هشدار قرمز تنش آبی
گروه اجتماعی: کاهش بی‌سابقه حجم آب اغلب سدهای کشور بویژه تهران در پی افت بارش‌ها طی فصول پاییز و زمستان نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است که در صورت کاهش بارش‌های بهاری 1404 خیلی از مناطق کشور با تنش کم‌آبی و بعضا بی‌آبی مواجه شوند. بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی، کشور در سال آبی جاری تا ۱۰ اسفند 42.9 درصد با کاهش بارش روبهرو بوده و طی این مدت به‌طور میانگین 78.8 میلیمتر بارش دریافت کرده، این در حالی است که میانگین بلندمدت بارش کشوری در این بازه زمانی 137.9 میلیمتر بوده است. جدول اطلاعات پهنه‌ای بارش استان‌ها از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر سال گذشته) نیز نشان می‌دهد تنها استان‌های خراسان جنوبی و مازندران نسبت به دوره بلندمدت بارش بیشتری دریافت کرده‌اند که این میزان برای 8.8 درصد است. بارندگی در سایر استان‌ها کمتر از حد نرمال بوده است و در این زمینه کهگیلویه و بویراحمد بدترین وضعیت را تجربه می‌کند، چراکه ۷۳ درصد کمتر از حد نرمال طی سال آبی جاری بارش دریافت کرده است. استان تهران نیز از جمله استان‌هایی است که با کم‌بارشی روبهرو بوده است. در حالی که میانگین بارش تهران در بلندمدت 146.7 میلیمتر است ولی در سال آبی جاری تنها به‌طور میانگین 82.8 میلیمتر بارش دریافت کرده است که نشان‌دهنده کاهش 43.6 درصدی بارش در این استان است.
همچنین بر اساس آخرین آمار از ابتدای سال آبی تا تاریخ ۱۱ اسفندماه از وضعیت سدهای کشور، ۱۶ سد زیر ۲۰ درصد آب دارند و حجم آب موجود در مخازن ۴۳ درصد است. علاوه بر این میزان ورودی مخازن کل کشور از ابتدای سال آبی (ابتدای مهرماه) تا ۱۱ اسفندماه معادل 8.44 میلیارد متر مکعب بوده که در قیاس با سال گذشته که عددی معادل 12.18 میلیارد مترمکعب بوده، ۳۱ درصد کاهش داشته است. همچنین میزان کل خروجی سدهای کشور نیز نسبت به سال قبل با یک درصد کاهش مواجه بوده است.
طبق بررسی‌ها و گزارش‌های موجود، وضعیت برخی سدهای مهم کشور بیانگر این است که در ۱۶ سد درصد پرشدگی کمتر از ۲۰ درصد است، به‌طوری که سدهای پنجگانه تهران ۱۵ درصد، سد زاینده‌رود اصفهان ۱۱ درصد، سد دوستی و طرق استان خراسان رضوی به ترتیب ۱۰و ۱۲درصد، سد پانزده‌خرداد حوضه قمرود ۱۱ درصد، سد استقلال آذربایجان غربی ۸ درصد، سد سرنی هرمزگان ۱۶ درصد، سد تهم استان زنجان ۱۳ درصد، سد رودبال داراب استان فارس ۲ درصد، چاه‌نیمه استان سیستان‌وبلوچستان ۱۴ درصد، سد تنگوییه سیرجان استان کرمان ۸ درصد و سد نسا این استان ۱۵ درصد و سد ساوه و کمال صالح استان مرکزی به ترتیب ۸ و ۱۵ درصد و سد شیمیل و نیان استان هرمزگان نیز ۴ درصد آب دارند.
* افت سطح آب سدها
صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» درباره وضعیت آب و هوایی کشور و پیش‌بینی بارش‌ها تا پایان سال همچنین هفته‌های ابتدای سال 1404 گفت: داده‌ها نشان می‌دهد میانگین وضعیت بارش‌ها تا پایان سال نرمال پیش‌بینی می‌شود اما از آنجا که بارش‌های چندانی در فصول پاییز و زمستان در کشور اتفاق نیفتاده است حتی با بارش‌های مناسب ماه‌های آینده نیز نمی‌توان گفت منابع آب سدها و نیازهای آبی بخوبی تامین شود. وی با بیان اینکه گزارش‌های موجود و مشاهدات عینی بیانگر آن است که سطح آب اغلب سدهای کشور به دلیل کم‌بارشی‌ها پایین آمده است، افزود: تاکید بر صرفه‌جویی همگانی آب برای عبور از تنش گسترده آبی در کشور به خصوص تهران ضروری است، چرا که کاهش ذخائر آب خیلی از سدهای به وضعیت قرمز هشدار رسیده است. ضیاییان در ادامه افزود: برآوردها از وضعیت بارش‌ها این است که در صورت بارش مناسب طی ماه‌های آینده نیز کم‌بارشی‌های فصول گذشته جبران نخواهد شد و به احتمال زیاد خیلی از مناطق کشور تابستان 1404 با تنش آبی رو به رو شوند، بنابراین بی‌توجهی به صرفه‌جویی آب بی‌تردید مشکلات کم‌آبی زیادی را متوجه مردم خواهد کرد. این در حالی است که مصرف آب در برخی کلانشهرهای ایران در روزهای پایانی سال تا ۲ برابر نیز افزایش پیدا می‌کند. اگر روش‌های بهینه مصرف آب در خانه‌تکانی رعایت نشود، باید منتظر پیامدهای جدی آن بود. کاهش ذخایر آبی کشور با افزایش بی‌رویه مصرف آب در این دوره که فشار بیشتری بر منابع آب شرب وارد می‌کند از یک طرف و افزایش آلودگی آب به دلیل ورود شوینده‌های شیمیایی به آب‌های سطحی باعث تخریب زیستگاه‌های طبیعی می‌شود. علاوه بر این تشدید بحران آب در تابستان نیز از جمله پیامدهای احتمالی است، چرا که مصرف بیش از حد آب در ماه‌های پایانی سال می‌تواند منابع موجود برای فصل تابستان را کاهش دهد.
* وضعیت نگران‌کننده منابع آب سدها
با وجود آنکه فصل زمستان در حال سپری شدن است اما به گفته کارشناسان نه فقط این فصل بلکه فصل پاییز هم بارش‌ها به گونه‌ای نبوده که نیازهای منابع آبی کشور را به نحو خاصی تامین کند، به طوری که اکنون اغلب سدهای کشور از حیث ذخیره آب شرایط مساعدی ندارند، اخیرا نیز وزیر نیرو در امور آب و آبفا اعلام کرد طبق آخرین گزارش‌ها و بررسی‌های انجام‌شده، ذخیره آبی سد لتیان تنها ۹ میلیون متر مکعب است. محمد جوانبخت پنجشنبه گذشته در بازدید از سد لتیان (شمال شرق استان تهران) و ابراز نگرانی از وضعیت فعلی ذخیره سد، گفت: منابع آبی سد لتیان به عنوان یکی از سدهای تامین‌کننده آب شرق پایتخت دچار افت شده است. وی میزان آب پشت سد لتیان را یک واقعیت انکارناپذیر دانست و با تاکید بر ضرورت اطلاع‌رسانی به مردم از این وضعیت بحرانی، اظهار کرد: یکی از دلایل حضور و بازدید از ذخیره آب سدها، تاکیدی بر وضعیت فعلی و اطلاع‌رسانی به مردم درباره شرایط حال و گذشته سطح آب ذخیره‌شده در سدها است. جوانبخت به مشکل و محدودیت‌های موجود در تامین آب مصرفی پایتخت اشاره کرد و گفت: به رغم مدیریت وزارت نیرو، سطح آب در سدهای شرق و غرب استان تهران کاهش یافته و وضعیت منابع آب به نقطه نگران کننده‌ای رسیده است. معاون امور آب و آبفای وزارت نیرو ضمن درخواست از مردم برای صرفه‌جویی در مصرف آب، تصریح کرد: مردم تنها برای مصارف ضروری از آب استفاده کنند و امیدواریم با فرا رسیدن بارش‌های بهاری کمبود آب پایتخت جبران شود. بهزاد پارسا، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران نیز در این بازدید گزارشی از حجم مخزن سد و نگرانی‌های موجود درباره کاهش میزان آب ذخیره‌شده در این سد ارائه کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران نیز از کاهش چشمگیر حجم آب سدهای تهران خبر داد و گفت: حجم آب سدهای پنجگانه تهران به 272 میلیون مترمکعب رسیده که این میزان تنها 13 درصد حجم نرمال این سدها است. در چنین شرایطی مدیریت مصرف برای همه شهروندان و مراکز ذی‌صلاح امری ضروری است.
بهزاد پارسا ادامه داد: ذخیره سدهای امیرکبیر (کرج) و لتیان در شرق تهران به پایین‌ترین حجم خود رسیده که از زمان بهره‌برداری این سدها تاکنون سابقه نداشته و این ناشی از بارش‌های ناچیز امسال و نیز تداوم خشکسالی است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران خاطرنشان کرد: بارندگی‌های امسال با ثبت 88.3 میلیمتر از ابتدای سال آبی جاری تاکنون 45 درصد کمتر از دوره بلندمدت بوده است. با گذشت نیمی از اسفندماه با ثبت تنها 4.3 میلیمتر بارش نسبت به سال گذشته 53 درصد و نسبت به متوسط بلندمدت 77 درصد کاهش وجود دارد. وی ادامه داد: ذخیره برفی در حوضه‌های آبریز سدها نیز به‌شدت کاهش یافته است و انتظار نمی‌رود روان‌آب ناشی از ذوب برف به میزان معمول شکل بگیرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران با اشاره به تلاش مردم برای انجام سنت خانه‌تکانی با آب، از شهروندان درخواست کرد نهایت همکاری را در مصرف آب داشته باشند تا بتوان بدون مشکل این ایام را پشت‌سر گذاشت. با تلاش‌های صورت‌گرفته و مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی و سطحی تاکنون مشکلی در تامین آب ایجاد نشده است. وی افزود: منابع آب محدود است و با کاهش بارش‌ها سطح آبخوان‌ها نیز با کاهش روبهرو خواهد شد و تداوم این روند تامین آب را مشکل‌تر خواهد کرد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران بر همراهی و همدلی مردم در رعایت هر چه بیشتر مصرف در این ایام تاکید کرد.