برگ برنده ایران
گروه اقتصادی: پس از حمله رژیم غاصب صهیونیستی به مواضع نظامی و مسکونی ایران در بامداد جمعه که منجر به شهادت چند نفر از فرماندهان نظامی، دانشمندان هسته‌ای و مردم بی‌گناه شد، قیمت نفت در بازارهای جهانی افزایش یافت، چراکه این مساله تنها پاسخ مقتدرانه ایران را در پی داشت و ادامه نیز خواهد داشت. بر این اساس بسیاری از مصرف‌کنندگان نفت متوجه شدند که قیمت نفت روند صعودی خواهد داشت به همین دلیل تقاضا را بالا بردند. در همان ابتدای روز جمعه قیمت قراردادهای آتی نفت خام برنت با 4.87 دلار افزایش (معادل 7.02 درصد) به 74.23 دلار در هر بشکه رسید؛ قیمت نفت در طول روز جمعه بیش از 14 درصد جهش کرد و به بالاترین سطح از ۲۷ ژانویه یعنی 78.50 دلار رسید. نفت خام وست‌تگزاس اینترمدیت نیز بیش از ۱۴درصد جهش کرد و به 77.62 دلار، بالاترین قیمت از ۲۱ ژانویه رسید.
هر 2 شاخص نفتی بزرگ، بیشترین نوسان روزانه خود را از سال ۲۰۲۲ - زمان عملیات روسیه به اوکراین - تجربه کردند که جهش شدید قیمت انرژی را به دنبال داشت.
با توجه به اینکه قیمت نفت همواره در واکنش به رویدادهای ژئوپلیتیک بزرگ و وضعیت اقتصاد جهانی دچار نوسان می‌شود، بازار نفت نیز به این حملات واکنش نشان داده است. از طرف دیگر اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز روز شنبه اعلام کرد «موضوع بستن تنگه هرمز را بررسی می‌کنیم» که این مساله به طور قطع می‌تواند بازار جهانی نفت را دچار اختلال کند.
بسیاری از تحلیلگران غربی تاکنون فکر می‌کردند ایران به دلیل اینکه تنها سهم 3 درصدی از تامین بازار نفت را دارد، این میزان کسری نفت می‌تواند از طریق آمریکا یا سایر کشورهای تولیدکننده نفت جبران شود اما با بسته شدن تنگه هرمز تمام معاملات تغییر می‌کند و حتی احتمال اینکه بار دیگر قیمت نفت به بالای 130 دلار نیز برسد وجود دارد. این موضوع تنها به قیمت نفت اکتفا نمی‌کند، چراکه در صورت اختلال در تامین نفت، قطعا قیمت سایر کالاهای مصرفی نیز افزایش قابل توجهی خواهد یافت و کشورهای اروپایی نخستین کشورهایی خواهند بود که به‌شدت از این وضعیت آسیب می‌بینند.
در حال حاضر با توجه به اینکه قیمت نفت برنت هنوز حدود ۱۰ درصد پایین‌تر از یک سال پیش است، بسیاری از مصرف‌کنندگان این نرخ را بهترین فرصت برای پر کردن ذخایر نفتی خود می‌دانند به همین دلیل تقاضا به‌شدت در حال افزایش است، چرا که چشم‌انداز قیمت نفت کاملا صعودی است و نسبت به مقطع کنونی که بسیار پایین است در آینده به اوج می‌رسد. سال ۲۰۲۲ نیز پس از تهاجم روسیه به اوکراین طی چند روز قیمت نفت از 80 دلار به ۱۳۰ دلار رسید.
قیمت نفت کاملا تحت تاثیر مسائل ژئوپلیتیک و وضعیت اقتصاد جهانی است، بنابراین به‌زودی شاهد تغییرات جدیدی در این بازار خواهیم بود، چراکه ایران استراتژی‌هایی دارد که فعلا درباره آن هیچگونه اظهار نظری نکرده است.
درباره چشم انداز بازار جهانی نفت ریچارد برونز، رئیس بخش ژئوپلیتیک شرکت مشاوره بازار جهانی انرژی اسپکتس می‌گوید: وضعیت فعلی «بسیار مهم و نگران‌کننده» است اما این به معنای آن نیست که تاثیری به بزرگی مناقشه اوکراین یا حتی بحران‌های قبلی در خاورمیانه داشته باشد.
در صورت ورود سایر بازیگران به سود رژیم صهیونیستی و هدف قرار گرفتن تاسیسات نفتی و پتروشیمی و گازی ایران، احتمال اینکه شاهد اختلال واقعی در حمل‌و‌نقل دریایی در تنگه هرمز باشیم وجود دارد. این آبراهه در جنوب ایران که مسیر ورود حدود یکپنجم تولید نفت جهان به بازارهای جهانی است به سادگی می‌تواند اقتصاد جهان را تحت تاثیر قرار دهد.
ایران در گذشته نیز اعلام کرده که در صورت تهدید از سوی کشورهای متخاصم که به منافع ایران آسیب وارد کند، بستن تنگه هرمز را در دستور کار قرار می‌دهد. این مساله اکنون اندکی محتمل‌تر از 48 ساعت پیش شده است. همین ریسک بیرونی از جمله عواملی است که قیمت‌ها را بالا می‌برد.
سال ۲۰۲۲، پس از تهاجم روسیه به اوکراین، با بازگشایی اقتصاد جهانی پس از کووید، تقاضا برای انرژی افزایش یافت اما اکنون اقتصاد جهانی با دوران سخت‌تری مواجه است و تولید‌کنندگانی از خاورمیانه که ظرفیت افزایش عرضه نفت را دارند در صورت بستن تنگه هرمز نمی‌توانند به کاهش قیمت‌ها کمک کنند.
افزایش قیمت انرژی تاثیرات گسترده‌‌ای بر اقتصاد کشورهای غربی دارد، به طوری که این توان بالقوه را دارد که به گفته محمد العریان، مشاور ارشد اقتصادی در شرکت مدیریت دارایی آلیانتس، «یک شوک منفی برای اقتصاد جهانی در زمانی بد» باشد. او می‌گوید: «از هر زاویه که نگاه کنید، در کوتاه‌مدت منفی است، در بلندمدت هم منفی است».
محمد العریان می‌گوید: «این شوکی دیگر به ثبات نظم اقتصادی جهانی تحت رهبری آمریکا است، در زمانی که از قبل هم پرسش‌های زیادی درباره آن وجود داشت».
همچنین کپیتال اکونومیکس محاسبه کرده است اگر قیمت نفت دوباره به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه بازگردد، می‌تواند یک درصد به نرخ تورم در اقتصادهای پیشرفته اضافه کند، که کار را برای بانک‌های مرکزی که امیدوارند نرخ بهره را کاهش دهند، دشوارتر خواهد کرد.
روز شنبه معامله‌گران نفت در سنگاپور اعلام کردند برای قضاوت درباره تأثیر احتمالی این حمله بر صادرات نفت غرب آسیا هنوز زود است، چراکه واکنش کامل ایران در ادامه مسیر، از عوامل تعیین‌کننده خواهد بود. یکی از معامله‌گران گفت: «هنوز برای اظهارنظر قطعی زود است اما به نظر می‌رسد بازار نگران بسته شدن تنگه هرمز است».
آمارپریت سینگ، تحلیلگر مؤسسه بارکلیز اظهار کرد: «این حمله سبب نگرانی در بازارهای نفت شده، هرچند چنین حملاتی تاکنون تأثیری بر پایه بازار نفت نداشته است. در بدترین سناریو ممکن است درگیری به سایر تولیدکنندگان کلیدی نفت و گاز در منطقه و نیز مسیرهای کشتیرانی گسترش یابد».
سینگ افزود: «افزایش ۱۰ دلاری قیمت نفت در 3 روز اخیر، هنوز نشانه‌ای از کاهش تولید نفت ایران را دربر نداشته و حتی هنوز وارد مرحله‌ای از بحران نشده‌ایم که مسیرهای اصلی صادرات انرژی از جمله تنگه هرمز را مختل کند».
تنگه هرمز مسیری حیاتی برای انتقال حدود یکپنجم نفت جهان به‌شمار می‌رود و روزانه بین ۱۸ تا ۱۹ میلیون بشکه نفت، میعانات گازی و سوخت از آن عبور می‌کند.
هلیما کرافت، تحلیلگر مؤسسه RBC Capital نیز در این باره اظهار کرد: «در صورت آسیب دیدن عرضه نفت در جریان درگیری‌ها، پیش‌بینی می‌شود دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای مهار قیمت‌ها و حمایت از مصرف‌کنندگان آمریکایی، از اوپک درخواست کند از ظرفیت مازاد تولید خود استفاده کند». طبق گفته تحلیلگران و منابع صنعتی، عربستان و امارات تنها اعضای اوپک‌پلاس هستند که می‌توانند بهسرعت تولید خود را افزایش داده و حدود 3.5 میلیون بشکه در روز نفت بیشتری تولید کنند.
این مساله اما تنها در صورتی می‌تواند اثرگذار باشد که امکان عرضه نفت توسط اعضای اوپک به بازارهای جهانی وجود داشته باشد. به طور قطع ایران تصمیم‌گیرنده تردد در تنگه هرمز خواهد بود.
ایران در حال حاضر حدود 3.3 میلیون بشکه در روز نفت تولید و بیش از 2 میلیون بشکه در روز نفت و سوخت صادر می‌کند.
تمرکز شرکت‌کنندگان بر بازار نفت طی 2 روز گذشته از افزایش تقاضا به نگرانی درباره کمبود سوخت تعبیر شده است. یکی از دلایل افزایش سریع قیمت این است که ظرفیت مازاد اوپک و متحدانش برای افزایش تولید نفت جهت جبران هر گونه اختلال بسیار ناچیز است. از طرف دیگر احتمال مختل شدن عرضه نفت از سوی یکی از بزرگ‌ترین توزیع‌کنندگان نفت در خاورمیانه زیاد است.
حمله‌های رژیم صهیونیستی هیچ تأثیری بر زیرساخت‌های نفت و گاز ایران یا صادرات از این منطقه نداشته است. مختل شدن عرضه نفت تولیدکنندگان دیگر را مجبور می‌کند نفت بیشتری برای جبران این کمبود تولید کنند. به این ترتیب ذخایر مازاد چندانی برای مقابله با سایر اختلال‌های احتمالی مانند بلایای طبیعی یا جنگ باقی نمی‌ماند.
جرج لئون، رئیس تحلیلگران ژئوپلیتیک در ریستاد و یکی از مقامات سابق اوپک می‌گوید: «اگر جریان نفت از تنگه هرمز مختل شود و زیرساخت‌های نفت منطقه یا تأسیسات نظامی آمریکا هدف قرار گیرد، عکس‌العمل بازار شدیدتر بوده و قیمت‌ها را 20 دلار در هر بشکه یا حتی بیشتر بالا می‌برد».
محاسبات سرمایه‌گذاران نفت این هفته در شرایطی تغییر کرده که ماه‌هاست افزایش تولید ائتلاف اوپک پلاس نگرانی درباره مازاد تولید و سقوط احتمالی قیمت نفت را بالا برده است. از طرف دیگر اوپک‌پلاس باید کاهش تولید 4.5 میلیون بشکه در روز خود را که طی 5 سال گذشته جهت متعادل کردن عرضه و تقاضا تصویب کرده بود، اجرایی کند. بخشی از این ظرفیت مازاد تولید که تفاوت بین تولید واقعی و تولیدی است که باید بهسرعت افزایش داده شود، تنها روی کاغذ وجود دارد.
پس از سال‌ها کاهش تولید و پایین آمدن سرمایه‌گذاری در میادین نفتی به‌دنبال بحران کرونا، تأسیسات نفتی دیگر نمی‌توانند به سرعت افزایش تولید داشته باشند. تحریم‌های غرب علیه ایران، روسیه و ونزوئلا هم سرمایه‌گذاری نفتی در این کشورها را کاهش داده است.
بسیاری عقیده دارند غیر از عربستان، ظرفیت افزایش تولید سایر تولیدکنندگان بسیار ناچیز است. البته عربستان قرار شده تولید خود را در سطح موجود حفظ کند. به این ترتیب این کشور نمی‌تواند 2.5 میلیون بشکه دیگر به تولید خود بیفزاید. از طرف دیگر این مقدار افزایش تولید تنها یک‌بار در سال 2020 میلادی در جنگ قیمت نفت بین عربستان و روسیه اتفاق افتاد.
عربستان همچنین سرمایه‌گذاری برای توسعه ظرفیت مازاد خود بیش از 12 میلیون بشکه در روز را به خاطر انتقال سرمایه‌گذاری به پروژه‌های دیگر متوقف کرده است.
هرچند برخی کشورهای غربی امیدوارند روسیه از این فرصت برای فروش بیشتر نفت استفاده کند اما کارشناسان بانک سرمایه‌گذاری جی‌پی‌مورگان عقیده دارند این کشور تنها می‌تواند 250 هزار بشکه در روز بر تولید خود بیفزاید و 9.5 میلیون بشکه در روز طی 3 ماه آینده تولید کند. افزایش بیشتر تولید روسیه به خاطر تحریم‌ها امکان‌پذیر نیست.