سراشیبی رشد جمعیت

گروه اجتماعی: کاهش میزان فرزندآوری در کشور در حالی باعث شده رشد جمعیت کشور در سراشیبی قرار گیرد که آمارها حکایت از افت شاخص رشد جمعیت دارد. تبعات منفی کاهش جمعیت نباید نادیده گرفته شود، چرا که نیروی انسانی به عنوان سرمایه‌ای غیرقابل جایگزین که قدرت بازتولید دارد، رکن اصلی توسعه و قدرت جوامع مختلف به شمار می‌رود. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، نرخ رشد جمعیت کشور از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۵ طی ۲۰ سال از 3.9 به 1.6 و از سال ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۰ نیز این نرخ به 0.6 کاهش یافته است که این اتفاق در دنیا بی‌سابقه است. اکنون نیز طبق گزارش‌های موجود تعداد موالید در کشور که سال ۱۴۰۲ معادل یک میلیون و ۵۷ هزار نفر بود، در سال گذشته به ۹۸۰ هزار نفر رسیده است. کاهشی که نشان از رشد منفی 7.3 درصدی موالید کشور در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲ دارد. کارشناسان جمعیت سال‌هاست نسبت به سیر کاهنده رشد جمعیت کشور هشدار می‌دهند. وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به روند نزولی جمعیت در کشور هشدار داد و بر لزوم انجام اقداماتی در این زمینه از جمله فرهنگسازی زایمان بدون درد تاکید کرد. دکتر محمدرضا ظفرقندی در چهارمین جلسه ستاد مرکزی جوانی جمعیت که دیروز برگزار شد، با بیان اینکه زایمان طبیعی و بی‌درد سبب افزایش انگیزه برای بارداری می‌شود، گفت: زایمان بی‌درد باید به مادران آموزش داده شود. فرهنگ‌سازی در زمینه زایمان بدون‌درد، موضوعی ضروری است و باید اجرا شود. وزیر بهداشت با بیان اینکه جمعیت کشور روند نزولی را تجربه کرده، توضیح داد: روند رشد جمعیت کشور نزولی شده و با توجه به اینکه جمعیت در تولید و اقتصاد نقش اساسی دارد، رشد منفی جمعیت یک چالش به حساب می‌آید. کاهش ۷ درصدی رشد جمعیت از سال گذشته آغاز شده است. ظفرقندی درباره اجرای طرح «آمایش امید» گفت: ما با گسترش نظارت و رصد در قالب طرح آمایش امید و افزایش مشوق‌هایی در حوزه‌های مختلف مانند زایمان بدون‌درد می‌توانیم مشکلات را حل کنیم. همچنین با اجرای برنامه پزشک خانواده می‌توانیم جهت افزایش جوانی جمعیت کار کنیم و بسته‌های حمایتی را در این زمینه ارائه دهیم. وزیر بهداشت با بیان اینکه موضوع جوانی جمعیت یک اولویت ملی است و بودجه خوبی برای آن در سال جاری در نظر گرفته شده، گفت: هر چند با شیب منفی رشد جمعیت طی سال‌های گذشته مواجه بودیم اما به دنبال اقدامات انجام‌شده، شدت کاهش رشد جمعیت طی 2 سال گذشته نسبت به قبل از آن کمتر بود. وی ادامه داد: سامانه «آمایش امید» در این جلسه رونمایی شد. هدف این سامانه این است که میزان رضایتمندی در لحظه خطیر و حساس زایمان را افزایش دهد. وزارت بهداشت در نظر دارد میزان مشکلات زایمان و  بیمارستان‌ها را با استفاده از نظرسنجی از مادران کاهش دهد. ظفرقندی درباره کاهش میزان نرخ جمعیت در کشور توضیح داد: افزایش جمعیت از مسائل و برنامه‌های مهم کشور است. 
شرایط رشد جمعیتی باید به نحوی باشد که در مرحله نرخ جایگزینی قرار گیریم. نرخ جایگزینی در کشور باید 2.5 باشد اما با شیب منفی رشد جمعیت طی سال‌های گذشته مواجه بوده‌ایم. البته به دنبال اقدامات انجام‌شده، شدت کاهش رشد جمعیت طی 2 سال گذشته نسبت به سال‌های گذشته کمتر بود و خوشبختانه شرایط متعادلی را تجربه می‌کنیم. وی با اشاره به طرح‌های افزایش جمعیت گفت: طرح‌های افزایش جمعیت در بعد زمانی کوتاه‌مدت اثرگذار نیست بلکه در میان‌مدت اثرگذار خواهد بود. موضوع جوانی جمعیت یک اولویت ملی است و بودجه خوبی برای این موضوع در سال جاری در نظر گرفته شده است. وزیر بهداشت ادامه داد: وزارت بهداشت با برخی اقدامات مانند ترویج زایمان طبیعی و ساخت خوابگاه‌های متاهلی می‌تواند از شرایط حال در حوزه جمعیت که برخی کشورها با آن مواجه هستند جلوگیری کند. امیدوارم برنامه‌های وزارت بهداشت مثمر ثمر باشد و شاهد رشد مثبت در حوزه جمعیت باشیم.
* رشد منفی موالید در سال گذشته
تاثیر اجرای قانون جوانی جمعیت مانع سقوط رشد منفی جمعیت شده است. معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز در این جلسه  با اشاره به رشد منفی 7.3 درصدی جمعیت کشور در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲ گفت: البته اگر اقدامات صورت‌گرفته در حوزه جوانی جمعیت انجام نمی‌شد، رشد منفی ۲۰ تا ۲۵ درصدی را تجربه می‌کردیم. دکتر علیرضا رئیسی اظهار کرد: آمار و ارقام سازمان ثبت احوال کشور بیانگر این است که میزان رشد جمعیت کشور در سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۲، منفی 7.3 درصد است. تعداد موالید کشور که سال ۱۴۰۲ معادل یک میلیون و ۵۷ هزار نفر بود، در سال گذشته به ۹۸۰ هزار نفر رسید. وی گفت: فقط اعداد و ارقام مربوط به کاهش تعداد موالید و رشد جمعیت نباید در کانون توجه قرار گیرد بلکه روند کاهش می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد. اگر اقداماتی که در حوزه جوانی جمعیت صورت گرفته عملیاتی نمی‌شد، شتاب کاهش جمعیت بیشتر بود. اگرچه با رشد منفی ۷ درصدی در حوزه رشد جمعیت مواجه هستیم ولی اگر این اقدامات صورت نمی‌گرفت رشد منفی ۲۰ تا ۲۵ درصدی را تجربه می‌کردیم. هر چه میزان اقدامات بیشتر باشد به نتایج بهتری دست می‌یابیم. معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: سال گذشته، میزان مرگ ‌و میر استان گیلان نسبت به تعداد تولد آن بیشتر بود و این موضوع برای نخستین‌بار اتفاق افتاد. این موضوع می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد، چرا که این احتمال وجود دارد میزان مرگ ‌و میر سایر استان‌ها نیز از میزان تولد بیشتر شود. رئیسی با بیان اینکه فقط 4 استان کشور در وضعیت «نرخ جایگزین» قرار دارند، گفت: خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، خوزستان و هرمزگان در وضعیت نرخ جایگزین قرار دارند. البته متاسفانه این وضعیت در تمام این 4 استان یکسان نیست و میزان تولد فقط در برخی شهرها زیاد است. وی درباره آمار و ارقام ازدواج نیز گفت: سال گذشته، حدود ۳۲ هزار ثبت ازدواج افراد بالای ۵۰ سال داشته‌ایم. سالمندان تنها، یک معضل به حساب می‌آید و این میزان باید کاهش یابد. معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره میانگین سن زوج‌ها هنگام تولد نخستین فرزند نیز گفت: میانگین سن مردان و زنان هنگام تولد فرزند اول به ترتیب 32.3 و 27.5 است که عدد بالایی است و می‌بایست کاهش یابد. وی درباره کاهش میزان مرگ‌ومیر مادران گفت: میزان مرگ مادران کاهشی شده اما مرگ یک مادر هم زیاد است. میزان مرگ مادران از ۲۴۵ نفر در سال ۱۴۰۲ به ۲۲۰ نفر در سال ۱۴۰۳ رسیده است. وی در ادامه  با بیان اینکه «کاهش فاصله ازدواج و فرزندآوری» از شاخص‌های طرح «آمایش امید» است، افزود: فاصله میان زمان ازدواج و تولد فرزند اول حدود 4 تا 5 سال است. فاصله بین ازدواج و فرزندآوری مناسب نیست. معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره شاخص «کاهش فاصله سنی موالید» توضیح داد: میانگین فاصله تولد فرزند اول و دوم در کشور حدود 4 سال است که باید کاهش یابد. رئیسی درباره تولد موالید در زمان مطلوب گفت: اگر چه گفته می‌شود سن باروری تا ۵۰ سالگی است اما زمان مطلوب بارداری در نظر گرفته شود. سن مطلوب فرزندآوری ۱۸ تا ۳۵ سالگی است و هر چه تعداد موالید در این بازه زمانی بیشتر باشد، مطلوب‌تر است. وی گفت: شناسایی تعداد زوج‌های نابارور را نیز در دستور کار قرار داده‌ایم و همچنین میزان کاهش مرگ ‌و میر نوزادان و مادران را در کانون توجه قرار داده‌ایم. میزان مرگ مادران ۲۲ در ۱۰۰هزار  است که این میزان را ۱۸ در ۱۰۰هزار هدفگذاری کرده‌ایم. وی درباره تخصیص بودجه تحقیقاتی برای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی گفت: بودجه ۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومانی در سال ۱۴۰۳ برای مسائل پژوهشی در حوزه جوانی جمعیت تخصیص داده شده است. 
در این باره دکتر شهلا کاظمی‌پور، کارشناس جمعیت با بیان اینکه کاهش رشد جمعیت به دلیل افت میزان باروری در کشور است به «وطن امروز» گفت: دلیل آن این است که جمعیت زنانی که در معرض باروری هستند نسبت به دهه‌های پیش کاهش یافته است. وی در ادامه افزود: از سال 1370 که کاهش میزان موالید در کشور اتفاق افتاد رشد کاهنده موالید ادامه‌دار شد و سال به سال کمتر هم می‌شود، بنابراین متولدان دهه 70 و 80 که اکنون در معرض باروری هستند و به سن ازدواج رسیده‌اند نه‌تنها تعداد آنها نسبت به دهه‌های پیشین کم شده است بلکه ازدواج آنها نیز به‌موقع انجام نمی‌شود به همین دلیل شاهد کاهش میزان باروری و در نتیجه افت رشد جمعیت در کشور هستیم.