دپوی استراتژیک
گروه اقتصادی: در شرایط جنگی، تأمین کالاهای اساسی و مدیریت زنجیره توزیع از موضوعات حیاتی به شمار می‌رود. عوامل متعددی از جمله وضعیت ذخایر استراتژیک، زیرساخت‌های لجستیکی، تخصیص ارز برای واردات، سیاست‌های اقتصادی دولت و نقش بخش خصوصی در تنظیم بازار، همگی در شکل‌دهی وضعیت مناسب موثر هستند. در گزارش‌هایی که مسؤولان وزارت جهاد کشاورزی، وزارت اقتصاد و بنادر در روز گذشته ارائه کرده‌اند، نشان می‌دهد ایران تأمین کالاهای اساسی را برای یک مدت طولانی انجام داده است و همچنین راهبردهایی را برای مدیریت عرضه و تقاضا در نظر گرفته است به همین دلیل هیچ‌گونه نگرانی‌ای در این رابطه وجود ندارد. این در حالی است که گزارش‌ها حکایت از این دارد در سرزمین‌های اشغالی مردم به فروشگاه‌ها هجوم برده و کاملا آنها را خالی کرده‌اند. البته شرایط تامین کالا برای اسرائیل سخت خواهد شد، چراکه زیرساخت‌های بندری این رژیم به‌زودی به طور کامل از بین می‌رود و تردد کشتی‌های به مقصد این کشور با چالش جدی مواجه خواهد شد.
بر اساس گزارش‌های رسمی، ذخایر استراتژیک ایران در زمینه گوشت و مرغ در سطح اطمینان‌بخشی قرار دارد و هیچ‌گونه نگرانی‌ای در تأمین این اقلام وجود ندارد. طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی، ذخایر راهبردی کشور برای تأمین کالاهای اساسی حداقل تا ۶ ماه کافی است. این ذخایر شامل گوشت قرمز، مرغ، تخم‌مرغ، غلات، روغن و سایر اقلام ضروری است که از ماه‌ها پیش پیش‌بینی و تأمین شده‌اند. همچنین میزان تولید داخلی محصولات کشاورزی بین ۱۲۵ تا ۱۳۰ میلیون تن برآورد شده است که نشان‌دهنده خودکفایی نسبی کشور در تأمین مواد غذایی است. علاوه بر این، فرآیند ترخیص کالاهای اساسی در گمرکات کشور با اولویت بالا در حال انجام است و دستگاه‌های اجرایی، از جمله وزارت اقتصاد و گمرک نیز تأکید کرده‌اند که این کالاها با سرعت بیشتری وارد بازار شوند.
همین‌طور بر اساس ارزیابی‌های میدانی انجام شده، عرضه کالاهای اساسی در بازار ایران در سطح مطلوبی قرار دارد و هیچ کمبودی در مواد غذایی و اقلام ضروری مشاهده نمی‌شود. رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی در این باره اعلام کرده اقلام غذایی به وفور در واحدهای عمده‌فروشی و بنکداری‌ها موجود است. همچنین در نشست‌های اخیر میان تولیدکنندگان و واردکنندگان که با هدف تضمین استمرار تولید و توزیع کالا برگزار شد، از فعالان این بخش درخواست شده در صورت امکان، تولیدات خود را در ۲ شیفت، حتی در ساعات شب ادامه دهند تا نگرانی‌ها درباره کمبود کالا از بین برود.
کنگری همچنین به ساختار توزیع مواد غذایی در کشور اشاره و تأکید کرد ۶۷ درصد توزیع این کالاها از طریق اصناف انجام می‌شود. شبکه توزیع متشکل از ۲۲۰۰ عضو فعال اتحادیه بنکداران است که وظیفه تأمین ۱۹ هزار واحد صنفی، از جمله سوپرمارکت‌ها و لبنیاتی‌ها، در سراسر کشور را بر عهده دارند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای تنها بخش کوچکی از شبکه توزیع را تشکیل داده و نبود یا حضور آنها تأثیر قابل‌توجهی بر عرضه مواد غذایی ندارد.
* سیاست‌های تنظیم بازار و نقش نهادهای اقتصادی
رؤسای اتاق بازرگانی ایران، اتاق اصناف ایران و اتاق تعاون ایران در بیانیه‌ای مشترک بر اهمیت مدیریت زنجیره تأمین و توزیع تأکید کرده‌اند. در این بیانیه، ضمن محکومیت تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک ایران، از فعالان اقتصادی درخواست شده است با انعطاف‌پذیری و برنامه‌ریزی دقیق در تنظیم میزان تولید و اشتراک‌گذاری ظرفیت‌های تولیدی با هم‌صنفان، همکاری‌های لازم را به عمل آورند.
این بیانیه همچنین بر تاب‌آوری بخش خصوصی و تعاونی در شرایط بحرانی تأکید داشته و اظهار می‌دارد: همان‌گونه که در دوران همه‌گیری کرونا، بخش خصوصی توانست زنجیره تأمین کالا را مدیریت کند، امروز نیز با ابتکارات اقتصادی، نوآوری و راهبردهای مسؤولیت‌پذیری اجتماعی، باید به نقش خود ادامه دهد. در این راستا، کنترل دقیق مدیریت موجودی، تنوع‌بخشی به شبکه توزیع و بهره‌گیری از نرم‌افزارهای پیشرفته مدیریت پخش و توزیع کالا مورد توصیه قرار گرفته است.
* نقش ذخایر استراتژیک و تأمین مالی واردات کالاهای اساسی
به گفته اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، بازار ارز تجاری مرکز مبادله به صورت منظم در حال فعالیت است و ۱۵۰ میلیون دلار سفارش فروش ارز و بیش از ۱۲۰ میلیون دلار سفارش خرید ارز در سامانه ارز تجاری ثبت شده است. این معاملات بیانگر توازن نسبی میان عرضه و تقاضای ارز در بازار برای تامین کالاهای اساسی است.
از سوی دیگر، بر اساس آخرین گزارش‌های رسمی، از ابتدای سال تا ۲۵ خردادماه، بیش از ۱۱ میلیارد دلار ارز برای واردات تأمین شده و 1.6 میلیارد دلار نیز به صورت رسمی برای واردات کالاهای اساسی اختصاص یافته است. رئیس‌کل بانک مرکزی نیز دستور تخصیص یک میلیارد دلار دیگر برای تقویت ذخایر کالاهای اساسی را صادر کرده که بخش عمده‌ای از آن تأمین شده است.
ایران با برخورداری از بنادر بزرگ، از جمله بندر شهید رجایی، بندر امام خمینی، بندر چابهار و بندر انزلی، توانایی بالایی در تأمین، ذخیره‌سازی و جابه‌جایی کالاهای اساسی دارد. بندر شهید رجایی، به عنوان بزرگ‌ترین بندر تجاری کشور، سالانه ۹۰ میلیون تن انواع کالا را جابه‌جا می‌کند و ۵۳ درصد از عملیات تخلیه و بارگیری کالا در بنادر کشور را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، سایر بنادر مجهز به انبارهای مسقف، اسکله‌های اختصاصی، پایانه‌های نگهداری فرآورده‌های غذایی و محوطه‌های بارانداز گسترده هستند که امکان ذخیره‌سازی طولانی‌مدت کالاهای اساسی را فراهم می‌کنند. به واسطه این زیرساخت‌های لجستیکی، ایران قادر است حداقل تا ۶ ماه بدون نیاز به واردات، تقاضای داخلی را تأمین کند.
* نقش گمرکات در تسهیل ترخیص کالاهای اساسی
بر اساس گزارش‌های میدانی، ترخیص کالا در گمرکات سراسر کشور با حضور کارکنان طبق روال عادی در حال انجام است. مطابق دستور رئیس کل گمرک ایران، اولویت اول گمرک، تسریع و تسهیل در انجام تشریفات گمرکی کالاهای اساسی و ضروری مردم است. در این راستا، فرآیند ترخیص کالاهای اساسی با اولویت بالا و سرعت بیشتر انجام می‌شود تا از هرگونه وقفه در تأمین کالاهای ضروری جلوگیری شود.
با توجه به بررسی‌های انجام شده، ساختار تأمین و توزیع کالاهای اساسی در ایران در وضعیت پایدار قرار دارد. همکاری میان دولت، بخش خصوصی، تعاونی‌ها و اتحادیه‌های صنفی توانسته است ثبات بازار را حفظ کند و نگرانی‌ها درباره کمبود کالا را کاهش دهد. علاوه بر این، بهره‌گیری از زیرساخت‌های لجستیکی، مدیریت دقیق موجودی انبارها و تخصیص به‌‌موقع منابع مالی برای واردات کالاهای ضروری از جمله عوامل کلیدی در ایجاد این ثبات بوده‌اند.
با تداوم این روند و به‌کارگیری راهکارهای نوآورانه در مدیریت زنجیره تأمین و تنظیم بازار، چشم‌انداز آینده تأمین کالاهای اساسی در ایران امیدوارکننده است. نظارت دقیق بر موجودی کالاها، تقویت ظرفیت ذخیره‌سازی و اتخاذ سیاست‌های اقتصادی هوشمندانه از جمله اقداماتی است که می‌تواند پایداری اقتصادی را در این حوزه تضمین کند.
با توجه به اینکه یکی از اولویت‌های کلیدی دولت سیزدهم در بخش تولید و بازار، تأمین پایدار کالاهای اساسی و ایجاد ثبات در قیمت‌ها بوده، سطح ذخایر راهبردی گندم، نهاده‌های دامی، روغن، شکر، گوشت مرغ و برنج افزایش قابل‌توجهی داشته است. در نتیجه این اقدامات، مدت زمان ذخیره کالاهای اساسی از ۴۵ روز در دولت دوازدهم به حدود ۶ ماه افزایش یافته است.
در راستای تنظیم بازار و مدیریت ذخایر کالاهای اساسی، قبلا قرارگاه امنیت غذایی راهکارهای جدیدی را برای تأمین و ذخیره‌سازی کالاهای اساسی در دستور کار قرار داده بود، همچنین برای جلوگیری از نوسانات شدید بازار، قیمت رسمی بیش از ۷۰ قلم کالا تثبیت شده تا مانع افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و سوءاستفاده دلالان شود.
نتایج سیاست‌های دولت شهید رئیسی در بیش از 2.5 سال فعالیتش باعث شد ذخایر استراتژیک کشور شامل برنج، روغن، شکر، گوشت مرغ، گوشت قرمز، نهاده‌های دام و طیور و گندم در سطح مطلوبی قرار بگیرد. این سطح از ذخایر، امکان تأمین پایدار و بدون کمبود کالاهای اساسی را فراهم کرده و نگرانی‌ها در این زمینه را به حداقل رسانده است. بنابراین با توجه به اقدامات انجام‌شده، تأمین کالاهای اساسی در کشور روندی پایدار و متعادل را دنبال می‌کند. افزایش سطح ذخایر، تثبیت قیمت‌ها و مدیریت بهینه زنجیره تأمین، موجب شده است بازار در وضعیت قابل‌قبولی قرار گیرد و نگرانی‌های عمومی درباره کمبود کالاها برطرف شود.