آش تورم برای حبوبات
گروه اقتصادی: حبوبات یکی از منابع اصلی پروتئین گیاهی است و نقش مهمی در تغذیه خانوارهای کم‌درآمد ایفا می‌کند. افزایش قیمت حبوبات می‌تواند منجر به کاهش مصرف این محصول و جایگزینی آن با مواد غذایی کم‌ارزش شود.
بر اساس آخرین آمار منتشره توسط مرکز آمار ایران، بالاترین تورم نقطه به نقطه در دی‌ماه با 65.9 درصد، به حبوبات اختصاص یافت. این افزایش قیمت‌ها در ماه‌های اخیر تعجب‌آور نبود، چرا که حبوبات جزو کالاهای اساسی در سبد غذایی خانوارها محسوب می‌شود. سال گذشته، 2.3 درصد از کل هزینه‌های سالانه خانوارها به زیرگروه حبوبات تعلق داشت. اگر از فروشندگان حبوبات علت گرانی را بپرسید، اغلب آنها موضوع را به نرخ ارز ربط می‌دهند اما سوال این است: چقدر از حبوبات مصرفی کشور وارداتی است؟
بر اساس گفته‌های فرامک عزیزکریمی، مدیرکل دفتر غلات وزارت جهاد کشاورزی، نیاز سالانه کشور به حبوبات حدود ۷۹۲ هزار تن است، این در حالی است که تولید داخلی در سال گذشته به ۶۶۱ هزار تن رسید. بنابراین نیاز کشور به واردات حبوبات حدود ۱۳۱ هزار تن در سال است که معادل ۱۶ درصد از کل نیاز کشور خواهد بود. البته برخی فعالان در حوزه واردات نیز این ادعا را دارند که ۳۰ درصد نیاز حبوبات کشور وارداتی است تا بتوانند از مزایای دریافت ارز به نرخ ترجیحی استفاده کنند.
واردات حبوبات با ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی انجام می‌شود، بنابراین گره زدن افزایش قیمت حبوبات به نرخ دلار اصلا منطقی به نظر نمی‌رسد. بر اساس آمار گمرگ، در 8 ماه نخست سال جاری حدود ۱۲۷ هزار تن حبوبات با ارز ترجیحی وارد کشور شده است. اتفاقی که سال گذشته و در بازه زمانی پایان سال افتاد، این بود که خبرهایی مبنی بر احتمال حذف ارز ترجیحی برای حبوبات منتشر شد که این اخبار منجر به افزایش ناگهانی قیمت‌ها شد؛ این افزایش قیمت در سال گذشته در حالی اتفاق افتاد که تورم ماهانه حبوبات در بهمن‌ماه منفی بود.
بر اساس آمار ارائه شده توسط مرکز آمار ایران مطابق با شاخص قیمت تولیدکننده، تورم نقطه‌به‌نقطه حبوبات در آبان‌ماه ۵۸ درصد بوده است. این شاخص تغییرات قیمت کالاها و خدمات را در مرحله تولید یا عمده‌فروشی اندازه‌گیری می‌کند و نشان‌دهنده هزینه‌هایی است که تولیدکنندگان برای تولید کالاها و خدمات متحمل می‌شوند و به نوعی منعکس‌کننده تورم در مراحل اولیه چرخه اقتصادی است.
* تورم تولیدکننده چگونه منجر به افزایش قیمت مصرف می‌شود؟
تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده معمولاً به عنوان یک شاخص پیشرو برای تورم مصرف‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. افزایش قیمت در مرحله تولید، نهایتاً به افزایش قیمت کالاها و خدمات برای مصرف‌کننده منجر می‌شود، بنابراین تورم نقطه‌به‌نقطه تولید حبوبات نشان از افزایش هزینه‌های تولید دارد که در نهایت باعث افزایش قیمت مصرف‌کننده خواهد شد.
بررسی‌های میدانی در چند هفته اخیر نشان از این دارد که انتظارات تورمی نقش موثری در افزایش قیمت‌ها داشته است. در این بازه زمانی همه چرخه تولید و مصرف از گرانی صحبت می‌کردند و انتظار این افزایش قیمت را داشتند. برخی فروشندگان بازار مولوی تهران در این باره به «وطن امروز» گفتند به دنبال افزایش قیمت‌ها در یک ماه گذشته، فروش آنها تا ۳۰ درصد کاهش یافته است. به گفته آنها، کاهش تقاضا برای حبوبات بسته‌بندی بیشتر از حبوبات فله بوده است. یکی از فروشندگان در این باره اظهار کرد: با توجه به کاهش قدرت خرید مردم، میزان سفارش نیز نسبت به سال گذشته نزدیک به ۴۰ درصد کاهش داشته است.
بر اساس اظهارات فعالان بازار حبوبات تهران، قیمت انواع حبوبات در ماه‌های اخیر بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته است. در حال حاضر میانگین قیمت فله‌ای عدس درشت ۱40 هزار تومان، نخود 130 هزار تومان، عدس ریز ۱20 هزار تومان، لپه ۱2۵ هزار تومان، لوبیا رشتی ۱9۰ هزار تومان، لوبیا قرمز ۱58 هزار تومان و ماش 105 هزار تومان است.
سود مجاز واحدهای بسته‌بندی حبوبات ۱۷ درصد است. البته این محصول تا زمانی که به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، حاشیه سود توزیع‌کنندگان عمده و خرد نیز به آن اضافه می‌شود. با این حال گاهی دیده می‌شود حبوبات بسته‌بندی با حاشیه سود بیشتر از حد مجاز عرضه می‌شوند.
قیمت حبوبات بسته‌بندی به برند آن نیز وابسته است اما به طور میانگین بسته‌بندی 900 گرمی انواع حبوبات و تغییر قیمت آنها در یک ماه اخیر با اطلاعاتی که از فروشگاه‌ها و سایت‌های فروش آنلاین به دست آمده در جدول زیر آورده شده است.
* آثار افزایش نرخ ارز بر تولید تا انتظارات تورمی
طبق آمارهای موجود، افزایش نرخ دلار و اثر آن بر انتظارات تورمی بیشتر تاثیر روانی بر بازار دارد. این تاثیر به این دلیل است که واردات تاکنون با ارز ترجیحی انجام می‌شده است.
بر اساس گفته‌های فعالان حوزه کشاورزی و داده‌های مرکز آمار، هزینه تولید در این بخش به‌شدت افزایش یافته است. برخی ممکن است بگویند بخش عمده‌ای از کشت حبوبات در کشور به صورت دیم انجام می‌شود اما خشکسالی مداوم باعث کاهش سطح زیرکشت و افت تولید شده است. علاوه بر این، افزایش نرخ جهانی حبوبات نیز تاثیرگذار بوده است.
* گلایه مردم از گرانی بحق است
مجتبی یوسفی، عضو هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «وطن امروز» درباره موضوع افزایش قیمت حبوبات و گرانی‌های اخیر، بر اهمیت جلوگیری از افزایش تورم و بهبود شرایط معیشتی اقشار ضعیف تأکید کرد و گفت: گلایه مردم از گرانی بحق است.
یوسفی با اشاره به معیشت مردم اظهار داشت اقشار ضعیف و متوسط جامعه در مواجهه با تورم روزانه در حوزه‌های مسکن و کالاهای اساسی با مشکلات جدی روبه‌رو هستند. وی افزود: دغدغه نمایندگان و هیات‌رئیسه مجلس، همراهی دولت در ارائه کالا‌برگ‌های حمایتی برای کاهش هزینه‌های خانوار، بویژه در حوزه کالاهای اساسی بوده است که شامل حبوبات هم می‌شود و این منابع پیش‌بینی شده قرار است به دهک‌های اول تا هفتم به شکل سبد حمایتی برای اقشار متوسط و ضعیف جامعه، بویژه در ایام نوروز و ماه رمضان ارائه شود.
یوسفی ادامه داد: مجلس آماده است به دولت در ارائه لایحه‌ای دوفوریتی برای کاهش تورم و جلوگیری از کاهش ارزش پول ملی و افزایش قیمت ارز کمک کند. همچنین توجه به معیشت مردم و اقشار مختلف از جمله بازنشستگان، معلمان و کارگران در کمیسیون‌های تخصصی مجلس دنبال می‌شود.
* راهکار چیست؟
برای مدیریت شرایط فعلی، می‌توان به افزایش تولید داخلی، بهبود سیاست‌های وارداتی و نظارت بیشتر بر توزیع کالا اشاره کرد. ادامه روند فعلی می‌تواند فشار اقتصادی بیشتری بر اقشار کم‌درآمد وارد کند و الگوی مصرف غذایی جامعه را تغییر دهد. دولت می‌تواند در کنار روندی که هم‌اکنون در تخصیص کالابرگ آغاز کرده است، قدم‌هایی هم برای کاهش هزینه‌های تولید بردارد. به عنوان مثال با تخصیص تسهیلات مالی و تجهیز کشاورزان به تکنولوژی‌های نوین کشت، هزینه‌های تولید را کاهش دهد. تجربه‌هایی مانند توسعه کشت گلخانه‌ای در کشورهایی نظیر هند یا استفاده از بذرهای مقاوم در برابر خشکی می‌تواند الگوی مناسبی برای کشورمان باشد. در نهایت با توجه به کاهش بارندگی در سال‌های اخیر و افت سطح زیرکشت دیم، توسعه سیستم‌های آبیاری قطره‌ای یا حمایت از کشت مکانیزه نیز می‌تواند بخشی از این کمبود را جبران کند.