اعتیاد خاموش

گرایش نوجوانان و جوانان به مصرف ویپ (سیگار الکترونیک) در حالی است که متاسفانه دسترسی به این نوع مواد دخانی مضر آسان و به‌راحتی قابل پنهان از والدین است. ویپ یا همان سیگار الکترونیکی برای روشن شدن نیازی به فندک و کبریت ندارد، چرا که با یک پوک زدن روشن می‌شود. علاوه بر این دود فریبنده خوش‌طعم و عطر آن متاسفانه نوجوانان را به سمت مصرف این ماده مضر ترغیب می‌کند؛ معضلی که زنگ خطر آن در جامعه به صدا درآمده است، زیرا دانش‌آموزان و نوجوانان این روزها طرفداران پر و پا قرص مصرف سیگارهای  الکترونیک هستند، حال از آنجا که برخلاف بوی بد و زننده سیگار، دود ویپ به صورت بخار و معطر است و همین مساله باعث شده است مصرف ویپ به اماکن عمومی چون راهروی ایستگاه‌های مترو یا بعضا محل کار نیز رسوخ کند. توجه به این نکته ضروری است که چرا با وجود قاچاق بودن سیگار الکترونیکی و غیرمجاز بودن فروش آن اما این نوع سیگار به وفور در دسترس بوده و نظارت دقیقی بر فروش آن نمی‌شود. با نگاهی به گوشه و کنار خیابان‌ها، پارک‌ها و یا اماکن نزدیک به مدارس و دانشگاه‌ها متوجه خواهید شد متاسفانه گرایش دانش‌آموزان به مصرف دخانیات با ابزارهایی نوظهور، در حال رشد است و خیلی از نوجوانان دختر و پسر و حتی میان‌سال‌ها به مصرف ویپ (سیگار الکترونیکی) رو آورده‌اند و به‌راحتی می‌توان آن را در مغازه‌ها یا به‌صورت اینترنتی تهیه کرد. بر اساس آخرین گزارش‌های رسمی، مصرف سیگار میان نوجوانان دختر 13 تا 15 ساله طی سال‌های اخیر بیش از 130 درصد افزایش داشته است و این روند صعودی میان دختران نگران‌کننده است، از سوی دیگر مصرف قلیان که در گذشته محبوب‌تر بود، در حال کاهش میان پسران نوجوان است اما مصرف سیگارهای الکترونیک (ویپ) جای آن را گرفته است؛ دستگاه‌هایی کوچک، بدون بوی زننده اما با آسیبی به‌مراتب شدیدتر و پیچیده‌تر.
حمید شاهسون، دبیر شورای طرح «پاد» جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: سیگارهای الکترونیکی ترفند شرکت‌های دخانی است تا جایگزین سیگارهای سنتی شوند؛ این نوع سیگارها چون به جای دود بخار دارند و این بخار معطر است، نوجوانان و جوانان به سمت آن سوق داده می‌شوند. وی با بیان اینکه سوداگران با این شگرد که سیگار الکترونیک ضرر ندارد متاسفانه باعث ترغیب خیلی‌ها به استفاده از این نوع سیگار شده‌اند، در حالی که طبق آزمایش‌های انجام‌شده و بررسی‌های به عمل آمده نیکوتین سیگارهای الکترونیک حدود 5 برابر سیگارهای سنتی است و بخاری که از دستگاه‌های ویپ یا همان سیگار الکترونیکی خارج می‌شود حاوی 4 ماده سمی کشنده است که ریه را نابود می‌کند. 
شاهسون در ادامه به قاچاق بودن این نوع سیگارها در کشور اشاره کرد و اظهار داشت: خانواده‌ها باید حواس‌شان به فرزندان‌شان باشد که به سمت ویپ نروند، چرا که اکنون سیگارهای الکترونیکی در مدارس دست به دست می‌شود و با وجود جمع‌آوری آنها توسط مدیران مدارس اما همچنان نوجوانان به سمت مصرف آن می‌روند.  وی افزود: چون مصرف ویپ زننده و تند نیست این مساله باعث شده استعمال آن به سن 13 سال نیز برسد و در صورت بی‌توجهی به گسترده شدن مصرف آن نباید انتظار داشت اعتیاد بر روی جوانان باز نشود. همچنین دکتر محمدرضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات می‌گوید: روند رو به افزایش مصرف سیگار الکترونیکی در کشور بویژه میان نوجوانان، بسیار نگران‌کننده است، بسیاری از این محصولات غیراستاندارد هستند و نقطه آغاز اعتیاد محسوب می‌شوند. بسیاری از نوجوانان تجربه نخستین دود را از سر کنجکاوی یا فشار همسالان آغاز می‌کنند. در پژوهش‌های اخیر نیز «فشار گروه همسالان» یکی از عوامل اصلی گرایش نوجوانان به مصرف دخانیات معرفی شده است. در فضایی که مهارت‌های زندگی، مهارت نه گفتن و آگاهی درباره مضرات مواد دخانی در مدارس آموزش داده نمی‌شود، نوجوانان به‌راحتی در دام تبلیغات اغواگرانه و فضای مجازی می‌افتند.
* ورود جدی وزارت بهداشت به مقابله با ترویج دخانیات
در پی هشدارهای وزارت بهداشت درباره افزایش نمایش صحنه‌های مصرف دخانیات در تولیدات نمایشی، همکاری مشترک میان این وزارتخانه و ساترا (سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی) آغاز شده است و تاکید رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات برای مقابله با تبلیغ غیرمستقیم محصولات دخانی در سریال‌ها، اعمال بالاترین سطح جریمه برای هر ثانیه نمایش این محصولات است.
دکتر بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات گفت: بر روی موضوعاتی همچون استانداردسازی بسته‌بندی، حذف عطر و طعم از محصولات دخانی و همچنین جمع‌آوری سیگارهای الکترونیکی قاچاق از بازار تمرکز داریم. این محصولات عمدتاً از مبادی غیرقانونی وارد می‌شوند و نسل نوجوان و جوان کشور را هدف قرار داده‌ است. وی با اشاره به افزایش مراکز عرضه بدون مجوز فرآورده‌های دخانی افزود: دسترسی آسان و قیمت پایین این محصولات، از مهم‌ترین عوامل تشدید مصرف در کشور است. باید این مراکز شناسایی و ساماندهی شوند و نظارت‌ها تشدید شود.
* افزایش چشمگیر مصرف دخانیات در بین دختران نوجوان
در آخرین مطالعه در سال ۱۳۹۵، 3.4 درصد نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله در کشور مصرف‌کننده سیگار و 5.7 درصد مصرف‌کننده قلیان بودند. این آمار نسبت به سال ۱۳۸۶ رشد قابل توجهی داشته است به‌گونه‌ای که مصرف سیگار در میان دختران این گروه سنی ۱۳۳ درصد افزایش یافته بود. بنا بر اعلام وزارت بهداشت، وی افزود: همچنین در جمعیت بالای ۱۸ سال، مقایسه داده‌های سال ۱۴۰۰ با ۱۳۹۵ نشان داد مصرف انواع محصولات دخانی در میان مردان ۳ درصد و در میان زنان ۱۱ درصد افزایش یافته است.