سرگیجه در واشنگتن
ثمانه اکوان: بی‌ثباتی و آشفتگی در تصمیم‌گیری در حوزه سیاست خارجی، همچنان دولت ترامپ را محاصره کرده است. ترکیب عجیب و بی‌ربط افرادی که ترامپ برای تصمیم‌سازی در حوزه سیاست خارجی پس از ماجرای افشای اطلاعات محرمانه در سیگنال چیده است، چنان درگیر در اختلافات داخلی شده‌اند که کاخ سفید را مجبور کرده است این ترکیب را با تغییراتی مواجه کند. بر همین اساس است که مایک والتز، پس از افشای اطلاعات محرمانه در سیگنال، از سمت مشاور امنیت ملی ترامپ برکنار شده و بنا به دستور او راهی سازمان ملل می‌شود تا نماینده آمریکا در این سازمان باشد. قرار است مارک روبیو، وزیر خارجه تا انتخاب مشاور امنیت ملی جدید، این وظیفه را نیز همزمان بر عهده داشته باشد. این اما ابتدای راه کاخ سفید برای ایجاد کمی پیوستگی و نظم در حوزه سیاست خارجی‌اش است و به نظر می‌رسد طی چند روز آینده افراد دیگری نیز مجبور به ترک پست فعلی خود شده و حلقه‌های فکری مختلف برای در دست گرفتن مناصب مهم مدیریتی در حوزه سیاست خارجی با هم در جنگ هستند. زمانی که تیم سیاست خارجی ترامپ، مشخص شد و وزرای خارجه و دفاع از مجلس سنا رأی اعتماد گرفتند، بسیاری از تحلیلگران فضای سیاسی آمریکا بر این عقیده بودند نگاهی به این ترکیب تندرو به اضافه مایک والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ و در مقابل تیم دیگری از افراد میانه‌رو مانند استیو ویتکاف که به صورت غیررسمی سکان هدایت مذاکرات بین‌المللی آمریکا را در دست گرفته است و جی‌دی ونس، معاون ترامپ نشان می‌دهد حلقه‌های فکری متنوعی قرار است برای سیاست خارجی ترامپ تصمیم‌گیری کنند که این مساله کار را با دشواری‌های زیادی روبه‌رو می‌کند و به احتمال زیاد منجر به ایجاد آشفتگی در فضای فکری و عملی واشنگتن در حوزه خارجی می‌شود. همین ناهماهنگی‌ها و آشفتگی‌ها بود که باعث شد ویتکاف با وجود تمام فضاسازی‌های رسانه‌ای، موفقیتی در ماجرای آتش‌بس در غزه نداشته باشد و پس از مدت کوتاهی، تیم تندرو سیاست خارجی در کاخ سفید چراغ سبز برای از سر گرفتن حملات به غزه را به نتانیاهو نشان دهد. در ماجرای اوکراین و روسیه نیز همین مساله موجب شد ترامپ اعلام کند درباره ایجاد صلح و آتش‌بس بین مسکو و کی‌یف – آن هم فقط در عرض یک روز - شوخی کرده است و این کار با چالش‌های متعددی روبه‌رو است.
این آشفتگی‌ها زمانی که به بحث مذاکرات هسته‌ای با ایران می‌رسد، به یک سرگیجه تمام‌عیار تبدیل می‌شود و آینده مذاکرات و حتی نیت دولت ترامپ برای آغاز مذاکرات را زیر سؤال می‌برد. اتفاقات زیادی در طول چند روز گذشته افتاده است که با کنار هم قرار دادن آنها این آشفتگی و بی‌ثباتی بیش از پیش عیان و مشخص می‌شود چرا عمان و آمریکایی‌ها خواهان تعلیق مذاکرات با ایران شدند. روز چهارشنبه وزیر خارجه عمان اعلام کرد به دلایل لجستیک نشست ایالات متحده و ایران که برای شنبه (امروز) برنامه‌ریزی شده بود، به تعویق افتاده است. این تعویق، تأثیر خود را روی نشست ایران با 3 کشور اروپایی که قرار بود روز جمعه (روز گذشته) در رم برگزار شود هم گذاشت و این نشست نیز به تعویق افتاد. دلایل متعددی برای تعویق این جلسات گفته شد اما برخی خبرنگاران بر اساس شنیده‌ها معتقد بودند رفتارهای ضد و نقیض ایالات متحده از جمله تحریم‌های جدید و بیانیه‌های تحریک‌آمیز و تندی که از طرف دولت ترامپ منتشر شده، تأثیر خود را بر روند مذاکرات گذاشته و تردیدهای زیادی را درباره حسن‌نیت ایالات متحده و عزم این کشور برای رسیدن به توافق نهایی ایجاد کرده است. در همین راستا سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با محکوم کردن تحریم‌های جدید ترامپ علیه بخش نفت و پتروشیمی کشورمان، مسؤولیت تبعات و آثار مخرب مترتب بر رفتارهای واشنگتن در رابطه با تهران را بر عهده طرف آمریکایی دانست. در همین حال وزیر امور خارجه کشورمان نیز اعلام کرد هیچ تغییری در عزم ایران برای دستیابی به راه‌حل مذاکراتی ایجاد نشده و افزود: بیش از هر زمان دیگری مصمم به دستیابی به توافق عادلانه و متوازن هستیم؛ توافقی که پایان تحریم‌ها را تضمین و درباره صلح‌آمیز ماندن برنامه هسته‌ای ایران اعتمادسازی کند. به دنبال این اظهارات، خبرنگار المیادین از ابعاد دیگری از تنش موجود در مذاکرات خبر داد و به نقل از منابع آگاه در ایران اعلام کرد دلیل اصلی این تعویق، مواضع متناقض دولت آمریکا و تلاش واشنگتن برای تغییر چارچوب کلی مذاکرات است؛ چارچوبی که پیش‌تر میان طرفین مورد توافق قرار گرفته بود. خبرنگار المیادین در ادامه خاطرنشان کرد تحریم‌های آمریکا علیه ایران، فضای مذاکرات را از حالت مثبت گذشته خارج کرده و سومین دور از گفت‌وگوها نیز که شنبه گذشته برگزار شد، تحت‌تأثیر همین اقدامات، مانند گذشته مثبت نبود. وی افزود وزارت امور خارجه ایران بار دیگر بر پایبندی به خطوط قرمز خود، از جمله در زمینه توان موشکی، پهپادی و دفاعی تأکید و نسبت به جدیت واشنگتن در ادامه مذاکرات ابراز تردید کرده است. وی همچنین به نقل از منابع ایرانی تصریح‌کرد: «پیام ایران روشن است؛ تهران اجازه نخواهد داد مذاکرات به بستری برای انتقال پیام‌های رژیم صهیونیستی تبدیل شود».
این خبرها و اظهار نظرها بار دیگر نشان داد آشفتگی موجود در کاخ سفید و واشنگتن بر سر نوع مذاکره با ایران و مفاد آن، همچنان ادامه دارد. از ابتدای مذاکرات نیز این آشفتگی وجود داشت و ویتکاف تلاش می‌کرد در مذاکره با طرف ایرانی، با این بهانه که صحبت‌های تند علیه ایران، مصرف داخلی دارد، از حجم انتقادات ایران به نوع رفتار طرف آمریکایی بکاهد. ویتکاف اما قبل از آغاز دور جدید مذاکرات، خودش به عاملی برای گسترش فضای تهدید و توهین آمریکا علیه ایران تبدیل شد. پیت هگست روز چهارشنبه در اظهاراتی تند علیه ایران هشدار داد تهران به دلیل حمایت از جنبش انصارالله یمن با «پیامدهایی» روبه‌رو خواهد شد. وی در حساب شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس با اتهام‌زنی به جمهوری اسلامی نوشت: «پیامی برای ایران: ما حمایت مرگبار شما از حوثی‌ها را می‌بینیم. دقیقاً می‌دانیم چه می‌کنید. شما هم بخوبی از توان ارتش آمریکا باخبرید و به شما هشدار داده می‌شود. شما در زمان و مکانی که ما تعیین می‌کنیم، تاوان خواهید داد». وی همچنین پیامی از دونالد ترامپ در شبکه اجتماعی «تروث» را بازنشر کرد که در آن ادعا شده بود ایران مسؤول هرگونه حمله‌ای از سوی انصارالله خواهد بود. تا این زمان تصور می‌شد گروه حامیان مذاکره با ایران بویژه استیو ویتکاف با این نوع سخنرانی‌های تند علیه ایران موافق نباشند اما او نیز در این مورد به‌خصوص، پست وزیر دفاع آمریکا را دوباره در صفحه شخصی‌اش منتشر کرد تا نشان دهد در این باره با وزرای تندرو کابینه ترامپ نیز همراهی دارد.
مساله بعدی که باعث می‌شود رفتار متناقض آمریکایی‌ها موجب تردید در طرف ایرانی برای ادامه مذاکرات شود، صحبت‌های مارک روبیو، وزیر خارجه این کشور است که در مصاحبه با فاکس‌نیوز باز هم از ضرورت از بین بردن برنامه غنی‌سازی ایران گفت. او بیان کرد ایران باید اورانیوم غنی شده را از خارج وارد کند و نمی‌تواند غنی‌سازی را در داخل کشورش انجام دهد. این صحبت‌ها در حالی بیان شد که در 3 دور گذشته مذاکرات، تمام خبرها حکایت از این داشت که ویتکاف، مأمور اصلی مذاکره با ایران از طرف ترامپ، خواستار حذف حق غنی‌سازی اورانیوم در ایران نیست و بر همین اساس از طرف ایران، فضای مذاکرات مثبت اعلام شده بود. ایران در شرایطی به مذاکرات با دولت ترامپ ادامه داد که می‌دانست طرف آمریکایی دیگر می‌داند نباید درباره حق غنی‌سازی اورانیوم در ایران بحثی داشته باشد اما به نظر می‌رسد آشفتگی‌ها در دولت ترامپ رویه مذاکرات را نیز به هم ریخته است. البته علت دیگری نیز درباره این آشفتگی و احتمال درخواست دولت آمریکا برای تعویق مذاکرات وجود دارد و آن تغییرات در کابینه ترامپ است. این تغییرات که شامل حذف مایک والتز از کابینه با عنوان مشاور امنیت ملی ترامپ است، در شرایط فعلی نمی‌تواند سیگنال مثبتی به مذاکرات ایران بدهد، زیرا هنوز افرادی مانند هگست و مارکو روبیو که از مخالفان سرسخت مذاکره با ایران هستند، همچنان در کابینه حضور دارند و احتمال منصوب کردن ویتکاف به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز نمی‌تواند از فضای منفی موجود در مذاکرات بکاهد، زیرا او خودش هم یکی از کسانی است که ظاهراً نمی‌تواند موضع یکسانی در مقابل ایران داشته باشد.
صفحات 2 و 7 را بخوانید