کارت پهپادها
گروه بین‌الملل: در شرایطی که تمام چشم‌ها به مذاکرات صلح میان روسیه و اوکراین دوخته شده بود، سلسله عملیات‌های خرابکارانه و ضدامنیتی در روسیه، جهان را غافلگیر کرد؛ عملیات‌های بی‌سابقه‌ای که توسط سازمان اطلاعات ارتش اوکراین انجام شد و مقامات اوکراینی نیز مسؤولیت آن را بر عهده گرفتند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، این عملیات را «درخشان» و حاصل تلاش‌های کاملاً مستقل اوکراین دانست و اعلام کرد این حمله پس از ۱۸ ماه برنامه‌ریزی دقیق انجام شده است؛ عملیاتی که از سوی اوکراینی‌ها تار عنکبوت نامگذاری شد و ضربه‌ای عمیق از درون به روس‌ها زد؛ ضربه‌ای که به نظر می‌رسد بر سرنوشت جنگ تاثیر گذاشته و دستیابی به توافق صلح در مذاکرات استانبول را به امری محال تبدیل کند.
حجم خسارات
در عملیات بی‌سابقه خرابکارانه اطلاعات ارتش اوکراین علیه روسیه، پایگاه‌های آلنیا، بلایا، ایوانف و دیاگیلیوو در مناطق مختلف این کشور مانند مورمانسک، ایرکوتسک، ریازان و آمور هدف قرار گرفته و خسارات قابل توجهی به دارایی‌های استراتژیک ارتش روسیه وارد شد. این پایگاه‌ها همچنین نقش قابل توجهی در جنگ اوکراین داشته و محل نگهداری بمب‌افکن‌های استراتژیکی بودند که بمب‌ها و موشک‌های دوربرد ارتش روسیه را به مناطق مختلف اوکراین پرتاب می‌کردند. طبق ادعای اوکراینی‌ها، دست‌کم ۴۰ هواپیمای نظامی روسیه، از جمله بمب‌افکن‌های سنگین Tu95- و Tu-22M3و هواپیماهای شناسایی A-50نابود شده یا به‌شدت آسیب دیدند. همچنین برخی منابع اوکراینی این خسارات را معادل نزدیک به یک‌سوم توان بمب‌افکن‌های دوربرد روسیه با ارزشی بالغ بر ۷ میلیارد دلار برآورد کرده‌اند؛ ارقامی که در صورت صحت داشتن می‌تواند منجر به خشم انتقامی روسیه شود.
نحوه اجرای عملیات
طبق تصاویر منتشر شده و اظهارات مقامات اوکراینی، عملیات تار عنکبوت از ماه‌ها پیش برنامه‌ریزی شده بود و پهپادها و ریزپرنده‌های انتحاری استفاده شده در این تهاجم در پوشش مصالح ساختمانی از ماه‌ها قبل وارد روسیه شده بودند. این تسلیحات پیشرفته چند روز قبل از عملیات درون کابین‌های چوبی با ظاهر غیرنظامی پنهان و جاسازی شده بودند و توسط کامیون‌ها به نزدیکی پایگاه‌های روسیه منتقل شدند یا در سقف خانه‌های نزدیک پایگاه‌ها آماده پرتاب شده بودند. سپس در زمان عملیات با فرمان از راه دور، پهپادها آزاد شده و به اهداف تعیین‌شده حمله کردند. همچنین طبق گزارشات منتشرشده استفاده از فناوری هوش مصنوعی در هدایت پهپادها، دقت حملات را به طور چشمگیری افزایش داد و بسیاری از باندهای پرواز و هواپیماهای استراتژیک روسیه مورد هدف قرار گرفته؛ مساله‌ای که نشان‌دهنده برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری هنگفت کی‌یف برای اجرای این عملیات است. اوکراینی‌ها همچنین موفق شدند با انتشار تصاویر اصابت پهپادها در کوتاه‌ترین زمان، جنگ روانی گسترده‌ای را علیه روسیه اجرا کرده و به حیثیت نیروهای نظامی و امنیتی این کشور ضربه سنگینی وارد کنند؛ اقدامی که بر تاثیر این عملیات افزود. از سوی دیگر این حمله - روز 11 خرداد - با دور جدید مذاکرات 2 کشور همزمان بود که منجر به احیای چهره اوکراین و کسب امتیاز در میدان در مقابل مسکو شد؛ اقدامی انتحاری و ناگهانی که با ریسک بالا انجام شد. پس از اجرای این عملیات ولودیمیر زلنسکی با پذیرفتن مسؤولیت آن در شبکه‌های اجتماعی خود به تهدید روسیه پرداخته و جزئیاتی را از نحوه اجرای عملیات تار عنکبوت افشا کرد.
قدرت‌نمایی زلنسکی
رئیس‌جمهور اوکراین در شبکه اجتماعی ایکس، با اشاره به عملیات تار عنکبوت نوشت: واسیل مالیوک، رئیس سرویس امنیتی اوکراین، امروز گزارشی درباره عملیات اخیر ارائه داد. نتیجه‌ای کاملاً درخشان به دست آمد، نتیجه‌ای که تنها به دست خود اوکراین حاصل شد. از زمان آغاز برنامه‌ریزی تا اجرای موفق آن، یک سال و 6 ماه و 9 روز زمان صرف شد. وی افزود: این عملیات، دوربردترین عملیات ما تا امروز بود. نیروهای ما که در آماده‌سازی این عملیات نقش داشتند، به‌موقع از خاک روسیه خارج شدند. من از ژنرال مالیوک بابت این موفقیت اوکراین قدردانی کردم. همچنین به سرویس امنیتی اوکراین دستور دادم اطلاعات و نتایجی از این عملیات را که قابل انتشار است، با مردم در میان بگذارد. بدیهی است همه چیز در حال حاضر قابل افشا نیست اما این اقدام اوکراین بدون شک در کتاب‌های تاریخ ثبت خواهد شد. اوکراین از خود دفاع می‌کند و بحق. ما هر کاری می‌کنیم تا روسیه احساس کند باید به این جنگ پایان دهد. روسیه این جنگ را آغاز کرد و باید آن را به پایان برساند. زلنسکی همچنین به جزئیات بیشتری از این حمله اشاره کرد و در ادامه نوشت: مأموران اطلاعاتی اوکراین ماه‌ها در داخل روسیه و زیر نظر سرویس امنیت داخلی FSB روسیه کار کرده‌اند. او نوشت: «دفتر عملیات ما در خاک روسیه مستقیماً در کنار ستاد FSB در یکی از مناطق آنها قرار داشت». زلنسکی همچنین گفت: «افرادی که به ما کمک کردند، قبل از عملیات از خاک روسیه خارج شدند و اکنون در امان هستند». این ادعاها در حالی مطرح شده است که مقامات روس از دفع برخی حملات در چند نقطه و بازداشت چند مظنون اجرای این عملیات اشاره کرده‌اند.
واکنش مقامات روسیه
وزارت دفاع روسیه یکشنبه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: اوکراین با استفاده از پهپاد، یک «حمله تروریستی» به پایگاه‌های هوایی روسیه انجام داد. طی این حمله پایگاه‌های هوایی مورمانسک، ایرکوتسک، ایوانوو، ریازان و آمور هدف قرار گرفتند. در بیانیه صادره از سوی وزارت دفاع روسیه در این باره آمده است: کی‌یف با استفاده از پهپادهای FPV به فرودگاه‌های مذکور حمله کرده است. وزارت دفاع روسیه اضافه کرد: تمام حملات در فرودگاه‌های نظامی در مناطق ایوانوو، ریازان و آمور دفع شدند. در مناطق مورمانسک و ایرکوتسک، پس از حمله پهپادهای FPV از منطقه‌ای واقع در مجاورت فرودگاه‌ها، چند هواپیما آتش گرفت. آتش‌سوزی هواپیماها مهار شده است. هیچ تلفاتی از نیروهای نظامی یا غیرنظامی گزارش نشده است. برخی عاملان حملات نیز بازداشت شده‌اند. به گزارش اسپوتنیک و در خبری مرتبط، راننده کامیون مورد استفاده در حمله پهپادی اوکراین به روسیه، در منطقه ایرکوتسک بازداشت شد و تحت تحقیقات قرار دارد. این بیانیه در حالی صادر شده است که منابع اوکراینی استفاده از 117 پهپاد انتحاری را گزارش کرده و حجم خسارات را بسیار گسترده اعلام کرده‌اند.
واکنش پوتین
ولادیمیر پوتین نیز در واکنشی از روی خشم و عصبانیت اعلام کرد: «دیگر هیچ خط قرمزی وجود ندارد» و «اوکراین حکم مرگ خود را امضا کرده». واکنش رئیس‌جمهور روسیه نشان‌دهنده ورود به مرحله‌ای بی‌قاعده و بدون محدودیت در جنگ اوکراین است؛ جنگی که پس از روی کار آمدن ترامپ در ایالات متحده و با توجه به وعده‌های وی، امید به صلح و آتش‌بس در آن جانی دوباره گرفته بود اما پس از تنش نظامی و امنیتی اخیر هر گونه صلحی دور از دسترس به نظر می‌رسد و احتمال اقدامات نظامی شدیدتر از سوی روسیه بسیار محتمل است. این تغییر فاز در جنگ اوکراین با وجود آسیب‌های شدیدی که ارتش روسیه چه در حوزه تجهیزات و چه در حوزه حیثیتی دریافت کرد، جنگ اوکراین را طولانی‌تر خواهد کرد و ضربات متقابل ۲ طرف نیز افزایش خواهد یافت.
افزایش موج حملات از سوی ۲ طرف
در این میان، نیروی هوایی اوکراین نیز مدعی شده روسیه در پاسخ، شامگاه یکشنبه با ۴۷۲ پهپاد به خاک این کشور حمله کرده است؛ رقمی که در صورت تایید، بزرگ‌ترین عملیات پهپادی روسیه از زمان آغاز جنگ تلقی می‌شود. چنین تقابلی، نشانگر شدت گرفتن تنش‌ها در ابعادی است که ممکن است حتی پای کشورهای سوم را نیز به معادله جنگ باز کند. این اقدام روسیه را می‌توان آغاز تحولی جدید در جنگ اوکراین نامید و باید منتظر حملات بیشتری از سوی روسیه بود. پس از عملیات «تارعنکبوت» در خاک روسیه و وارد آمدن شوکی بی‌سابقه به امنیت ملی این کشور نمی‌توان انتظار دیگری از روس‌ها داشت. در مقابل نیز ارتش اوکراین حملات پهپادی گسترده‌ای را به خاک روسیه انجام داده است که منجر به فعال شدن پدافند هوایی این کشور در نقاط مختلف شد. روس‌ها همچنین پس از دریافت ضربه امنیتی سنگین از سوی اوکراین، اقدام به شلیک موشک اسکندر به یک اردوگاه اوکراینی کردند که طبق ادعای منابع روس، در این حمله 75 سرباز اوکراینی کشته شدند. از سوی دیگر افزایش درگیری‌ها در جنگ اوکراین کشورهای سوم اروپایی را نگران کرده است. ارتش لهستان از ترس اقدام احتمالی روسیه علیه کشورهای ناتو دست به تقویت مواضع خود در مرز با بلاروس زد و از آماده‌باش کامل نیروهای خود خبر داد. این واکنش‌ها نشان‌دهنده بالا گرفتن تنش‌ها و حساسیت‌ها در پی عملیات اوکراین در خاک روسیه است.
تأثیر بر مذاکرات
در سطح سیاسی و دیپلماتیک، روسیه این حمله را به‌عنوان نقض حسن‌نیت در آستانه مذاکرات صلح استانبول مطرح کرد و احتمالا در مذاکرات تلاش خواهد کرد محدودیت‌هایی برای حملات آتی اوکراین در خاک روسیه وضع شود یا تضمین‌هایی را برای حفظ وضعیت موجود در مناطق اشغالی مطالبه کند. از سوی دیگر تحلیلگران غربی انتظار دارند روسیه واکنش تلافی‌جویانه‌ای نشان دهد و با تشدید حملات نظامی در جبهه‌های شرق و جنوب اوکراین تلاش کند موضع برتر خود را حفظ کند. همچنین این حمله می‌تواند بهانه‌ای برای افزایش فشار نظامی و سیاسی مسکو بر کی‌یف باشد. عملیات تار عنکبوت نقطه عطفی در جنگ اوکراین و روسیه به شمار می‌رود، چرا که نه‌تنها خسارات قابل توجهی به نیروی هوایی راهبردی روسیه وارد کرد، بلکه نشان داد اوکراین توانایی انجام حملات پیچیده و عمیق در خاک روسیه را دارد. این حمله می‌تواند موازنه قدرت هوایی را در میدان نبرد تغییر دهد و پیامدهای سیاسی و نظامی گسترده‌ای به دنبال داشته باشد. اکنون اما تمام چشم‌ها به واکنش روسیه دوخته شده است و بسیاری منتظر اقدام مسکو در میدان برای تثبیت و حفظ برتری چه از نظر نظامی و چه از نظر روانی هستند؛ اقدامی که ممکن است منجر به صلح در جنگ اوکراین شده یا تمام صلح‌ها را بر باد دهد.
برگزاری دور دوم مذاکرات استانبول
دور دوم مذاکرات میان هیات‌های روسیه و اوکراین که با میانجی‌گری ترکیه در استانبول برگزار شد، پس از حدود یک ساعت به پایان رسید. این نشست با هدف بررسی شرایط آتش‌بس، تبادل اسرا و امکان‌سنجی دیدار سران ۲ کشور انجام شد. مذاکرات سه‌جانبه میان هیات‌هایی از روسیه، اوکراین و ترکیه در کاخ «چراغان» استانبول برگزار شد. این گفت‌وگوها که کمی بیش از یک ساعت به طول انجامید، دومین دور از مذاکراتی بود که به میزبانی ترکیه و با هدف کاهش تنش در جنگ روسیه و اوکراین برگزار می‌شد. ریاست این نشست را «هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه بر عهده داشت و در آن مقامات عالی‌رتبه‌ای از ۳ کشور، از جمله «ابراهیم کالین» رئیس سازمان اطلاعات ملی ترکیه حضور داشتند. طبق اعلام منابع دیپلماتیک، هیات روسیه متشکل از ۱۲ نفر و هیات اوکراینی شامل ۱۴ نفر در این مذاکرات شرکت کردند. سخنگوی وزارت خارجه ترکیه در جمع خبرنگاران گفت: «مذاکرات بدون نتیجه منفی پایان یافت». همچنین انتظار می‌رود دور سوم مذاکرات میان ۲ کشور در آینده نزدیک برگزار شود. این دور از مذاکرات پس از سخنرانی وزیر خارجه ترکیه در آغاز این نشست پشت درهای بسته ادامه یافت. پیش از آغاز مذاکرات، رئیس‌جمهور اوکراین «ولودیمیر زلنسکی» در پیامی ابراز امیدواری کرد این دور از گفت‌وگوها منجر به «نتیجه‌ای واقعی» از جمله آتش‌بس، بازگشت کودکان، تبادل اسرا و برنامه‌ریزی برای نشست در سطح رهبران شود. برخی رسانه‌ها نیز از ارائه «یادداشت صلح» از سوی روسیه به اوکراین خبر دادند. آکسیوس در پایان مذاکرات مسکو و کی‌یف، اعلام کرد روسیه در جریان نشست استانبول «یادداشت صلح» خود شامل مفاد آتش‌بس و شرایط پایان جنگ را به اوکراین ارائه کرد. سخنگوی وزارت خارجه اوکراین در این باره گفت: اوکراین پس از مطالعه یادداشت روسیه، آماده تصمیم‌گیری درباره مسیر پیش رو خواهد بود. زلنسکی نیز بیان کرد اگر روسیه نشست استانبول را به حرف‌های توخالی تبدیل کند، باید سطح جدیدی از فشار اعمال شود.