دیدار عراقچی و رئیس شورای سیاسی حماس در دوحه

وزیر امور خارجه کشورمان پنجشنبه گذشته در دوحه پایتخت قطر با رئیس شورای سیاسی حماس و تعدادی از اعضای شورای رهبری و دفتر سیاسی این جنبش دیدار و گفت‌وگو کرد. سیدعباس عراقچی در ملاقات با محمداسماعیل درویش، رئیس شورای سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) با تعدادی از اعضای شورای رهبری و دفتر سیاسی این جنبش در دوحه دیدار و گفت‌وگو کرد و به بررسی آخرین تحولات فلسطین پرداخت. او پیروزی مردم فلسطین در مقاومت اسطوره‌ای ۱۶ ماهه توفان‌ الاقصی را به رهبران حماس تبریک گفت. عراقچی پیش‌تر با شیخ محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر دیدار و درباره روابط دوجانبه و مسائل منطقه گفت‌وگو کرده بود.

***

تهدید ارز واحد بریکس توسط ترامپ

دونالد ترامپ برای دومین‌بار پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024، اعضای اتحادیه بریکس را تهدید کرد در صورت اقدام برای ایجاد ارز واحد، آنها را با تعرفه 100 درصدی صادرات به آمریکا جریمه خواهد کرد. رئیس‌جمهور تازه بازگشته به کاخ سفید، در شبکه اجتماعی شخصی خود موسوم به تروث‌سوشال نوشت: «ما این کشورهای در ظاهر دشمن را متعهد خواهیم کرد که نه اقدام به ایجاد یک ارز بریکس جدید کنند و نه از هیچ ارز دیگری برای جایگزین شدن به جای دلار قدرتمند حمایت کنند، اگرنه با تعرفه 100 درصدی مواجه می‌شوند و باید منتظر خداحافظی با تجارت در اقتصاد شگفت‌انگیز آمریکا باشند». او یک بار نیز در 11 آذرماه مشابه همین تهدید را علیه کشورهای عضو بریکس مطرح کرده بود. کشورهای عضو بریکس در حال حاضر 42 درصد جمعیت دنیا، 30 درصد از خاک کره زمین و 24 درصد اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهند و قصد دارند وابستگی به دلار آمریکا را به عنوان واحد پول جهانی کاهش دهند. در آخرین نشست رهبران این اتحادیه در کازان روسیه که پاییز امسال انجام شد، کشور میزبان از اسکناس ارز بریکس رونمایی کرد. پوتین آن روز مشخصا شعار دلارزدایی را مطرح کرد و همچنین پیشنهاد تبادل کشورها با ارز‌های ملی و ارز‌های دیجیتال را به جای ارز آمریکایی داد. با این حال در واکنش دیروز سخنگوی کاخ کرملین به تهدیدات اخیر ترامپ، نشانی از عزم و اراده پیشین دولت روسیه دیده نمی‌شود. دیمیتری پسکوف اعلام کرد در اتحادیه بریکس صحبتی درباره ارز واحد انجام نشده است! او گفت: «بریکس به دنبال ایجاد سکوهای سرمایه‌گذاری مشترک است و لازم است کارشناسان آمریکایی جزئیات بیشتری درباره این موضوع در اختیار ترامپ قرار دهند».

***

حقوقدانان آمریکایی علیه ترامپ 

به دنبال اعلام تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا برای اعزام مهاجران غیرقانونی به زندان گوآنتانامو، گروه‌های حقوقی برجسته و وکلای مدافع زندانیان این زندان در خلیج کوبا درخواست ترامپ برای استفاده از این بازداشتگاه بدنام برای انتقال مهاجران را محکوم کردند. به گزارش میدل ایست‌آی، تام هومن «سزار مرزی ترامپ» چهارشنبه گذشته اعلام کرد کاخ سفید قصد دارد بازداشتگاه موجود در گوآنتانامو را گسترش دهد و آژانس مهاجرت و گمرک (ICE) آن را اداره خواهد کرد. در واکنش، وینس وارن، مدیر اجرایی مرکز حقوق اساس (CCR) ایالات متحده گفت که تصمیم ترامپ برای استفاده از گوانتانامو «نماد جهانی بی‌قانونی، شکنجه و نژادپرستی» است، برای اسکان مهاجران باید همه ما را وحشت‌زده کند. ترامپ این توجیه را برای زندانی کردن مهاجران در گوآنتانامو آورده که مهاجران افراد بسیار بدی هستند و واشنگتن نمی‌تواند حتی به کشورها برای نگهداری آنها اعتماد کند، زیرا احتمال بازگشت آنها به خاک آمریکا وجود دارد. 

***

مخالفت دانمارکی‌ها با آمریکایی شدن گرینلند

۷۸ درصد مردم دانمارک با فروش گرینلند به آمریکا مخالفند و حتی قریب نیمی از آنها، آمریکا را یک تهدید می‌دانند. نظرسنجی انجام‌شده توسط موسسه دولتی انگلیسی یوگاو حاکی از آن است که ۴۶ درصد مردم دانمارک، آمریکا را یک «تهدید خیلی بزرگ» یا «نسبتا بزرگ» برای کشورشان بیش از هر دشمن دیگری می‌دانند. جزیره بزرگ گرینلند چسبیده به شمالگان بخشی از خاک دانمارک به حساب می‌آید اما به صورت خودمختار اداره می‌شود. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، تصمیم ترامپ برای خرید گرینلند را جدی توصیف و تأکید کرده است که این موضوع باید حل شود. ترامپ نیز مدعی شده مردم گرینلند تمایل دارند آمریکایی شوند. با این حال نظرسنجی‌های اخیر از مخالفت ۸۵‌درصدی مردم گرینلند با پیوستن به آمریکا خبر ‌دادند. دولت دانمارک اخیرا در واکنش به اظهارات ترامپ بودجه دفاعی گرینلند را 2 میلیارد دلار افزایش داد. 

***

آتش‌سوزی مشکوک در کانال سوئز

سحرگاه دیروز در جریان یک آتش‌سوزی مشکوک در منطقه کشتی‌سازی استان سوئز در شمال شرق مصر، چندین کشتی و قایق در ساحل این کانال طعمه حریق شدند. با وجود تلاش 6 ساعته نیروهای آتش‌نشانی برای اطفای حریق اما حجم زیاد آتش باعث شد چندین قایق و کشتی تفریحی طعمه حریق شده و دست‌کم 3 نفر هم دچار سوختگی شدند. روزنامه المصری الیوم درباره این سانحه مرموز نوشت: آتش‌سوزی سوئز صحنه‌ای شبیه به کشتار جمعی از خود به‌جا گذاشته است. این سانحه در حالی رخ داد که دولت مصر، در مقابل طرح صهیونیستی ترامپ برای کوچ اجباری اهالی فلسطینی نوار غزه به این کشور که در جهت منافع اسرائیلی‌هاست، مقاومت می‌کند.

گروه بین‌الملل: همه چیز از یک کلیپ چند دقیقه‌ای شروع شد؛ فیلمی که سرنوشت او را به فلسطین و مسجدالاقصی گره زد؛ «نحشون واکسمان» نظامی اسرائیلی در یک عملیات پیچیده توسط گردان‌های قسام اسیر شد و ماموریت اعلام این گروگانگیری و پیش‌شرط‌های حماس برای آزادی او که مهم‌ترینش آزادی شیخ احمد یاسین رهبر حماس بود، به او سپرده شد. این فرد کسی نبود جز «محمد دیاب ابراهیم المصری» که بعدها معروف شد به «محمد ضیف»؛ شاگرد و همرزم مهندس «یحیی عیاش» بزرگ‌ترین طراح عملیات‌ها علیه نیروهای اسرائیلی که ماجرای ترور او هم طولانی است.

محمد ضیف در سایه عیاش رشد کرد و به دشمن درجه یک اسرائیلی‌ها بدل شد. محمد متولد خان‌یونس در ۱۹۶۵ میلادی بود. مانند بسیاری از رهبران حماس در دانشگاه اسلامی غزه درس خواند و افکار اخوانی داشت.

وقتی در دهه ۹۰ میلادی از زندان‌های اسرائیل آزاد شد به مانند بسیاری از اسرای فلسطینی تبدیل به فرمانده حماس شد. او در سایه فعالیت می‌کرد تا اینکه سال ۲۰۰۲ و بعد از شهادت صلاح شحاده به عنوان فرمانده کتائب القسام، شاخ نظامی حماس انتخاب شد.

راهبردهای ضیف او را به دشمن درجه اول تل‌آویو بدل کرد. اسرائیلی‌ها به او لقب گربه داده‌ بودند، زیرا هر زمان که می‌خواستند برای ترورش سراغ او بروند ناکام می‌ماندند. ۶ بار ترور ناکام محمد نمونه بارز آن است.

اما دیاب المصری چه ویژگی بارزی داشت که او را به عنوان نفر اول مقاومت فلسطین معرفی کرد؟ همواره گروه‌های شبه‌نظامی مسلح یک راهبرد و دکترین در طول مبارزه با اسرائیل در سر داشتند؛ از یاسر عرفات گرفته تا خلیل الوزیر و از یحیی عیاش تا صلاح شحاده، همه معتقد بودند به دلیل آنکه اسرائیل در زمین میدان نظامی دست بالا را دارد باید از «دکترین فابیان» استفاده کرد؛ یعنی زد و خورد!

در ۲ دهه گذشته ضیف هم همین راهبرد را در پیش گرفت؛ حمله، ضربه و عقب‌نشینی. عملیات‌های زیادی در طول این سال‌ها توسط حماس طرح‌ریزی شد تا بنیان‌های امنیتی اسرائیل زیر ضربه برود. عملیات گروگانگیری نمونه بارز این مدل راهبرد نظامی بود. البته که در بسیاری از این موارد عملیات‌ها جواب خوبی هم پس داد. عملیات تبادل اسرا در سال ۲۰۱۱ که منجر به آزادی بیش از 1000 زندانی فلسطینی از جمله یحیی سنوار شد، نمونه بارز این طرح‌ریزی بود، اما ضیف می‌دانست برای اینکه بتواند ضربه را کاری‌تر و زخم عمیق اطلاعاتی و امنیتی به تل‌آویو وارد کند باید دکترین را تغییر داد. دیاب المصری سال‌ها برای این دکترین تلاش کرد و طرح‌ریزی آن را انجام داد تا اینکه صبح ۷ اکتبر 2023 فرمانی از سوی او به تمام شاخه‌های نظامی کتائب القسام صادر شد؛ حمله با نام عملیات توفان الاقصی.

دیگر زد و خورد دکترین محمد نبود. او سعی کرد حماس را از یک گروه شبه‌نظامی تبدیل به یک ارتش کند. حمله به عمق اراضی اشغالی در ۷ اکتبر آن سال بزرگ‌ترین میراث ضیف با همکاری سنوار بود. او خالق دکترین جدیدی برای فلسطینی‌ها شد؛ طرح‌ریزی‌ای که به آنها جرأت نفود و زخم کاری می‌داد تا بتوانند یکی از تئوری‌های دوستونه بن‌گورین یعنی امنیت را متزلزل کنند. اکنون محمد یک میراث بزرگ در ابعاد نظامی و امنیتی برجا گذاشته است. از سوی دیگر منطق مقاومت مسلحانه با اسرائیل توسط ضیف بسط و گسترش یافت. او رابطه گرم و بسیار خوبی با بقیه اضلاع مقاومت در لبنان و ایران داشت؛ از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ همکاری مداوم و مستقیم با شهید عماد مغنیه و بعدها با سردار شهید سلیمانی گواه این موضوع است.

ضیف وقتی فرماندهی گردان‌های حماس را بر عهده گرفت تقریبا آنها هیچ سلاحی در دست نداشتند و با غنیمت گرفتن اسلحه از سربازان اسرائیلی خود را تجهیز می‌کردند اما در ۷ اکتبر 2023 و زمانی که فرمان حمله به اسرائیل را صادر کرد ۵‌هزار موشک و چند هزار رزمنده حماس را در دست داشت. همچنین شبکه‌ای از تونل‌های حماس میراث بزرگ اوست؛ مواردی که نشان می‌دهد دکترین ضیف آن بود که حماس از یک گروه شبه‌نظامی تبدیل به ارتش مقاومت در فلسطین شود. ضیف همان‌طور که خانه به خانه میهمان فلسطینی‌ها بود، اکنون به قهرمان بزرگ برای آنها نیز تبدیل شده و همین برای فلسطینی‌ها کافی است. 

ابراهیم مدهون، تحلیلگر فلسطینی درباره شخصیت وی گفته بود: «او یک شخصیت افسانه‌ای در حماس است. او تولید و واردات موشک را ارتقا و توسعه داد و به توسعه شبکه تونل گسترده حماس در زیر غزه کمک کرد. به گفته آقای مدهون، تحلیلگر، او همچنین فرماندهی به‌اصطلاح تیپ سایه را بر عهده داشت که از اسرای اسرائیلی در دست حماس محافظت می‌کند و بر سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید مانند هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی پهپاد برای گردان‌های قسام هم نظارت می‌کرد».

نیویورک‌تایمز هم در گزارشی نوشته بود: ضیف حماس را به یک ارتش تبدیل کرده است که دیگر از بین رفتن آن به شکل قبلی ممکن نخواهد بود.

گیلون، رئیس سابق شاباک هم درباره او گفت: من مجبورم این را بگویم. باید در انتخاب کلماتم احتیاط کنم اما من نسبت به او (ضیف) احترام بسیار بالایی قائلم، حتی اگر بخواهید نوعی تحسین. تو برای کشتن او مرده‌ای، همان‌طور که او برای کشتن تو مرده است اما او یک حریف شایسته است. ما در اینجا درباره شخصی صحبت می‌کنیم که ‌ای کاش ما هم مانند آن را داشتیم، تو دوست داشتی که او فرمانده ستاد ارتش باشد.

اکنون ضیف یک میراث افسانه‌ای برای فلسطینی‌هاست. طوری که بارها در بیت‌المقدس او را صدا می‌زنند. او کارگردان دکترین جدید فلسطین بود. شاید بیراه هم نباشد، زیرا او در دانشگاه تئاتر بازی می‌کرد و نقشی داشت به نام ابوخالد. او بعدها همین تئاتر را برای فلسطین بازی کرد و تئوری جدیدی برای فلسطین چینش کرد تا مسیر مبارزه ادامه پیدا کند.

***

سانحه مرگبار برخورد یک بالگرد نظامی ارتش آمریکا با یک فروند هواپیمای‌مسافری بر فراز آسمان پایتخت این کشور که به مرگ تمام سرنشینان هر 2 هواگرد منجر شد، آغازی است نمادین بر دومین دوره ترامپیسم در ایالات متحده.

شامگاه چهارشنبه گذشته، درست در ساعاتی که رئیس‌جمهور جدید در کاخ سفید درگیر تامین منافع رژیم صهیونیستی از طریق مداخله برای اجرای طرح کوچاندن اجباری اهالی غزه به اردن و مصر بود، صدای یک انفجار مهیب بر فراز آسمان واشنگتن به گوش رسید. ساعتی بعد، خبر شوکه‌کننده فاجعه‌آفرینی یک فروند بالگرد «بلک هاوک» پنتاگون همراه با تصاویر برخورد آن با هواپیمای مسافری بامباردیر سی‌آرجی ۷۰۰ متعلق به خطوط هوایی امریکن ایرلاینز و انفجار و سقوط ناشی از آن در سراسر جهان پیچید؛ رخدادی که به وضوح ثابت کرد آمریکای ترامپ مغشوش‌تر از آن است که برای ایفای مجدد نقش پلیس جهانی آمادگی داشته باشد. به گفته سازمان هوانوردی ایالات متحده، این حادثه حوالی ساعت ۹ شب چهارشنبه به وقت محلی در حالی اتفاق افتاد که پرواز شماره ۵۳۴۲ امریکن ایرلاینز با ۶۰ مسافر و 4 خدمه از مبدا ویچیتا در حال تقرب برای فرود روی باند ۳۳ فرودگاه ملی رونالد ریگان‌ در قلب واشنگتن بود. طبق تصاویر منتشره، بالگرد نظامی آمریکایی که با 3 سرنشین در حال پرواز آزمایشی بود، به وضوح مسیر از پیش تعیین‌شده هواپیمای بامباردیر سی‌آرجی ۷۰۰ را سد کرد که نتیجه آن برخورد همراه با انفجاری مهیب و سقوط هر دو هواگرد به داخل رود پوتوماک در نقطه‌ای بود که از کاخ سفید، ساختمان کنگره و مقر پنتاگون کمتر از 4 کیلومتر فاصله داشت.

فاجعه بعدی اما زمانی رخ داد که تا ساعات ابتدایی بامداد پنجشنبه، هیچ عملیات امدادی واقعی برای نجات مسافران هواپیمای غرق شده در آب انجام نشد و به این ترتیب حیاتی‌ترین لحظات برای حفظ جان آنها از دست رفت. به گفته اداره آتش‌نشانی واشنگتن، دلیل تاخیر زیاد، سرمای شدید هوا و یخ بستن سطح رودخانه پوتوماک عنوان شده است.

در نهایت حدود 24 ساعت بعد از این سانحه، مقامات آمریکایی اعلام کردند به رغم عملیات نیروهای امداد نظامی و مدنی، تنها 28 جسد – شامل یکی از خدمه بالگرد - از آب گرفته شده و احتمالا همه ۶۴ سرنشین هواپیمای مسافری جان باخته‌اند. تقریبا به طور همزمان پیت هگست، وزیر دفاع جدید آمریکا (پنتاگون) نیز تایید کرد هر 3 سرنشین بالگرد بلک هاوک شامل یک کاپیتان (خلبان) جوان، یک گروهبان رسمی و یک افسر ارشد ۲ خلبان کشته شده‌اند. این در حالی است که 2 هفته پیش هم یک فروند جنگنده پیشرفته «اف 35» در نخستین روزهای ریاست‌جمهوری مجدد ترامپ در خاک آمریکا سقوط کرد. همچنین شامگاه پنجشنبه به وقت محلی اعلام شد جعبه‌های سیاه متعلق به هواپیمای بامباردیر سی‌آرجی ۷۰۰ پیدا شده است.

جعبه‌های سیاه شامل ضبط‌کننده اطلاعات پرواز و ضبط‌کننده صداهای کابین خلبان می‌تواند سرنخ‌های مهمی درباره علت وقوع این حادثه در اختیار تیم تحقیقاتی قرار دهد. این جعبه‌ها به آزمایشگاه هیات ملی ایمنی حمل‌ونقل ایالات متحده (NTSB ) در نزدیکی محل سانحه منتقل شد تا مورد تحلیل قرار گیرد. در حالی که هنوز ابعاد مختلف این سانحه فاجعه‌بار کاملا شناسایی نشده بود دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در یک نشست خبری در کاخ سفید با اعلام اینکه احتمالا تمام سرنشینان هواپیمای مسافری کشته شده‌اند، یکی از دلایل احتمالی سانحه را استخدام نیروهایی با استانداردهای پایین در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن و باراک اوباما برشمرد. وی گفت: «من ایمنی را در اولویت قرار دادم، آنها سیاست را».

وی بدون اینکه به دوره 4 ساله ریاست‌جمهوری خود در حد فاصل 2 رئیس‌جمهور دموکرات اشاره کند، اوباما و بایدن را متهم کرد که با استخدام متخصصان فاقد صلاحیت لازم در حیطه کنترل حمل‌و‌نقل هوایی موجب تضعیف نهادهای هوانوردی آمریکا شده‌اند. ترامپ حتی از این هم فراتر رفت و به مساله همجنس‌گرا بودن وزیر پیشین حمل‌و‌نقل آمریکا «پیت بوتجیج» در دوره بایدن اشاره کرد و گفت تلاش او برای اجرای طرح‌هایی چون عدالت شغلی و استخدامی برای اقلیت‌های جنسی و جنسیتی موجب تضعیف قدرت تخصصی وزارتخانه مربوط شده‌ است. جالب اینکه ترامپ در پایان این کنفرانس خبری از آمریکایی‌ها خواست بدون هراس هواپیما سوار شوند و به سیستم هوانوردی آمریکا اعتماد و اطمینان کامل داشته باشند.

ساعاتی بعد شبکه سی‌بی‌اس نیوز به نقل از برخی مسؤولان هوانوردی آمریکا اعلام کرد کمبود نیرو در برج مراقبت فرودگاه رونالد ریگان واشنگتن، یکی از عوامل موثر در این سانحه بوده است. بر اساس گزارش اولیه اداره فدرال هوانوردی (FAA)، کمبود نیرو در برج مراقبت که نخستین‌بار توسط نیویورک‌تایمز گزارش شد، امری غیرعادی توصیف شده است. به نوشته این روزنامه، دولت ایالات ‌متحده سال‌هاست برای پرکردن برخی پست‌های کلیدی در اداره فدرال هوانوردی با مشکل مواجه است.

بر اساس این گزارش، معمولاً 2 نفر مسؤولیت کنترل ترافیک هوایی برای هلیکوپترها و هواپیماها در حریم هوایی مرکز واشنگتن دی‌سی را بر عهده دارند اما در زمان این حادثه تنها یک نفر این وظیفه را انجام می‌داد. حال آنکه این منطقه به خاطر اشراف به مهم‌ترین نهادهای حاکمیتی، نظامی و امنیتی ایالات متحده، یکی از کنترل‌شده‌ترین حریم‌های هوایی جهان محسوب می‌شود. هیات ملی ایمنی حمل‌ونقل ایالات متحده (NTSB) با اعلام اینکه هنوز علت دقیق این سانحه در دست بررسی است، اعلام کرد گزارش اولیه این حادثه طی 30 روز آینده منتشر خواهد شد. 

* سرپوش گذاشتن بر تقصیر پنتاگون

با این همه به نظر می‌رسد همه سر و صداهایی که ترامپ و رسانه‌های جریان اصلی آمریکا درباره دلایل فنی و پیش‌زمینه‌های سیاسی مختلف این سانحه به پا کرده‌اند، یک هدف حیاتی را دنبال می‌کنند و آن پنهان کردن نقش اصلی بالگرد نیروهای هوایی پنتاگون است. در واقع از زمان وقوع این سانحه، بحث اصلی میان کارشناسان هوانوردی این بوده که یک بالگرد نظامی در مسیر از پیش تعیین‌شده تقرب خطوط هوایی به فرودگاه رونالد ریگان، یکی از حساس ترین فرودگاه‌های غیرنظامی جهان آن هم در قلب واشنگتن چه می‌کرده است. شبکه انگلیسی بی‌بی‌سی در گزارشی به محتویات 2 فایل صوتی مربوط به مکالمه‌های برج مراقبت فرودگاه ریگان واشنگتن پرداخته که در یک تارنمای ویژه ناوبری و ارتباطات برج مراقبت منتشر شده است. در یکی از این 2 فایل صوتی، صدای یکی از مسؤولان برج مراقبت فرودگاه رونالد ریگان شنیده می‌شود که می‌گوید «پی‌تی دو پنج (حروف اختصاری بالگرد بلک هاوک)، سی‌آر‌جی (حروف اختصاری هواپیمای مسافری بامباردیر سی‌آرجی ۷۰۰) در نزدیکی‌ات قرار دارد. پی‌تی‌ دو پنج، به سی‌آر‌جی واکنش نشان بده!» پس از این مکالمه، صدای احتمالا خلبان بالگرد نظامی شنیده می‌شود که می‌گوید: «هواپیما را می‌توانم ببینم. درخواست جدایی و فاصله‌گیری چشمی دارم». حدود ۱۵ ثانیه بعد، صدای کسی در پس‌زمینه شنیده می‌شود که فریاد می‌زند: اوه! در فایل دیگر از همین مکالمات نیز اخطار مشابه برج مراقبت به خلبان بالگرد نظامی شنیده می‌شود. رئیس سازمان هوانوردی آمریکا که در کنار ترامپ در کنفرانس خبری کاخ‌سفید حضور یافت، تصریح کرد آموزشی بودن پرواز بالگرد نظامی مزبور به معنای کم‌تجربه بودن خلبان آن نیست!