آجیل هم دلاری شد

گروه اقتصادی: امسال با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال بازار آجیل شرایطی متفاوت را تجربه می‌کند؛ افزایش بی‌سابقه قیمت آجیل و کاهش قدرت خرید خانواده‌ها، دارد این کالا را به‌تدریج از لیست خرید سفره عید بسیاری از خانوارها حذف می‌کند.
به ‌طور سنتی اسفندماه زمان اوج خرید آجیل بود اما این بار بسیاری از فروشندگان از رکود بازار و افت شدید تقاضا گلایه دارند. انتظار می‌رفت کاهش تقاضا به کاهش قیمت‌ها منجر شود اما گزارش‌ میدانی «وطن امروز» حاکی از افزایش قابل‌توجه نرخ آجیل و خشکبار است، به طوری که در نگاه اول پرتقاضاترین آجیل‌ها با قیمت‌های بالا، نظر هر خریداری را جلب می‌کنند.
هر کیلو پسته اکبری: 1.3 میلیون تومان - افزایش ۳۰۰ هزار تومانی نسبت به سال قبل
فندق خام با پوست: در مغازه‌ها بین ۹۷۰ هزار تا 1.1 میلیون تومان
آجیل چهارمغز شور تبریز: 1.65 میلیون تومان.
بررسی‌های میدانی «وطن امروز» نشان می‌دهد قیمت متوسط آجیل در بازارهای عمده فروش و خرده‌فروش تهران نظیر بازار مولوی بر اساس جدول زیر است:
این قیمت‌ها باعث شده آجیل از یک کالای ضروری شب عید به یک کالای لوکس و غیرقابل دسترس برای بسیاری از خانواده‌ها تبدیل شود. پس دور از ذهن نیست که بسیاری از ایرانیان مجبور به حذف آن از سفره عید خود شده‌اند.
طبق گزارش اخیر مرکز آمار ایران درباره متوسط قیمت اقلام خوراکی در بهمن ۱۴۰۳، شاهد افزایش قابل توجه قیمت آجیل نسبت به سال گذشته هستیم. بر اساس آمارها، قیمت مغز بادام درختی با رشد 33.3 درصدی رکورددار گرانی بوده است. این در حالی است که مغز گردو نیز افزایش 28.8 درصدی را تجربه کرد و پسته با رشد 8.9 درصدی جایگاه سوم را در گرانی به خود اختصاص داده است.
میانگین قیمت اقلام اصلی آجیل در گزارش مرکز آمار ایران اینگونه ذکر شده است:
پسته: هر کیلو به طور متوسط ۸۲۴ هزار و ۳۱۲ تومان
مغز گردو: هر کیلو به طور میانگین ۶۹۳ هزار و ۷۵۶ تومان
مغز بادام درختی: به قیمت ۷۴۱ هزار و ۵۵۷ تومان.

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد این افزایش قیمت تنها به مغزیجات محدود نمی‌شود؛ مغازه‌ها و فروشگاه‌های آنلاین و فروشگاه‌های سطح شهر نیز قیمت‌های قابل توجهی را برای دیگر محصولات مرتبط با آجیل اعلام کرده‌اند. به عنوان مثال:
بسته ۲ کیلوگرمی بادام هندی شور: ۴ میلیون و ۵۶۷ هزار تومان، بسته یک کیلوگرمی مغز فندق بوداده: ۳ میلیون و ۴۲۲ هزار تومان و بسته ۲ کیلوگرمی بادام‌زمینی نمکی: یک میلیون و ۴۴۰ هزار تومان است.
افزایش قیمت‌ها باعث شده آجیل بیش از پیش به یک کالای لوکس تبدیل شود به طوری که خرید آن برای بسیاری از خانواده‌ها مشکل شده است.
* دلایل گرانی آجیل: از نوسانات ارزی تا کاهش تولید داخلی
یکی از اصلی‌ترین عوامل افزایش قیمت آجیل، تاثیر نوسانات ارزی و کاهش تولید داخلی است. محصولاتی مانند بادام، گردو و فندق که بخشی از نیاز کشور به واردات وابسته‌اند، با افزایش نرخ دلار قیمت‌شان به‌شدت بالا رفته است. همچنین خشکسالی‌های مداوم و کمبود منابع آبی، تولید داخلی محصولات مهمی مانند پسته و بادام را محدود کرده و موجب کاهش عرضه و در نتیجه افزایش قیمت شده‌ است.
علاوه بر این، افزایش هزینه‌های تولید مانند قیمت کود، سموم کشاورزی و حمل‌ونقل، فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرده است. این هزینه‌ها، مستقیما به مصرف‌کننده منتقل می‌شوند. از سوی دیگر، صادرات بی‌رویه محصولات استراتژیکی چون پسته باعث کاهش موجودی این کالاها در بازار داخلی شده و قیمت‌ها را به طرز چشمگیری افزایش داده است. این روند در کنار نظارت ناکافی بر بازار و نبود سیاست‌های کنترلی مناسب، گرانی آجیل را به یک معضل تبدیل کرده است.
در روزهای اخیر هم ویدئویی در حال بازنشر است که در آن با وزن کردن یک عدد از هر یک از محصولات تشکیل‌دهنده آجیل، آن را بر تعداد کل محصول در یک کیلو تقسیم می‌کنند و قیمت یک عدد از بادام، پسته و... را اعلام می‌کنند؛ مثلا با توجه به اینکه هر کیلو آجیل حاوی حدود ۷۰۶ دانه است، قیمت هر دانه از این مغزهای پرطرفدار بیش از یک هزار و 300 تا 4 هزار تومان محاسبه می‌شود.
در این میان تلاش‌های دولت برای کنترل قیمت‌ها از طریق توزیع محدود آجیل تنظیم بازاری، پاسخگوی تقاضای بالای شب عید نبوده است. در نتیجه آجیل همچنان در رده کالاهای لوکس قرار دارد که تنها قشر محدودی از جامعه قادر به خرید آن هستند. اگر شرایط به همین شکل ادامه یابد، احتمال دارد بازار آجیل در روزهای آینده باز هم درگیر رکود و افزایش قیمت شود و نوروز بسیاری از خانواده‌ها بدون آجیل سپری شود.
* رکود در بازار آجیل و خشکبار
علیرضا ارزانی‌ممقانی، رئیس کارگروه آجیل و خشکبار اتاق اصناف ایران درباره افزایش قیمت این کالا گفت: قیمت انواع پسته نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۰ درصد افزایش داشته است. این رشد چشمگیر قیمت، تنها در ۲ ماه گذشته اتفاق افتاده و باعث کاهش قابل‌ توجه تقاضای مردم شده است. وی افزود: در شب یلدا قیمت پسته در مقایسه با سال گذشته کاهش داشت اما با افزایش نرخ ارز، شاهد رشد دوباره قیمت پسته بوده‌ایم.
وی گفت: با وجود نزدیک شدن به نوروز و در شرایطی که کمتر از ۲ هفته باقیمانده تا پایان سال، برخلاف سال‌های گذشته، هنوز خرید آجیل و خشکبار شب عید آغاز نشده است. رکود سنگینی بر بازار حاکم بوده و کاهش قدرت خرید مردم، ضربه سختی به فروشندگان وارد کرده است. این روزها، بازار آجیل و خشکبار مانند سایر ایام سال بدون رونق سپری می‌شود.
* صادرات پسته و تأثیر آن بر بازار داخلی
بر اساس اظهارات رئیس کارگروه آجیل، ایران سالانه ۲۵۰ هزار تن پسته تولید می‌کند که تنها ۵۰ تا ۶۰ هزار تن آن برای مصرف داخلی اختصاص می‌یابد. ارزانی‌ممقانی تأکید کرد حتی در سال‌های پرمصرف نیز تولید داخلی پسته به راحتی پاسخگوی تقاضای داخلی بوده و صادرات این محصول باعث کاهش عرضه داخلی نشده است. صادرات پسته علاوه بر رفع تقاضای خارجی، ارزآوری قابل توجهی برای کشور به همراه داشته است.
ارزانی در توضیح اینکه چگونه افزایش نرخ ارز بر قیمت پسته تأثیرگذار بوده است، اظهار کرد: پسته مانند طلا دارای قیمت جهانی است و در رقابت با محصولات مشابه کشورهای دیگر از جمله آمریکا قرار دارد. بنابراین افزایش قیمت ارز، ارزش پسته ایرانی را در بازارهای بین‌المللی بالا برده و قیمت آن را هم‌راستا با بازار جهانی کرده است. باغداران نیز تمایل دارند محصول خود را با بالاترین سود ممکن به فروش برسانند، چه در بازار داخلی و چه در بازارهای صادراتی.
* چالش‌های واردات بادام هندی
وی در پایان به مشکل محدودیت در مجوز واردات بادام هندی اشاره کرد و گفت: آزادسازی واردات می‌تواند عرضه داخلی را تقویت کرده و سلامت کالا را تضمین کند اما در حال حاضر تنها تعداد محدودی از شرکت‌ها مجوز واردات دریافت کرده‌اند که لازم است این موضوع مورد بازنگری قرار گیرد.