اثر جدایی پایه سنوات در دستمزد ۱۴۰۴

گروه اقتصادی: در سال 1403 تغییرات مهمی در قانون تأمین اجتماعی اعمال شد که به‌طور چشم‌گیری بر نحوه محاسبه حقوق و دستمزد، به‌ویژه پایه سنوات تأثیرگذار است. یکی از اصلی‌ترین این تغییرات، حذف پایه سنوات از محاسبه حق بیمه تأمین اجتماعی است. به عبارت دیگر، در زمان محاسبه حق بیمه، پایه سنوات از حقوق اصلی جدا شده و تنها حقوق پایه فرد برای این محاسبات در نظر گرفته می‌شود. این امر به کاهش مبلغ حق بیمه پرداختی توسط کارکنان و کارفرمایان منجر می‌شود.
* دلیل جدایی پایه سنوات از پایه حقوق چیست؟
کارشناسان به طور کلی دلیل جدایی پایه سنوات از پایه حقوق را اینگونه توضیح می‌دهند: حق سنوات از کسر حق بیمه و مالیات معاف است، در حالی که سایر بخش‌های حقوق و دستمزد شامل کسر حق بیمه و مالیات می‌شوند اما پایه سنوات همچنان مشمول بیمه و مالیات است.
به همین دلیل سازمان تامین اجتماعی و وزارت کار، با مشورت شورای عالی کار، تصمیم گرفتند در فیش حقوقی کارگران ردیفی به نام «پایه سنوات» اضافه کنند. در مقابل، این مقدار از پایه حقوق افراد کسر شد. این تغییر باعث نگرانی‌هایی در میان جامعه کارگری شد که آیا با کاهش پایه حقوق، میزان عیدی آنها نیز کاهش خواهد یافت؟ این تغییر همچنین می‌تواند بر دستمزد سال ۱۴۰۴ تاثیر بگذارد و باعث شود رقم دریافتی کمتر از درصد افزایش مورد انتظار کارفرمایان باشد.
این تغییرات نقش بسیار مهمی در محاسبه حقوق خالص کارکنان و هزینه‌های کارفرمایان ایفا می‌کند و موجب تغییرات عمده در نحوه پرداخت حق بیمه و حقوق می‌شود. به زبان ساده، کارگران و کارفرمایان حق بیمه کمتری پرداخت خواهند کرد.
* تعریف پایه سنوات و نحوه محاسبه آن
پایه سنوات مبلغی است که به کارکنان به ‌ازای هر سال خدمت در یک سازمان یا شرکت تعلق می‌گیرد. این مبلغ به ‌صورت سالانه محاسبه شده و به ‌عنوان یک پاداش برای ترغیب کارکنان به ادامه همکاری و تداوم در سازمان در نظر گرفته می‌شود. پایه سنوات معمولا به ‌صورت مبلغی ثابت یا درصدی از حقوق پایه کارکنان تعیین می‌شود و هر سال با توجه به سیاست‌های سازمان یا تورم افزایش می‌یابد.
پایه سنوات معمولا به ‌صورت مبلغ ثابت یا درصدی از حقوق ماهانه تعیین می‌شود. روش محاسبه ممکن است در هر سازمان یا شرکت متفاوت باشد اما معمولا به ‌صورت زیر انجام می‌شود:
مبلغ ثابت: در بسیاری از سازمان‌ها، پایه سنوات به ‌صورت مبلغ ثابت به ازای هر سال خدمت تعیین می‌شود که می‌تواند سال به سال افزایش یابد.
درصدی از حقوق: در برخی شرکت‌ها، پایه سنوات ممکن است به ‌عنوان درصدی از حقوق ماهانه کارکنان محاسبه شود. به ‌عنوان مثال، اگر حقوق ماهانه یک فرد 10 میلیون تومان باشد و او ۵ سال سابقه کار داشته باشد و پایه سنوات یک درصد از حقوق ماهانه باشد، به این صورت محاسبه می‌شود:
پایه سنوات = 1 درصد × 10 میلیون تومان × 5 سال = 500 هزار تومان × 5 سال = 2.5 میلیون تومان
بنابراین، پایه سنوات این فرد 2.5 میلیون تومان خواهد بود.
محمدرضا تاجیک، نماینده جامعه کارگری و فعال شورای عالی کار، در گفت‌وگو با «وطن امروز»، درباره دلایل جداسازی پایه سنوات از پایه حقوق کارگری گفت: در کارگاه‌هایی که عرفاً افراد بیش از یک سال مشغول به کار هستند، شورای عالی کار پایه سنوات را سالانه تعیین می‌کند؛ این عدد می‌تواند ثابت یا متغیر باشد.
تاجیک افزود: قبلا کارفرماها این مبلغ را به حقوق اضافه می‌کردند که روش درستی نبود. مشکل اصلی اینجاست که پایه سنوات باید هر سال با مبلغ سال قبل جمع شود تا عدد واقعی به دست آید. این فرآیند یک فرمول خاص دارد.
وی همچنین گفت: افزایش پایه سنوات در بخشنامه شورای عالی کار پس از اعلام درصد افزایش حقوق لحاظ و ابلاغ می‌شود.
این عضو شورای عالی کار توضیح داد که برخی کارفرماها از این موضوع سوءاستفاده می‌کردند و عدد را جداگانه محاسبه نمی‌کردند. برای مثال، پایه سنوات ۷ هزار تومان اعلام می‌شد و کارفرمایان همان عدد را در نظر می‌گرفتند، بدون جمع کردن آن با مبلغ سال قبل. بنابراین، نیروی کاری با سابقه ۱۰ ساله در یک مجموعه همان مقدار پایه سنوات را دریافت می‌کرد که فردی با ۲ سال سابقه.
* جداسازی پایه سنوات موجب تضمین حق کارگران می‌شود
تاجیک تاکید کرد: نمایندگان جامعه کارگری برای حفظ حقوق کارگران، پیگیر جداسازی پایه سنوات از پایه حقوق بودند. این تفکیک، طبق فرمول، افزایش پایه سنوات را مشخص می‌کند.
وی افزود: با این روش، افراد درصد افزایش پایه حقوق خود را می‌دانند و هر سال در شورای عالی کار پایه سنوات در جدول مربوط اعلام می‌شود اما کارفرمایان باید این عدد را با سال‌های قبل جمع کنند تا حقوق کارگران ضایع نشود.
* توضیحات:
بخشنامه مزد سال جاری و دستورالعمل‌های تبعی آن در درگاه اینترنتی (پرتال) وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نشانی: www.mcls.gov.ir و تارنمای (وب‌سایت) اداره کل روابط کار و جبران خدمت و بیمه بیکاری به نشانی: rkj.mcls.gov.ir در دسترس قرار داده شده است.
* تاثیر تفکیک پایه سنوات بر دستمزد ۱۴۰۴
تفکیک پایه سنوات از پایه حقوق باعث کاهش پایه حقوق افرادی با سابقه بیشتر در یک مجموعه شده است. تاجیک در پاسخ به نگرانی‌ها در این باره اظهار داشت: هنگامی که افزایش حداقل دستمزد ۱۴۰۴ در شورای عالی کار مصوب می‌شود، تمام جوانب کار لحاظ می‌شود.
وی افزود: پایه سنوات برای کسانی که زیر یک سال در کارگاهی مشغول هستند، کاربرد ندارد. افراد باید در یک مجموعه یک سال سابقه فعالیت داشته باشند تا پایه سنوات به آنها تعلق گیرد.
* نفع کارگران از جداسازی پایه سنوات
تاجیک همچنین گفت: پایه سنوات ۱۴۰۳ روزانه ۷ هزار تومان بوده که ماهانه ۲۱۰ هزار تومان می‌شود؛ این مبلغ برای کارگری است که یک سال در یک کارگاه مشغول کار باشد. ضریب افزایش در پایه سنوات ۱۴۰۴ نیز اعمال خواهد شد که به نفع کارگران است.
وی ادامه داد: تا پیش از این الزام، بسیاری از شرکت‌ها پایه سنوات را به نیروهای خود نمی‌پرداختند اما اکنون مجبور به رعایت این مصوبه و پرداخت درصد افزایش پایه سنوات در کنار افزایش پایه حقوق هستند.
تاجیک تاکید کرد: پایه سنوات فقط به تعداد سال‌های اشتغال یک فرد در یک مجموعه مربوط می‌شود و در صورت جابه‌جایی، این عدد صفر شده و مجددا بر اساس زمان اشتغال جدید محاسبه می‌شود.
* نحوه محاسبه عیدی و پاداش آخر سال کارگران
تاجیک درباره نحوه محاسبه عیدی و پاداش آخر سال کارگران هم گفت: بر اساس قانون کار مصوب سال ۱۳۷۰، کارفرمایان موظفند به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کار، معادل ۶۰ روز آخرین مزد به عنوان عیدی و پاداش پرداخت کنند. مبلغ پرداختی نباید از معادل ۹۰ روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند.
وی افزود: به موجب تبصره یک ماده واحده مذکور، مبلغ پرداختی به کارگرانی که کمتر از یک سال در کارگاه کار کرده‌اند، باید به مأخذ ۶۰ روز مزد و به نسبت ایام کارکرد در سال محاسبه شود. به عبارت دیگر، عیدی پایان سال مشمولان قانون کار حداقل ۲ برابر و حداکثر ۳ برابر مصوبه دستمزد شورای عالی کار است.
تاجیک توضیح داد: بخشی از کارگران در کارگاه‌های کوچک خصوصی و حتی پیمانکاری دولتی به جای دریافت عیدی کارگری، عیدی کارمندی که دولت هر سال تصویب می‌کند و رقم آن به‌مراتب پایین‌تر از عیدی کارگران است، دریافت می‌کنند. این مشکل بیشتر در قراردادهای پیمانی و غیرمستقیم کارگران نظیر قراردادهای خرید خدمت به چشم می‌خورد که لازم است دولت و سازمان‌های مرتبط نظارت دقیق‌تری بر عملکرد شرکت‌های پیمانکاری داشته باشند.
تاجیک ادامه داد: نمایندگان جامعه کارگری معتقدند نبود نظارت کافی و یکسان‌سازی نادرست از دلایل بروز این مشکل است. کارگران استخدام شده توسط شرکت‌های پیمانکاری از دریافت عیدی مطابق قانون کار محروم هستند و نبود نظارت دقیق بر اجرای قوانین مرتبط با پرداخت عیدی، موجب می‌شود برخی کارفرمایان زیرمجموعه سازمان‌ها و نهادها به‌جای اعمال قانون کار، عیدی را مطابق قانون مدیریت خدمات کشوری پرداخت کنند که تأثیرات منفی بر انگیزه و بهره‌وری آنها دارد.
تاجیک در پایان تاکید کرد: لازم است نظارت بیشتری بر عملکرد شرکت‌های پیمانکاری انجام شود تا کارگران از حقوق قانونی خود بهره‌مند شوند و عدالت در پرداخت عیدی و پاداش رعایت شود.
به گزارش «وطن امروز»، طرح جداسازی پایه حقوق از سنوات در ابتدا ممکن است باعث زیان برخی کارگران شود. دلیل این امر این است که در سال‌های گذشته، کارفرمایان عدد پایه سنوات را به پایه حقوق اضافه می‌کردند و هر سال یک عدد ثابت را در نظر می‌گرفتند و عدد سال‌های قبل را حذف می‌کردند. برای مثال، اگر پایه سنوات سال ۱۴۰۳ ماهانه ۲۱۰ هزار تومان باشد، برای فردی که ۱۰ سال در یک مجموعه سابقه اشتغال دارد، این مبلغ باید ضربدر ۱۰ شود اما متأسفانه بیشتر کارفرمایان همان عدد ۲۱۰ هزار تومان را به عنوان دستمزد پرداخت می‌کردند.
با الزام سازمان تأمین اجتماعی برای جداسازی این عدد از پایه حقوق، مبلغ مورد نظر از پایه حقوق افراد کسر شده است. با این حال، تعداد کمی از کارفرمایان ممکن است به دلیل کم‌توجهی، این کاهش را به کارگران تحمیل نکنند و بدون کم کردن پایه حقوق، مبلغ را پرداخت کنند.