عملیات ناامیدسازی به طور مستقیم بر روان جامعه اثر می‌گذارد و می‌تواند به تضعیف سرمایه اجتماعی و کاهش انگیزه عمومی برای مشارکت در امور ملی منجر شود. از جمله تأثیرات این عملیات می‌توان به کاهش اعتماد به نهادهای حکومتی، ترویج حس انفعال و بی‌تفاوتی در میان مردم و کاهش امید به آینده و توانایی جامعه برای مقابله با چالش‌ها اشاره کرد.

* محورهای اصلی عملیات ناامیدسازی

عملیات ناامیدسازی علیه ایران را می‌توان به چند محور کلی تقسیم کرد: یکی از این محورها، برجسته‌سازی مشکلات داخلی ایران است. از جمله این مشکلات می‌توان به مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اشاره کرد که با هدف القای حس بی‌ثباتی و ناکارآمدی انجام می‌شود. این برجسته‌سازی غالبا با استفاده از داده‌های ناقص یا تحریف‌شده انجام می‌شود.

محور دیگر، تضعیف اعتماد عمومی است که با ایجاد شکاف میان مردم و مسؤولان همراه است. شایعات درباره فساد یا بزرگنمایی اختلافات درونی نظام، نمونه‌هایی از این تلاش‌هاست. همچنین تحریف دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران و تلاش برای نادیده گرفتن یا کم‌اهمیت جلوه دادن آنها از جمله اقدامات کلیدی این عملیات به شمار می‌رود. در نهایت، انتشار محتوای ناامیدکننده درباره آینده در حوزه‌هایی نظیر وضعیت جوانان، اشتغال و اقتصاد، هدف دیگری است که آمریکا در این جنگ دنبال می‌کند.

* نهادهای آمریکایی متولی اجرای عملیات ناامیدسازی را بشناسیم

نهادهای متعددی در آمریکا در پروژه‌های ناامیدسازی و جنگ سایبری علیه ایران فعالیت می‌کنند که در ادامه مروری اجمالی بر هر یک از این نهادها خواهیم داشت.

* آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده 

(USAID) یکی از این نهادهاست که از طریق حمایت مالی از سازمان‌های غیرانتفاعی و کمپین‌های رسانه‌ای، در این پروژه‌ها مشارکت دارد.

صندوق ملی برای دموکراسی (NED) نیز نهاد دیگری‌ است که پروژه‌هایی را برای حمایت از گروه‌های مخالف نظام جمهوری اسلامی و تولید محتوای انتقادی علیه ایران تأمین مالی می‌کند. همچنین مرکز مشارکت جهانی (GEC) که زیر نظر وزارت امور خارجه آمریکا فعالیت می‌کند نیز نقش مهمی در هماهنگی و اجرای کمپین‌های جنگ روانی علیه ایران دارد. علاوه بر این نهادها، آژانس امنیت ملی (NSA) در عملیات پیشرفته سایبری، از جمله هک سیستم‌های اطلاعاتی و ایجاد اختلال در سامانه‌های حیاتی ایران دخیل است. در این میان، از نقش اندیشکده‌هایی مانند شورای آتلانتیک و رسانه‌هایی نظیر صدای آمریکا (VOA) نیز در ایجاد روایت‌های منفی علیه ایران نباید غافل شد.

علی محمولی: با نزدیک شدن به مراسم تحلیف دوم دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده، نگرانی کشورهای جهان بویژه متحدان غربی آمریکا از بازگشت سیاست‌های غیرلیبرال او افزایش یافته است. از زمان اعلام کاندیداتوری ترامپ، اندیشکده‌های مختلف به بررسی عواقب احتمالی روی کار آمدن دوباره او پرداختند و این تحلیل‌ها با نزدیک شدن به مراسم تحلیف، جنبه عملی به خود گرفته ‌است. بسیاری از کشورهای غربی پیش‌بینی می‌کنند اصطکاک‌های بیشتری با ایالات متحده بویژه در بخش خصوصی ایجاد خواهد شد. این نگرانی‌ها با واکنش‌های تهاجمی مدیران شرکت‌های آمریکایی مانند ایلان ماسک تشدید شده است. در داخل ایالات متحده نیز واکنش‌هایی به این وضعیت نشان داده شده و راه‌حل‌هایی ارائه شده است. نشریه فارن‌افرز وابسته به اندیشکده شورای روابط خارجی، با بررسی تاریخچه روابط ایالات متحده و کشورهای آسیایی، پیشنهاد می‌کند کشورهای غربی از رویکرد آسیایی‌ها درس بگیرند. به اعتقاد این نشریه، سیاست مداخله‌گری حداقلی ایالات متحده در آسیا که منجر به بازتعریف روابط اقتصادی و سیاسی بر مبنای منافع و نه ارزش‌های مشترک شده، می‌تواند الگویی برای کشورهای غربی باشد.

* هژمون مردد

برای بسیاری از کشورهای آسیایی، رویکرد «اول آمریکا»ی ترامپ، ادامه راهبردی است که ایالات متحده بیش از ۵ دهه در منطقه اعمال کرده است. سال ۱۹۶۹ ریچارد نیکسون با اعلام دکترین خود، از کشورهای آسیایی خواست مسؤولیت دفاع از خود را بپذیرند و اینکه واشنگتن تنها در صورت تهدید هسته‌ای از آنها حمایت می‌کند. این رویکرد که پس از جنگ ویتنام شکل گرفت، به ایالات متحده اجازه داد بدون درگیر شدن مستقیم در بحران‌های منطقه، به عنوان یک قدرت موازنه‌گر عمل کند. از آن زمان، این استراتژی تقریبا همواره سیاست آمریکا در آسیا بوده است. جنگ‌های افغانستان و عراق پس از ۱۱ سپتامبر، استثنائاتی در این روند بودند. از این رو، آسیایی‌ها آمریکا را قدرتی محتاط می‌بینند که تمایلی به استقرار نیروهای نظامی ندارد و منافع خود را پیش از هر اقدام محاسبه می‌کند. با این حال، تصمیمات واشنگتن همواره عامل تردید بوده، چرا که مداخله ممکن است به کشمکش‌های بزرگ‌تر بینجامد و عدم مداخله، احساس رها شدن را ایجاد کند. از اوایل قرن ۲۱، ایالات متحده این رویکرد را به دیگر نقاط جهان نیز گسترش داد. جو بایدن سال ۲۰۲۱ با خروج از افغانستان، گره کور بوش را گشود و در جنگ‌های اوکراین و خاورمیانه، بدون اعزام نیرو، به بازدارندگی و حمایت از متحدان پرداخت. بایدن همچنین با تشکیل اتحادهای جدید (مانند کواد و اوکاس)، گام‌هایی در حمایت از متحدان آسیایی برداشت اما تضامین امنیتی مستقیمی ارائه نکرد.

آسیا بیش از هر منطقه‌ای، رویکرد ترامپ را خواهد پذیرفت، زیرا سال‌ها با این نوع آمریکا تعامل داشته است. برای آسیایی‌ها تفاوت بین ترامپ و رؤسای جمهور پیشین، بیشتر در شدت سیاست اعمالی است تا ماهیت آن. ترامپ ممکن است کمتر مشاوره‌پذیر و قابل پیش‌بینی باشد اما نتیجه نهایی برای آسیا چندان متفاوت نخواهد بود. از این جهت، مثلا تفاوت‌های ترامپ و اوباما قابل توجه است. اوباما با وجود سخنرانی‌های فصیح درباره تعهدات آمریکا به آسیا، در مقابل چین ضعیف عمل کرد. در عوض، ترامپ با اقداماتی مانند حمله موشکی به سوریه و نمایش بازدارندگی در برابر کره‌شمالی، نشان داد رویکرد او با غرایز بسیاری از دولت‌های آسیایی همخوانی دارد. رهبران آسیایی دلیلی برای ترس از ترامپ ندارند، چون سیاست‌های اصلی آمریکا برای‌شان از پیش معلوم است. هرچند تغییرات حاشیه‌ای ممکن است اختلال‌آفرین باشد اما بعید است جهت‌گیری‌های کلی تغییر کند و تنها مسائل نگران‌کننده، موضوعاتی مانند تایوان، تعرفه‌ها و رهبری منطقه‌ای است که نیازمند نظارت دقیق است.

* معمای تایوان

بایدن با شکست سیاست «ابهام راهبردی» چند دهه‌ای، 4 بار اعلام کرد آمریکا از تایوان در برابر تجاوز چین دفاع خواهد کرد ولی ترامپ چنین اظهاری نخواهد کرد. در طول انتخابات ۲۰۲۴، نظرات او درباره تایوان نشان داد این موضوع در چارچوب دیدگاه‌های کلی او درباره متحدان و تجارت قرار می‌گیرد. او تایوان را دور از دسترس دانسته و گفته است باید هزینه بیشتری برای حمایت آمریکا بپردازد. او تایپه را به دزدی صنعت نیمه‌هادی آمریکا متهم کرده است اما اینکه ترامپ، تایوان را صرفا به عنوان یک مهره در بازی بزرگ‌تری با چین ببیند، یک خطر است. اگر او تجارت و امنیت را با گنجاندن تایوان در هر معامله احتمالی با چین در هم بیامیزد، خطرات را بشدت افزایش خواهد داد. ترامپ وعده داده جنگ اوکراین را به پایان خواهد رساند؛ امری که توسط کشورهای آسیایی بویژه چین با دقت رصد می‌شود. با این حال، شرایط «جغراسیاسی» اوکراین و تایوان مشابه نیست و چین این موضوع را شفاف کرده است. تایوان در قلب روایت مشروعیت‌بخش حزب کمونیست چین قرار دارد و هر اقدام نظامی ناموفق یا متوقف شده علیه تایوان، برای حاکمیت حزب مهلک است. این موضوع برای رهبران چین بسیار حیاتی است، بالاخص با توجه به رسوایی‌های فساد در ارتش که توانایی حزب را زیر سوال برده است. از سوی دیگر، حمایت صریح بایدن از تایوان، حس حق به جانب بودن را در تایپه ایجاد کرده و این ایده را تقویت کرده که ایالات متحده و متحدانش راهی جز دفاع از تایوان ندارند. همچنین این موضوع سبب شده تایوان جایگاه راهبردی خود در اقتصاد جهانی را اغراق‌آمیز ارزیابی کند و نقش شرکت TSMC را در تولید تراشه‌ها بیش از حد در نظر بگیرد. هر چند این شرکت نقش مهمی در صنعت نیمه‌هادی دارد اما تنها یک پیمانکار است و دیگرانی هم هستند. البته این شرکت بخشی از فعالیت‌های خود را به ایالات متحده، ژاپن و دیگر مناطق منتقل کرده که ممکن است از اهمیت اقتصادی تایوان در بلندمدت بکاهد. اگر ترامپ از اوکراین عقب‌نشینی کند یا اقداماتی برای بهبود تولید نیمه‌هادی در آمریکا انجام دهد، تایپه می‌فهمد نمی‌تواند بر حمایت نامحدود واشنگتن تکیه کند. چنین اقداماتی ممکن است از حرکت سیاست داخلی تایوان به سمت استقلال‌طلبی بی‌ثبات‌کننده جلوگیری کند؛ اقدامی که افزایش رزمایش‌های نظامی چین در اطراف آن یا اقدامات تهاجمی در جزیره تایپینگ را محتمل می‌کند. البته اثر منطقه‌ای جنگ اوکراین نیز نباید بزرگنمایی شود. کشورهایی مانند استرالیا، ژاپن، سنگاپور و کره‌جنوبی موضعی قوی در برابر روسیه گرفته‌اند اما بیشتر منطقه، بویژه کشورهای مسلمان جنوب شرق آسیا، دودل هستند. این کشورها شاهد استاندارد دوگانه واشنگتن بوده‌اند که چگونه جنگ روسیه را محکوم می‌کند اما حامی یا عامل جنگ‌های افغانستان، عراق و غزه است. بسیاری از دولت‌های آسیایی سعی می‌کنند هزینه و فایده را برای حفظ منافع ملی خود مقابل آمریکا محاسبه کنند ولی در این میان، چین بزرگ‌ترین مشکل است. 

حتی کشورهای غیرمتعهد به آمریکا، مانند هند، اندونزی و ویتنام به دلیل نگرانی از چین، به واشنگتن نزدیک‌تر شده‌اند. این روند از دوره اول ترامپ آغاز شد و در دوران بایدن گسترش یافت.