پیچ ارزهای صادراتی
گروه اقتصادی: در حال حاضر فشار تحریم‌های نفتی علیه ایران افزایش یافته است به همین دلیل موضوع افزایش صادرات غیرنفتی شرکت‌ها بیش از گذشته مورد توجه است. حتی در جلسه علنی روز یکشنبه مجلس شورای اسلامی و در جریان استیضاح وزیر اقتصاد هم یکی از مواردی که به آن پرداخته شد موضوع عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات بود. محسن زنگنه، نماینده مجلس شورای اسلامی نیز در این جلسه به افزایش 17 درصدی صادرات غیرنفتی نسبت به سال گذشته اشاره کرد. این اظهار نظر در حالی بود که با وجود این رشد برخی شرکت‌ها نسبت به رفع تعهد ارزی حاصل از صادرات خود کوتاهی کردند. بر همین اساس یکی از مسیرهایی که به طور عمده برای فرار از رفع تعهد ارزی مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد، کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف است.
در حالی کارت‌های بازرگانی یکبارمصرف به گلوگاهی برای عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات تبدیل شده‌اند که به گفته یک کارشناس اقتصاد هرگونه انحراف در منابع و مصارف ارزی، معیشت مردم را گرفتار می‌کند.
وحید شقاقی، کارشناس اقتصاد و استاد دانشگاه، درباره عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات در شرایط حساس کنونی کشور و سوءاستفاده از کارت‌های بازرگانی، گفت: یک جنگ بزرگ و پیچیده علیه ایران آغاز شده است. جنگ نظامی با بمباران همراه است، خانه‌ها ویران می‌شوند. هنگامی که جنگ نظامی رخ می‌دهد، همه آن را درک می‌کنند. در چنین شرایطی، اقدامات سطحی روزمره، جلسات نمایشی و امور مشابه حذف می‌شوند و واقعیت‌ها خود را آشکار می‌سازند. حتی در جنگ نظامی، همدلی میان مردم شکل می‌گیرد، زیرا شرایط دشوار به وضوح نمایان می‌شود و وضعیت ویژه‌ای پدید می‌آید.
وی ادامه داد: اما جنگ اقتصادی مانند فشار خون، بیماری خاموشی است که خود را به آسانی نشان نمی‌دهد. برای مقایسه، اکنون که من با شما گفت‌وگو می‌کنم، جلسات نمایشی بسیاری برگزار می‌شود. من تفاوتی بین امروز با 8 ماه پیش یا حتی 2سال و 10 سال گذشته حس نمی‌کنم. به عبارت دیگر، همان کارهایی را که امروز انجام می‌دهیم، در گذشته نیز انجام می‌دادیم. ما جنگ اقتصادی را درک نمی‌کنیم. ما در آمریکا با شخصی مثل ترامپ که فردی قلدر است مواجه هستیم. تیم او نیز تیمی افراطی است. این تیم افراطی و قلدر در برابر جهان ایستاده است. از سوی دیگر، با یک نتانیاهوی دیوانه مواجهیم که می‌دانیم تا چه حد افراطی است. کنگره آمریکا نیز دست جمهوری‌خواهانی است که از ترامپ حمایت می‌کنند. بر همین اساس به نظر می‌رسد یک جنگ تمام‌عیار علیه 2 کشور آغاز شده است؛ در سطح بین‌المللی با هدف مهار چین و در سطح منطقه با هدف تضعیف ایران.
شقاقی با بیان اینکه شرایط پیچیده جنگ اقتصادی از یک سو و از سوی دیگر ناترازی‌های شدیدی که در داخل کشور پدید آمده وضعیت را دشوارتر کرده است، گفت: این ناترازی‌ها نتیجه بیش از 20 یا 30 سال سیاست‌گذاری‌های نادرست اقتصادی بوده و ارتباط مستقیمی با دولت‌هایی مانند دولت پزشکیان ندارد. مسائلی مانند بحران آب، فرونشست زمین، مشکلات صندوق‌های بازنشستگی و حتی چالش‌های انرژی، به صورت کوتاه‌مدت قابل حل نیستند. ما به دلیل تحریم‌ها، مشکلات سرمایه‌گذاری، قیمت‌گذاری‌های دستوری و عدم جذب بخش خصوصی، نتوانسته‌ایم سرمایه‌گذاری لازم را انجام دهیم و اکنون این ناترازی‌ها در بخش انرژی و دیگر حوزه‌ها آشکار شده‌اند.
* استراتژی دولت برای صادرات اهمیت بسزایی دارد
وی با تاکید بر اینکه در چنین فضایی، استراتژی دولت اهمیت بسزایی دارد، گفت: دولت باید مقتدر باشد و همه رسانه‌ها، جناح‌ها و افراد باید از آن حمایت کنند. من اکنون نگرانم که هنوز برخی افراد رفتارهای جناحی دارند. موضوع فراتر از اینهاست. مساله اصلی ما اکنون یک جنگ پیچیده اقتصادی است که علیه کشورمان آغاز شده؛ با فشار حداکثری سنگین که در داخل نیز به دلیل عدم سرمایه‌گذاری و اشتباهات راهبردی در اقتصاد، ناترازی‌ها را تشدید کرده است. افزون بر این، تورم بالا در 7 سال گذشته نیز نارضایتی مردم را افزایش داده است. در این میان، باید تصمیمات سخت و مقتدرانه‌ای بگیریم و همه پشت دولت بایستیم. رئیس‌جمهور باید اقتدار داشته باشد، تصمیم بگیرد و فردا آن را اجرا کند. اینکه نهادهای مختلف مانع شوند و زمان از دست برود، مانند شرایط جنگی است. در جنگ باید تصمیم گرفت و عمل کرد؛ فرصتی برای غرق شدن در بروکراسی و پیچیدگی‌ها نیست.
این اقتصاددان درباره ضرورت اتخاذ تصمیمات جدی درباره تسلط و نظارت ارزی دولت در شرایط جنگ اقتصادی و برخورد با کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف که به ابزاری برای دور زدن مسیر بازگشت ارز حاصل از صادرات تبدیل شده است، گفت: یکی از موضوعات مورد بحث این است که نباید صادرکنندگان به حال خود رها شوند تا هر کاری دل‌شان می‌خواهد انجام دهند. صادرکنندگان از منابع یارانه‌ای کشور بهره می‌برند و حیات و ممات‌شان به این منابع وابسته است. اختیاراتی که به آنها داده شده و مزایایی که در طول سالیان دراز در اختیارشان قرار گرفته، این امکان را به آنها نمی‌دهد که ارز حاصل از صادرات خود را در خارج نگه دارند، به داخل نیاورند، دور بزنند، بیش‌اظهاری یا کم‌اظهاری کنند. این اقدامات در شرایط عادی غیرقانونی است و مسیر خود را از طریق قوه قضائیه و دادگاه طی می‌کند اما اکنون در میانه یک جنگ اقتصادی هستیم و منابع ارزی برای کشور حیاتی‌اند؛ معیشت یک ملت در میان است.
در نتیجه اکنون زمان شوخی نیست که عده‌ای بخواهند برای سود بیشتر یا کمتر، ارزهای‌شان را نگه دارند، دور بزنند یا بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری کنند. در جنگ نظامی، اگر کسی مهمات را نیاورد، نگه دارد، یا دور بزند، چه حکم سنگینی برایش در نظر گرفته می‌شود؟ اکنون نیز شرایط جنگی است. ابتدا باید بپذیریم با یک جنگ پیچیده روبه‌رو هستیم؛ شرایط ویژه‌ای که کشور در آن قرار دارد. در این شرایط، توصیه من این است همه ارکان باید از دولت پشتیبانی کنند. باید محل بازی خود را بشناسیم. دیگر بازی، بازی سیاسی و جناحی نیست؛ بازی، بازی جنگ است. وی با اشاره به اینکه باید از دولت حمایت کنیم، گفت: هر گونه تضعیف دولت در هر بخشی، بی‌تردید به تضعیف معیشت مردم منجر می‌شود. یکی از این موارد صادرکنندگان هستند که باید تحت نظارت قرار گیرند. دولت باید با اقتدار وارد میدان شود و احاطه و تسلط کامل بر شرایط اقتصادی ایجاد کند. در این احاطه بر اقتصاد، یکی از مؤلفه‌های کلیدی که باید بر آن تسلط داشته باشیم، منابع و مصارف ارزی کشور است. خدای نکرده، هرگونه انحراف در این منابع و مصارف ارزی، معیشت مردم را گرفتار می‌کند.
در نتیجه استراتژی باید تسلط کامل دولت بر اقتصاد باشد که یکی از راهبردها و مولفه‌های آن تسلط کامل بر منابع و مصارف ارزی است که یک امر بسیار کلیدی و مهم محسوب می‌شود. این تسلط نیز بدون تقویت سامانه‌ها و نظارت‌های هوشمند که بتواند جلوی هدررفت منابع کشور را بگیرد به وجود نخواهد آمد.