بیدارباش به دولت
گروه اقتصادی: روز گذشته در جلسه بررسی طرح استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد و دارایی، از مجموع ۲۷۳ نماینده حاضر در مجلس، ۱۸۲ نفر رای اعتماد مجلس را پس گرفتند و تنها ۸۹ نماینده با ادامه کار او موافقت کردند. هرچند همتی در این جلسه تلاش کرد سیاست‌های خود را توجیه و رای منفی نمایندگان مجلس را عامل خوشحالی دشمنان(!) عنوان کند، اما این حرف‌ها در نماینده‌ها اثر نکرد و او برکنار شد. همتی در ۶ ماه اخیر بر اجرای سیاست‌های ارزی خود اصرار داشت و همین مساله منجر شد نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای استیضاح او ثابت‌قدم باشند، چرا که در حال حاضر اقتصاد کشور در یک شرایط حساس قرار دارد و هر تصمیم اشتباهی تبعات فاجعه‌باری را بر اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.
از طرف دیگر تعداد مخالفان وزیر اقتصاد در هفته جاری روند افزایشی پیدا کرد که این موضوع حکایت از این داشت وعده‌های همتی درباره بازگشت قیمت ارز بعد از راه‌اندازی سامانه توافقی محقق نمی‌شود. به همین دلیل نیز نمایندگان مجلس شورای اسلامی دیگر به او اعتماد نکردند. روز گذشته بعد از برکناری وزیر اقتصاد، قیمت ارز در بازار آزاد روند کاهش یافت که نشان می‌دهد سیاست‌های او تورمی بوده و از این به بعد دولت باید سیاست‌های خود را تغییر دهد.
* دیدگاه‌های موافقان استیضاح
در جلسه استیضاح وزیر اقتصاد، نمایندگان مجلس به دلایل مختلفی از جمله ضعف عملکرد، تشنج در بازار، افزایش قیمت ارز و عدم نظارت کافی بر بانک‌ها، رای عدم اعتماد به وزیر دادند. برخی نمایندگان معتقد بودند که استیضاح موجب کمک به دولت خواهد شد تا خواسته مردم را برآورده کنند، در حالی که برخی دیگر بر این باور بودند که استیضاح نه تنها مشکلات جدیدی ایجاد نمی‌کند، بلکه از شکل‌گیری مشکلات جدید نیز جلوگیری خواهد کرد.
جبار کوچکی‌نژاد، عضو کمیسیون برنامه و بودجه، اظهار داشت استیضاح وزیر اقتصاد به دولت کمک می‌کند. وی افزود: وزیر اقتصاد در راستای برنامه اعلامی‌اش به مجلس در زمان رای اعتماد عمل نکرده و این استیضاح به دلیل ضعف عملکرد وزیر است.
میثم ظهوریان، نماینده مشهد و کلات بیان کرد صحبت‌ها و سخنرانی‌های دکتر همتی در مقاطع مختلف به تشنج در بازار دامن زده است. وی افزود بهترین کمک به دولت می‌تواند اصلاح و تغییر در تیم اقتصادی باشد. ظهوریان در ادامه تاکید کرد در ۶ ماه نمی‌توان همه مشکلات اقتصادی کشور را حل کرد اما باید نشانه‌هایی از بهبود یا حفظ وضع موجود دیده شود.
روح‌الله متفکرآزاد، نماینده تبریز خطاب به رئیس‌جمهور اظهار داشت مردم تحمل موج جدید گرانی را ندارند و باید افسار رشد سرسام‌آور قیمت ارز و سایر کالاها کشیده شود. وی افزود در جلسات مختلف هیچ رویکرد امیدآفرینی از زبان دکتر همتی و کارشناسان اقتصادی دولت نشنیده است.
مصطفی طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، گفت وزیر اقتصاد در کارهای مهم پای کار نیست و کارها بر عهده بانک مرکزی و کارشناسان گذاشته شده است. وی افزود وزیر به جای دفاع از عملکرد خود، مقصر را جابه‌جا می‌کند که تاییدی بر عملکرد ناقص و سیاست غلط است.
فاطمه محمدبیگی، نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان، خطاب به همتی گفت: شما به سلامت مردم ضرر می‌زنید و بن‌بست اقتصاد را با بن‌بست سلامت عجین کرده‌اید. وی افزود همتی علاوه بر شوک اقتصادی، شوک سلامتی به مردم وارد کرده و بهداشت روح و روان مردم را به خطر انداخته است.
سیدمحمد پاک‌مهر، نماینده بجنورد تاکید کرد مساله استیضاح جناحی و سیاسی نیست و سکوت در برابر وضع موجود، سیاسی است. وی افزود استیضاح مطالبه مردم برای جلوگیری از خسارت بیشتر محسوب می‌شود.
روح‌الله عباسپور، نماینده آوج و بوئین‌زهرا، از همتی پرسید چه راهکاری برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها بر افزایش قیمت ارز پیش‌بینی کرده است. وی افزود شهید رئیسی به دنبال کاهش قیمت ارز بود و ارزهای بلوکه‌شده ایران را به کشور برگرداند. عباسپور تاکید کرد افزایش قیمت ارز تولیدکنندگان را به زانو درآورده است.
عباس بیگدلی، نماینده تاکستان، با انتقاد از عملکرد وزارت امور اقتصادی و دارایی در حوزه نظارت بانکی و پرداخت تسهیلات ازدواج و فرزندآوری، مدعی شد در چند ماه اخیر مدیران وزارت اقتصاد وام‌های چندصد میلیونی گرفته‌اند. وی در ادامه افزود: وزیر اقتصاد در حوزه نظارت بانکی مسؤولیت‌های بسیاری دارد اما اوضاع بهتر نشده و دوسوم تسهیلات را امهال معوقات تشکیل می‌دهد. به جای فشار بیشتر بر صاحبان معوقات کلان، به مجلس و مجمع تشخیص فشار آوردند که میزان وام فرزندآوری و ازدواج را در بودجه کاهش دهند. این در حالی است که تنها ۳ درصد از کل تسهیلات متعلق به متقاضیان این تسهیلات است و ۷۵۰ هزار نفر در صف دریافت این تسهیلات هستند.
نادرقلی ابراهیمی، نماینده اراک بیان کرد استیضاح وزیر اقتصاد خواسته مردم است. وی افزود: راننده اتوبوس اقتصادی دولت، اتوبوس را به پرتگاه نزدیک کرده است و استیضاح وزیر اقتصاد مانع اصلی موفقیت کشور و دولت را برمی‌دارد و در نهایت به دولت کمک می‌کند.
روح‌الله ایزدخواه، نماینده تهران، اظهار داشت مشکل شخصی با همتی نداریم اما در مقابل اقتصاد وابسته خواهیم ایستاد. وی افزود: مجلس همان اول لطف خود را به دولت آشکار کرد و همتی هندوانه در بسته نبود و خط مشی او مشخص بود. آیا زود است از فروپاشی اقتصادی جلوگیری کنیم؟
حجت‌الاسلام قاسم روانبخش، نماینده قم و کهک اظهار کرد دوست نداشتیم امروز شاهد جلسه استیضاح یک عضو دولت باشیم. بنای مجلس از ابتدا همکاری با دولت بود اما شرایط به گونه‌ای رقم خورد که مجلس مجبور شد از اهرم نظارتی خود استفاده کند. وی افزود حتما رئیس‌جمهور فرد بهتری را برای وزارت اقتصاد انتخاب خواهد کرد و مجلس نیز این بار حواس خود را بیشتر جمع خواهد کرد.
سیدجلیل میرمحمدی، عضو هیات‌رئیسه مجلس گفت استیضاح گناه کبیره نیست اما تحقیر مردم و مجلس گناه کبیره است و به داد مردم رسیدن گناه نیست و عین ثواب است.
امیرحسین ثابتی، نماینده تهران خطاب به رئیس‌جمهور گفت اگر بخواهیم مانعی برای دولت شما ایجاد کنیم، بهتر از همتی نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم. وی افزود با این دست فرمان قیمت ارز کار را خودش جلو می‌برد و دولت دیگر نیازی به دشمن ندارد. ثابتی تاکید کرد که می‌خواهد به رئیس‌جمهور کمک کند و عامل بخشی از گرانی ارز را از دولت کنار بکشد.
رسول بخشی‌دستجردی، نماینده اصفهان، اظهار کرد انداختن اقتصاد کشور به دور باطل افزایش نرخ ارز راه حل نیست و ادامه مسیر به شیوه فعلی به صلاح کشور نیست. وی از نمایندگان مجلس خواست به استیضاح اندیشه اقتصاد رها و یله و اقتصاد نوسان‌گیر و درصدگیر رای بدهند تا مردم بدانند که مجلس با تمام قوا برای کنترل تورم آستین بالا زده و با کسی شوخی ندارد.
هادی هاشمی‌نیا، نماینده خرم‌آباد گفت شاید مردم تصور کنند که اگر وزیر اقتصاد برود، وضعیت بدتر می‌شود اما با قاطعیت می‌گویم به هیچ وجه اینگونه نخواهد بود. وی افزود رشد فزاینده قیمت دلار باعث شد سودجویان به سود خود برسند و مردم فقیر و بیچاره شوند.
حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه همتی عضو مجمع عمومی بانک مرکزی است و تنظیم سیاست‌های اقتصادی بر عهده او است، افزود وی مسؤولیت اجرای سیاست‌ها را دارد و نمی‌تواند بگوید این سیاست‌ها به او ربطی ندارد. صمصامی تاکید کرد همتی به سهم خود در فاجعه معیشت مردم مقصر است.
سلمان اسحاقی، نماینده قائنات، اظهار داشت تفکر و برنامه‌های آقای همتی به سفره مردم خسارت وارد کرده است. وی افزود: امروز دارو در بازار نیست، زیرا اولویت وزیر اقتصاد دارو نیست. همچنین بیماران نادر و خاص برخی داروهای خود را می‌فروشند به خاطر مشکلات اقتصادی و معیشتی.
ابوالفضل ابوترابی، نماینده نجف‌آباد بیان کرد استیضاح آقای همتی مشکلی را حل نمی‌کند اما از شکل‌گیری مشکلات جدید جلوگیری می‌کند. وی افزود وقتی آقای همتی می‌گوید افزایش دلار تا بیشتر هم جا دارد، چه می‌توان گفت؟ همتی درباره عدم پرداخت وام فرزندآوری و ازدواج گفت بودجه نیست اما از اهدای وام به کارمندان دولت دفاع کرد.
احمد راستینه، عضو کمیسیون فرهنگی تاکید کرد استیضاح وزیر اقتصاد سیاسی نیست. وی تصریح کرد که رفتار ما بر پایه سیاسی نیست و بنده هم عضو هیچ حزب، گروه و جریان سیاسی نیستم.
محسن زنگنه، نایب‌رئیس کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۴ تاکید کرد همه دوستان اصلاح‌طلب، اصولگرا و مستقل در این مجلس اهل ایمان هستند و حرف‌ها و نظرات نمایندگان و دولت را شنیده و نظر می‌دهند. وی در ادامه افزود: مسائل را به صورت گروهی و سیاسی قلمداد نکنیم، رای ما در محضر خداست. امیدوارم خداوند خیر را بر زبان ما جاری کند و آنچه خیر مردم و کشور است را در دل و قلم نمایندگان عزیز قرار دهد.
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده شاهین‌شهر اظهار کرد آقای همتی روی ماشینی سوار است که تصور ما این است اگر ادامه دهد خطرات بیشتری برای کشور دارد. لذا می‌گوییم ایشان پیاده شود و نفر دیگری سوار شود تا اقتصاد کشور بتواند به نتیجه برسد.
* دیدگاه‌های مخالفان استیضاح
در جلسه استیضاح وزیر اقتصاد، حسن قشقاوی و دیگر نمایندگان مخالف استیضاح، بر این باور بودند که بی‌وزیر کردن اقتصاد ایران در آستانه سال جدید به صلاح کشور نیست و استیضاح باعث بی‌ثباتی بازار می‌شود. آنان معتقد بودند مشکلات اقتصادی کشور ریشه‌ای و عمیق است و با تصمیمات عجولانه حل نمی‌شود.
حسن قشقاوی، نماینده مخالف استیضاح وزیر اقتصاد، در صحن علنی مجلس اظهار داشت بی‌وزیر کردن اقتصاد ایران در آستانه سال جدید به صلاح کشور نیست. وی افزود اقتصاد ایران با تصمیمات عجولانه درست نمی‌شود و پاییز سال آینده مقطعی سرنوشت‌ساز در پرونده هسته‌ای ایران است.
قشقاوی بیان کرد شرایط اقتصادی کشور در وضعیت نامطلوبی است و وضعیت معیشت مردم به سمت منفی می‌رود. وی افزود: گرانی مستمر و کوچک شدن سفره مردم در ماه‌های اخیر، فشار فزاینده‌ای را به اقشار مردم و دهک‌های پایین درآمدی وارد کرده است و چشم‌انداز مبهمی را پیش روی آنان قرار داده است.
نماینده مردم رباط کریم تاکید کرد: بین نمایندگان موافق و مخالف استیضاح اختلاف نظری درباره شرایط نامطلوب اقتصادی وجود ندارد. اختلاف نظرها درباره دلایل و ریشه‌های وضع موجود و راه‌های برون‌رفت از این مشکلات است.
قشقاوی گفت: اقتصاد ایران دچار مشکلات و چالش‌های دنباله‌دار است و نزدیک به ۵ دهه دچار تورم دورقمی بوده است. این مشکلات در سال‌های افت و رشد درآمدهای نفتی و تحریم‌ها نیز وجود داشته است.
وی با اشاره به رشد ۶۷ درصدی نرخ ارز آزاد در سال ۱۴۰۱، گفت این رشد در شرایطی رخ داده است که همزمان ارز با نرخی نیمایی و ترجیحی تخصیص داده شده است. قشقاوی تاکید کرد اقتصاد ایران دارای مشکلات بنیادی، ریشه‌ای و عمیق است.
محمد قسیم عثمانی، نماینده مردم بوکان تاکید کرد همتی مقصر شرایط امروز اقتصادی کشور نیست. وی افزود استیضاح نوعی توضیح‌خواهی نمایندگان از وزرای دولت است و توضیحات وزرا می‌تواند موجب اقناع نمایندگان شود و جایگاه وزیر را تقویت کند.
غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون تلفیق مجلس هم در حاشیه استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی در مجلس شورای اسلامی، گفت مخالف استیضاح است، زیرا زمان مناسبی نیست و سهم وزارت اقتصاد و وزیر در این اتفاقات نسبت به جاهای دیگر کمتر است. وی افزود استیضاح باعث بی‌ثباتی بازار می‌شود.
جلسه استیضاح همتی دیروز ساعت 8 صبح با حضور رئیس‌جمهور و برخی اعضای دولت مثل محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی و برخی وزرا و معاونان رئیس‌جمهور در مجلس آغاز شد و تا ساعتی پس از نماز ظهر و عصر هم ادامه یافت. در این چند ساعت نمایندگان مخالف، موافق، رئیس‌جمهور و خود همتی نظرات‌شان را بیان کردند و در نهایت از مجموع ۲۷۳ نماینده حاضر در صحن مجلس، ۱۸۲ نماینده به استیضاح رای مثبت دادند، ۸۹ نماینده نیز رای مخالف دادند. همچنین یک نماینده رای ممتنع داد و یک رای نیز باطله اعلام شد.
به این ترتیب عبدالناصر همتی با ۶ ماه وزارت به عنوان یکی از وزرایی که کمترین دوران وزارت را تجربه کرده است، خیلی زود با کابینه دولت چهاردهم خداحافظی کرد.
* دولت بیدار باشد
در ماه‌های اخیر تغییری در متغیرهای اقتصادی کشور رخ نداده است اما همچنان شاهد نوسانات ارزی هستیم. این موضوع نشان می‌دهد در نوسانات نرخ ارز عوامل سیاسی تاثیر بسزایی دارند، بنابراین نهادهای تصمیم‌گیر باید با همکاری یکدیگر، برنامه‌ای جامع برای کاهش اثر تحریم‌ها و مدیریت بازار ارز تدوین کنند. البته ثبات در بازار ارز، پیش‌نیاز ثبات در سایر بازارها از جمله طلا و سکه است و دستیابی به این امر نیازمند اقداماتی مبنی بر بی‌اثر کردن تحریم‌هاست اما در صورت استمرار سیاست‌های تورم‌زای دولت احتمال استیضاح سایر وزرا وجود دارد.
در ماه‌های اخیر افزایش نرخ نیمایی در دستور کار تیم اقتصادی دولت قرار گرفت. این اقدام به بهانه ایجاد مرکز مبادله طلا و ارز انجام شد اما به‌سرعت باعث افزایش نرخ ارز در بازار آزاد شد. به عبارت دیگر، آزادسازی بدون برنامه و فکر سیستم ارزی کشور، بار دیگر به جهش ارز و تورم منجر شد. نکته جالب توجه اینکه محمدرضا عارف نیز از زمان‌بندی غلط برنامه تک‌نرخی کردن ارز انتقاد کرده بود. همچنین کسری تجاری ما نسبت به سال گذشته ۲ میلیارد دلار کمتر شد. وزیر نفت اخیرا در مصاحبه‌ای اعلام کرد دی‌ماه رکورد صادرات نفت را پس از انقلاب شکستیم. آیا در چنین شرایطی که دولت مدعی است وضعیت صادرات بهبود یافته است باز هم باید قیمت ارز ایران جهشی بیش از 50 درصد را تجربه می‌کرد، آن هم در شریطی که دشمنان چشم به اقتصاد ایران دوخته‌اند تا در موقعیتی که آنها ادعا می‌کنند فشار حداکثری اقتصاد ایران را از پا درمی‌آورد، وزیر اقتصاد بسترسازی لازم برای افزایش نارضایتی مردم را به ارمغان بیاورد.
به طور قطع سیاست‌های ضعیف در سیستم ارزی کشور نه‌تنها باعث افزایش قیمت ارز و تورم می‌شود، بلکه اعتماد عمومی به سیاست‌های اقتصادی دولت را نیز کاهش می‌دهد. از طرف دیگر افزایش قیمت ارز در بازار آزاد به‌سرعت بر قیمت کالاها و خدمات تأثیر می‌گذارد که فشار اقتصادی بر مردم را افزایش داده است. به طور قطع بخشی از این اتفاقات در اقتصاد کشور قابل جبران نیست، چرا که برخی با همین نرخ ارز گران مواد اولیه واردات انجام داده‌اند و کالاهای تولیدی آنها گران خواهد شد، بنابراین نمی‌توان مسیر رفته را به طور کامل برگشت.
نکته قابل تامل اما این است که بارها رسانه‌ها از جمله «وطن امروز» در گزارش‌های پیوسته هشدار داده بودند که رشد قیمت ارز در آن مقطع تبعات ناگواری دارد و باید بر مبنای مجموعه‌ای از سیاست‌های کلان، اقتصاد را نسبت به انتظارات تورمی مقاوم کرد و بعد رفته‌رفته قیمت ارز را نیز به سمت واقعی آن سوق داد.