پاییزان جمعیت!

گروه اجتماعی: آمارها در حالی حکایت از کاهش نرخ فرزندآوری در کشور دارد که به گفته کارشناسان چنانچه نسبت به رشد جوانی جمعیت کشور کم‌توجهی شود، ایران در آینده نزدیک به یکی از کشورهای پیر دنیا تبدیل می‌شود. طبق اعلام مرکز آمار ایران، در پایان پاییز امسال تعداد ولادت ثبت‌شده در کشور به ۲۴۱ هزار و ۷۳۹ نفر رسیده که نسبت به فصل قبل (تابستان ۱۴۰۳) معادل ۱۲ هزار و ۶۴ نفر کاهش یافته است اما در مقابل تعداد فوتی‌ها در پاییز نسبت به تابستان، ۱۲۰۲ نفر افزایش داشته است. بر اساس شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور که از سوی مرکز آمار ایران اعلام شده، نرخ تولد پسران از ۱۳۰ هزار و ۷۷۷ نفر در تابستان امسال به ۱۲۴ هزار و ۹۸۱ نفر تا پایان پاییز سال جاری رسیده است. همچنین بررسی‌ها حاکی از آن است که نرخ تولد دختران نیز به این صورت است که از ۱۲۳ هزار و ۲۶ نفر در تابستان سال ۱۴۰۳ به ۱۱۶ هزار و ۷۵۸ نفر تا پایان پاییز رسیده است. در مناطق شهری تعداد تولدهای ثبت‌شده از ۱۹۵ هزار و ۳۸۳ نفر در تابستان به ۱۸۶ هزار و ۱۲۶ نفر تا پایان پاییز رسیده و این تعداد در مناطق روستایی از ۵۸ هزار و ۴۲۰ نفر در ۳ ماه دوم سال  به ۵۵ هزار و  ۶۱۳ نفر تا پایان 3 ماه سوم ماه یعنی پاییز رسیده است. همچنین در بخش دیگری از اطلاعات بر تعداد فوت‌های ثبت‌شده بر حسب جنس و مناطق جغرافیایی اشاره شده است که براساس آن در پاییز سال جاری تعداد فوت‌های ثبت‌شده بر حسب جنس و مناطق جغرافیایی به ۱۱۲ هزار و ۳۴۴ نفر رسیده که نسبت به فصل قبل یعنی تابستان ۱۴۰۳ معادل ۶۶۴۲ نفر افزایش یافته است. بر اساس این داده‌ها، نرخ فوت زنان از ۴۶ هزار و ۲۰۹ نفر در تابستان به ۵۰ هزار و ۳۶ نفر در پاییز سال جاری رسیده است و نرخ فوت مردان از ۵۹ هزار و ۴۰۳ نفر در 3 ماهه دوم سال جاری به ۶۲ هزار و ۳۰۸ نفر در پایان پاییز رسیده است. همچنین در مناطق شهری تعداد فوت‌های ثبت‌شده به این صورت است که از ۸۱ هزار و ۹۰۱ نفر در تابستان به ۸۶ هزار و ۵۲۶ نفر در پاییز رسیده و این تعداد در مناطق روستایی از ۲۳ هزار و ۸۰۱  در 3 ماه دوم سال  به ۲۵ هزار و  ۸۱۸ نفر تا پایان 3 ماه سوم ماه یعنی پاییز رسیده است که بیانگر افزایش تعداد فوتی در ۲ منطقه گفته‌شده است.  
* منحنی رشد جمعیت کشور کاهشی است
شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس و معاون سابق مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: میانگین رشد جمعیت کشور به سمت کاهشی شدن در حرکت است و چنانچه این روند ادامه‌دار باشد تا قبل از سال 1420 رشد جمعیت صفر خواهد شد و به جرگه کشورهای پیر دنیا می‌پیوندد. وی با بیان اینکه آمار فوتی‌ها در کشور آنگونه که گزارش می‌شود رو به فزونی است و بخشی از آن به دلیل کهولت سن نیست. زمانی که مرگ و میر به دلیل آلودگی هوا، آلودگی‌های زیست محیطی، تصادفات و امراض رهاشده باشد و از طرفی نیز نرخ فرزندآوری افت کند، منحنی رشد جمعیت نیز در کشور به سمت پایین کج خواهد شد و تبعات سخت آن در آینده نمایان می‌شود. کاظمی‌پور ادامه داد: افزایش نرخ فوتی‌های کشور در فصل  پاییز امسال نسبت به مدت مشابه آن نشان‌دهنده سالمند شدن جمعیت در کشور است که این آمارها بی‌تردید در سال‌های آتی بیشتر هم خواهد شد.  وی افزود: هر چند هنوز نرخ جمعیت در کشور صفر نشده است اما رشد آمار فوتی‌ها در کنار کاهش فرزندآوری و میزان موالید، سرعت سالمند شدن کشور و حرکت کشور به سمت بحران جمعیتی را افزایشی می‌کند. از طرفی هم‌اکنون نرخ رشد موالید 7 دهم درصد بوده که رقمی بسیار پایین است، یعنی از هر ۱۰۰۰ نفر، ۷ نفر در سال به آمار جمعیت اضافه می‌شود.
* ایران سالمندترین کشور منطقه در سال ۲۰۵۰
میزان نرخ زاد و ولد در کشور درحالی مناسب نیست که  به گفته دبیر ستاد ملی جمعیت، ایران سالمندترین کشور منطقه در سال ۲۰۵۰ خواهد بود. مرضیه وحیددستجردی با اشاره به اهمیت سلامت در ۵ سال اول زندگی، رسیدگی به مادران باردار، شیرده و دارای کودک زیر 5 سال نیازمند حمایت را اولویت ستاد ملی جمعیت برشمرد. وی با اشاره به عواقب کاهش رشد جمعیت، این موضوع را مساله‌ای جهانی دانست و گفت: در صورت ادامه یافتن روند کاهش جمعیت در جهان، شاهد کشورهایی برای پیرمردان و پیرزنان هستیم. وحید دستجردی افزود: جمعیت افراد ۶۵ سال و بالاتر در سطح جهان افزایش یافته است. جمعیت افراد بالای ۸۰ سال به سرعت در حال افزایش است و تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۴۲۵ میلیون نفر خواهد رسید. وی خاطرنشان کرد: کاهش جمعیت نه‌تنها نحوه برخورد دولت‌ها با شهروندان خود را تغییر خواهد داد، بلکه چگونگی تعامل آنها با یکدیگر را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. صفوف در حال کاهش جمعیت بشری، به ناچار توازن قدرت جهانی را تغییر داده است. وحید‌دستجردی به ابعاد امنیتی کاهش جمعیت اشاره کرد و گفت: اگر جوامعی که در حال کاهش جمعیت هستند، تغییر نکنند، بهای آن را خواهند پرداخت و ابتدا توقف اقتصادی و سپس بحران مالی و اجتماعی اقتصادی را تجربه خواهند کرد. دبیر ستاد ملی جمعیت اعلام کرد 10.4 درصد از جمعیت ایران سالمند هستند و ایران در ۴۵ سال گذشته ۱۱ سال پیرتر شده است. وی افزود: بر اساس گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۵۰ ایران با نرخ سالمندی ۲۶.۱۲ درصد، سالمندترین کشور در منطقه خواهد بود. ایران از لحاظ جمعیت هجدهم در دنیا، نهم در آسیا و سوم در منطقه است. 
* نرخ خام ازدواج رو به کاهش است
وی تصریح کرد: نرخ باروری کلی کشور از 6.8 درصد در سال ۱۳۵۱ به 1.6 درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده است. میانگین سنی جمعیت در سال ۱۳۵۵، 22.4 بوده است و به 33.4 در سال ۱۴۰۲ رسیده است. وحیددستجردی با اشاره به آمار کاهشی ازدواج نیز گفت: نرخ خام ازدواج نیز رو به کاهش است. وی یادآور شد: پنجره جمعیتی از سال ۱۳۸۵ آغاز و تا پایان ۱۴۲۵ ادامه دارد. طبق سناریوهای سازمان ملل برای سال ۱۴۸۰، اگر نرخ باروری 2.4 بشود جمعیت ایران در آن سال ۱۰۹ میلیون نفر، با نرخ باروری 1.9، ۶۲ میلیون نفر و با نرخ 1.4، به ۳۱ میلیون نفر می‌رسد. دبیر ستاد ملی جمعیت، مهاجرت پذیری، توسعه مراکز نگهداری از فرزند، حمایت مالی مستقیم، اعطای مرخصی، معافیت مالیاتی و قوانین منعطف اشتغال زنان را از جمله سیاست‌ها یا راهبردهای حمایتی برای مقابله با کاهش باروری برشمرد. وحیددستجردی با اشاره به اسناد بالادستی مرتبط با جوانی جمعیت، فرازهایی از ۱۴ بند سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری را تشریح کرد و درباره برخی از موارد قانونی مرتبط با جوانی جمعیت همراه با اعتبارات استفاده‌شده آن و مطالبات باقیمانده توضیح داد.  وی با اشاره به ماده ۲۴ قانون جوانی جمعیت (تخصیص سبد تغذیه و بسته بهداشتی رایگان)، گزارشی از موارد اجرایی این بند از قانون و تخصیص اعتبار برای آن را در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ ارائه داد.  وی اعلام کرد: در حال حاضر تعداد مادران دارای کودک زیر 2 سال و زنان باردار در ۵ دهک اول ۲ میلیون و ۱۲۱ هزار و ۲۳۶ نفر و تعداد مادران دارای کودک زیر ۲ سال و زنان باردار ۵ دهک اول ۴ میلیون و ۸۶۰ هزار و ۷۰۶ نفر است. دبیر ستاد ملی جمعیت تاکید کرد: سلامت آینده جامعه از سلامت ۵ سال اول نشأت می‌گیرد، به این ترتیب رسیدگی به مادران باردار و فرزندان شیرخوار برای ما در اولویت است.