شکست توطئه اخلال در بازار
گروه اقتصادی: در شرایطی که کشور با مشکلات چندلایه ناشی از تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی و عملیات خرابکارانه در داخل مواجه بود، ۲ نهاد کلیدی اتاق اصناف ایران و بانک مرکزی نقشی تعیین‌کننده در حفظ ثبات بازار و جلوگیری از فروپاشی روانی و اقتصادی ایفا کردند. به طور قطع در 12 روز جنگ هماهنگی درونی، تصمیم‌گیری سریع و اعتماد به ظرفیت‌های داخلی از بروز مشکلات گسترده در تامین کالاهای مورد نیاز مردم جلوگیری کرد و همین مساله طرح دشمن برای ایجاد نارضایتی و بحران‌سازی در داخل کشور را خنثی کرد.
در پی برخی گزارش‌ها درباره بازار کالاهای اساسی، اتاق اصناف ایران با بهره‌گیری از شبکه گسترده صنفی خود، توانست به صورت خودجوش و بدون اتکا به ساختارهای دولتی، وارد میدان شود و نقش مؤثری در آرام‌سازی بازار ایفا کند. مهدی امیدوار، سخنگوی اتاق اصناف ایران در تشریح اقدامات انجام‌شده در ۱۲روز جنگ گفت: یکی از نخستین اقدامات اتاق اصناف، ایجاد ارتباطات منظم مجازی میان اتاق‌های استانی و ستاد مرکزی بود. این ارتباطات منجر به دریافت گزارش‌های دقیق و به‌روز از وضعیت بازار، موجودی کالاها و نیازهای فوری هر استان شد. این مدل ارتباطی که بدون حضور نمایندگان دولت و به‌صورت خودجوش شکل گرفت، الگویی موفق از مدیریت غیرمتمرکز و درون‌زا را به نمایش گذاشت.
وی افزود: در مواردی که کمبودهایی مانند روغن یا مرغ گزارش می‌شد، استان‌های معین برای تأمین کالاها تعیین می‌شدند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز با اعلام موجودی و آمادگی برای توزیع، نقش مکملی در کنار اصناف ایفا کردند. حتی در برخی موارد این فروشگاه‌ها خارج از سهمیه استانی به صورت مستقل شارژ می‌شدند که تجربه‌ای موفق در مدیریت عرضه بود. در کنار تأمین دولتی، موجودی کالاهای اساسی در اختیار مباشران صنفی و اتحادیه‌ها نیز وارد بازار شد. این اقدام موجب شد تعادل عرضه و تقاضا حفظ شود و از بروز بحران‌های روانی در بازار جلوگیری شود. این تجربه نشان داد که ظرفیت‌های درون‌صنفی می‌تواند در شرایط بحرانی، نقش مکمل دولت را ایفا کند.
سخنگوی اتاق اصناف ایران در ادامه تاکید کرد: در حوزه نان، با انتخاب نانوایان سالم و تخصیص سهمیه آرد اضافه، صف‌های نان به‌سرعت مدیریت شد. همچنین در بخش نان آزادپز، تعیین نرخ‌های منطقی موجب افزایش انگیزه تولید و جلوگیری از انحراف آرد به بازار آزاد شد. این تجربه نشان داد نرخ‌گذاری عادلانه و به‌موقع، می‌تواند به تعادل بازار کمک کند. یکی از چالش‌های مطرح‌شده، وابستگی قیمت‌گذاری طلا در استان‌ها به تابلوی قیمت تهران بود. این وابستگی موجب می‌شود در صورت بروز اختلال در پایتخت، بازار طلا در سایر استان‌ها نیز تعطیل شود. اتاق اصناف خواستار تفویض اختیار قیمت‌گذاری منطقه‌ای شد تا بازارها فعال باقی بمانند.
امیدوار با انتقاد از ضعف رسانه‌ای در برخی استان‌ها، خواستار شفاف‌سازی بیشتر رسانه ملی شد و تأکید کرد: باید با محتکران برخورد قاطع شود و مردم از اقدامات قانونی مطلع شوند. وی همچنین از رفتار منطقی مردم در پرهیز از خریدهای هیجانی تقدیر کرد و خواستار استمرار اطلاع‌رسانی صادقانه شد. یکی از نگرانی‌های مطرح‌شده، اجرای طرح کالابرگ بود که در صورت مدیریت نادرست، می‌توانست منجر به خالی شدن ذخایر انبارها شود. اتاق اصناف خواستار نظارت دقیق بر این طرح شد تا از بروز کمبود در شهرها جلوگیری شود.
امیدوار با اشاره به انحصار شبکه نانوایان در یک بانک خاص، هشدار داد در صورت بروز اختلال یا حمله سایبری، کل شبکه نان کشور مختل خواهد شد به همین دلیل ایجاد امکان استفاده از حساب‌های جایگزین و ارائه تسهیلات کم‌بهره به نانوایان موثر است. از این رو باید توجه داشت که هیچ تصمیمی در حوزه بازار نباید بدون حضور نمایندگان اصناف اتخاذ شود و دولت باید همواره در کنار اصناف باشد.
همزمان با تحولات امنیتی و نظامی، بازار ارز نیز با نوساناتی مواجه شد اما بانک مرکزی با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه، توانست از بروز بحران ارزی جلوگیری کند. یکی از اعضای اتاق بازرگانی ایران با اشاره به این موضوع، عملکرد بانک مرکزی را در مدیریت بازار ارز، «ارزشمند و مؤثر» توصیف کرد. در پی تجاوز نظامی به خاک ایران، نرخ ارز با افزایش محدودی مواجه شد اما بانک مرکزی با ورود سریع و سنجیده توانست بازار را کنترل کند. پس از اعلام آتش‌بس، نرخ دلار به سطح پیش از درگیری‌ها بازگشت و آرامش به بازار ارز بازگشت.
بانک مرکزی با پرهیز از تزریق بی‌برنامه ارز به بازار آزاد و تمرکز بر تأمین نیازهای واقعی، توانست از کشیده شدن بازار به سمت بحران جلوگیری کند. این سیاست مبتنی بر عقلانیت، در شرایطی که جامعه درگیر التهابات روانی بود، نقش مهمی در حفظ ثبات ایفا کرد. در اوج بحران، بانک مرکزی با تخصیص ارز برای واردات دارو و کالاهای اساسی، نشان داد اشراف کامل بر شرایط دارد. این اقدام موجب شد مردم اطمینان یابند که زیرساخت‌های تأمین مالی کشور دچار اخلال نشده و شرایط تحت کنترل است.
شعبان فروتن، عضو اتاق بازرگانی نیز در همین رابطه تأکید کرد: برخلاف انتظار دشمن، مردم به بازارهای مالی هجوم نبردند و با درک درست از شرایط، همراهی لازم را با دولت و بانک مرکزی داشتند. این رفتار موجب شد از تشدید بحران جلوگیری شود و نوعی انسجام ملی در جبهه اقتصادی شکل گیرد. بازدید میدانی رئیس کل بانک مرکزی از شعب بانکی در روزهای نخست بحران، پیامی قوی به بازار مخابره کرد. این حضور میدانی، اعتماد عمومی را تقویت کرد و موجب شد بانک‌ها با افزایش پاسخگویی، نقش مؤثری در مقابله با شایعات و التهاب ایفا کنند.
بررسی اقدامات اتاق اصناف ایران و بانک مرکزی در روزهای بحرانی اخیر نشان می‌دهد با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، هماهنگی میان نهادها، تصمیم‌گیری سریع و حضور میدانی مدیران، می‌توان از بروز بحران‌های گسترده جلوگیری کرد. این تجربه، الگویی موفق از مدیریت بحران اقتصادی در شرایط جنگی و امنیتی است که باید مستند، تحلیل و در سیاست‌گذاری‌های آینده نهادینه شود. در نهایت، حفظ سرمایه اجتماعی اصناف، اعتماد به بخش خصوصی، اصلاح نظام بانکی و تقویت زیرساخت‌های ارزی، از جمله الزامات پایداری این دستاوردهاست. دولت و نهادهای اقتصادی باید این تجربه را به عنوان یک سرمایه ملی تلقی کرده و با استمرار حمایت از اصناف و فعالان اقتصادی، مسیر ثبات و توسعه را هموار کنند.