هم‌زیستی یا تهدید؟ حیوانات شهری زیر ذره‌بین
با گسترش شهرنشینی و توسعه مناطق مسکونی، بسیاری از حیوانات نیز زندگی خود را با شرایط جدید وفق داده‌اند. برخی از این جانوران، مانند سگ‌ها و گربه‌ها، از دیرباز در کنار انسان زندگی کرده‌اند، اما گونه‌های دیگری نیز وجود دارند که به‌صورت طبیعی به محیط‌های شهری راه یافته‌اند و به بخشی از اکوسیستم شهرها تبدیل شده‌اند.
این حیوانات از فضاهای شهری برای تأمین غذا، پناه گرفتن و زادآوری استفاده می‌کنند و به‌مرور رفتارشان با محیط تغییر کرده است. بعضی از آن‌ها کاملاً به زندگی شهری عادت کرده‌اند و وابسته به انسان‌ها شده‌اند، در حالی که برخی دیگر همچنان رفتارهای نیمه‌وحشی دارند و فقط در شب‌ها یا مناطق خلوت‌تر شهر ظاهر می‌شوند.
گربه؛ رایج‌ترین حیوان شهری در ایران
در ایران، گربه‌ها رایج‌ترین حیوانات شهری محسوب می‌شوند. این حیوانات که از دیرباز در کنار انسان‌ها زندگی کرده‌اند، به‌خوبی با محیط شهری سازگار شده‌اند و در کوچه‌ها، پارک‌ها و حتی اماکن تاریخی به چشم می‌خورند. بسیاری از مردم به گربه‌های خیابانی غذا می‌دهند و آن‌ها را بخشی از فضای شهری می‌دانند. از طرفی، گربه‌ها نیز با حضور در نزدیکی انسان‌ها، غذا و سرپناه پیدا می‌کنند.
یکی از دلایل موفقیت گربه‌ها در شهرها، توانایی آن‌ها در شکار حشرات و جوندگان است که به حفظ تعادل زیستی کمک می‌کند و بیشتر از آن تغذیه از پسماندهاست که باعث افزایش جمعیت گربه‌ها شده است. با این حال، افزایش بیش از حد جمعیت آن‌ها و نبود برنامه‌های مدیریت شهری مناسب، گاهی مشکلاتی مانند انتشار بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان را به همراه دارد.
حیوانات غیرمنتظره در حیات وحش شهری
در بسیاری از نقاط جهان، گونه‌هایی که در نگاه اول وحشی به نظر می‌رسند، در محیط‌های شهری نیز زندگی می‌کنند. برخی از این حیوانات عبارت‌اند از:
خفاش‌ها: این پستانداران شب‌زی در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا، به‌ویژه در مناطق گرمسیری، دیده می‌شوند. آن‌ها در شکاف ساختمان‌ها، پل‌ها و حتی داخل خانه‌های متروکه پناه می‌گیرند. خفاش‌ها نقش مهمی در کنترل جمعیت حشرات دارند، اما در برخی موارد، نگرانی‌هایی درباره انتقال بیماری‌هایی مانند هاری ایجاد می‌کنند.
سنجاب‌ها: در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی، سنجاب‌ها از رایج‌ترین حیوانات شهری هستند. این جانوران به‌راحتی در فضاهای سبز شهری، پارک‌ها و حتی حیاط خانه‌ها زندگی می‌کنند و از میوه‌ها، دانه‌ها و حتی غذاهای باقی‌مانده انسان‌ها تغذیه می‌کنند.
گرازها: در برخی از شهرهای آلمان، اسپانیا و ایتالیا، گرازهای وحشی گاهی برای جست‌وجوی غذا وارد شهرها می‌شوند. آن‌ها معمولاً در حومه شهرها زندگی می‌کنند، اما در مواقع کمبود غذا، وارد محله‌های شهری می‌شوند و گاهی مشکلاتی برای ساکنان ایجاد می‌کنند.
راکون‌ها: در آمریکای شمالی، راکون‌ها به حیواناتی معروف هستند که از زباله‌های شهری تغذیه می‌کنند. هوش بالا و توانایی باز کردن درب سطل‌های زباله باعث شده که آن‌ها در بسیاری از شهرها به یک معضل تبدیل شوند.
روباه‌ها: در برخی از شهرهای انگلستان و سایر کشورهای اروپایی، روباه‌ها به‌عنوان بخشی از حیات وحش شهری شناخته می‌شوند. این حیوانات بیشتر در شب ظاهر می‌شوند و معمولاً در فضاهای سبز و پارک‌های شهری زندگی می‌کنند.
آیا هم‌زیستی با حیوانات شهری مفید است؟
وجود حیوانات شهری می‌تواند هم مزایا و هم معایبی داشته باشد. از یک سو، بسیاری از این حیوانات به کنترل جمعیت حشرات و جوندگان کمک می‌کنند و حتی به زیبایی و تنوع زیستی شهرها می‌افزایند. گربه‌ها موش‌ها را شکار می‌کنند، خفاش‌ها از تعداد پشه‌ها می‌کاهند و سنجاب‌ها به گسترش پوشش گیاهی کمک می‌کنند.
از سوی دیگر، افزایش بی‌رویه برخی از گونه‌ها، به‌ویژه در نبود مدیریت مناسب، می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. برای مثال، افزایش جمعیت گربه‌های خیابانی ممکن است منجر به کمبود غذا، بیماری و درگیری‌های میان حیوانات شود. برخی گونه‌های دیگر مانند راکون‌ها و گرازها نیز ممکن است به اموال شهری خسارت بزنند یا باعث نگرانی‌های بهداشتی شوند.
چالش تعدد سگ‌های شهری در ایران
یکی از چالش‌های مهم در برخی شهرهای ایران، افزایش تعداد سگ‌های ولگرد است. در برخی مناطق، افزایش تعداد این حیوانات باعث مشکلاتی همچون حمله به افراد، تصادفات جاده‌ای و انتقال بیماری‌هایی مانند هاری شده است. بسیاری از مردم نسبت به حضور سگ‌های ولگرد در مناطق شهری حساسیت دارند، به‌ویژه زمانی که گله‌های بزرگ آن‌ها در خیابان‌ها دیده می‌شوند.
در برخی کشورها، برای کنترل جمعیت سگ‌های شهری، برنامه‌های عقیم‌سازی و واکسیناسیون اجرا می‌شود. با این حال، در ایران، هنوز روش مشخص و مؤثری برای کنترل این وضعیت به‌طور یکپارچه اجرا نشده است. برخی از شهرداری‌ها اقدام به زنده‌گیری و انتقال سگ‌ها به پناهگاه‌ها کرده‌اند، اما این اقدامات گاهی کافی نبوده و به اختلاف‌نظرهای زیادی در میان دوستداران حیوانات و مسئولان شهری منجر شده است.
هم‌زیستی با حیوانات شهری؛ آری یا خیر؟
هم‌زیستی با حیوانات شهری می‌تواند فرصتی برای ایجاد تنوع زیستی و برقراری تعادل در اکوسیستم شهری باشد، اما این تعامل نیازمند مدیریت اصولی و آگاهی شهروندان است. برخی حیوانات مانند گربه‌ها و سنجاب‌ها به‌راحتی در کنار انسان‌ها زندگی می‌کنند و حضورشان برای شهروندان خوشایند است، در حالی که برخی دیگر مانند سگ‌های ولگرد یا گرازهای شهری ممکن است مشکلاتی ایجاد کنند.
بنابراین، راهکارهایی مانند مدیریت جمعیت حیوانات شهری، حمایت از پناهگاه‌های حیوانات، واکسیناسیون و ایجاد قوانین مشخص برای تعامل با این موجودات می‌تواند به حفظ تعادل بین زندگی شهری و حیات وحش کمک کند. در نهایت، همان‌طور که شهرها خانه انسان‌ها هستند، بسیاری از حیوانات نیز آن‌ها را به عنوان زیستگاه خود انتخاب کرده‌اند و چگونگی برخورد ما با آن‌ها، آینده هم‌زیستی‌مان را تعیین خواهد کرد.
انتهای پیام/