پرل‌هاربر روسی
دیروز- یکشنبه- ارتش و نیروهای امنیتی روسیه با شوک بزرگی روبه‌رو شدند. حمله پهپادی ارتش اوکراین به پایگاه بمب‌افکن‌های استراتژیک ارتش روسیه در نزدیکی مرز فنلاند خبری بود که به‌سرعت در صدر اخبار جهان قرار گرفت؛ حمله‌ای خرابکارانه با مبدا داخلی که خسارات سنگین و استراتژیکی به ارتش روسیه وارد آورد، خساراتی که از ابتدای جنگ تاکنون سابقه نداشته است و صدمات جدی به حیثیت ارتش روسیه و بازدارندگی آن در مقابل ناتو زد. عملیات خرابکارانه ناگهانی در شرایطی انجام شد که روس‌ها در حال مذاکره با مقامات کی‌یف بودند؛ مذاکراتی که با میانجی‌گری چندین کشور مانند آمریکا و ترکیه در حال انجام است و تاکنون پیشرفت خاصی در آن مشاهده نشده است. در روزهای اخیر نیز اقدامات نظامی ۲ طرف علیه یکدیگر و وارد آمدن تلفات و خسارات سنگین به هر ۲ کشور، احتمال توافق را کاهش داده بود و کارشناسان معتقد بودند این اقدامات به معنای جدی نبودن مذاکرات و دور از دسترس بودن توافق صلح در جنگ اوکراین است؛ صلحی که دونالد ترامپ بارها مدعی شده بود آن را طی 24 ساعت برقرار خواهد کرد اما مخالفت اوکراین، کشورهای اروپایی و همچنین روسیه، نشان داد رئیس‌جمهور پرحاشیه و جنجالی آمریکا همچنان درک درستی از منازعات سیاسی، تاریخی، ژئوپلتیک و نظامی این جنگ نداشته و قدرت خود و دولت آمریکا را بسیار دست بالا گرفته است.
* سریال خرابکاری‌ها در روسیه
در روزهای اخیر به موازات پیشروی‌های ارتش روسیه در برخی مناطق شرق اوکراین و همچنین افزایش زد و خورد‌های موشکی و پهپادی ۲ کشور، خرابکاری‌های مشکوک و بی‌سابقه‌ای در خاک روسیه رخ داده است. در آخرین مورد این خرابکاری‌ها یک ژنرال ارتش روسیه به دست نیروهای اوکراینی در نزدیکی منزل خود ترور شد. مدتی به دلیل هوشیاری ارتش و نیروهای امنیتی روسیه این خرابکاری‌ها متوقف شده بود اما تحولات روزهای اخیر روسیه و موج جدید خرابکاری‌ها نشان داد هوشیاری روس‌ها برای جلوگیری از عملیات‌های دستگاه امنیتی اوکراین کافی نبوده است. عصر روز شنبه انفجاری مهیب در منطقه بریانسک روسیه منجر به اختلال در راه‌آهن این منطقه شد. در این انفجار یک پل مقابل قطارِ در حال حرکت در منطقه مرزی بریانسک فروریخت که در نتیجه آن ۷ نفر کشته و ۷۱ نفر زخمی شدند. پس از آن نیز بامداد روز یکشنبه یک پل راه‌آهن در حالی که یک قطار باری روی آن در حال حرکت بود، در منطقه کورسک فروریخت و راننده و ۲ نفر از دستیارانش زخمی شدند. در واکنش به این عملیات‌های تروریستی و خرابکارانه، کمیته تحقیقات روسیه اعلام کرد هر ۲ حادثه، اقدامات خرابکارانه عمدی بوده اما مسکو هنوز به اوکراین اتهامی درباره این حوادث که در مناطق مرزی روسیه رخ داده، وارد نکرده است.
* حمله به دارایی‌های استراتژیک ارتش روسیه
موج خرابکاری‌های عمدی اما به همین جا ختم نشد و در آخرین تحولات، پایگاه‌های هوایی آلنیا در مورمانسک و پایگاه هوایی بِلایا در ایرکوتسک هدف حملات پهپادهای انتحاری قرار گرفتند. این عملیات اما مانند ۲ اقدام خرابکارانه قبلی محدود به زیرساخت‌ها و اهداف غیرنظامی نبود و اهدافی نظامی و استراتژیک را هدف قرار داد؛ عملیاتی که پیوست رسانه‌ای نیز داشت و تصاویر پهپادهای انتحاری که بمب‌افکن‌های استراتژیک را هدف قرار دادند در رسانه‌های روسی به سرعت بازنشر شد. در این تصاویر هدف قرار گرفتن بمب‌افکن‌های راهبردی و هواپیماهای ترابری روسیه مشخص شده است. طبق تصاویر موجود حداقل ۳ فروند بمب‌افکن راهبردی توپولف ارتش روسیه از بین رفته و ضربه‌ای بزرگ به ارتش روسیه وارد شده است. این ۲ پایگاه هوایی استراتژیک روسیه در نزدیکی مرز با کشورهای فنلاند و مغولستان قرار دارند و زیرمجموعه ناوگان شمالی ارتش روسیه محسوب می‌شوند. کاربری پایگاه آلنیا در نزدیکی مرز فنلاند نیز مقابله با تهدیدات ناتو است؛ پایگاهی که در آن بمب‌افکن‌های استراتژیک توپولف مستقر بودند و روز یکشنبه هدف عملیات‌های خرابکارانه قرار گرفتند. همین مساله نیز احتمال دست داشتن ناتو در این عملیات‌های خرابکارانه را افزایش داده است.
از سوی دیگر تصاویری در فضای مجازی روسیه منتشر شده که نشان می‌دهد پهپادهای انتحاری استفاده‌شده در این عملیات خرابکارانه از کامیونی که در نزدیکی پایگاه هوایی بلایا در ایرکوتسک (نزدیکی مرز مغولستان) پارک شده بود به پرواز درمی‌آیند و پس از پایان شلیک پهپادها، کامیون حامل آنها به شکل عجیبی منفجر شده و در آتش می‌سوزد. تصاویر دیگری که در رسانه‌های روسی انتشار یافته است راننده کامیون را با بدنی سوخته در حالی که خفه شده است نشان می‌دهد، که نشان از پاکسازی عوامل عملیات‌های خرابکارانه دارد.
مجموع این تصاویر نشان می‌دهد منشأ حملات از داخل خاک روسیه و خرابکارانه بوده و برنامه‌ریزی دقیقی نیز برای آن انجام شده است. از سوی دیگر منبع روسی «فایتربامبر» که به نیروی هوایی این کشور نزدیک است، گزارش کرد در ۲ ساعت به ۴ پایگاه هوایی راهبردی روسیه حمله شده است. ۲ پایگاه هوایی دیگر ارتش روسیه در فاصله‌ای بسیار دور از پایگاه‌های آلنیا و بلایا بوده و در نزدیکی مرز اوکراین قرار دارند. پایگاه‌های هوایی آلنیا و بلایا نیز فاصله بسیار دوری از یکدیگر دارند و پایگاه بلایا برخلاف پایگاه آلنیا که در نزدیکی مرز فنلاند قرار دارد در منطقه آسیای روسیه و مجاورت مغولستان، محل استقرار ۷ فروند بمب‌افکن استراتژیک توپولف ۹۵ و ۷ فروند بمب‌افکن استراتژیک توپولف ۱۶۰ بوده است. علاوه بر این عملیات‌های خرابکارانه، گزارش دیگری نیز منتشر شد که نشان‌دهنده انفجاری در حوالی بندر سوِرمورسک در مورمانسک روسیه بود. طبق گزارشات در نزدیکی این بندر یک پایگاه نیروی دریایی روسیه مربوط به ناوگان شمالی و یک پایگاه هوایی با هواپیماهای گشت دریایی و ضد زیردریایی واقع است.
* غفلت داخلی
منابع اوکراینی و کانال‌های تلگرامی نزدیک به ارتش این کشور در ساعات اولیه پس از خرابکاری‌های بی‌سابقه در خاک روسیه تصاویری را از آماده‌سازی پهپادها و کوادکوپترهای استفاده شده در عملیات‌ها منتشر کردند که نشان‌دهنده نقش مستقیم این کشور در خرابکاری‌های تحریک‌آمیز روز یکشنبه است؛ خرابکاری‌هایی که منشأ آنها درون خاک روسیه بود و ضعف‌های اطلاعاتی - حفاظتی ارتش و نهادهای امنیتی این ابرقدرت نظامی و اتمی را عریان کرد. در کنار ضربه‌ای که روس‌ها از داخل و توسط عوامل نفوذی و خرابکار دریافت کردند نحوه پدافند ضعیف و ابتدایی پایگاه‌های هوایی روسیه که درگیر جنگی مدرن با اوکراین است جلب توجه می‌کند. در تصاویر منتشر شده از پهپادهای انتحاری دخیل در این خرابکاری‌ها نبود پدافند هوایی متناسب با تهدیدات روز در پایگاه‌های ارتش روسیه، قرار دادن لاستیک روی جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های استراتژیک، نبود شلتر و استحکامات و قرار گرفتن دارایی‌های با ارزش و حیاتی ارتش روسیه در معرض خطر و بدون پدافند قابل توجه است؛ مساله‌ای که منجر به دریافت ضربات مهلک و حیثیتی ارتش روسیه در روز یکشنبه شد و بار دیگر عملکرد ارتش و نهادهای امنیتی و حفاطتی روسیه را زیر سوال برد. عملیات خرابکارانه روز یکشنبه در سرتاسر روسیه همچنین دستاورد بزرگی برای کی‌یف بود. ضربه دستگاه امنیتی اوکراین که به احتمال قریب به یقین متهم ردیف اول این خرابکاری‌ها به حساب می‌آید تهدیدی بزرگ برای امنیت ملی روس‌ها به وجود آورد؛ تهدیدی که از نظر گستردگی جغرافیایی و بانک اهداف بی‌سابقه بوده و اقدامی به‌شدت خطرناک و تحریک‌آمیز در میانه مذاکرات صلح اوکراین و روسیه بود.
* تاثیر ضربات دیروز بر مذاکرات استانبول
خبرهای مربوط به هدف قرار گرفتن سریالی پایگاه‌های نظامی ارتش روسیه و سریال خرابکاری‌ها در این کشور در حالی منتشر شد که هیات مذاکره‌کننده روس در حال سفر به استانبول برای پیگیری دور جدید مذاکرات بود. این اقدام بدون شک تاثیر منفی شدیدی بر مذاکرات صلح خواهد گذاشت؛ مذاکراتی که پیش از این نیز به بن‌بست خورده بود و ۲ طرف از خود جدیتی برای حل مسالمت‌آمیز مناقشات نشان نداده بودند. در روزهای گذشته نیز ترامپ روسیه را به وضع تحریم‌های بیشتر و اقدامات دیگر تهدید کرده بود. طبق گزارشات رسانه‌های آمریکایی، ترامپ پس از ناامید شدن از توافق صلح در جنگ اوکراین اعلام کرده بود: صبرش در برابر پوتین رو به پایان است و به وی هشدار داد با خودداری از شرکت در مذاکرات صلح بر سر پایان جنگ در اوکراین، «با آتش بازی می‌کند». رسانه‌های آمریکایی همچنین اعلام کرده بودند بی‌اعتنایی پوتین به پیشنهاد وی برای از سرگیری مجدد روابط با آمریکا پس از توافق صلح، ترامپ را ناامید کرده است. وقوع خرابکاریی‌هایی فراتر از توان اطلاعاتی - عملیاتی ارتش اوکراین در خاک روسیه و مواضع اخیر مقامات غرب بویژه ترامپ علیه روسیه احتمال دست داشتن ناتو در این عملیات‌ها را افزایش داده است و به نظر می‌رسد مذاکرات صلح بیش از گذشته دور از دسترس قرار گرفته باشد.
* واکنش روسیه و قبول مسؤولیت توسط اوکراین
پس از موج خرابکاری‌ها علیه ارتش روسیه رسانه‌های مسکو خبر از جلسه فوق‌العاده شورای امنیت ملی روسیه به دستور ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور این کشور دادند. همچنین طبق گزارشات، سرویس امنیتی اوکراین (SBU) با انتشار بیانیه‌ای مسؤولیت این عملیات‌ها را بر عهده گرفته و آن را «تار عنکبوت» نامید؛ اقدامی که به احتمال بسیار بالا پاسخ شدیدی از سمت مسکو دریافت و گره جنگ اوکراین را بیش از پیش کور کند. بسیاری از تحلیلگران نیز عملیات خرابکارانه گسترده در روسیه را پرل هاربر روس‌ها نامیده و معتقدند این اقدام از سوی اوکراین منجر به تحولات خطرناک و جدی در روند جنگ بین ۲ کشور خواهد شد.