کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها
گروه اجتماعی: دومین ماه فصل بهار در حالی رو به پایان است که به گفته کارشناسان سازمان هواشناسی، پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که امید چندانی به بارش‌های مناسب در خرداد نیست و با توجه به کاهش شدید بارش‌ها در 2 فصل پربارش زمستان و بهار، چنانچه در مدیریت مصرف آب صرفه‌جویی نشود، اغلب استان‌های کشور بی‌تردید در ماه‌های پیش رو با تنش آبی بالایی مواجه می‌شوند.
بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی، کشور در سال آبی جاری تا امروز، با کاهش 40 درصدی بارش روبه‌رو بوده و طی این مدت ۱۲۸.۸ میلیمتر بارش دریافت کرده، این در حالی است که میانگین بلندمدت بارش کشوری در این بازه زمانی ۲۱۴.۲ میلیمتر بوده است؛ وضعیت نگران‌کننده‌ای که کاهش قابل توجه سطح ارتفاع آب پشت سدها، گویای کمبود شدید مخازن آب در اغلب سدهای کشور است.
کاهش منابع آب که متاثر از تغییرات اقلیمی، خشکسالی و در نهایت کاهش بارش‌هاست نه‌تنها هشداری است برای همه تا در مدیریت مصرف توجه بیشتری شود بلکه چنانچه آب پشت سدها در فصل تابستان به دلیل مصرف بالا و تبخیر زیاد ناشی از افزایش دمای هوا، تحلیل رود چنین موضوعی حتی بر تولید برق نیز تاثیر می‌گذارد.
در این باره دکتر احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور طی گفت‌وگویی با «وطن امروز» وضعیت منابع آبی و راهکارهای جلوگیری از مواجه نشدن با تنش آبی در تابستان امسال را تشریح کرد و اظهار داشت: با آنکه بهار معمولا فصلی پربارش است ولی متاسفانه از ابتدای فصل جاری تا 25 اردیبهشت‌‌ماه در کشور به طور میانگین 33.9 میلیمتر بارش دریافت شده که نسبت به بارش 52.2 میلیمتری بلندمدت ۳۵- درصد کاهش یافته است.
وی با بیان اینکه از ابتدای سال جاری تا 25 اردیبهشت به‌طور میانگین 128.2 میلیمتر بارش در کشور ثبت شده که نسبت به میانگین بلندمدت با مقدار 214.2 میلیمتر با کاهش 40 درصدی بارش روبه‌رو هستیم، گفت: کاهش بارش‌ها در همه استان‌ها نگران‌کننده است، این در حالی است که برخی استان‌ها نظیر تهران، هرمزگان و سیستان و بلوچستان به دلیل عدم دریافت آب نامناسب ناشی از کاهش بارش‌ها از هم‌اکنون شرایط خوبی ندارند. وظیفه اضافه کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها استان‌های زنجان، گیلان و مازندران نسبت به دوره بلندمدت بارش بیشتری دریافت کرده‌اند که این میزان در مازندران 22.4، گیلان 17.1 و زنجان 16.9 درصد نسبت به بلندمدت افزایش داشته است.
بارندگی در سایر استان‌ها کمتر از حد نرمال بوده است و در این زمینه هرمزگان بدترین وضعیت را تجربه می‌کند، چراکه 75.3 درصد کمتر از حد نرمال طی سال آبی جاری بارش دریافت کرده است. سیستان و بلوچستان نیز از جمله استان‌های کم‌بارشی است که با اختلاف کمی از هرمزگان، کاهش 74.7 درصدی بارش را داشته است. همانطور که گفته شد استان تهران نیز از جمله استان‌هایی است که با کم‌بارشی روبه‌رو است. در حالی که میانگین بارش تهران در بلندمدت 243.5 میلیمتر است ولی در سال آبی جاری تنها به طور میانگین 119.2 میلیمتر بارش دریافت کرده است که نشان از کاهش ۵۱ درصدی بارش در این استان دارد.
رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی با بیان اینکه بارش‌های بهاری در 2 ماه اخیر نتوانست عقب‌ماندگی کاهش بارش‌ها در فصول زمستان و پاییز را جبران کند، افزود: طی 3 فصل پاییز، زمستان و بهار که البته یک ماه از این فصل باقی مانده است، پیش‌بینی‌ها بیانگر عدم بارش مناسب تا تابستان و بارش‌های زیر نرمال دارد. وی ادامه داد: داده‌ها از وضعیت بارش‌ها در کشور بیانگر این است که میانگین بارش‌ها در استان‌های شمال‌غرب بین 30 تا 40 درصد، در غرب و جنوب غرب کشور بیش از 50 درصد است، در استان قم 35 درصد، تهران 51، سمنان 56 و در شمال شرق گلستان و خراسان شمالی بین 35 تا 36 درصد، همچنین در استان‌های مرکزی نظیر اصفهان، یزد، کرمان، خراسان جنوبی و سیستان‌وبلوچستان تا 75 درصد کاهش بارش‌ها به ثبت رسیده است؛ کاهش میزان بارش‌هایی که طی 3-2 دهه اخیر کم‌سابقه است.
وظیفه افزود: با توجه به کاهش بارش‌ها در پی تغییر اقلیم هوا وضعیت تقاضا برای آب اکنون نسبت به سال‌های گذشته بیشتر شده است، در حالی که مخازن آب پشت سدها نیز به دلیل افت شدید بارش‌ها آب رفته است. این در حالی است که همین مساله بر تولید برق نیز تاثیرگذار است، چرا که زمانی که آب پشت سدها کم شود نمی‌توان آن را رها کرد تا برق تولید شود. وی با تاکید بر مصرف بهینه آب در شرایط کنونی کمبود منابع و ذخایر آبی کشور اظهار داشت: آب را نمی‌شود خلق کرد، بنابراین برای مواجه نشدن با تنش و بحران آبی همه باید نسبت به مدیریت آب خود را سهیم کنیم؛ شهرداری‌ها، بخش صنایع و کشاورزی نیز باید به این موضوع مهم حیاتی توجه کنند و با راه‌حل‌های خاص تلاش خود را بر استفاده از بازچرخانی آب، صرفه‌جویی از طریق استفاده از ابزارها، همچنین مکانیزه شده کشاورزی متمرکز کنند.
وظیفه ادامه داد: مساله دیگر پدیده افزایش دمای هواست که طی اردیبهشت امسال دما 3.5 درجه گرم‌تر شده است، این موضوع نیز تبخیر آب و استفاده بیشتر مردم از آب را در پی دارد و باعث می‌شود میزان تقاضا برای تامین آب مورد نیاز زیاد شود.
بنابراین تنها راهکار برون‌رفت از بحران تنش آبی، ابتدا صرفه‌جویی است، زیرا کشور هم‌اکنون در شرایط استثنایی کمبود آب قرار دارد. از طرفی با توجه به کاهش بارش‌ها اگر چه تابستان در صورت عدم توجه به مصرف بهینه آب با تنش آبی مواجهیم، سوال بزرگ این است که آیا پاییز زودهنگام با بارش مناسب شروع می‌شود یا خیر؟
* کاهش ۳۷ درصدی آورده سدها تا کاهش ۱۷ درصدی حجم آب
تازه‌ترین وضعیت سدهای کشور از کاهش ۳۷ درصدی آورده رودخانه‌ها تا کاهش ۱۷ درصدی حجم آب حکایت دارد. در سال آبی جاری (از ابتدای مهر ۱۴۰۳) که اکنون در هشتمین ماه آن به سر می‌بریم به گفته کارشناسان صنعت آب یکی از کم‌آب‌ترین سال‌ها است. گزارش اخیر شرکت مدیریت منابع آب ایران هم نشان می‌دهد از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۳) تا اواسط اردیبهشت 18.19 میلیارد مترمکعب آب وارد سدهای بزرگ و مهم کشور شده است. این درحالی است که در مدت مشابه سال گذشته این میزان 29.04 میلیارد متر مکعب بوده که کاهش ۳۷ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین از ابتدای سال آبی جاری تا نیمه دوم اردیبهشت حجم آب موجود در سدهای بزرگ و مهم کشور به رقم 27.19 میلیارد متر مکعب رسیده است؛ این درحالی است که سال گذشته در همین بازه زمانی حجم آب موجود در سدها 32.90 میلیارد متر مکعب بوده که ۱۷ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
همچنین علاوه بر۱۳ سد حوضه آبریز دریاچه ارومیه 15 سد کاهش از ۲۵ تا ۷۵ درصد را نسبت به سال گذشته تجربه می‌کنند. بر اساس آمارها 7 سد نهرین در خراسان جنوبی، رودبال داراب در استان فارس، تنگوئیه سیرجان در استان کرمان، کینه ورس در استان زنجان، طرق در خراسان رضوی، شمیل و نیان و سرنی در استان هرمزگان زیر۱۰ میلیون متر مکعب آب دارند.