاه دیوان دادگستری لاهه، حکم محکومیت رژیم صهیونیستی به نسل‌کشی در غزه را قرائت کرد، یک عضو سابق کنگره آمریکا و نزدیک به باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین این کشور است که هنوز هم در دولت حاکم دموکرات قدرت قابل توجهی در واشنگتن دارد. قطعا داناهو زیر فشار لابی کاخ سفید و آیپک برای رای دادن به نفع اسرائیل بوده اما رای جمعی 15 قاضی دائمی این دیوان که برای یک دوره 9 ساله توسط اعضای سازمان ملل انتخاب شده‌اند تا در رسیدگی به اختلافات بین دولت‌ها بی‌طرف باشند، سیلی بود که اراده آمریکا را با خود برد. این در حالی است که آفریقای جنوبی و رژیم صهیونیستی نیز به عنوان طرفین دعوای مزبور، هر کدام یک قاضی موقت در این دادگاه داشتند.

اتفاقا اظهارات مشمئز‌کننده آهارون باراک، رئیس سابق دادگاه عالی اسرائیل در جلسات هفته گذشته دادگاه لاهه جزو لحظات جنجالی این پرونده بود. 

با نگاهی به تابعیت سیاسی 15 قاضی دائمی دیوان با تصویری شگفت‌انگیز مواجه می‌شویم؛ قضاتی از آمریکا، فرانسه، روسیه، چین و البته هند - که منافع مشترک لندن و دهلی‌نو و طبعا موضع حمایتی آنان از تل‌آویو را نمایندگی می‌کند - عملا جمع 5 کشور دائمی عضو شورای امنیت سازمان ملل و دارای حق وتو را کامل می‌کنند. در عین حال آلمان، استرالیا، ژاپن، برزیل، مراکش، لبنان، سومالی، اسلواکی، اوگاندا و جامائیکا نیز هر کدام یک قاضی در دادگاه دارند. جالب اینکه کریل گئورگیان، دیپلمات حرفه‌ای روس که معاون رئیس آمریکایی دادگاه بود نیز رای خود را به رغم مخالفت مسکو با محکومیت اسرائیل صادر کرد. این همان ترکیب نمادین جامعه جدید بین‌الملل است که از آغاز تحول در نظم جدید جهانی خبر می‌دهد. حالا هم غزه علیه جنایات صهیونیست‌ها شهادت می‌دهد، هم لاهه آنها را محکوم می‌کند.