غفلت ناظران؛ میوه‌های گران
گروه اقتصادی: در آستانه نوروز موج افزایش قیمت میوه به موضوع مکالمات روزمره مردم مبدل شده است. رضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی درباره افزایش قیمت موز اعلام کرده است واسطه‌گری و مجوزفروشی در حوزه واردات موز، تأثیر مستقیمی بر افزایش قیمت این میوه داشته است. وی گفت: «قیمت مجوز واردات یک کانتینر موز ۲۰ تنی، به حدود ۴۰۰ میلیون تومان می‌رسد که این هزینه اضافه، در نهایت منجر به افزایش ۲۰ هزار تومانی هر کیلو موز می‌شود».
در حال حاضر، قیمت موز در خرده‌فروشی‌های تهران به کیلویی ۱۵۰ هزار تومان رسیده، در حالی که یک ماه قبل، این میوه با قیمت ۸۰ هزار تومان عرضه می‌شد.
* دلایل کلیدی رشد قیمت موز
وابستگی به ارز نیمایی: واردات موز پیش‌تر با ارز دولتی انجام می‌شد اما اینک به ارز نیمایی وابسته شده که هزینه واردات را به طرز چشمگیری افزایش داده است.
واسطه‌گری در میدان میوه و تره‌بار: بررسی‌ها نشان می‌دهد میوه‌های وارداتی، چندین بار در شبانه‌روز دست‌به‌دست می‌شوند که این امر به رشد قیمت نهایی کمک می‌کند.
تأثیر نرخ ارز: کارشناسان اقتصاد معتقدند افزایش نرخ ارز مستقیما واردات این میوه را تحت تأثیر قرار داده است.
* صادرات؛ راه‌حل یا مانع؟
سالانه حدود ۶ تا ۸ میلیون دلار موز وارد ایران می‌شود. این میوه که زمانی در دسترس عموم مردم بود، حالا به کالایی لوکس تبدیل شده است که تنها در مراسم‌ها و مجالس استفاده می‌شود. در این میان، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند به‌جای هزینه‌های سنگین واردات، سرمایه‌گذاری در تولید داخلی از طریق احداث ۲۰۰ هزار هکتار گلخانه به‌صرفه‌تر و آینده‌نگرانه‌تر خواهد بود.
مرتضی معتمد، معاون بازرگانی سازمان مرکزی تعاونی روستایی ایران نسبت به تأثیر افزایش بی‌رویه صادرات در جهش قیمت میوه‌ها هشدار داد وی تأکید کرد هدف از صادرات باید مدیریت مازاد محصولات داخلی باشد اما در عمل این هدف به‌درستی اجرا نمی‌شود و به ناپایداری قیمت‌ها منجر شده است.
معتمد اظهار داشت: دولت تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد نیاز بازار را ذخیره‌سازی می‌کند، در حالی که بخش عمده تأمین میوه شب عید بر عهده اصناف است. وی افزود: «این مدل در ۱۸ سال گذشته توانسته تا حدودی قیمت‌ها را تثبیت کند بویژه در ایام تعطیلات نوروز». علاوه بر سیب و پرتقال، خرما نیز به سبد شب عید اضافه شده و تلاش‌هایی برای اضافه کردن کیوی به این لیست در حال انجام است.
به گفته معتمد، کشورهای پیشرفته برای حفظ تعادل بازار داخلی، محدودیت‌هایی در صادرات وضع می‌کنند. وی اضافه کرد: «در ایران نیز این رویکرد ضروری است اما اجرای آن با مقاومت و مخالفت‌های سیاسی روبه‌رو شده است».
* افزایش قیمت میوه‌ها در سایه نرخ ارز
تغییرات نرخ ارز عاملی کلیدی در رشد قیمت میوه‌ها به شمار می‌رود. به عنوان مثال، قیمت سیب در میدان مرکزی تهران از ۸۵ هزار تومان به ۱۲۷ هزار تومان در فروشگاه‌ها رسیده است. همچنین کیوی با قیمت پایه ۱۴۰ هزار تومان از مبدأ عرضه می‌شود و با قیمتی بالاتر در دست خریداران قرار می‌گیرد. معتمد تأکید کرد صادرات بدون برنامه‌ریزی، نه‌تنها اقتصاد داخلی را تحت فشار قرار می‌دهد، بلکه نارضایتی اجتماعی را نیز به همراه دارد. او گفت: «بسیاری از صادرکنندگان، ارز حاصل از صادرات را به کشور بازنمی‌گردانند که همین موضوع رقابت‌های منفی در بازارهای جهانی ایجاد می‌کند».
* صادرات ادامه‌دار؛ علت اصلی افزایش قیمت
افزایش قیمت‌ها فقط در محدوده میوه‌های وارداتی مثل موز باقی نمانده و این روزها شاهد گرانی بی‌رویه میوه‌های داخلی نظیر کیوی هم هستیم. قیمت کیوی در بازار ایران این روزها به مرز 180 هزار تومان برای هر کیلوگرم رسیده است. این افزایش نجومی ناشی از کاهش تولید، تغییرات آب و هوایی، افزایش هزینه‌های باغداری و واسطه‌گری است. نبود نظارت کافی بر بازار و ادامه صادرات بی‌برنامه نیز بحران قیمت‌ها را تشدید کرده است.
کیوی که دهه ۷۰ به عنوان محصولی استراتژیک در غرب گیلان کشت شد، امسال با کاهش ۴۰ درصدی تولید مواجه بوده است. علیرضا غفاری، کارشناس کشاورزی، توضیح می‌دهد تغییرات اقلیمی و ظرفیت محدود سردخانه‌ها سبب کمبود این محصول در بازار داخلی شده است.
با وجود تقاضای فراوان در بازار داخلی، صادرات کیوی ایران به روسیه، هند و کشورهای حوزه خلیج‌فارس همچنان ادامه دارد. این صادرات، بدون برنامه‌ریزی دقیق، به رشد قیمت داخلی دامن زده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت کیوی درجه یک در سردخانه‌های شمال کشور برای هر کیلوگرم حدود 140 هزار تومان است اما در میادین میوه و تره‌بار تهران به هر کیلوگرم 180 هزار تومان می‌رسد.
علاوه بر کاهش تولید، واسطه‌گری و عدم کنترل زنجیره توزیع نیز عامل دیگر در گرانی کیوی است. باغداران از هزینه‌های بالای تولید و نگهداری گلایه دارند و از دولت درخواست حمایت بیشتری دارند.
* کوچک‌تر شدن سفره‌ها؛ نتیجه مستقیم گرانی
به گزاش «وطن امروز» گرانی میوه در روزهای منتهی به نوروز صرفا به شرایط اقلیمی محدود نمی‌شود. حضور واسطه‌ها و دلالان در بازار، خرید محصولات کشاورزی با قیمت‌های پایین در فصل برداشت و عرضه محدود آنها با نرخ‌های گزاف، از عوامل کلیدی این افزایش است. احتکار محصولات توسط سودجویان نیز بحران قیمت‌ها را تشدید کرده است.
طی یک سال گذشته، افزایش چشمگیر قیمت نهاده‌های کشاورزی همچون کود و سموم، بالا رفتن دستمزدها و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، بر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان فشار مضاعفی وارد کرده و قیمت میوه را به‌طور بی‌سابقه‌ای افزایش داده است.
با نزدیک شدن به سال نو، تقاضا برای خرید میوه به‌طور طبیعی افزایش می‌یابد. این عامل، همراه با سایر مشکلات بازار، به گرانی میوه‌ها در ایام نوروز دامن زده است.
سوءمدیریت وزارتخانه‌ها و نبود نظارت مؤثر بر فرآیندهای توزیع و قیمت‌گذاری، از دیگر چالش‌های اساسی بازار میوه است. علاوه بر آن، توزیع نامناسب یارانه‌ها و عدم کنترل واسطه‌ها، تعادل بازار را بر هم زده است.
در مقایسه با سال گذشته، افزایش قیمت میوه باعث کوچک‌تر شدن سفره مردم شده است. نبود برنامه‌ریزی دقیق برای مدیریت بازار و ضعف در اعمال نظارت‌های لازم، مشکلات بازار میوه را تداوم خواهد بخشید و توان خرید مردم را بیشتر کاهش می‌دهد.